| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā |
सोणस्स पब्बज्जाकथा
Soṇassa pabbajjākathā
२४३. लोहितेन फुटो होतीति लोहितेन मक्खितो होति। गवाघातनन्ति यत्थ गावो हञ्ञन्ति, तादिसोति अत्थो। कुसलो नाम वीणाय वादनकुसलो। वीणाय तन्तिस्सरेति वीणाय तन्तिया सरे। अच्चायताति अतिआयता खरमुच्छिता। सरवतीति सरसम्पन्ना। कम्मञ्ञाति कम्मक्खमा। अतिसिथिलाति मन्दमुच्छना। समे गुणे पतिट्ठिताति मज्झिमे सरे ठपेत्वा मुच्छिता। वीरियसमतं अधिट्ठहाति वीरियसम्पयुत्तसमतं अधिट्ठाहि, वीरियं समथेन योजेहीति अत्थो। इन्द्रियानञ्च समतं पटिविज्झाति सद्धादीनं इन्द्रियानं समतं समभावं। तत्थ सद्धं पञ्ञाय, पञ्ञञ्च सद्धाय, वीरियं समाधिना, समाधिञ्च वीरियेन योजयमानो इन्द्रियानं समतं पटिविज्झ। तत्थ च निमित्तं गण्हाहीति तस्मिं समथे सति, येन आदासे मुखबिम्बेनेव निमित्तेन उप्पज्जितब्बं , तं समथनिमित्तं विपस्सनानिमित्तं मग्गनिमित्तं फलनिमित्तञ्च गण्हाहि, निब्बत्तेहीति अत्थो।
243.Lohitenaphuṭo hotīti lohitena makkhito hoti. Gavāghātananti yattha gāvo haññanti, tādisoti attho. Kusalo nāma vīṇāya vādanakusalo. Vīṇāya tantissareti vīṇāya tantiyā sare. Accāyatāti atiāyatā kharamucchitā. Saravatīti sarasampannā. Kammaññāti kammakkhamā. Atisithilāti mandamucchanā. Same guṇe patiṭṭhitāti majjhime sare ṭhapetvā mucchitā. Vīriyasamataṃ adhiṭṭhahāti vīriyasampayuttasamataṃ adhiṭṭhāhi, vīriyaṃ samathena yojehīti attho. Indriyānañca samataṃ paṭivijjhāti saddhādīnaṃ indriyānaṃ samataṃ samabhāvaṃ. Tattha saddhaṃ paññāya, paññañca saddhāya, vīriyaṃ samādhinā, samādhiñca vīriyena yojayamāno indriyānaṃ samataṃ paṭivijjha. Tattha ca nimittaṃ gaṇhāhīti tasmiṃ samathe sati, yena ādāse mukhabimbeneva nimittena uppajjitabbaṃ , taṃ samathanimittaṃ vipassanānimittaṃ magganimittaṃ phalanimittañca gaṇhāhi, nibbattehīti attho.
२४४. अञ्ञं ब्याकरेय्यन्ति अरहा अहन्ति जानापेय्यं। छ ठानानीति छ कारणानि। अधिमुत्तो होतीति पटिविज्झित्वा पच्चक्खं कत्वा ठितो होति। नेक्खम्माधिमुत्तोतिआदि सब्बं अरहत्तवसेन वुत्तं। अरहत्तञ्हि सब्बकिलेसेहि निक्खन्तत्ता नेक्खम्मं, तेहेव पविवित्तत्ता पविवेको, ब्यापज्जाभावतो अब्यापज्जं, उपादानस्स खयन्ते उप्पन्नत्ता उपादानक्खयो, तण्हाक्खयन्ते उप्पन्नत्ता तण्हक्खयो, सम्मोहाभावतो असम्मोहोति च वुच्चति।
244.Aññaṃ byākareyyanti arahā ahanti jānāpeyyaṃ. Cha ṭhānānīti cha kāraṇāni. Adhimutto hotīti paṭivijjhitvā paccakkhaṃ katvā ṭhito hoti. Nekkhammādhimuttotiādi sabbaṃ arahattavasena vuttaṃ. Arahattañhi sabbakilesehi nikkhantattā nekkhammaṃ, teheva pavivittattā paviveko, byāpajjābhāvato abyāpajjaṃ, upādānassa khayante uppannattā upādānakkhayo, taṇhākkhayante uppannattā taṇhakkhayo, sammohābhāvato asammohoti ca vuccati.
केवलं सद्धामत्तकन्ति पटिवेधरहितं केवलं पटिवेधपञ्ञाय असम्मिस्सं सद्धामत्तकं। पटिचयन्ति पुनप्पुनं करणेन वुड्ढिं। वीतरागत्ताति मग्गप्पटिवेधेन रागस्स विगतत्तायेव नेक्खम्मसङ्खातं अरहत्तं पटिविज्झित्वा ठितो होति। फलसमापत्तिविहारेनेव विहरति, तन्निन्नमानसोयेव होतीति अत्थो। सेसपदेसुपि एसेव नयो।
Kevalaṃ saddhāmattakanti paṭivedharahitaṃ kevalaṃ paṭivedhapaññāya asammissaṃ saddhāmattakaṃ. Paṭicayanti punappunaṃ karaṇena vuḍḍhiṃ. Vītarāgattāti maggappaṭivedhena rāgassa vigatattāyeva nekkhammasaṅkhātaṃ arahattaṃ paṭivijjhitvā ṭhito hoti. Phalasamāpattivihāreneva viharati, tanninnamānasoyeva hotīti attho. Sesapadesupi eseva nayo.
लाभसक्कारसिलोकन्ति चतुपच्चयलाभञ्च तेसंयेव सुकतभावञ्च वण्णभणनञ्च। निकामयमानोति इच्छमानो पत्थयमानो। पविवेकाधिमुत्तोति विवेके अधिमुत्तो अहन्ति एवं अरहत्तं ब्याकरोतीति अत्थो।
Lābhasakkārasilokanti catupaccayalābhañca tesaṃyeva sukatabhāvañca vaṇṇabhaṇanañca. Nikāmayamānoti icchamāno patthayamāno. Pavivekādhimuttoti viveke adhimutto ahanti evaṃ arahattaṃ byākarotīti attho.
सीलब्बतपरामासन्ति सीलञ्च वतञ्च परामसित्वा गहितगहणमत्तं। सारतो पच्चागच्छन्तोति सारभावेन जानन्तो। अब्यापज्जाधिमुत्तोति अब्यापज्जं अरहत्तं ब्याकरोतीति अत्थो। इमिनाव नयेन सब्बवारेसु अत्थो वेदितब्बो।
Sīlabbataparāmāsanti sīlañca vatañca parāmasitvā gahitagahaṇamattaṃ. Sārato paccāgacchantoti sārabhāvena jānanto. Abyāpajjādhimuttoti abyāpajjaṃ arahattaṃ byākarotīti attho. Imināva nayena sabbavāresu attho veditabbo.
भुसाति बलवन्तो। नेवस्स चित्तं परियादियन्तीति एतस्स खीणासवस्स चित्तं गहेत्वा ठातुं न सक्कोन्ति। अमिस्सीकतन्ति अमिस्सकतं। किलेसाहि आरम्मणेन सद्धिं चित्तं मिस्सं करोन्ति, तेसं अभावा अमिस्सीकतं। ठितन्ति पतिट्ठितं। आनेञ्जप्पत्तन्ति अचलनप्पत्तं। वयञ्चस्सानुपस्सतीति तस्स चित्तस्स उप्पादम्पि वयम्पि पस्सति।
Bhusāti balavanto. Nevassa cittaṃ pariyādiyantīti etassa khīṇāsavassa cittaṃ gahetvā ṭhātuṃ na sakkonti. Amissīkatanti amissakataṃ. Kilesāhi ārammaṇena saddhiṃ cittaṃ missaṃ karonti, tesaṃ abhāvā amissīkataṃ. Ṭhitanti patiṭṭhitaṃ. Āneñjappattanti acalanappattaṃ. Vayañcassānupassatīti tassa cittassa uppādampi vayampi passati.
नेक्खम्मं अधिमुत्तस्साति अरहत्तं पटिविज्झित्वा ठितस्स। सेसपदेहिपि अरहत्तमेव कथितं। उपादानक्खयस्साति उपयोगत्थे सामिवचनं। असम्मोहञ्च चेतसोति चित्तस्स च असम्मोहं अधिमुत्तस्स। दिस्वा आयतनुप्पादन्ति आयतनानं उप्पादञ्च वयञ्च दिस्वा। सम्मा चित्तं विमुच्चतीति सम्मा हेतुना नयेन इमाय विपस्सनाय पटिपत्तिया फलसमापत्तिवसेन चित्तं विमुच्चति, निब्बानारम्मणे अधिमुच्चति। सन्तचित्तस्साति निब्बुतचित्तस्स। तादिनोति इट्ठानिट्ठे अनुनयपटिघेहि अकम्पियत्ता तादी, तस्स तादिनो।
Nekkhammaṃ adhimuttassāti arahattaṃ paṭivijjhitvā ṭhitassa. Sesapadehipi arahattameva kathitaṃ. Upādānakkhayassāti upayogatthe sāmivacanaṃ. Asammohañca cetasoti cittassa ca asammohaṃ adhimuttassa. Disvā āyatanuppādanti āyatanānaṃ uppādañca vayañca disvā. Sammā cittaṃ vimuccatīti sammā hetunā nayena imāya vipassanāya paṭipattiyā phalasamāpattivasena cittaṃ vimuccati, nibbānārammaṇe adhimuccati. Santacittassāti nibbutacittassa. Tādinoti iṭṭhāniṭṭhe anunayapaṭighehi akampiyattā tādī, tassa tādino.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / १४७. सोणकोळिविसवत्थु • 147. Soṇakoḷivisavatthu
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / सोणस्स पब्बज्जाकथावण्णना • Soṇassa pabbajjākathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / सोणस्सपब्बज्जाकथावण्णना • Soṇassapabbajjākathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / सोणकोळिविसकथादिवण्णना • Soṇakoḷivisakathādivaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / १४७. सोणकोळिविसवत्थुकथा • 147. Soṇakoḷivisavatthukathā
