Philosophy and Religion / Bhagavadgita |
श्रीमद्भगवद्गीता
Śrīmad Bhagavad Gītā
अक्षरब्रह्मयोगः
Akṣarabrahmayogaḥ
अथ अष्टमोऽध्यायः । अक्षरब्रह्मयोगः
atha aṣṭamo'dhyāyaḥ । akṣarabrahmayogaḥ
अर्जुन उवाच ।
arjuna uvāca ।
किं तद् ब्रह्म किमध्यात्मं किं कर्म पुरुषोत्तम ।
अधिभूतं च किं प्रोक्तमधिदैवं किमुच्यते ॥ ८-१॥
kiṃ tad brahma kimadhyātmaṃ kiṃ karma puruṣottama ।
adhibhūtaṃ ca kiṃ proktamadhidaivaṃ kimucyate ॥ 8-1॥
अधियज्ञः कथं कोऽत्र देहेऽस्मिन्मधुसूदन ।
प्रयाणकाले च कथं ज्ञेयोऽसि नियतात्मभिः ॥ ८-२॥
adhiyajñaḥ kathaṃ ko'tra dehe'sminmadhusūdana ।
prayāṇakāle ca kathaṃ jñeyo'si niyatātmabhiḥ ॥ 8-2॥
श्रीभगवानुवाच ।
śrībhagavānuvāca ।
अक्षरं ब्रह्म परमं स्वभावोऽध्यात्ममुच्यते ।
भूतभावोद्भवकरो विसर्गः कर्मसंज्ञितः ॥ ८-३॥
akṣaraṃ brahma paramaṃ svabhāvo'dhyātmamucyate ।
bhūtabhāvodbhavakaro visargaḥ karmasaṃjñitaḥ ॥ 8-3॥
अधिभूतं क्षरो भावः पुरुषश्चाधिदैवतम् ।
अधियज्ञोऽहमेवात्र देहे देहभृतां वर ॥ ८-४॥
adhibhūtaṃ kṣaro bhāvaḥ puruṣaścādhidaivatam ।
adhiyajño'hamevātra dehe dehabhṛtāṃ vara ॥ 8-4॥
अन्तकाले च मामेव स्मरन्मुक्त्वा कलेवरम् ।
यः प्रयाति स मद्भावं याति नास्त्यत्र संशयः ॥ ८-५॥
antakāle ca māmeva smaranmuktvā kalevaram ।
yaḥ prayāti sa madbhāvaṃ yāti nāstyatra saṃśayaḥ ॥ 8-5॥
यं यं वापि स्मरन्भावं त्यजत्यन्ते कलेवरम् ।
तं तमेवैति कौन्तेय सदा तद्भावभावितः ॥ ८-६॥
yaṃ yaṃ vāpi smaranbhāvaṃ tyajatyante kalevaram ।
taṃ tamevaiti kaunteya sadā tadbhāvabhāvitaḥ ॥ 8-6॥
तस्मात्सर्वेषु कालेषु मामनुस्मर युध्य च ।
मय्यर्पितमनोबुद्धिर्मामेवैष्यस्यसंशयः ॥ ८-७॥ orसंशयम्
tasmātsarveṣu kāleṣu māmanusmara yudhya ca ।
mayyarpitamanobuddhirmāmevaiṣyasyasaṃśayaḥ ॥ 8-7॥ orsaṃśayam
अभ्यासयोगयुक्तेन चेतसा नान्यगामिना ।
परमं पुरुषं दिव्यं याति पार्थानुचिन्तयन् ॥ ८-८॥
abhyāsayogayuktena cetasā nānyagāminā ।
paramaṃ puruṣaṃ divyaṃ yāti pārthānucintayan ॥ 8-8॥
कविं पुराणमनुशासितार-
मणोरणीयंसमनुस्मरेद्यः ।
सर्वस्य धातारमचिन्त्यरूप-
मादित्यवर्णं तमसः परस्तात् ॥ ८-९॥
kaviṃ purāṇamanuśāsitāra-
maṇoraṇīyaṃsamanusmaredyaḥ ।
sarvasya dhātāramacintyarūpa-
mādityavarṇaṃ tamasaḥ parastāt ॥ 8-9॥
प्रयाणकाले मनसाऽचलेन
भक्त्या युक्तो योगबलेन चैव ।
भ्रुवोर्मध्ये प्राणमावेश्य सम्यक्
स तं परं पुरुषमुपैति दिव्यम् ॥ ८-१०॥
prayāṇakāle manasā'calena
bhaktyā yukto yogabalena caiva ।
bhruvormadhye prāṇamāveśya samyak
sa taṃ paraṃ puruṣamupaiti divyam ॥ 8-10॥
यदक्षरं वेदविदो वदन्ति
विशन्ति यद्यतयो वीतरागाः ।
यदिच्छन्तो ब्रह्मचर्यं चरन्ति
तत्ते पदं सङ्ग्रहेण प्रवक्ष्ये ॥ ८-११॥
yadakṣaraṃ vedavido vadanti
viśanti yadyatayo vītarāgāḥ ।
yadicchanto brahmacaryaṃ caranti
tatte padaṃ saṅgraheṇa pravakṣye ॥ 8-11॥
सर्वद्वाराणि संयम्य मनो हृदि निरुध्य च ।
मूर्ध्न्याधायात्मनः प्राणमास्थितो योगधारणाम् ॥ ८-१२॥
sarvadvārāṇi saṃyamya mano hṛdi nirudhya ca ।
mūrdhnyādhāyātmanaḥ prāṇamāsthito yogadhāraṇām ॥ 8-12॥
ओमित्येकाक्षरं ब्रह्म व्याहरन्मामनुस्मरन् ।
यः प्रयाति त्यजन्देहं स याति परमां गतिम् ॥ ८-१३॥
omityekākṣaraṃ brahma vyāharanmāmanusmaran ।
yaḥ prayāti tyajandehaṃ sa yāti paramāṃ gatim ॥ 8-13॥
अनन्यचेताः सततं यो मां स्मरति नित्यशः ।
तस्याहं सुलभः पार्थ नित्ययुक्तस्य योगिनः ॥ ८-१४॥
ananyacetāḥ satataṃ yo māṃ smarati nityaśaḥ ।
tasyāhaṃ sulabhaḥ pārtha nityayuktasya yoginaḥ ॥ 8-14॥
मामुपेत्य पुनर्जन्म दुःखालयमशाश्वतम् ।
नाप्नुवन्ति महात्मानः संसिद्धिं परमां गताः ॥ ८-१५॥
māmupetya punarjanma duḥkhālayamaśāśvatam ।
nāpnuvanti mahātmānaḥ saṃsiddhiṃ paramāṃ gatāḥ ॥ 8-15॥
आब्रह्मभुवनाल्लोकाः पुनरावर्तिनोऽर्जुन ।
मामुपेत्य तु कौन्तेय पुनर्जन्म न विद्यते ॥ ८-१६॥
ābrahmabhuvanāllokāḥ punarāvartino'rjuna ।
māmupetya tu kaunteya punarjanma na vidyate ॥ 8-16॥
सहस्रयुगपर्यन्तमहर्यद् ब्रह्मणो विदुः ।
रात्रिं युगसहस्रान्तां तेऽहोरात्रविदो जनाः ॥ ८-१७॥
sahasrayugaparyantamaharyad brahmaṇo viduḥ ।
rātriṃ yugasahasrāntāṃ te'horātravido janāḥ ॥ 8-17॥
अव्यक्ताद् व्यक्तयः सर्वाः प्रभवन्त्यहरागमे ।
रात्र्यागमे प्रलीयन्ते तत्रैवाव्यक्तसंज्ञके ॥ ८-१८॥
avyaktād vyaktayaḥ sarvāḥ prabhavantyaharāgame ।
rātryāgame pralīyante tatraivāvyaktasaṃjñake ॥ 8-18॥
भूतग्रामः स एवायं भूत्वा भूत्वा प्रलीयते ।
रात्र्यागमेऽवशः पार्थ प्रभवत्यहरागमे ॥ ८-१९॥
bhūtagrāmaḥ sa evāyaṃ bhūtvā bhūtvā pralīyate ।
rātryāgame'vaśaḥ pārtha prabhavatyaharāgame ॥ 8-19॥
परस्तस्मात्तु भावोऽन्योऽव्यक्तोऽव्यक्तात्सनातनः ।
यः स सर्वेषु भूतेषु नश्यत्सु न विनश्यति ॥ ८-२०॥
parastasmāttu bhāvo'nyo'vyakto'vyaktātsanātanaḥ ।
yaḥ sa sarveṣu bhūteṣu naśyatsu na vinaśyati ॥ 8-20॥
अव्यक्तोऽक्षर इत्युक्तस्तमाहुः परमां गतिम् ।
यं प्राप्य न निवर्तन्ते तद्धाम परमं मम ॥ ८-२१॥
avyakto'kṣara ityuktastamāhuḥ paramāṃ gatim ।
yaṃ prāpya na nivartante taddhāma paramaṃ mama ॥ 8-21॥
पुरुषः स परः पार्थ भक्त्या लभ्यस्त्वनन्यया ।
यस्यान्तःस्थानि भूतानि येन सर्वमिदं ततम् ॥ ८-२२॥
puruṣaḥ sa paraḥ pārtha bhaktyā labhyastvananyayā ।
yasyāntaḥsthāni bhūtāni yena sarvamidaṃ tatam ॥ 8-22॥
यत्र काले त्वनावृत्तिमावृत्तिं चैव योगिनः ।
प्रयाता यान्ति तं कालं वक्ष्यामि भरतर्षभ ॥ ८-२३॥
yatra kāle tvanāvṛttimāvṛttiṃ caiva yoginaḥ ।
prayātā yānti taṃ kālaṃ vakṣyāmi bharatarṣabha ॥ 8-23॥
अग्निर्ज्योतिरहः शुक्लः षण्मासा उत्तरायणम् ।
तत्र प्रयाता गच्छन्ति ब्रह्म ब्रह्मविदो जनाः ॥ ८-२४॥
agnirjyotirahaḥ śuklaḥ ṣaṇmāsā uttarāyaṇam ।
tatra prayātā gacchanti brahma brahmavido janāḥ ॥ 8-24॥
धूमो रात्रिस्तथा कृष्णः षण्मासा दक्षिणायनम् ।
तत्र चान्द्रमसं ज्योतिर्योगी प्राप्य निवर्तते ॥ ८-२५॥
dhūmo rātristathā kṛṣṇaḥ ṣaṇmāsā dakṣiṇāyanam ।
tatra cāndramasaṃ jyotiryogī prāpya nivartate ॥ 8-25॥
शुक्लकृष्णे गती ह्येते जगतः शाश्वते मते ।
एकया यात्यनावृत्तिमन्ययावर्तते पुनः ॥ ८-२६॥
śuklakṛṣṇe gatī hyete jagataḥ śāśvate mate ।
ekayā yātyanāvṛttimanyayāvartate punaḥ ॥ 8-26॥
नैते सृती पार्थ जानन्योगी मुह्यति कश्चन ।
तस्मात्सर्वेषु कालेषु योगयुक्तो भवार्जुन ॥ ८-२७॥
naite sṛtī pārtha jānanyogī muhyati kaścana ।
tasmātsarveṣu kāleṣu yogayukto bhavārjuna ॥ 8-27॥
वेदेषु यज्ञेषु तपःसु चैव
दानेषु यत्पुण्यफलं प्रदिष्टम् ।
अत्येति तत्सर्वमिदं विदित्वा
योगी परं स्थानमुपैति चाद्यम् ॥ ८-२८॥
vedeṣu yajñeṣu tapaḥsu caiva
dāneṣu yatpuṇyaphalaṃ pradiṣṭam ।
atyeti tatsarvamidaṃ viditvā
yogī paraṃ sthānamupaiti cādyam ॥ 8-28॥
ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु
ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे
अक्षरब्रह्मयोगो नामाष्टमोऽध्यायः ॥ ८॥
Om̃ tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu
brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde
akṣarabrahmayogo nāmāṣṭamo'dhyāyaḥ ॥ 8॥