Philosophy and Religion / Bhagavadgita |
श्रीमद्भगवद्गीता
Śrīmad Bhagavad Gītā
श्रद्धात्रयविभागयोगः
Śraddhātrayavibhāgayogaḥ
अथ सप्तदशोऽध्यायः । श्रद्धात्रयविभागयोगः
atha saptadaśo'dhyāyaḥ । śraddhātrayavibhāgayogaḥ
अर्जुन उवाच ।
arjuna uvāca ।
ये शास्त्रविधिमुत्सृज्य यजन्ते श्रद्धयान्विताः ।
तेषां निष्ठा तु का कृष्ण सत्त्वमाहो रजस्तमः ॥ १७-१॥
ye śāstravidhimutsṛjya yajante śraddhayānvitāḥ ।
teṣāṃ niṣṭhā tu kā kṛṣṇa sattvamāho rajastamaḥ ॥ 17-1॥
श्रीभगवानुवाच ।
śrībhagavānuvāca ।
त्रिविधा भवति श्रद्धा देहिनां सा स्वभावजा ।
सात्त्विकी राजसी चैव तामसी चेति तां शृणु ॥ १७-२॥
trividhā bhavati śraddhā dehināṃ sā svabhāvajā ।
sāttvikī rājasī caiva tāmasī ceti tāṃ śṛṇu ॥ 17-2॥
सत्त्वानुरूपा सर्वस्य श्रद्धा भवति भारत ।
श्रद्धामयोऽयं पुरुषो यो यच्छ्रद्धः स एव सः ॥ १७-३॥
sattvānurūpā sarvasya śraddhā bhavati bhārata ।
śraddhāmayo'yaṃ puruṣo yo yacchraddhaḥ sa eva saḥ ॥ 17-3॥
यजन्ते सात्त्विका देवान्यक्षरक्षांसि राजसाः ।
प्रेतान्भूतगणांश्चान्ये यजन्ते तामसा जनाः ॥ १७-४॥
yajante sāttvikā devānyakṣarakṣāṃsi rājasāḥ ।
pretānbhūtagaṇāṃścānye yajante tāmasā janāḥ ॥ 17-4॥
अशास्त्रविहितं घोरं तप्यन्ते ये तपो जनाः ।
दम्भाहङ्कारसंयुक्ताः कामरागबलान्विताः ॥ १७-५॥
aśāstravihitaṃ ghoraṃ tapyante ye tapo janāḥ ।
dambhāhaṅkārasaṃyuktāḥ kāmarāgabalānvitāḥ ॥ 17-5॥
कर्षयन्तः शरीरस्थं भूतग्राममचेतसः ।
मां चैवान्तःशरीरस्थं तान्विद्ध्यासुरनिश्चयान् ॥ १७-६॥
karṣayantaḥ śarīrasthaṃ bhūtagrāmamacetasaḥ ।
māṃ caivāntaḥśarīrasthaṃ tānviddhyāsuraniścayān ॥ 17-6॥
आहारस्त्वपि सर्वस्य त्रिविधो भवति प्रियः ।
यज्ञस्तपस्तथा दानं तेषां भेदमिमं शृणु ॥ १७-७॥
āhārastvapi sarvasya trividho bhavati priyaḥ ।
yajñastapastathā dānaṃ teṣāṃ bhedamimaṃ śṛṇu ॥ 17-7॥
आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखप्रीतिविवर्धनाः ।
रस्याः स्निग्धाः स्थिरा हृद्या आहाराः सात्त्विकप्रियाः ॥ १७-८॥
āyuḥsattvabalārogyasukhaprītivivardhanāḥ ।
rasyāḥ snigdhāḥ sthirā hṛdyā āhārāḥ sāttvikapriyāḥ ॥ 17-8॥
कट्वम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः ।
आहारा राजसस्येष्टा दुःखशोकामयप्रदाः ॥ १७-९॥
kaṭvamlalavaṇātyuṣṇatīkṣṇarūkṣavidāhinaḥ ।
āhārā rājasasyeṣṭā duḥkhaśokāmayapradāḥ ॥ 17-9॥
यातयामं गतरसं पूति पर्युषितं च यत् ।
उच्छिष्टमपि चामेध्यं भोजनं तामसप्रियम् ॥ १७-१०॥
yātayāmaṃ gatarasaṃ pūti paryuṣitaṃ ca yat ।
ucchiṣṭamapi cāmedhyaṃ bhojanaṃ tāmasapriyam ॥ 17-10॥
अफलाकाङ्क्षिभिर्यज्ञो विधिदृष्टो य इज्यते ।
यष्टव्यमेवेति मनः समाधाय स सात्त्विकः ॥ १७-११॥
aphalākāṅkṣibhiryajño vidhidṛṣṭo ya ijyate ।
yaṣṭavyameveti manaḥ samādhāya sa sāttvikaḥ ॥ 17-11॥
अभिसन्धाय तु फलं दम्भार्थमपि चैव यत् ।
इज्यते भरतश्रेष्ठ तं यज्ञं विद्धि राजसम् ॥ १७-१२॥
abhisandhāya tu phalaṃ dambhārthamapi caiva yat ।
ijyate bharataśreṣṭha taṃ yajñaṃ viddhi rājasam ॥ 17-12॥
विधिहीनमसृष्टान्नं मन्त्रहीनमदक्षिणम् ।
श्रद्धाविरहितं यज्ञं तामसं परिचक्षते ॥ १७-१३॥
vidhihīnamasṛṣṭānnaṃ mantrahīnamadakṣiṇam ।
śraddhāvirahitaṃ yajñaṃ tāmasaṃ paricakṣate ॥ 17-13॥
देवद्विजगुरुप्राज्ञपूजनं शौचमार्जवम् ।
ब्रह्मचर्यमहिंसा च शारीरं तप उच्यते ॥ १७-१४॥
devadvijaguruprājñapūjanaṃ śaucamārjavam ।
brahmacaryamahiṃsā ca śārīraṃ tapa ucyate ॥ 17-14॥
अनुद्वेगकरं वाक्यं सत्यं प्रियहितं च यत् ।
स्वाध्यायाभ्यसनं चैव वाङ्मयं तप उच्यते ॥ १७-१५॥
anudvegakaraṃ vākyaṃ satyaṃ priyahitaṃ ca yat ।
svādhyāyābhyasanaṃ caiva vāṅmayaṃ tapa ucyate ॥ 17-15॥
मनः प्रसादः सौम्यत्वं मौनमात्मविनिग्रहः ।
भावसंशुद्धिरित्येतत्तपो मानसमुच्यते ॥ १७-१६॥
manaḥ prasādaḥ saumyatvaṃ maunamātmavinigrahaḥ ।
bhāvasaṃśuddhirityetattapo mānasamucyate ॥ 17-16॥
श्रद्धया परया तप्तं तपस्तत्त्रिविधं नरैः ।
अफलाकाङ्क्षिभिर्युक्तैः सात्त्विकं परिचक्षते ॥ १७-१७॥
śraddhayā parayā taptaṃ tapastattrividhaṃ naraiḥ ।
aphalākāṅkṣibhiryuktaiḥ sāttvikaṃ paricakṣate ॥ 17-17॥
सत्कारमानपूजार्थं तपो दम्भेन चैव यत् ।
क्रियते तदिह प्रोक्तं राजसं चलमध्रुवम् ॥ १७-१८॥
satkāramānapūjārthaṃ tapo dambhena caiva yat ।
kriyate tadiha proktaṃ rājasaṃ calamadhruvam ॥ 17-18॥
मूढग्राहेणात्मनो यत्पीडया क्रियते तपः ।
परस्योत्सादनार्थं वा तत्तामसमुदाहृतम् ॥ १७-१९॥
mūḍhagrāheṇātmano yatpīḍayā kriyate tapaḥ ।
parasyotsādanārthaṃ vā tattāmasamudāhṛtam ॥ 17-19॥
दातव्यमिति यद्दानं दीयतेऽनुपकारिणे ।
देशे काले च पात्रे च तद्दानं सात्त्विकं स्मृतम् ॥ १७-२०॥
dātavyamiti yaddānaṃ dīyate'nupakāriṇe ।
deśe kāle ca pātre ca taddānaṃ sāttvikaṃ smṛtam ॥ 17-20॥
यत्तु प्रत्युपकारार्थं फलमुद्दिश्य वा पुनः ।
दीयते च परिक्लिष्टं तद्दानं राजसं स्मृतम् ॥ १७-२१॥
yattu pratyupakārārthaṃ phalamuddiśya vā punaḥ ।
dīyate ca parikliṣṭaṃ taddānaṃ rājasaṃ smṛtam ॥ 17-21॥
अदेशकाले यद्दानमपात्रेभ्यश्च दीयते ।
असत्कृतमवज्ञातं तत्तामसमुदाहृतम् ॥ १७-२२॥
adeśakāle yaddānamapātrebhyaśca dīyate ।
asatkṛtamavajñātaṃ tattāmasamudāhṛtam ॥ 17-22॥
ॐतत्सदिति निर्देशो ब्रह्मणस्त्रिविधः स्मृतः ।
ब्राह्मणास्तेन वेदाश्च यज्ञाश्च विहिताः पुरा ॥ १७-२३॥
Om̃tatsaditi nirdeśo brahmaṇastrividhaḥ smṛtaḥ ।
brāhmaṇāstena vedāśca yajñāśca vihitāḥ purā ॥ 17-23॥
तस्मादोमित्युदाहृत्य यज्ञदानतपःक्रियाः ।
प्रवर्तन्ते विधानोक्ताः सततं ब्रह्मवादिनाम् ॥ १७-२४॥
tasmādomityudāhṛtya yajñadānatapaḥkriyāḥ ।
pravartante vidhānoktāḥ satataṃ brahmavādinām ॥ 17-24॥
तदित्यनभिसन्धाय फलं यज्ञतपःक्रियाः ।
दानक्रियाश्च विविधाः क्रियन्ते मोक्षकाङ्क्षिभिः ॥ १७-२५॥
tadityanabhisandhāya phalaṃ yajñatapaḥkriyāḥ ।
dānakriyāśca vividhāḥ kriyante mokṣakāṅkṣibhiḥ ॥ 17-25॥
सद्भावे साधुभावे च सदित्येतत्प्रयुज्यते ।
प्रशस्ते कर्मणि तथा सच्छब्दः पार्थ युज्यते ॥ १७-२६॥
sadbhāve sādhubhāve ca sadityetatprayujyate ।
praśaste karmaṇi tathā sacchabdaḥ pārtha yujyate ॥ 17-26॥
यज्ञे तपसि दाने च स्थितिः सदिति चोच्यते ।
कर्म चैव तदर्थीयं सदित्येवाभिधीयते ॥ १७-२७॥
yajñe tapasi dāne ca sthitiḥ saditi cocyate ।
karma caiva tadarthīyaṃ sadityevābhidhīyate ॥ 17-27॥
अश्रद्धया हुतं दत्तं तपस्तप्तं कृतं च यत् ।
असदित्युच्यते पार्थ न च तत्प्रेत्य नो इह ॥ १७-२८॥
aśraddhayā hutaṃ dattaṃ tapastaptaṃ kṛtaṃ ca yat ।
asadityucyate pārtha na ca tatpretya no iha ॥ 17-28॥
ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु
ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे
श्रद्धात्रयविभागयोगो नाम सप्तदशोऽध्यायः ॥ १७॥
Om̃ tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu
brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde
śraddhātrayavibhāgayogo nāma saptadaśo'dhyāyaḥ ॥ 17॥