| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
သောဏကုဋိကဏ္ဏဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
Soṇakuṭikaṇṇavatthukathāvaṇṇanā
၂၅၇. ပပတကေ ပဗ္ဗတေတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဝတ္တေ ပဗ္ဗတေ’’တိပိ ပဌန္တိ, ပဝတ္တနာမကေ ပဗ္ဗတေတိ အတ္ထော။ သောဏော ဥပာသကောတိအာဒီသု (ဥဒာ. အဋ္ဌ. ၄၆) နာမေန သောဏော နာမ, တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပာသကတ္တပဋိဝေဒနေန ဥပာသကော, ကောဋိအဂ္ဃနကသ္သ ကဏ္ဏပိဠန္ဓနသ္သ ဓာရဏေန ‘‘ကောဋိကဏ္ဏော’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ကုဋိကဏ္ဏော’’တိ ဧဝံ အဘိညာတော, န သုကုမာရသောဏောတိ အဓိပ္ပာယော။ အယဉ္ဟိ အာယသ္မတော မဟာကစ္စာနသ္သ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ သာသနေ အဘိပ္ပသန္နော သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌိတော ပပတကေ ပဗ္ဗတေ ဆာယူဒကသမ္ပန္နေ ဌာနေ ဝိဟာရံ ကာရေတ္ဝာ ထေရံ တတ္ထ ဝသာပေတ္ဝာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌာတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာယသ္မတော မဟာကစ္စာနသ္သ ဥပဋ္ဌာကော ဟောတီ’’တိ။
257.Papatake pabbateti ettha ‘‘pavatte pabbate’’tipi paṭhanti, pavattanāmake pabbateti attho. Soṇo upāsakotiādīsu (udā. aṭṭha. 46) nāmena soṇo nāma, tīhi saraṇagamanehi upāsakattapaṭivedanena upāsako, koṭiagghanakassa kaṇṇapiḷandhanassa dhāraṇena ‘‘koṭikaṇṇo’’ti ca vattabbe ‘‘kuṭikaṇṇo’’ti evaṃ abhiññāto, na sukumārasoṇoti adhippāyo. Ayañhi āyasmato mahākaccānassa santike dhammaṃ sutvā sāsane abhippasanno saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhito papatake pabbate chāyūdakasampanne ṭhāne vihāraṃ kāretvā theraṃ tattha vasāpetvā catūhi paccayehi upaṭṭhāti. Tena vuttaṃ ‘‘āyasmato mahākaccānassa upaṭṭhāko hotī’’ti.
သော ကာလေန ကာလံ ထေရသ္သ ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ, ထေရော စသ္သ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, တေန သံဝေဂဗဟုလော ဓမ္မစရိယာယံ ဥသ္သာဟဇာတော ဝိဟရတိ။ သော ဧကဒာ သတ္ထေန သဒ္ဓိံ ဝာဏိဇ္ဇတ္ထာယ ဥဇ္ဇေနိံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ အဋဝိယံ သတ္ထေ နိဝိဋ္ဌေ ရတ္တိယံ ဇနသမ္ဗာဓဘယေန ဧကမန္တံ အပက္ကမ္မ နိဒ္ဒံ ဥပဂဉ္ဆိ။ သတ္ထော ပစ္စူသဝေလာယံ ဥဋ္ဌာယ ဂတော, န ဧကောပိ သောဏံ ပဗောဓေသိ, သဗ္ဗေ ဝိသ္သရိတ္ဝာ အဂမိံသု။ သော ပဘာတာယ ရတ္တိယာ ပဗုဇ္ဈိတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယ ကဉ္စိ အပသ္သန္တော သတ္ထေန ဂတမဂ္ဂံ ဂဟေတ္ဝာ သီဃံ သီဃံ ဂစ္ဆန္တော ဧကံ ဝဋရုက္ခံ ဥပဂဉ္ဆိ။ တတ္ထ အဒ္ဒသ ဧကံ မဟာကာယံ ဝိရူပဒသ္သနံ ဗီဘစ္ဆံ ပုရိသံ အဋ္ဌိတော မုတ္တာနိ အတ္တနော မံသာနိ သယမေဝ ခာဒန္တံ, ဒိသ္ဝာန ‘‘ကောသိ တ္ဝ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ပေတောသ္မိ, ဘန္တေတိ။ ကသ္မာ ဧဝံ ကရောသီတိ? အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မေနာတိ။ ကိံ ပန တံ ကမ္မန္တိ? အဟံ ပုဗ္ဗေ ဘာရုကစ္ဆနဂရဝာသီ ကူဋဝာဏိဇော ဟုတ္ဝာ ပရေသံ သန္တကံ ဝဉ္စေတ္ဝာ ခာဒိံ, သမဏေ စ ဘိက္ခာယ ဥပဂတေ ‘‘တုမ္ဟာကံ မံသံ ခာဒထာ’’တိ အက္ကောသိံ, တေန ကမ္မေန ဧတရဟိ ဣမံ ဒုက္ခံ အနုဘဝာမီတိ။ တံ သုတ္ဝာ သောဏော အတိဝိယ သံဝေဂံ ပဋိလဘိ။
So kālena kālaṃ therassa upaṭṭhānaṃ gacchati, thero cassa dhammaṃ deseti, tena saṃvegabahulo dhammacariyāyaṃ ussāhajāto viharati. So ekadā satthena saddhiṃ vāṇijjatthāya ujjeniṃ gacchanto antarāmagge aṭaviyaṃ satthe niviṭṭhe rattiyaṃ janasambādhabhayena ekamantaṃ apakkamma niddaṃ upagañchi. Sattho paccūsavelāyaṃ uṭṭhāya gato, na ekopi soṇaṃ pabodhesi, sabbe vissaritvā agamiṃsu. So pabhātāya rattiyā pabujjhitvā uṭṭhāya kañci apassanto satthena gatamaggaṃ gahetvā sīghaṃ sīghaṃ gacchanto ekaṃ vaṭarukkhaṃ upagañchi. Tattha addasa ekaṃ mahākāyaṃ virūpadassanaṃ bībhacchaṃ purisaṃ aṭṭhito muttāni attano maṃsāni sayameva khādantaṃ, disvāna ‘‘kosi tva’’nti pucchi. Petosmi, bhanteti. Kasmā evaṃ karosīti? Attano pubbakammenāti. Kiṃ pana taṃ kammanti? Ahaṃ pubbe bhārukacchanagaravāsī kūṭavāṇijo hutvā paresaṃ santakaṃ vañcetvā khādiṃ, samaṇe ca bhikkhāya upagate ‘‘tumhākaṃ maṃsaṃ khādathā’’ti akkosiṃ, tena kammena etarahi imaṃ dukkhaṃ anubhavāmīti. Taṃ sutvā soṇo ativiya saṃvegaṃ paṭilabhi.
တတော ပရံ ဂစ္ဆန္တော မုခတော ပဂ္ဃရိတကာဠလောဟိတေ ဒ္ဝေ ပေတဒာရကေ ပသ္သိတ္ဝာ တထေဝ ပုစ္ဆိ, တေပိသ္သ အတ္တနော ကမ္မံ ကထေသုံ။ တေ ကိရ ဘာရုကစ္ဆနဂရေ ဒာရကကာလေ ဂန္ဓဝာဏိဇ္ဇာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တာ အတ္တနော မာတရိ ခီဏာသဝေ နိမန္တေတ္ဝာ ဘောဇေန္တိယာ ဂေဟံ ဂန္တ္ဝာ ‘‘အမ္ဟာကံ သန္တကံ ကသ္မာ သမဏာနံ ဒေသိ, တယာ ဒိန္နံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇနကသမဏာနံ မုခတော ကာဠလောဟိတံ ပဂ္ဃရတူ’’တိ အက္ကောသိံသု။ တေ တေန ကမ္မေန နိရယေ ပစ္စိတ္ဝာ တသ္သ ဝိပာကာဝသေသေန ပေတယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ တဒာ ဣမံ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တိ။ တမ္ပိ သုတ္ဝာ သောဏော အတိဝိယ သံဝေဂဇာတော အဟောသိ။
Tato paraṃ gacchanto mukhato paggharitakāḷalohite dve petadārake passitvā tatheva pucchi, tepissa attano kammaṃ kathesuṃ. Te kira bhārukacchanagare dārakakāle gandhavāṇijjāya jīvikaṃ kappentā attano mātari khīṇāsave nimantetvā bhojentiyā gehaṃ gantvā ‘‘amhākaṃ santakaṃ kasmā samaṇānaṃ desi, tayā dinnaṃ bhojanaṃ bhuñjanakasamaṇānaṃ mukhato kāḷalohitaṃ paggharatū’’ti akkosiṃsu. Te tena kammena niraye paccitvā tassa vipākāvasesena petayoniyaṃ nibbattitvā tadā imaṃ dukkhaṃ anubhavanti. Tampi sutvā soṇo ativiya saṃvegajāto ahosi.
သော ဥဇ္ဇေနိံ ဂန္တ္ဝာ တံ ကရဏီယံ တီရေတ္ဝာ ကုရရဃရံ ပစ္စာဂတော ထေရံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ကတပဋိသန္ထာရော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ထေရောပိသ္သ ပဝတ္တိနိဝတ္တီသု အာဒီနဝာနိသံသေ ဝိဘာဝေန္တော ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော ထေရံ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဂေဟံ ဂတော သာယမာသံ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ သယနံ ဥပဂတော ထောကံယေဝ နိဒ္ဒာယိတ္ဝာ ပဗုဇ္ဈိတ္ဝာ သယနတလေ နိသဇ္ဇ ယထာသုတံ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခိတုံ အာရဒ္ဓော။ တသ္သ တံ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခတော တေ စ ပေတတ္တဘာဝေ အနုသ္သရတော သံသာရဒုက္ခံ အတိဝိယ ဘယာနကံ ဟုတ္ဝာ ဥပဋ္ဌာသိ, ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စိတ္တံ နမိ။ သော ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတ္ဝာ ထေရံ ဥပဂန္တ္ဝာ အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ အာရောစေတ္ဝာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခော သောဏော ဥပာသကော။ပေ.။ ပဗ္ဗာဇေတု မံ, ဘန္တေ, အယ္ယော မဟာကစ္စာနော’’တိ။
So ujjeniṃ gantvā taṃ karaṇīyaṃ tīretvā kuraragharaṃ paccāgato theraṃ upasaṅkamitvā katapaṭisanthāro tamatthaṃ ārocesi. Theropissa pavattinivattīsu ādīnavānisaṃse vibhāvento dhammaṃ desesi. So theraṃ vanditvā gehaṃ gato sāyamāsaṃ bhuñjitvā sayanaṃ upagato thokaṃyeva niddāyitvā pabujjhitvā sayanatale nisajja yathāsutaṃ dhammaṃ paccavekkhituṃ āraddho. Tassa taṃ dhammaṃ paccavekkhato te ca petattabhāve anussarato saṃsāradukkhaṃ ativiya bhayānakaṃ hutvā upaṭṭhāsi, pabbajjāya cittaṃ nami. So vibhātāya rattiyā sarīrapaṭijagganaṃ katvā theraṃ upagantvā attano ajjhāsayaṃ ārocetvā pabbajjaṃ yāci. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho soṇo upāsako…pe… pabbājetu maṃ, bhante, ayyo mahākaccāno’’ti.
တတ္ထ ယထာ ယထာတိအာဒိပဒာနံ အယံ သင္ခေပတ္ထော – ယေန ယေန အာကာရေန အယ္ယော မဟာကစ္စာနော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာစိက္ခတိ ပညပေတိ ပဋ္ဌပေတိ ဝိဝရတိ ဝိဘဇတိ ဥတ္တာနိံ ကရောတိ ပကာသေတိ, တေန တေန မေ ဥပပရိက္ခတော ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ယဒေတံ သိက္ခတ္တယဗ္ရဟ္မစရိယံ ဧကမ္ပိ ဒိဝသံ အခဏ္ဍံ ကတ္ဝာ စရိမကစိတ္တံ ပာပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ, ဧကဒိဝသမ္ပိ ကိလေသမလေန အမလီနံ ကတ္ဝာ စရိမကစိတ္တံ ပာပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ, သင္ခလိခိတံ လိခိတသင္ခသဒိသံ ဓောတသင္ခသပ္ပဋိဘာဂံ စရိတဗ္ဗံ, ဣဒံ န သုကရံ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတာ အဂာရမဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ။ပေ.။ စရိတု’’န္တိ။
Tattha yathā yathātiādipadānaṃ ayaṃ saṅkhepattho – yena yena ākārena ayyo mahākaccāno dhammaṃ deseti ācikkhati paññapeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttāniṃ karoti pakāseti, tena tena me upaparikkhato evaṃ hoti ‘‘yadetaṃ sikkhattayabrahmacariyaṃ ekampi divasaṃ akhaṇḍaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparipuṇṇaṃ, ekadivasampi kilesamalena amalīnaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparisuddhaṃ, saṅkhalikhitaṃ likhitasaṅkhasadisaṃ dhotasaṅkhasappaṭibhāgaṃ caritabbaṃ, idaṃ na sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā agāramajjhe vasantena ekantaparipuṇṇaṃ…pe… caritu’’nti.
ဧဝံ အတ္တနော ပရိဝိတက္ကိတံ သောဏော ဥပာသကော ထေရသ္သ အာရောစေတ္ဝာ တံ ပဋိပဇ္ဇိတုကာမော ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ ထေရော ပန ‘‘န တာဝသ္သ ဉာဏံ ပရိပာကံ ဂတ’’န္တိ ဥပဓာရေတ္ဝာ ဉာဏပရိပာကံ အာဂမယမာနော ‘‘ဒုက္ကရံ ခော’’တိအာဒိနာ ပဗ္ဗဇ္ဇာဆန္ဒံ နိဝာရေသိ။ တတ္ထ ဧကသေယ္ယန္တိ အဒုတိယသေယ္ယံ။ ဧတ္ထ စ သေယ္ယာသီသေန ‘‘ဧကော တိဋ္ဌတိ, ဧကော ဂစ္ဆတိ, ဧကော နိသီဒတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ စတူသု ဣရိယာပထေသု ကာယဝိဝေကံ ဒီပေတိ, န ဧကိကာ ဟုတ္ဝာ သယနမတ္တံ။ ဧကဘတ္တန္တိ ‘‘ဧကဘတ္တိကော ဟောတိ ရတ္တူပရတော ဝိရတော ဝိကာလဘောဇနာ’’တိ (ဒီ. နိ. ၁.၁၀, ၁၉၄; မ. နိ. ၁.၂၉၃ အ. နိ. ၃.၇၁) ဧဝံ ဝုတ္တံ ဝိကာလဘောဇနာ ဝိရတိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဗ္ရဟ္မစရိယန္တိ မေထုနဝိရတိဗ္ရဟ္မစရိယံ, သိက္ခတ္တယာနုယောဂသင္ခာတံ သာသနဗ္ရဟ္မစရိယံ ဝာ။ ဣင္ဃာတိ စောဒနတ္ထေ နိပာတော။ တတ္ထေဝာတိ ဂေဟေယေဝ။ ဗုဒ္ဓာနံ သာသနံ အနုယုဉ္ဇာတိ နိစ္စသီလဥပောသထသီလနိယမာဒိဘေဒံ ပဉ္စင္ဂံ အဋ္ဌင္ဂံ ဒသင္ဂဉ္စ သီလံ တဒနုရူပဉ္စ သမာဓိပညာဘာဝနံ အနုယုဉ္ဇ။ ဧတဉ္ဟိ ဥပာသကေန ပုဗ္ဗဘာဂေ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓသာသနံ နာမ။ တေနာဟ ‘‘ကာလယုတ္တံ ဧကသေယ္ယံ ဧကဘတ္တံ ဗ္ရဟ္မစရိယ’’န္တိ။
Evaṃ attano parivitakkitaṃ soṇo upāsako therassa ārocetvā taṃ paṭipajjitukāmo ‘‘icchāmahaṃ bhante’’tiādimāha. Thero pana ‘‘na tāvassa ñāṇaṃ paripākaṃ gata’’nti upadhāretvā ñāṇaparipākaṃ āgamayamāno ‘‘dukkaraṃ kho’’tiādinā pabbajjāchandaṃ nivāresi. Tattha ekaseyyanti adutiyaseyyaṃ. Ettha ca seyyāsīsena ‘‘eko tiṭṭhati, eko gacchati, eko nisīdatī’’tiādinā nayena vuttaṃ catūsu iriyāpathesu kāyavivekaṃ dīpeti, na ekikā hutvā sayanamattaṃ. Ekabhattanti ‘‘ekabhattiko hoti rattūparato virato vikālabhojanā’’ti (dī. ni. 1.10, 194; ma. ni. 1.293 a. ni. 3.71) evaṃ vuttaṃ vikālabhojanā viratiṃ sandhāya vadati. Brahmacariyanti methunaviratibrahmacariyaṃ, sikkhattayānuyogasaṅkhātaṃ sāsanabrahmacariyaṃ vā. Iṅghāti codanatthe nipāto. Tatthevāti geheyeva. Buddhānaṃ sāsanaṃ anuyuñjāti niccasīlauposathasīlaniyamādibhedaṃ pañcaṅgaṃ aṭṭhaṅgaṃ dasaṅgañca sīlaṃ tadanurūpañca samādhipaññābhāvanaṃ anuyuñja. Etañhi upāsakena pubbabhāge anuyuñjitabbaṃ buddhasāsanaṃ nāma. Tenāha ‘‘kālayuttaṃ ekaseyyaṃ ekabhattaṃ brahmacariya’’nti.
တတ္ထ ကာလယုတ္တန္တိ စာတုဒ္ဒသီပဉ္စဒ္ဒသီအဋ္ဌမီပာဋိဟာရိကပက္ခသင္ခာတေန ကာလေန ယုတ္တံ, ယထာဝုတ္တကာလေ ဝာ တုယ္ဟံ အနုယုဉ္ဇန္တသ္သ ယုတ္တံ ပတိရူပံ သက္ကုဏေယ္ယံ, န သဗ္ဗကာလံ သဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော ။ သဗ္ဗမေတံ ဉာဏသ္သ အပရိပက္ကတ္တာ တသ္သ ကာမာနံ ဒုပ္ပဟာနတာယ သမ္မာ ပဋိပတ္တိယံ ယောဂ္ယံ ကာရာပေတုံ ဝဒတိ, န ပဗ္ဗဇ္ဇာဆန္ဒံ နိဝာရေတုံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဘိသင္ခာရောတိ ပဗ္ဗဇိတုံ အာရမ္ဘော ဥသ္သာဟော။ ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘီတိ ဣန္ဒ္ရိယာနံ အပရိပက္ကတ္တာ သံဝေဂသ္သ စ နာတိတိက္ခဘာဝတော ဝူပသမိ။ ကိဉ္စာပိ ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘိ, ထေရေန ဝုတ္တဝိဓိံ ပန အနုတိဋ္ဌန္တော ကာလေန ကာလံ ထေရံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပယိရုပာသန္တော ဓမ္မံ သုဏာတိ။ တသ္သ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒုတိယမ္ပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိ, ထေရသ္သ စ အာရောစေသိ, ဒုတိယမ္ပိ ထေရော ပဋိက္ခိပိ။ တတိယဝာရေ ပန ဉာဏသ္သ ပရိပက္ကဘာဝံ ဉတ္ဝာ ‘‘ဣဒာနိ နံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ကာလော’’တိ ထေရော ပဗ္ဗာဇေသိ, ပဗ္ဗဇိတဉ္စ တံ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဂဏံ ပရိယေသိတ္ဝာ ဥပသမ္ပာဒေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဒုတိယမ္ပိ ခော သောဏော။ပေ.။ ဥပသမ္ပာဒေသီ’’တိ။
Tattha kālayuttanti cātuddasīpañcaddasīaṭṭhamīpāṭihārikapakkhasaṅkhātena kālena yuttaṃ, yathāvuttakāle vā tuyhaṃ anuyuñjantassa yuttaṃ patirūpaṃ sakkuṇeyyaṃ, na sabbakālaṃ sabbanti adhippāyo . Sabbametaṃ ñāṇassa aparipakkattā tassa kāmānaṃ duppahānatāya sammā paṭipattiyaṃ yogyaṃ kārāpetuṃ vadati, na pabbajjāchandaṃ nivāretuṃ. Pabbajjābhisaṅkhāroti pabbajituṃ ārambho ussāho. Paṭippassambhīti indriyānaṃ aparipakkattā saṃvegassa ca nātitikkhabhāvato vūpasami. Kiñcāpi paṭippassambhi, therena vuttavidhiṃ pana anutiṭṭhanto kālena kālaṃ theraṃ upasaṅkamitvā payirupāsanto dhammaṃ suṇāti. Tassa vuttanayeneva dutiyampi pabbajjāya cittaṃ uppajji, therassa ca ārocesi, dutiyampi thero paṭikkhipi. Tatiyavāre pana ñāṇassa paripakkabhāvaṃ ñatvā ‘‘idāni naṃ pabbājetuṃ kālo’’ti thero pabbājesi, pabbajitañca taṃ tīṇi saṃvaccharāni atikkamitvā gaṇaṃ pariyesitvā upasampādesi. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘dutiyampi kho soṇo…pe… upasampādesī’’ti.
တတ္ထ အပ္ပဘိက္ခုကောတိ ကတိပယဘိက္ခုကော။ တဒာ ကိရ ဘိက္ခူ ယေဘုယ္ယေန မဇ္ဈိမဒေသေယေဝ ဝသိံသု, တသ္မာ တတ္ထ ကတိပယာ ဧဝ အဟေသုံ ။ တေ စ ဧကသ္မိံ ဂာမေ ဧကော, ဧကသ္မိံ နိဂမေ ဒ္ဝေတိ ဧဝံ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝသိံသု။ ကိစ္ဆေနာတိ ဒုက္ခေန။ ကသိရေနာတိ အာယာသေန။ တတော တတောတိ တသ္မာ တသ္မာ ဂာမနိဂမာဒိတော။ ထေရေန ဟိ ကတိပယေ ဘိက္ခူ အာနေတ္ဝာ အညေသု အာနီယမာနေသု ပုဗ္ဗေ အာနီတာ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ပက္ကမိံသု, ကဉ္စိ ကာလံ အာဂမေတ္ဝာ ပုန တေသု အာနီယမာနေသု ဣတရေ ပက္ကမိံသု။ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ အာနယနေန သန္နိပာတော စိရေနေဝ အဟောသိ။ ထေရောပိ တဒာ ဧကဝိဟာရီ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တိဏ္ဏံ ဝသ္သာနံ။ပေ.။ သန္နိပာတာပေတ္ဝာ’’တိ။
Tattha appabhikkhukoti katipayabhikkhuko. Tadā kira bhikkhū yebhuyyena majjhimadeseyeva vasiṃsu, tasmā tattha katipayā eva ahesuṃ . Te ca ekasmiṃ gāme eko, ekasmiṃ nigame dveti evaṃ visuṃ visuṃ vasiṃsu. Kicchenāti dukkhena. Kasirenāti āyāsena. Tato tatoti tasmā tasmā gāmanigamādito. Therena hi katipaye bhikkhū ānetvā aññesu ānīyamānesu pubbe ānītā kenacideva karaṇīyena pakkamiṃsu, kañci kālaṃ āgametvā puna tesu ānīyamānesu itare pakkamiṃsu. Evaṃ punappunaṃ ānayanena sannipāto cireneva ahosi. Theropi tadā ekavihārī ahosi. Tena vuttaṃ ‘‘tiṇṇaṃ vassānaṃ…pe… sannipātāpetvā’’ti.
ဝသ္သံဝုတ္ထသ္သာတိ ဝသ္သံ ဥပဂန္တ္ဝာ ဝုသိတဝတော။ ဧဒိသော စ ဧဒိသော စာတိ ဧဝရူပော စ ဧဝရူပော စ။ ‘‘ဧဝရူပာယ နာမ ရူပကာယသမ္ပတ္တိယာ သမန္နာဂတော, ဧဝရူပာယ ဓမ္မကာယသမ္ပတ္တိယာ သမန္နာဂတော’’တိ သုတောယေဝ မေ သော ဘဂဝာ။ န စ မယာ သမ္မုခာ ဒိဋ္ဌောတိ ဧတ္ထ ပန ပုထုဇ္ဇနသဒ္ဓာယ ဧဝ အာယသ္မာ သောဏော ဘဂဝန္တံ ဒဋ္ဌုကာမော အဟောသိ။ အပရဘာဂေ ပန သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတ္ဝာ ပစ္စူသသမယံ အဇ္ဈိဋ္ဌော သောဠသ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိယာနိ သတ္ထု သမ္မုခာ အဋ္ဌိံ ကတ္ဝာ မနသိ ကတ္ဝာ သဗ္ဗံ စေတသာ သမန္နာဟရိတ္ဝာ အတ္ထဓမ္မပဋိသံဝေဒီ ဟုတ္ဝာ ဘဏန္တော ဓမ္မုပသဉ္ဟိတပာမောဇ္ဇာဒိမုခေန သမာဟိတော သရဘညပရိယောသာနေ ဝိပသ္သနံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ သင္ခာရေ သမ္မသန္တော အနုပုဗ္ဗေန အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ ဧတဒတ္ထမေဝ ဟိသ္သ ဘဂဝတာ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝာသော အာဏတ္တောတိ ဝဒန္တိ။
Vassaṃvutthassāti vassaṃ upagantvā vusitavato. Ediso ca ediso cāti evarūpo ca evarūpo ca. ‘‘Evarūpāya nāma rūpakāyasampattiyā samannāgato, evarūpāya dhammakāyasampattiyā samannāgato’’ti sutoyeva me so bhagavā. Na ca mayā sammukhā diṭṭhoti ettha pana puthujjanasaddhāya eva āyasmā soṇo bhagavantaṃ daṭṭhukāmo ahosi. Aparabhāge pana satthārā saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasitvā paccūsasamayaṃ ajjhiṭṭho soḷasa aṭṭhakavaggiyāni satthu sammukhā aṭṭhiṃ katvā manasi katvā sabbaṃ cetasā samannāharitvā atthadhammapaṭisaṃvedī hutvā bhaṇanto dhammupasañhitapāmojjādimukhena samāhito sarabhaññapariyosāne vipassanaṃ paṭṭhapetvā saṅkhāre sammasanto anupubbena arahattaṃ pāpuṇi. Etadatthameva hissa bhagavatā attanā saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vāso āṇattoti vadanti.
ကေစိ ပနာဟု ‘‘န စ မယာ သမ္မုခာ ဒိဋ္ဌောတိ ဣဒံ ရူပကာယဒသ္သနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာယသ္မာ ဟိ သောဏော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ထေရသ္သ သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတ္ဝာ ဃဋေန္တော ဝာယမန္တော အနုပသမ္ပန္နောဝ သောတာပန္နော ဟုတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ ‘ဥပာသကာပိ သောတာပန္နာ ဟောန္တိ, အဟမ္ပိ သောတာပန္နော, ကိမေတ္ထ စိတ္တ’န္တိ ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယ ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ အန္တောဝသ္သေယေဝ ဆဠဘိညော ဟုတ္ဝာ ဝိသုဒ္ဓိပဝာရဏာယ ပဝာရေသိ။ အရိယသစ္စဒသ္သနေန ဘဂဝတော ဓမ္မကာယော ဒိဋ္ဌော နာမ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ‘ယော ခော, ဝက္ကလိ, ဓမ္မံ ပသ္သတိ, သော မံ ပသ္သတီ’တိ (သံ. နိ. ၃.၈၇)။ တသ္မာသ္သ ဓမ္မကာယဒသ္သနံ ပဂေဝ သိဒ္ဓံ, ပဝာရေတ္ဝာ ပန ရူပကာယံ ဒဋ္ဌုကာမော အဟောသီ’’တိ။
Keci panāhu ‘‘na ca mayā sammukhā diṭṭhoti idaṃ rūpakāyadassanameva sandhāya vuttaṃ. Āyasmā hi soṇo pabbajitvā therassa santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā ghaṭento vāyamanto anupasampannova sotāpanno hutvā upasampajjitvā ‘upāsakāpi sotāpannā honti, ahampi sotāpanno, kimettha citta’nti uparimaggatthāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā antovasseyeva chaḷabhiñño hutvā visuddhipavāraṇāya pavāresi. Ariyasaccadassanena bhagavato dhammakāyo diṭṭho nāma hoti. Vuttañhetaṃ ‘yo kho, vakkali, dhammaṃ passati, so maṃ passatī’ti (saṃ. ni. 3.87). Tasmāssa dhammakāyadassanaṃ pageva siddhaṃ, pavāretvā pana rūpakāyaṃ daṭṭhukāmo ahosī’’ti.
ပာသာဒိကန္တိအာဒိပဒာနံ အတ္ထော အဋ္ဌကထာယမေဝ ဝုတ္တော။ တတ္ထ ဝိသူကာယိကဝိပ္ဖန္ဒိတာနန္တိ ပဋိပက္ခဘူတာနံ ဒိဋ္ဌိစိတ္တဝိပ္ဖန္ဒိတာနန္တိ အတ္ထော။ ပာသာဒိကန္တိ (ဥဒာ. အဋ္ဌ. ၁၀) ဝာ ဒ္ဝတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတိအနုဗ္ယဉ္ဇနဗ္ယာမပ္ပဘာကေတုမာလာလင္ကတာယ သမန္တပာသာဒိကာယ အတ္တနော သရီရပ္ပဘာယ သမ္ပတ္တိယာ ရူပကာယဒသ္သနဗ္ယာဝဋသ္သ ဇနသ္သ သဗ္ဗဘာဂတော ပသာဒာဝဟံ။ ပသာဒနီယန္တိ ဒသဗလစတုဝေသာရဇ္ဇဆအသာဓာရဏဉာဏအဋ္ဌာရသအာဝေဏိကဗုဒ္ဓဓမ္မပ္ပဘုတိအပရိမာဏဂုဏဂဏသမန္နာဂတာယ ဓမ္မကာယသမ္ပတ္တိယာ ပရိက္ခကဇနသ္သ ပသာဒနီယံ ပသီဒိတဗ္ဗယုတ္တံ ပသာဒကံ ဝာ။ သန္တိန္ဒ္ရိယန္တိ စက္ခာဒိပဉ္စိန္ဒ္ရိယလောလတာဝိဂမေန ဝူပသန္တပဉ္စိန္ဒ္ရိယံ။ သန္တမာနသန္တိ ဆဋ္ဌသ္သ မနိန္ဒ္ရိယသ္သ နိဗ္ဗိသေဝနဘာဝူပဂမနေန ဝူပသန္တမာနသံ။ ဥတ္တမဒမထသမထံ အနုပ္ပတ္တန္တိ လောကုတ္တရပညာဝိမုတ္တိစေတောဝိမုတ္တိသင္ခာတံ ဥတ္တမံ ဒမထံ သမထဉ္စ အနုပ္ပတ္ဝာ အဓိဂန္တ္ဝာ ဌိတံ။ ဒန္တန္တိ သုပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရတာယ ဟတ္ထပာဒကုက္ကုစ္စာဘာဝတော ဒဝာဒိအဘာဝတော စ ကာယေန ဒန္တံ။ ဂုတ္တန္တိ သုပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရတာယ နိရတ္ထကဝာစာဘာဝတော ရဝာဒိအဘာဝတော စ ဝာစာယ ဂုတ္တံ။ ယတိန္ဒ္ရိယန္တိ သုပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရတာယ အရိယိဒ္ဓိယောဂေန အဗ္ယာဝဋအပ္ပဋိသင္ခုပေက္ခာဘာဝတော စ မနိန္ဒ္ရိယဝသေန ယတိန္ဒ္ရိယံ။ နာဂန္တိ ဆန္ဒာဒိဝသေန အဂမနတော, ပဟီနာနံ ရာဂာဒိကိလေသာနံ အပုနာဂမနတော အပစ္စာဂမနတော ကသ္သစိပိ အာဂုသ္သ သဗ္ဗထာပိ အကရဏတော, ပုနဗ္ဘဝသ္သ စ အဂမနတောတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ နာဂံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပာသာဒိက’’န္တိ ဣမိနာ ရူပကာယေန ဘဂဝတော ပမာဏဘူတတံ ဒီပေတိ, ‘‘ပသာဒနီယ’’န္တိ ဣမိနာ ဓမ္မကာယေန။ ‘‘သန္တိန္ဒ္ရိယ’’န္တိအာဒိနာ သေသေဟိ ပမာဏဘူတတံ ဒီပေတိ, တေန စတုပ္ပမာဏိကေ လောကသန္နိဝာသေ အနဝသေသတော သတ္တာနံ ဘဂဝတော ပမာဏဘာဝော ပကာသိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧကဝိဟာရေတိ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ။ ဂန္ဓကုဋိ ဟိ ဣဓ ‘‘ဝိဟာရော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ဝတ္ထုန္တိ ဝသိတုံ။
Pāsādikantiādipadānaṃ attho aṭṭhakathāyameva vutto. Tattha visūkāyikavipphanditānanti paṭipakkhabhūtānaṃ diṭṭhicittavipphanditānanti attho. Pāsādikanti (udā. aṭṭha. 10) vā dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaasītianubyañjanabyāmappabhāketumālālaṅkatāya samantapāsādikāya attano sarīrappabhāya sampattiyā rūpakāyadassanabyāvaṭassa janassa sabbabhāgato pasādāvahaṃ. Pasādanīyanti dasabalacatuvesārajjachaasādhāraṇañāṇaaṭṭhārasaāveṇikabuddhadhammappabhutiaparimāṇaguṇagaṇasamannāgatāya dhammakāyasampattiyā parikkhakajanassa pasādanīyaṃ pasīditabbayuttaṃ pasādakaṃ vā. Santindriyanti cakkhādipañcindriyalolatāvigamena vūpasantapañcindriyaṃ. Santamānasanti chaṭṭhassa manindriyassa nibbisevanabhāvūpagamanena vūpasantamānasaṃ. Uttamadamathasamathaṃ anuppattanti lokuttarapaññāvimutticetovimuttisaṅkhātaṃ uttamaṃ damathaṃ samathañca anuppatvā adhigantvā ṭhitaṃ. Dantanti suparisuddhakāyasamācāratāya hatthapādakukkuccābhāvato davādiabhāvato ca kāyena dantaṃ. Guttanti suparisuddhavacīsamācāratāya niratthakavācābhāvato ravādiabhāvato ca vācāya guttaṃ. Yatindriyanti suparisuddhamanosamācāratāya ariyiddhiyogena abyāvaṭaappaṭisaṅkhupekkhābhāvato ca manindriyavasena yatindriyaṃ. Nāganti chandādivasena agamanato, pahīnānaṃ rāgādikilesānaṃ apunāgamanato apaccāgamanato kassacipi āgussa sabbathāpi akaraṇato, punabbhavassa ca agamanatoti imehi kāraṇehi nāgaṃ. Ettha ca ‘‘pāsādika’’nti iminā rūpakāyena bhagavato pamāṇabhūtataṃ dīpeti, ‘‘pasādanīya’’nti iminā dhammakāyena. ‘‘Santindriya’’ntiādinā sesehi pamāṇabhūtataṃ dīpeti, tena catuppamāṇike lokasannivāse anavasesato sattānaṃ bhagavato pamāṇabhāvo pakāsitoti veditabbo. Ekavihāreti ekagandhakuṭiyaṃ. Gandhakuṭi hi idha ‘‘vihāro’’ti adhippeto. Vatthunti vasituṃ.
၂၅၈. အဇ္ဈောကာသေ ဝီတိနာမေတ္ဝာတိ (ဥဒာ. အဋ္ဌ. ၄၆) အဇ္ဈောကာသေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေတ္ဝာ။ ‘‘ယသ္မာ ဘဂဝာ အာယသ္မတော သောဏသ္သ သမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေန ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တော သာဝကသာဓာရဏာ သဗ္ဗာ သမာပတ္တိယော အနုလောမပဋိလောမံ သမာပဇ္ဇန္တော ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ အဇ္ဈောကာသေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေတ္ဝာ ပာဒေ ပက္ခာလေတ္ဝာ ဝိဟာရံ ပာဝိသိ, တသ္မာ အာယသ္မာပိ သောဏော ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ ဉတ္ဝာ တဒနုရူပံ သဗ္ဗာ တာ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇန္တော ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ အဇ္ဈောကာသေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေတ္ဝာ ပာဒေ ပက္ခာလေတ္ဝာ ဝိဟာရံ ပာဝိသီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ပဝိသိတ္ဝာ စ ဘဂဝတာ အနုညာတော စီဝရံ တိရောကရဏီယံ ကတ္ဝာပိ ဘဂဝတော ပာဒပသ္သေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေသိ။ အဇ္ဈေသီတိ အာဏာပေသိ။ ပဋိဘာတု တံ ဘိက္ခု ဓမ္မော ဘာသိတုန္တိ ဘိက္ခု တုယ္ဟံ ဓမ္မော ဘာသိတုံ ဥပဋ္ဌာတု ဉာဏမုခံ အာဂစ္ဆတု, ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဘဏာဟီတိ အတ္ထော။
258.Ajjhokāse vītināmetvāti (udā. aṭṭha. 46) ajjhokāse nisajjāya vītināmetvā. ‘‘Yasmā bhagavā āyasmato soṇassa samāpattisamāpajjanena paṭisanthāraṃ karonto sāvakasādhāraṇā sabbā samāpattiyo anulomapaṭilomaṃ samāpajjanto bahudeva rattiṃ ajjhokāse nisajjāya vītināmetvā pāde pakkhāletvā vihāraṃ pāvisi, tasmā āyasmāpi soṇo bhagavato adhippāyaṃ ñatvā tadanurūpaṃ sabbā tā samāpattiyo samāpajjanto bahudeva rattiṃ ajjhokāse nisajjāya vītināmetvā pāde pakkhāletvā vihāraṃ pāvisī’’ti keci vadanti. Pavisitvā ca bhagavatā anuññāto cīvaraṃ tirokaraṇīyaṃ katvāpi bhagavato pādapasse nisajjāya vītināmesi. Ajjhesīti āṇāpesi. Paṭibhātu taṃ bhikkhu dhammo bhāsitunti bhikkhu tuyhaṃ dhammo bhāsituṃ upaṭṭhātu ñāṇamukhaṃ āgacchatu, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ bhaṇāhīti attho.
သဗ္ဗာနေဝ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိကာနီတိ အဋ္ဌကဝဂ္ဂဘူတာနိ ကာမသုတ္တာဒီနိ (မဟာနိ. ၁) သောဠသ သုတ္တာနိ။ သရေန အဘာသီတိ သုတ္တုသ္သာရဏသရေန အဘာသိ, သရဘညဝသေန ကထေသီတိ အတ္ထော။ သရဘညပရိယောသာနေတိ ဥသ္သာရဏာဝသာနေ။ သုဂ္ဂဟိတာနီတိ သမ္မာ ဥဂ္ဂဟိတာနိ။ သုမနသိကတာနီတိ သုဋ္ဌု မနသိ ကတာနိ။ ဧကစ္စော ဥဂ္ဂဟဏကာလေ သမ္မာ ဥဂ္ဂဟေတ္ဝာပိ ပစ္ဆာ သဇ္ဈာယာဒိဝသေန မနသိကရဏကာလေ ဗ္ယဉ္ဇနာနိ ဝာ မိစ္ဆာ ရောပေတိ, ပဒပစ္စာဘဋ္ဌံ ဝာ ကရောတိ, န ဧဝမယံ။ ဣမိနာ ပန သမ္မဒေဝ ယထုဂ္ဂဟိတံ မနသိ ကတာနိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သုမနသိကတာနီတိ သုဋ္ဌု မနသိ ကတာနီ’’တိ။ သူပဓာရိတာနီတိ အတ္ထတောပိ သုဋ္ဌု ဥပဓာရိတာနိ။ အတ္ထေ ဟိ သုဋ္ဌု ဥပဓာရိတေ သက္ကာ ပာဠိ သမ္မာ ဥသ္သာရေတုံ။ ကလ္ယာဏိယာပိ ဝာစာယ သမန္နာဂတောတိ သိထိလဓနိတာဒီနံ ယထာဝိဓာနံ ဝစနေန ပရိမဏ္ဍလပဒဗ္ယဉ္ဇနာယ ပောရိယာ ဝာစာယ သမန္နာဂတော။ ဝိသ္သဋ္ဌာယာတိ ဝိမုတ္တာယ။ ဧတေနသ္သ ဝိမုတ္တဝာဒိတံ ဒသ္သေတိ။ အနေလဂလာယာတိ ဧလံ ဝုစ္စတိ ဒောသော, တံ န ပဂ္ဃရတီတိ အနေလဂလာ, တာယ နိဒ္ဒောသာယာတိ အတ္ထော။ အထ ဝာ အနေလဂလာယာတိ အနေလာယ စ အဂလာယ စ, နိဒ္ဒောသာယ အဂလိတပဒဗ္ယဉ္ဇနာယ အပရိဟီနပဒဗ္ယဉ္ဇနာယာတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ နံ ဘဂဝာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ကလ္ယာဏဝာက္ကရဏာနံ ယဒိဒံ သောဏော ကုဋိကဏ္ဏော’’တိ (အ. နိ. ၁.၁၉၈, ၂၀၆) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။ အတ္ထသ္သ ဝိညာပနိယာတိ ယထာဓိပ္ပေတံ အတ္ထံ ဉာပေတုံ သမတ္ထာယ။
Sabbāneva aṭṭhakavaggikānīti aṭṭhakavaggabhūtāni kāmasuttādīni (mahāni. 1) soḷasa suttāni. Sarena abhāsīti suttussāraṇasarena abhāsi, sarabhaññavasena kathesīti attho. Sarabhaññapariyosāneti ussāraṇāvasāne. Suggahitānīti sammā uggahitāni. Sumanasikatānīti suṭṭhu manasi katāni. Ekacco uggahaṇakāle sammā uggahetvāpi pacchā sajjhāyādivasena manasikaraṇakāle byañjanāni vā micchā ropeti, padapaccābhaṭṭhaṃ vā karoti, na evamayaṃ. Iminā pana sammadeva yathuggahitaṃ manasi katāni. Tena vuttaṃ ‘‘sumanasikatānīti suṭṭhu manasi katānī’’ti. Sūpadhāritānīti atthatopi suṭṭhu upadhāritāni. Atthe hi suṭṭhu upadhārite sakkā pāḷi sammā ussāretuṃ. Kalyāṇiyāpi vācāya samannāgatoti sithiladhanitādīnaṃ yathāvidhānaṃ vacanena parimaṇḍalapadabyañjanāya poriyā vācāya samannāgato. Vissaṭṭhāyāti vimuttāya. Etenassa vimuttavāditaṃ dasseti. Anelagalāyāti elaṃ vuccati doso, taṃ na paggharatīti anelagalā, tāya niddosāyāti attho. Atha vā anelagalāyāti anelāya ca agalāya ca, niddosāya agalitapadabyañjanāya aparihīnapadabyañjanāyāti attho. Tathā hi naṃ bhagavā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ kalyāṇavākkaraṇānaṃ yadidaṃ soṇo kuṭikaṇṇo’’ti (a. ni. 1.198, 206) etadagge ṭhapesi. Atthassa viññāpaniyāti yathādhippetaṃ atthaṃ ñāpetuṃ samatthāya.
ကတိဝသ္သောတိ သော ကိရ မဇ္ဈိမဝယသ္သ တတိယေ ကောဋ္ဌာသေ ဌိတော အာကပ္ပသမ္ပန္နော စ ပရေသံ စိရတရပဗ္ဗဇိတော ဝိယ ခာယတိ။ တံ သန္ဓာယ ဘဂဝာ ပုစ္ဆီတိ ကေစိ, တံ အကာရဏံ။ ဧဝံ သန္တံ သမာဓိသုခံ အနုဘဝိတုံ ယုတ္တော, ဧတ္တကံ ကာလံ ကသ္မာ ပမာဒံ အာပန္နောသီတိ ပန အနုယုဉ္ဇိတုံ သတ္ထာ ‘‘ကတိဝသ္သောသီ’’တိ တံ ပုစ္ဆိ။ တေနေဝာဟ ‘‘ကိသ္သ ပန တ္ဝံ ဘိက္ခု ဧဝံ စိရံ အကာသီ’’တိ။ တတ္ထ ကိသ္သာတိ ကိံကာရဏာ။ ဧဝံ စိရံ အကာသီတိ ဧဝံ စိရာယိ, ကေန ကာရဏေန ဧဝံ စိရကာလံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုပဂန္တ္ဝာ အဂာရမဇ္ဈေ ဝသီတိ အတ္ထော။ စိရံ ဒိဋ္ဌော မေတိ စိရေန စိရကာလေန မယာ ဒိဋ္ဌော။ ကာမေသူတိ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမေသု စ။ အာဒီနဝောတိ ဒောသော။ အပိစာတိ ကာမေသု အာဒီနဝေ ကေနစိ ပကာရေန ဒိဋ္ဌေပိ န တာဝာဟံ ဃရာဝာသတော နိက္ခမိတုံ အသက္ခိံ။ ကသ္မာ? သမ္ဗာဓော ဃရာဝာသော, ဥစ္စာဝစေဟိ ကိစ္စကရဏီယေဟိ သမုပဗ္ယူဠ္ဟော အဂာရိယဘာဝော။ တေနေဝာဟ ‘‘ဗဟုကိစ္စော ဗဟုကရဏီယော’’တိ။
Kativassoti so kira majjhimavayassa tatiye koṭṭhāse ṭhito ākappasampanno ca paresaṃ ciratarapabbajito viya khāyati. Taṃ sandhāya bhagavā pucchīti keci, taṃ akāraṇaṃ. Evaṃ santaṃ samādhisukhaṃ anubhavituṃ yutto, ettakaṃ kālaṃ kasmā pamādaṃ āpannosīti pana anuyuñjituṃ satthā ‘‘kativassosī’’ti taṃ pucchi. Tenevāha ‘‘kissa pana tvaṃ bhikkhu evaṃ ciraṃ akāsī’’ti. Tattha kissāti kiṃkāraṇā. Evaṃ ciraṃ akāsīti evaṃ cirāyi, kena kāraṇena evaṃ cirakālaṃ pabbajjaṃ anupagantvā agāramajjhe vasīti attho. Ciraṃ diṭṭho meti cirena cirakālena mayā diṭṭho. Kāmesūti vatthukāmesu kilesakāmesu ca. Ādīnavoti doso. Apicāti kāmesu ādīnave kenaci pakārena diṭṭhepi na tāvāhaṃ gharāvāsato nikkhamituṃ asakkhiṃ. Kasmā? Sambādho gharāvāso, uccāvacehi kiccakaraṇīyehi samupabyūḷho agāriyabhāvo. Tenevāha ‘‘bahukicco bahukaraṇīyo’’ti.
ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတ္ဝာတိ ကာမေသု ယထာဘူတံ အာဒီနဝဒသ္သိနော စိတ္တံ စိရာယိတ္ဝာပိ ဃရာဝာသေ န ပက္ခန္ဒတိ, အညဒတ္ထု ပဒုမပလာသေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ ဝိနိဝတ္တတိယေဝာတိ ဧတမတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတ္ဝာ။ ဣမံ ဥဒာနန္တိ ပဝတ္တိံ နိဝတ္တိဉ္စ သမ္မဒေဝ ဇာနန္တော ပဝတ္တိယံ တံနိမိတ္တေ စ န ကဒာစိပိ ရမတီတိ ဣဒမတ္ထဒီပကံ ဣမံ ဥဒာနံ ဥဒာနေသိ။
Etamatthaṃ viditvāti kāmesu yathābhūtaṃ ādīnavadassino cittaṃ cirāyitvāpi gharāvāse na pakkhandati, aññadatthu padumapalāse udakabindu viya vinivattatiyevāti etamatthaṃ sabbākārato viditvā. Imaṃ udānanti pavattiṃ nivattiñca sammadeva jānanto pavattiyaṃ taṃnimitte ca na kadācipi ramatīti idamatthadīpakaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
တတ္ထ ဒိသ္ဝာ အာဒီနဝံ လောကေတိ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ သင္ခာရလောကေ ‘‘အနိစ္စော ဒုက္ခော ဝိပရိဏာမဓမ္မော’’တိအာဒီနဝံ ဒောသံ ပညာစက္ခုနာ ပသ္သိတ္ဝာ။ ဧတေန ဝိပသ္သနာစာရော ကထိတော။ ဉတ္ဝာ ဓမ္မံ နိရူပဓိန္တိ သဗ္ဗူပဓိပဋိနိသ္သဂ္ဂတ္တာ နိရုပဓိံ နိဗ္ဗာနဓမ္မံ ယထာဘူတံ ဉတ္ဝာ, နိသ္သရဏဝိဝေကာသင္ခတာမတသဘာဝတော မဂ္ဂဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ။ ‘‘ဒိသ္ဝာ ဉတ္ဝာ’’တိ ဣမေသံ ပဒာနံ ‘‘ဃတံ ပိဝိတ္ဝာ ဗလံ ဟောတိ, သီဟံ ဒိသ္ဝာ ဘယံ ဟောတိ, ပညာယ စသ္သ ဒိသ္ဝာ အာသဝာ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီ’’တိအာဒီသု (မ. နိ. ၁.၂၇၁) ဝိယ ဟေတုအတ္ထတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အရိယော န ရမတီ ပာပေတိ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယော သပ္ပုရိသော အဏုမတ္တေပိ ပာပေ န ရမတိ။ ကသ္မာ? ပာပေ န ရမတီ သုစီတိ သုဝိသုဒ္ဓကာယသမာစာရာဒိတာယ သုစိ သုဒ္ဓပုဂ္ဂလော ရာဇဟံသော ဝိယ ဥစ္စာရဋ္ဌာနေ ပာပေ သံကိလိဋ္ဌဓမ္မေ န ရမတိ နာဘိနန္ဒတိ။ ‘‘ပာပော န ရမတီ သုစိ’’န္တိပိ ပာဌော, တသ္သတ္ထော – ပာပော ပုဂ္ဂလော သုစိံ အနဝဇ္ဇံ ဝောဒာနဓမ္မံ န ရမတိ, အညဒတ္ထု ဂာမသူကရာဒယော ဝိယ ဥစ္စာရဋ္ဌာနံ အသုစိံ သံကိလေသဓမ္မံယေဝ ရမတီတိ ပဋိပက္ခတော ဒေသနံ ပရိဝတ္တေတိ။
Tattha disvā ādīnavaṃ loketi sabbasmimpi saṅkhāraloke ‘‘anicco dukkho vipariṇāmadhammo’’tiādīnavaṃ dosaṃ paññācakkhunā passitvā. Etena vipassanācāro kathito. Ñatvā dhammaṃ nirūpadhinti sabbūpadhipaṭinissaggattā nirupadhiṃ nibbānadhammaṃ yathābhūtaṃ ñatvā, nissaraṇavivekāsaṅkhatāmatasabhāvato maggañāṇena paṭivijjhitvā. ‘‘Disvā ñatvā’’ti imesaṃ padānaṃ ‘‘ghataṃ pivitvā balaṃ hoti, sīhaṃ disvā bhayaṃ hoti, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontī’’tiādīsu (ma. ni. 1.271) viya hetuatthatā daṭṭhabbā. Ariyo na ramatī pāpeti kilesehi ārakattā ariyo sappuriso aṇumattepi pāpe na ramati. Kasmā? Pāpe na ramatī sucīti suvisuddhakāyasamācārāditāya suci suddhapuggalo rājahaṃso viya uccāraṭṭhāne pāpe saṃkiliṭṭhadhamme na ramati nābhinandati. ‘‘Pāpo na ramatī suci’’ntipi pāṭho, tassattho – pāpo puggalo suciṃ anavajjaṃ vodānadhammaṃ na ramati, aññadatthu gāmasūkarādayo viya uccāraṭṭhānaṃ asuciṃ saṃkilesadhammaṃyeva ramatīti paṭipakkhato desanaṃ parivatteti.
သောဏကုဋိကဏ္ဏဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Soṇakuṭikaṇṇavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
၂၅၉. ကာဠသီဟောတိ ကာဠမုခဝာနရဇာတိ။ သေသမေတ္ထ ပာဠိတော အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိညေယ္ယမေဝာတိ။
259.Kāḷasīhoti kāḷamukhavānarajāti. Sesamettha pāḷito aṭṭhakathāto ca suviññeyyamevāti.
စမ္မက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Cammakkhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝဂ္ဂပာဠိ • Mahāvaggapāḷi
၁၅၇. သောဏကုဋိကဏ္ဏဝတ္ထု • 157. Soṇakuṭikaṇṇavatthu
၁၅၈. မဟာကစ္စာနသ္သ ပဉ္စဝရပရိဒသ္သနာ • 158. Mahākaccānassa pañcavaraparidassanā
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / သဗ္ဗစမ္မပဋိက္ခေပာဒိကထာ • Sabbacammapaṭikkhepādikathā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / သဗ္ဗစမ္မပဋိက္ခေပာဒိကထာဝဏ္ဏနာ • Sabbacammapaṭikkhepādikathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / ဂိဟိဝိကတာနုညာတာဒိကထာဝဏ္ဏနာ • Gihivikatānuññātādikathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / ၁၅၇. သောဏကုဋိကဏ္ဏဝတ္ထုကထာ • 157. Soṇakuṭikaṇṇavatthukathā
