| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
(๒๐) ๕. มหาวโคฺค
(20) 5. Mahāvaggo
๑. โสตานุคตสุตฺตวณฺณนา
1. Sotānugatasuttavaṇṇanā
๑๙๑. ปญฺจมสฺส ปฐเม โสตานุคตานนฺติ ปสาทโสตํ โอทหิตฺวา ญาณโสเตน ววตฺถปิตานํฯ จตฺตาโร อานิสํสา ปาฎิกงฺขาติ จตฺตาโร คุณานิสํสา ปาฎิกงฺขิตพฺพาฯ อิทํ ปน ภควตา อตฺถุปฺปตฺติวเสน อารทฺธํฯ กตรอตฺถุปฺปตฺติวเสนาติ? ภิกฺขูนํ ธมฺมสฺสวนาย อนุปสงฺกมนอตฺถุปฺปตฺติวเสนฯ ปญฺจสตา กิร พฺราหฺมณปพฺพชิตา ‘‘สมฺมาสมฺพุโทฺธ ลิงฺควจนวิภตฺติปทพฺยญฺชนาทีหิ กเถโนฺต อเมฺหหิ ญาตเมว กเถสฺสติ, อญฺญาตํ กิํ กเถสฺสตี’’ติ ธมฺมสฺสวนตฺถํ น คจฺฉนฺติฯ สตฺถา ตํ ปวตฺติํ สุตฺวา เต ปโกฺกสาเปตฺวา ‘‘กสฺมา เอวํ กโรถ, สกฺกจฺจํ ธมฺมํ สุณาถ, สกฺกจฺจํ ธมฺมํ สุณนฺตานญฺจ สชฺฌายนฺตานญฺจ อิเม เอตฺตกา อานิสํสา’’ติ ทเสฺสโนฺต อิมํ เทสนํ อารภิฯ
191. Pañcamassa paṭhame sotānugatānanti pasādasotaṃ odahitvā ñāṇasotena vavatthapitānaṃ. Cattāro ānisaṃsā pāṭikaṅkhāti cattāro guṇānisaṃsā pāṭikaṅkhitabbā. Idaṃ pana bhagavatā atthuppattivasena āraddhaṃ. Kataraatthuppattivasenāti? Bhikkhūnaṃ dhammassavanāya anupasaṅkamanaatthuppattivasena. Pañcasatā kira brāhmaṇapabbajitā ‘‘sammāsambuddho liṅgavacanavibhattipadabyañjanādīhi kathento amhehi ñātameva kathessati, aññātaṃ kiṃ kathessatī’’ti dhammassavanatthaṃ na gacchanti. Satthā taṃ pavattiṃ sutvā te pakkosāpetvā ‘‘kasmā evaṃ karotha, sakkaccaṃ dhammaṃ suṇātha, sakkaccaṃ dhammaṃ suṇantānañca sajjhāyantānañca ime ettakā ānisaṃsā’’ti dassento imaṃ desanaṃ ārabhi.
ตตฺถ ธมฺมํ ปริยาปุณาตีติ สุตฺตํ เคยฺยนฺติอาทิกํ นวงฺคํ สตฺถุสาสนภูตํ ตนฺติธมฺมํ วฬเญฺชติฯ โสตานุคตา โหนฺตีติ โสตํ อนุปฺปตฺตา อนุปวิฎฺฐา โหนฺติฯ มนสานุเปกฺขิตาติ จิเตฺตน โอโลกิตาฯ ทิฎฺฐิยา สุปฺปฎิวิทฺธาติ อตฺถโต จ การณโต จ ปญฺญาย สุฎฺฐุ ปฎิวิทฺธา ปจฺจกฺขํ กตาฯ มุฎฺฐสฺสติ กาลํ กุรุมาโนติ นยิทํ พุทฺธวจนํ อนุสฺสรณสติยา อภาเวน วุตฺตํ, ปุถุชฺชนกาลกิริยํ ปน สนฺธาย วุตฺตํฯ ปุถุชฺชโน หิ มุฎฺฐสฺสติ กาลํ กโรติ นามฯ อุปปชฺชตีติ สุทฺธสีเล ปติฎฺฐิโต เทวโลเก นิพฺพตฺตติฯ ธมฺมปทา ปฺลวนฺตีติ อนฺตราภเว นิพฺพตฺตมุฎฺฐสฺสติโน, เยปิ ปุเพฺพ สชฺฌายมูลิกา วาจาปริจิตพุทฺธวจนธมฺมา, เต สเพฺพ ปสเนฺน อาทาเส ฉายา วิย ปฺลวนฺติ, ปากฎา หุตฺวา ปญฺญายนฺติฯ ทโนฺธ, ภิกฺขเว, สตุปฺปาโทติ พุทฺธวจนานุสฺสรณสติยา อุปฺปาโท ทโนฺธ ครุฯ อถ โส สโตฺต ขิปฺปํเยว วิเสสคามี โหติ, นิพฺพานคามี โหตีติ อโตฺถฯ
Tattha dhammaṃ pariyāpuṇātīti suttaṃ geyyantiādikaṃ navaṅgaṃ satthusāsanabhūtaṃ tantidhammaṃ vaḷañjeti. Sotānugatā hontīti sotaṃ anuppattā anupaviṭṭhā honti. Manasānupekkhitāti cittena olokitā. Diṭṭhiyā suppaṭividdhāti atthato ca kāraṇato ca paññāya suṭṭhu paṭividdhā paccakkhaṃ katā. Muṭṭhassati kālaṃ kurumānoti nayidaṃ buddhavacanaṃ anussaraṇasatiyā abhāvena vuttaṃ, puthujjanakālakiriyaṃ pana sandhāya vuttaṃ. Puthujjano hi muṭṭhassati kālaṃ karoti nāma. Upapajjatīti suddhasīle patiṭṭhito devaloke nibbattati. Dhammapadā plavantīti antarābhave nibbattamuṭṭhassatino, yepi pubbe sajjhāyamūlikā vācāparicitabuddhavacanadhammā, te sabbe pasanne ādāse chāyā viya plavanti, pākaṭā hutvā paññāyanti. Dandho, bhikkhave, satuppādoti buddhavacanānussaraṇasatiyā uppādo dandho garu. Atha so satto khippaṃyeva visesagāmī hoti, nibbānagāmī hotīti attho.
อิทฺธิมา เจโตวสิปฺปโตฺตติ อิทฺธิสมฺปโนฺน จิตฺตสฺส วสิภาวปโตฺต ขีณาสโวฯ อยํ วา โส ธมฺมวินโยติ เอตฺถ วิภาวนโตฺถ วา-สโทฺทฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ธมฺมวินเยฯ พฺรหฺมจริยํ อจรินฺติ พฺรหฺมจริยวาสํ วสิํฯ อิทมฺปิ พุทฺธวจนํ มยา ปุเพฺพ วฬญฺชิตนฺติ พุทฺธวจนานุสฺสรณวเสเนตํ วุตฺตํฯ เทวปุโตฺตติ ปญฺจาลจโณฺฑ วิย หตฺถกมหาพฺรหฺมา วิย สนงฺกุมารพฺรหฺมา วิย จ เอโก ธมฺมกถิกเทวปุโตฺตฯ โอปปาติโก โอปปาติกํ สาเรตีติ ปฐมํ อุปฺปโนฺน เทวปุโตฺต ปจฺฉา อุปฺปนฺนํ สาเรติฯ สหปํสุกีฬิกาติ เอเตน เนสํ ทีฆรตฺตํ กตปริจยภาวํ ทเสฺสติฯ สมาคเจฺฉยฺยุนฺติ สาลาย วา รุกฺขมูเล วา สมฺมุขีภาวํ คเจฺฉยฺยุํฯ เอวํ วเทยฺยาติ สาลาย วา รุกฺขมูเล วา ปฐมตรํ นิสิโนฺน ปจฺฉา อาคตํ เอวํ วเทยฺยฯ เสสเมตฺถ ปาฬินเยเนว เวทิตพฺพํฯ
Iddhimā cetovasippattoti iddhisampanno cittassa vasibhāvapatto khīṇāsavo. Ayaṃvā so dhammavinayoti ettha vibhāvanattho vā-saddo. Yatthāti yasmiṃ dhammavinaye. Brahmacariyaṃ acarinti brahmacariyavāsaṃ vasiṃ. Idampi buddhavacanaṃ mayā pubbe vaḷañjitanti buddhavacanānussaraṇavasenetaṃ vuttaṃ. Devaputtoti pañcālacaṇḍo viya hatthakamahābrahmā viya sanaṅkumārabrahmā viya ca eko dhammakathikadevaputto. Opapātiko opapātikaṃ sāretīti paṭhamaṃ uppanno devaputto pacchā uppannaṃ sāreti. Sahapaṃsukīḷikāti etena nesaṃ dīgharattaṃ kataparicayabhāvaṃ dasseti. Samāgaccheyyunti sālāya vā rukkhamūle vā sammukhībhāvaṃ gaccheyyuṃ. Evaṃ vadeyyāti sālāya vā rukkhamūle vā paṭhamataraṃ nisinno pacchā āgataṃ evaṃ vadeyya. Sesamettha pāḷinayeneva veditabbaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๑. โสตานุคตสุตฺตํ • 1. Sotānugatasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๑. โสตานุคตสุตฺตวณฺณนา • 1. Sotānugatasuttavaṇṇanā
