Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൭. സോണപോടിരിയപുത്തത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
7. Soṇapoṭiriyaputtattheragāthāvaṇṇanā
ന താവ സുപിതും ഹോതീതി ആയസ്മതോ സോണസ്സ പോടിരിയപുത്തസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ സിഖിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ വനചരോ ഹുത്വാ ജീവന്തോ ഏകദിവസം സത്ഥാരം ദിസ്വാ പസന്നചിത്തോ കുരഞ്ജിയഫലം സത്ഥുനോ അദാസി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ കപിലവത്ഥുസ്മിം പോടിരിയസ്സ നാമ ഗാമഭോജകസ്സ പുത്തോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി, സോണോതിസ്സ നാമം അഹോസി. സോ വയപ്പത്തോ ഭദ്ദിയസ്സ സാകിയരഞ്ഞോ സേനാപതി അഹോസി. അഥ ഭദ്ദിയരാജേ ഹേട്ഠാ വുത്തനയേന പബ്ബജിതേ, സേനാപതി ‘‘രാജാപി നാമ പബ്ബജി, കിം മയ്ഹം ഘരാവാസേനാ’’തി പബ്ബജി? പബ്ബജിത്വാ പന നിദ്ദാരാമോ വിഹരതി, ന ഭാവനമനുയുഞ്ജതി. തം ഭഗവാ അനുപിയായം അമ്ബവനേ വിഹരന്തോ അത്തനോ ഓഭാസം ഫരാപേത്വാ തേനസ്സ സതിം ജനേത്വാ ഇമായ ഗാഥായ തം ഓവദന്തോ –
Na tāva supituṃ hotīti āyasmato soṇassa poṭiriyaputtassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro sikhissa bhagavato kāle vanacaro hutvā jīvanto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannacitto kurañjiyaphalaṃ satthuno adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ poṭiriyassa nāma gāmabhojakassa putto hutvā nibbatti, soṇotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto bhaddiyassa sākiyarañño senāpati ahosi. Atha bhaddiyarāje heṭṭhā vuttanayena pabbajite, senāpati ‘‘rājāpi nāma pabbaji, kiṃ mayhaṃ gharāvāsenā’’ti pabbaji? Pabbajitvā pana niddārāmo viharati, na bhāvanamanuyuñjati. Taṃ bhagavā anupiyāyaṃ ambavane viharanto attano obhāsaṃ pharāpetvā tenassa satiṃ janetvā imāya gāthāya taṃ ovadanto –
൧൯൩.
193.
‘‘ന താവ സുപിതും ഹോതി, രത്തി നക്ഖത്തമാലിനീ;
‘‘Na tāva supituṃ hoti, ratti nakkhattamālinī;
പടിജഗ്ഗിതുമേവേസാ, രത്തി ഹോതി വിജാനതാ.
Paṭijaggitumevesā, ratti hoti vijānatā.
൧൯൪.
194.
‘‘ഹത്ഥിക്ഖന്ധാവപതിതം , കുഞ്ജരോ ചേ അനുക്കമേ;
‘‘Hatthikkhandhāvapatitaṃ , kuñjaro ce anukkame;
സങ്ഗാമേ മേ മതം സേയ്യോ, യഞ്ചേ ജീവേ പരാജിതോ’’തി. – ഗാഥാദ്വയം അഭാസി;
Saṅgāme me mataṃ seyyo, yañce jīve parājito’’ti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
തത്ഥ ന താവ സുപിതും ഹോതി, രത്തി നക്ഖത്തമാലിനീതി അട്ഠഹി അക്ഖണേഹി വജ്ജിതം നവമം ഖണം ലഭിത്വാ ഠിതസ്സ വിഞ്ഞുജാതികസ്സ യാവ ന അരഹത്തം ഹത്ഥഗതം ഹോതി, താവ അയം നക്ഖത്തമാലിനീ രത്തി സുപിതും നിദ്ദായിതും ന ഹോതി, സുപനസ്സ കാലോ ന ഹോതി. അപിച ഖോ പടിജഗ്ഗിതുമേവേസാ, രത്തി ഹോതി വിജാനതാതി ഏസാ രത്തി നാമ മനുസ്സാനം മിഗപക്ഖീനഞ്ച നിദ്ദൂപഗമനേന വിസേസതോ നിസ്സദ്ദവേലാഭൂതാ പടിപത്തിം അത്തനി സഞ്ജഗ്ഗിതും ജാഗരിയാനുയോഗമനുയുഞ്ജിതുമേവ വിജാനതാ വിഞ്ഞുനാ ഇച്ഛിതാ ഹോതീതി.
Tattha na tāva supituṃ hoti, ratti nakkhattamālinīti aṭṭhahi akkhaṇehi vajjitaṃ navamaṃ khaṇaṃ labhitvā ṭhitassa viññujātikassa yāva na arahattaṃ hatthagataṃ hoti, tāva ayaṃ nakkhattamālinī ratti supituṃ niddāyituṃ na hoti, supanassa kālo na hoti. Apica kho paṭijaggitumevesā, ratti hoti vijānatāti esā ratti nāma manussānaṃ migapakkhīnañca niddūpagamanena visesato nissaddavelābhūtā paṭipattiṃ attani sañjaggituṃ jāgariyānuyogamanuyuñjitumeva vijānatā viññunā icchitā hotīti.
തം സുത്വാ സോണോ സംവിഗ്ഗതരമാനസോ ഹിരോത്തപ്പം പച്ചുപട്ഠപേത്വാ അബ്ഭോകാസികങ്ഗം അധിട്ഠായ വിപസ്സനായ കമ്മം കരോന്തോ ‘‘ഹത്ഥിക്ഖന്ധോവ പതിത’’ന്തി ദുതിയം ഗാഥമാഹ. തത്ഥ അവപതിതന്തി അവമുഖം പതിതം ഉദ്ധംപാദം അധോമുഖം പതിതം. കുഞ്ജരോ ചേ അനുക്കമേതി കുഞ്ജരോ അനുക്കമേയ്യ ചേ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – യദാഹം ഹത്ഥിമാരുഹിത്വാ സങ്ഗാമം പവിട്ഠോ ഹത്ഥിക്ഖന്ധതോ പതിതോ, തദാഹം സങ്ഗാമേ തേന ഹത്ഥിനാ മദ്ദിതോ മതോ അഹോസിം ചേ, തം മേ മരണം സേയ്യോ, യഞ്ചേ ഇദാനി കിലേസേഹി പരാജിതോ ജീവേയ്യം, തം ന സേയ്യോതി. ഇമം ഗാഥം വദന്തോയേവ വിപസ്സനം ഉസ്സുക്കാപേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൨.൫൨.൧-൬) –
Taṃ sutvā soṇo saṃviggataramānaso hirottappaṃ paccupaṭṭhapetvā abbhokāsikaṅgaṃ adhiṭṭhāya vipassanāya kammaṃ karonto ‘‘hatthikkhandhova patita’’nti dutiyaṃ gāthamāha. Tattha avapatitanti avamukhaṃ patitaṃ uddhaṃpādaṃ adhomukhaṃ patitaṃ. Kuñjaro ce anukkameti kuñjaro anukkameyya ce. Idaṃ vuttaṃ hoti – yadāhaṃ hatthimāruhitvā saṅgāmaṃ paviṭṭho hatthikkhandhato patito, tadāhaṃ saṅgāme tena hatthinā maddito mato ahosiṃ ce, taṃ me maraṇaṃ seyyo, yañce idāni kilesehi parājito jīveyyaṃ, taṃ na seyyoti. Imaṃ gāthaṃ vadantoyeva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.1-6) –
‘‘മിഗലുദ്ദോ പുരേ ആസിം, വിപിനേ വിചരം അഹം;
‘‘Migaluddo pure āsiṃ, vipine vicaraṃ ahaṃ;
അദ്ദസം വിരജം ബുദ്ധം, സബ്ബധമ്മാന പാരഗും.
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, sabbadhammāna pāraguṃ.
‘‘കുരഞ്ജിയഫലം ഗയ്ഹ, ബുദ്ധസേട്ഠസ്സദാസഹം;
‘‘Kurañjiyaphalaṃ gayha, buddhaseṭṭhassadāsahaṃ;
പുഞ്ഞക്ഖേത്തസ്സ താദിനോ, പസന്നോ സേഹി പാണിഭി.
Puññakkhettassa tādino, pasanno sehi pāṇibhi.
‘‘ഏകതിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം ഫലം അദദിം തദാ;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഫലദാനസ്സിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന പത്വാ ‘‘സത്ഥാരാ വുത്തം, അത്തനാ വുത്ത’’ന്തി ഉഭയഞ്ഹി ഗാഥം ‘‘ഹത്ഥിക്ഖന്ധാവപതിത’’ന്തിആദിനാ പച്ചുദാഹാസി. തേന ഇദമേവ അഞ്ഞാബ്യാകരണം അഹോസീതി.
Arahattaṃ pana patvā ‘‘satthārā vuttaṃ, attanā vutta’’nti ubhayañhi gāthaṃ ‘‘hatthikkhandhāvapatita’’ntiādinā paccudāhāsi. Tena idameva aññābyākaraṇaṃ ahosīti.
സോണപോടിരിയപുത്തത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Soṇapoṭiriyaputtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൭. സോണപോടിരിയത്ഥേരഗാഥാ • 7. Soṇapoṭiriyattheragāthā