| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
2. දුතියපණ්‌ණාසකං
2. Dutiyapaṇṇāsakaṃ
6. මහාවග්‌ගො
6. Mahāvaggo
1. සොණසුත්‌තවණ්‌ණනා
1. Soṇasuttavaṇṇanā
55. ඡට්‌ඨස්‌ස පඨමෙ නිසීදි භගවා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙති එත්‌ථ කිං තං ආසනං පඨමමෙව පඤ්‌ඤත්‌තං, උදාහු භගවන්‌තං දිස්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තන්‌ති චෙ? භගවතො ධරමානකාලෙ පධානිකභික්‌ඛූනං වත්‌තමෙතං, යදිදං අත්‌තනො වසනට්‌ඨානෙ බුද්‌ධාසනං පඤ්‌ඤපෙත්‌වාව නිසීදනන්‌ති දස්‌සෙන්‌තො ආහ ‘‘පධානිකභික්‌ඛූ’’තිආදි. බුද්‌ධකාලෙ කිර යත්‌ථ යත්‌ථ එකොපි භික්‌ඛු විහරති, සබ්‌බත්‌ථ බුද්‌ධාසනං පඤ්‌ඤත්‌තමෙව හොති. කස්‌මා? භගවා හි අත්‌තනො සන්‌තිකෙ කම්‌මට්‌ඨානං ගහෙත්‌වා ඵාසුකට්‌ඨානෙ විහරන්‌තෙ මනසි කරොති – ‘‘අසුකො මය්‌හං සන්‌තිකෙ කම්‌මට්‌ඨානං ගහෙත්‌වා ගතො, අසක්‌ඛි නු ඛො විසෙසං නිබ්‌බත්‌තෙතුං, නො’’ති. අථ නං පස්‌සති කම්‌මට්‌ඨානං විස්‌සජ්‌ජෙත්‌වා අකුසලවිතක්‌කං විතක්‌කයමානං, තතො ‘‘කථඤ්‌හි නාම මාදිසස්‌ස සත්‌ථු සන්‌තිකෙ කම්‌මට්‌ඨානං ගහෙත්‌වා විහරන්‌තං ඉමං කුලපුත්‌තං අකුසලවිතක්‌කා අධිභවිත්‌වා අනමතග්‌ගෙ වට්‌ටදුක්‌ඛෙ සංසාරෙස්‌සන්‌තී’’ති තස්‌ස අනුග්‌ගහත්‌ථං තත්‌ථෙව අත්‌තානං දස්‌සෙත්‌වා තං කුලපුත්‌තං ඔවදිත්‌වා ආකාසං උප්‌පතිත්‌වා පුන අත්‌තනො වසනට්‌ඨානමෙව ගච්‌ඡති. අථෙවං ඔවදියමානා තෙ භික්‌ඛූ චින්‌තයිංසු ‘‘සත්‌ථා අම්‌හාකං මනං ජානිත්‌වා ආගන්‌ත්‌වා අම්‌හාකං සමීපෙ ඨිතංයෙව අත්‌තානං දස්‌සෙති. තස්‌මිං ඛණෙ, ‘භන්‌තෙ, ඉධ නිසීදථ නිසීදථා’ති ආසනපරියෙසනං නාම භාරො’’ති. තෙ ආසනං පඤ්‌ඤපෙත්‌වාව විහරන්‌ති. යස්‌ස පීඨං අත්‌ථි, සො තං පඤ්‌ඤපෙති. යස්‌ස නත්‌ථි, සො මඤ්‌චං වා ඵලකං වා පාසාණං වා වාලිකාපුඤ්‌ජං වා පඤ්‌ඤපෙති. තං අලභමානා පුරාණපණ්‌ණානිපි සංකඩ්‌ඪිත්‌වා තත්‌ථ පංසුකූලං පත්‌ථරිත්‌වා ඨපෙන්‌ති.
55. Chaṭṭhassa paṭhame nisīdi bhagavā paññatte āsaneti ettha kiṃ taṃ āsanaṃ paṭhamameva paññattaṃ, udāhu bhagavantaṃ disvā paññattanti ce? Bhagavato dharamānakāle padhānikabhikkhūnaṃ vattametaṃ, yadidaṃ attano vasanaṭṭhāne buddhāsanaṃ paññapetvāva nisīdananti dassento āha ‘‘padhānikabhikkhū’’tiādi. Buddhakāle kira yattha yattha ekopi bhikkhu viharati, sabbattha buddhāsanaṃ paññattameva hoti. Kasmā? Bhagavā hi attano santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā phāsukaṭṭhāne viharante manasi karoti – ‘‘asuko mayhaṃ santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā gato, asakkhi nu kho visesaṃ nibbattetuṃ, no’’ti. Atha naṃ passati kammaṭṭhānaṃ vissajjetvā akusalavitakkaṃ vitakkayamānaṃ, tato ‘‘kathañhi nāma mādisassa satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā viharantaṃ imaṃ kulaputtaṃ akusalavitakkā adhibhavitvā anamatagge vaṭṭadukkhe saṃsāressantī’’ti tassa anuggahatthaṃ tattheva attānaṃ dassetvā taṃ kulaputtaṃ ovaditvā ākāsaṃ uppatitvā puna attano vasanaṭṭhānameva gacchati. Athevaṃ ovadiyamānā te bhikkhū cintayiṃsu ‘‘satthā amhākaṃ manaṃ jānitvā āgantvā amhākaṃ samīpe ṭhitaṃyeva attānaṃ dasseti. Tasmiṃ khaṇe, ‘bhante, idha nisīdatha nisīdathā’ti āsanapariyesanaṃ nāma bhāro’’ti. Te āsanaṃ paññapetvāva viharanti. Yassa pīṭhaṃ atthi, so taṃ paññapeti. Yassa natthi, so mañcaṃ vā phalakaṃ vā pāsāṇaṃ vā vālikāpuñjaṃ vā paññapeti. Taṃ alabhamānā purāṇapaṇṇānipi saṃkaḍḍhitvā tattha paṃsukūlaṃ pattharitvā ṭhapenti.
සත්‌ත සරාති – ඡජ්‌ජො, උසභො, ගන්‌ධාරො, මජ්‌ඣිමො, පඤ්‌චමො, ධෙවතො, නිසාදොති එතෙ සත්‌ත සරා. තයො ගාමාති – ඡජ්‌ජගාමො, මජ්‌ඣිමගාමො, සාධාරණගාමොති තයො ගාමා, සමූහාති අත්‌ථො. මනුස්‌සලොකෙ වීණාවාදනා එකෙකස්‌ස සරස්‌ස වසෙන තයො තයො මුච්‌ඡනාති කත්‌වා එකවීසති මුච්‌ඡනා. දෙවලොකෙ වීණාවාදනා පන සමපඤ්‌ඤාස මුච්‌ඡනාති වදන්‌ති. තත්‌ථ හි එකෙකස්‌ස සරස්‌ස වසෙන සත්‌ත සත්‌ත මුච්‌ඡනා, අන්‌තරස්‌ස සරස්‌ස ච එකාති සමපඤ්‌ඤාස මුච්‌ඡනා. තෙනෙව සක්‌කපඤ්‌හසුත්‌තසංවණ්‌ණනායං (දී. නි. අට්‌ඨ. 2.345) ‘‘සමපඤ්‌ඤාස මුච්‌ඡනා මුච්‌ඡෙත්‌වා’’ති පඤ්‌චසිඛස්‌ස වීණාවාදනං දස්‌සෙන්‌තෙන වුත්‌තං. ඨානා එකූනපඤ්‌ඤාසාති එකෙකස්‌සෙව සරස්‌ස සත්‌ත සත්‌ත ඨානභෙදා, යතො සරස්‌ස මණ්‌ඩලතාවවත්‌ථානං හොති. එකූනපඤ්‌ඤාසට්‌ඨානවිසෙසො තිස්‌සො දුවෙ චතස්‌සො චතස්‌සො තිස්‌සො දුවෙ චතස්‌සොති ද්‌වාවීසති සුතිභෙදා ච ඉච්‌ඡිතා.
Satta sarāti – chajjo, usabho, gandhāro, majjhimo, pañcamo, dhevato, nisādoti ete satta sarā. Tayo gāmāti – chajjagāmo, majjhimagāmo, sādhāraṇagāmoti tayo gāmā, samūhāti attho. Manussaloke vīṇāvādanā ekekassa sarassa vasena tayo tayo mucchanāti katvā ekavīsati mucchanā. Devaloke vīṇāvādanā pana samapaññāsa mucchanāti vadanti. Tattha hi ekekassa sarassa vasena satta satta mucchanā, antarassa sarassa ca ekāti samapaññāsa mucchanā. Teneva sakkapañhasuttasaṃvaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 2.345) ‘‘samapaññāsa mucchanā mucchetvā’’ti pañcasikhassa vīṇāvādanaṃ dassentena vuttaṃ. Ṭhānā ekūnapaññāsāti ekekasseva sarassa satta satta ṭhānabhedā, yato sarassa maṇḍalatāvavatthānaṃ hoti. Ekūnapaññāsaṭṭhānaviseso tisso duve catasso catasso tisso duve catassoti dvāvīsati sutibhedā ca icchitā.
අතිගාළ්‌හං ආරද්‌ධන්‌ති ථිනමිද්‌ධඡම්‌භිතත්‌තානං වූපසමත්‌ථං අතිවිය ආරද්‌ධං. සබ්‌බත්‌ථ නියුත්‌තා සබ්‌බත්‌ථිකා. සබ්‌බෙන වා ලීනුද්‌ධච්‌චපක්‌ඛියෙන අත්‌ථෙතබ්‌බා සබ්‌බත්‌ථිකා. සමථොයෙව සමථනිමිත්‌තං. එවං සෙසෙසුපි. ඛයා රාගස්‌ස වීතරාගත්‌තාති එත්‌ථ යස්‌මා බාහිරකො කාමෙසු වීතරාගො න ඛයා රාගස්‌ස වීතරාගො සබ්‌බසො අවිප්‌පහීනරාගත්‌තා. වික්‌ඛම්‌භිතරාගො හි සො. අරහා පන ඛයා එව, තස්‌මා වුත්‌තං ‘‘ඛයා රාගස්‌ස වීතරාගත්‌තා’’ති. එස නයො දොසමොහෙසුපි.
Atigāḷhaṃ āraddhanti thinamiddhachambhitattānaṃ vūpasamatthaṃ ativiya āraddhaṃ. Sabbattha niyuttā sabbatthikā. Sabbena vā līnuddhaccapakkhiyena atthetabbā sabbatthikā. Samathoyeva samathanimittaṃ. Evaṃ sesesupi. Khayā rāgassa vītarāgattāti ettha yasmā bāhirako kāmesu vītarāgo na khayā rāgassa vītarāgo sabbaso avippahīnarāgattā. Vikkhambhitarāgo hi so. Arahā pana khayā eva, tasmā vuttaṃ ‘‘khayā rāgassa vītarāgattā’’ti. Esa nayo dosamohesupi.
ලාභසක්‌කාරසිලොකං නිකාමයමානොති එත්‌ථ ලබ්‌භති පාපුණීයතීති ලාභො, චතුන්‌නං පච්‌චයානමෙතං අධිවචනං. සක්‌කච්‌චං කාතබ්‌බොති සක්‌කාරො. පච්‌චයා එව හි පණීතපණීතා සුන්‌දරසුන්‌දරා අභිසඞ්‌ඛරිත්‌වා කතා ‘‘සක්‌කාරො’’ති වුච්‌චති, යා ච පරෙහි අත්‌තනො ගාරවකිරියා, පුප්‌ඵාදීහි වා පූජා. සිලොකොති වණ්‌ණභණනං. තං ලාභඤ්‌ච, සක්‌කාරඤ්‌ච, සිලොකඤ්‌ච, නිකාමයමානො, පවත්‌තයමානොති අත්‌ථො. තෙනෙවාහ ‘‘චතුපච්‌චයලාභඤ්‌ච…පෙ.… පත්‌ථයමානො’’ති.
Lābhasakkārasilokaṃ nikāmayamānoti ettha labbhati pāpuṇīyatīti lābho, catunnaṃ paccayānametaṃ adhivacanaṃ. Sakkaccaṃ kātabboti sakkāro. Paccayā eva hi paṇītapaṇītā sundarasundarā abhisaṅkharitvā katā ‘‘sakkāro’’ti vuccati, yā ca parehi attano gāravakiriyā, pupphādīhi vā pūjā. Silokoti vaṇṇabhaṇanaṃ. Taṃ lābhañca, sakkārañca, silokañca, nikāmayamāno, pavattayamānoti attho. Tenevāha ‘‘catupaccayalābhañca…pe… patthayamāno’’ti.
ථූණන්‌ති පසූනං බන්‌ධනත්‌ථාය නිඛාතත්‌ථම්‌භසඞ්‌ඛාතං ථූණං. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
Thūṇanti pasūnaṃ bandhanatthāya nikhātatthambhasaṅkhātaṃ thūṇaṃ. Sesaṃ suviññeyyameva.
සොණසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Soṇasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 1. සොණසුත්‌තං • 1. Soṇasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 1. සොණසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Soṇasuttavaṇṇanā
