Philosophy and Religion / Bhagavadgita |
श्रीमद्भगवद्गीता
Śrīmad Bhagavad Gītā
दैवासुरसम्पद्विभागयोगः
Daivāsurasampadvibhāgayogaḥ
अथ षोडशोऽध्यायः । दैवासुरसम्पद्विभागयोगः
atha ṣoḍaśo'dhyāyaḥ । daivāsurasampadvibhāgayogaḥ
श्रीभगवानुवाच ।
śrībhagavānuvāca ।
अभयं सत्त्वसंशुद्धिर्ज्ञानयोगव्यवस्थितिः ।
दानं दमश्च यज्ञश्च स्वाध्यायस्तप आर्जवम् ॥ १६-१॥
abhayaṃ sattvasaṃśuddhirjñānayogavyavasthitiḥ ।
dānaṃ damaśca yajñaśca svādhyāyastapa ārjavam ॥ 16-1॥
अहिंसा सत्यमक्रोधस्त्यागः शान्तिरपैशुनम् ।
दया भूतेष्वलोलुप्त्वं मार्दवं ह्रीरचापलम् ॥ १६-२॥
ahiṃsā satyamakrodhastyāgaḥ śāntirapaiśunam ।
dayā bhūteṣvaloluptvaṃ mārdavaṃ hrīracāpalam ॥ 16-2॥
तेजः क्षमा धृतिः शौचमद्रोहो नातिमानिता ।
भवन्ति सम्पदं दैवीमभिजातस्य भारत ॥ १६-३॥
tejaḥ kṣamā dhṛtiḥ śaucamadroho nātimānitā ।
bhavanti sampadaṃ daivīmabhijātasya bhārata ॥ 16-3॥
दम्भो दर्पोऽभिमानश्च क्रोधः पारुष्यमेव च ।
अज्ञानं चाभिजातस्य पार्थ सम्पदमासुरीम् ॥ १६-४॥
dambho darpo'bhimānaśca krodhaḥ pāruṣyameva ca ।
ajñānaṃ cābhijātasya pārtha sampadamāsurīm ॥ 16-4॥
दैवी सम्पद्विमोक्षाय निबन्धायासुरी मता ।
मा शुचः सम्पदं दैवीमभिजातोऽसि पाण्डव ॥ १६-५॥
daivī sampadvimokṣāya nibandhāyāsurī matā ।
mā śucaḥ sampadaṃ daivīmabhijāto'si pāṇḍava ॥ 16-5॥
द्वौ भूतसर्गौ लोकेऽस्मिन्दैव आसुर एव च ।
दैवो विस्तरशः प्रोक्त आसुरं पार्थ मे शृणु ॥ १६-६॥
dvau bhūtasargau loke'smindaiva āsura eva ca ।
daivo vistaraśaḥ prokta āsuraṃ pārtha me śṛṇu ॥ 16-6॥
प्रवृत्तिं च निवृत्तिं च जना न विदुरासुराः ।
न शौचं नापि चाचारो न सत्यं तेषु विद्यते ॥ १६-७॥
pravṛttiṃ ca nivṛttiṃ ca janā na vidurāsurāḥ ।
na śaucaṃ nāpi cācāro na satyaṃ teṣu vidyate ॥ 16-7॥
असत्यमप्रतिष्ठं ते जगदाहुरनीश्वरम् ।
अपरस्परसम्भूतं किमन्यत्कामहैतुकम् ॥ १६-८॥
asatyamapratiṣṭhaṃ te jagadāhuranīśvaram ।
aparasparasambhūtaṃ kimanyatkāmahaitukam ॥ 16-8॥
एतां दृष्टिमवष्टभ्य नष्टात्मानोऽल्पबुद्धयः ।
प्रभवन्त्युग्रकर्माणः क्षयाय जगतोऽहिताः ॥ १६-९॥
etāṃ dṛṣṭimavaṣṭabhya naṣṭātmāno'lpabuddhayaḥ ।
prabhavantyugrakarmāṇaḥ kṣayāya jagato'hitāḥ ॥ 16-9॥
काममाश्रित्य दुष्पूरं दम्भमानमदान्विताः ।
मोहाद्गृहीत्वासद्ग्राहान्प्रवर्तन्तेऽशुचिव्रताः ॥ १६-१०॥
kāmamāśritya duṣpūraṃ dambhamānamadānvitāḥ ।
mohādgṛhītvāsadgrāhānpravartante'śucivratāḥ ॥ 16-10॥
चिन्तामपरिमेयां च प्रलयान्तामुपाश्रिताः ।
कामोपभोगपरमा एतावदिति निश्चिताः ॥ १६-११॥
cintāmaparimeyāṃ ca pralayāntāmupāśritāḥ ।
kāmopabhogaparamā etāvaditi niścitāḥ ॥ 16-11॥
आशापाशशतैर्बद्धाः कामक्रोधपरायणाः ।
ईहन्ते कामभोगार्थमन्यायेनार्थसञ्चयान् ॥ १६-१२॥
āśāpāśaśatairbaddhāḥ kāmakrodhaparāyaṇāḥ ।
īhante kāmabhogārthamanyāyenārthasañcayān ॥ 16-12॥
इदमद्य मया लब्धमिमं प्राप्स्ये मनोरथम् ।
इदमस्तीदमपि मे भविष्यति पुनर्धनम् ॥ १६-१३॥
idamadya mayā labdhamimaṃ prāpsye manoratham ।
idamastīdamapi me bhaviṣyati punardhanam ॥ 16-13॥
असौ मया हतः शत्रुर्हनिष्ये चापरानपि ।
ईश्वरोऽहमहं भोगी सिद्धोऽहं बलवान्सुखी ॥ १६-१४॥
asau mayā hataḥ śatrurhaniṣye cāparānapi ।
īśvaro'hamahaṃ bhogī siddho'haṃ balavānsukhī ॥ 16-14॥
आढ्योऽभिजनवानस्मि कोऽन्योऽस्ति सदृशो मया ।
यक्ष्ये दास्यामि मोदिष्य इत्यज्ञानविमोहिताः ॥ १६-१५॥
āḍhyo'bhijanavānasmi ko'nyo'sti sadṛśo mayā ।
yakṣye dāsyāmi modiṣya ityajñānavimohitāḥ ॥ 16-15॥
अनेकचित्तविभ्रान्ता मोहजालसमावृताः ।
प्रसक्ताः कामभोगेषु पतन्ति नरकेऽशुचौ ॥ १६-१६॥
anekacittavibhrāntā mohajālasamāvṛtāḥ ।
prasaktāḥ kāmabhogeṣu patanti narake'śucau ॥ 16-16॥
आत्मसम्भाविताः स्तब्धा धनमानमदान्विताः ।
यजन्ते नामयज्ञैस्ते दम्भेनाविधिपूर्वकम् ॥ १६-१७॥
ātmasambhāvitāḥ stabdhā dhanamānamadānvitāḥ ।
yajante nāmayajñaiste dambhenāvidhipūrvakam ॥ 16-17॥
अहङ्कारं बलं दर्पं कामं क्रोधं च संश्रिताः ।
मामात्मपरदेहेषु प्रद्विषन्तोऽभ्यसूयकाः ॥ १६-१८॥
ahaṅkāraṃ balaṃ darpaṃ kāmaṃ krodhaṃ ca saṃśritāḥ ।
māmātmaparadeheṣu pradviṣanto'bhyasūyakāḥ ॥ 16-18॥
तानहं द्विषतः क्रूरान्संसारेषु नराधमान् ।
क्षिपाम्यजस्रमशुभानासुरीष्वेव योनिषु ॥ १६-१९॥
tānahaṃ dviṣataḥ krūrānsaṃsāreṣu narādhamān ।
kṣipāmyajasramaśubhānāsurīṣveva yoniṣu ॥ 16-19॥
आसुरीं योनिमापन्ना मूढा जन्मनि जन्मनि ।
मामप्राप्यैव कौन्तेय ततो यान्त्यधमां गतिम् ॥ १६-२०॥
āsurīṃ yonimāpannā mūḍhā janmani janmani ।
māmaprāpyaiva kaunteya tato yāntyadhamāṃ gatim ॥ 16-20॥
त्रिविधं नरकस्येदं द्वारं नाशनमात्मनः ।
कामः क्रोधस्तथा लोभस्तस्मादेतत्त्रयं त्यजेत् ॥ १६-२१॥
trividhaṃ narakasyedaṃ dvāraṃ nāśanamātmanaḥ ।
kāmaḥ krodhastathā lobhastasmādetattrayaṃ tyajet ॥ 16-21॥
एतैर्विमुक्तः कौन्तेय तमोद्वारैस्त्रिभिर्नरः ।
आचरत्यात्मनः श्रेयस्ततो याति परां गतिम् ॥ १६-२२॥
etairvimuktaḥ kaunteya tamodvāraistribhirnaraḥ ।
ācaratyātmanaḥ śreyastato yāti parāṃ gatim ॥ 16-22॥
यः शास्त्रविधिमुत्सृज्य वर्तते कामकारतः ।
न स सिद्धिमवाप्नोति न सुखं न परां गतिम् ॥ १६-२३॥
yaḥ śāstravidhimutsṛjya vartate kāmakārataḥ ।
na sa siddhimavāpnoti na sukhaṃ na parāṃ gatim ॥ 16-23॥
तस्माच्छास्त्रं प्रमाणं ते कार्याकार्यव्यवस्थितौ ।
ज्ञात्वा शास्त्रविधानोक्तं कर्म कर्तुमिहार्हसि ॥ १६-२४॥
tasmācchāstraṃ pramāṇaṃ te kāryākāryavyavasthitau ।
jñātvā śāstravidhānoktaṃ karma kartumihārhasi ॥ 16-24॥
ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु
ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे
दैवासुरसम्पद्विभागयोगो नाम षोडशोऽध्यायः ॥ १६॥
Om̃ tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu
brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde
daivāsurasampadvibhāgayogo nāma ṣoḍaśo'dhyāyaḥ ॥ 16॥