| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अपदान-अट्ठकथा • Apadāna-aṭṭhakathā |
९. सुभद्दत्थेरअपदानवण्णना
9. Subhaddattheraapadānavaṇṇanā
पदुमुत्तरो लोकविदूतिआदिकं आयस्मतो सुभद्दत्थेरस्स अपदानं। अयम्पि पुरिमबुद्धेसु कताधिकारो तत्थ तत्थ भवे निब्बानाधिगमनत्थाय पुञ्ञानि उपचिनन्तो पदुमुत्तरस्स भगवतो काले विभवसम्पन्ने सद्धासम्पन्ने एकस्मिं कुलगेहे निब्बतो विञ्ञुतं पत्वा घरबन्धनेन बद्धो रतनत्तये पसन्नो परिनिब्बानमञ्चे निपन्नं पदुमुत्तरं भगवन्तं दिस्वा सन्निपतिता दससहस्सचक्कवाळदेवतायो च दिस्वा पसन्नमानसो निग्गुण्डिकेटकनीलकासोकासितादिअनेकेहि सुगन्धपुप्फेहि पूजेसि। सो तेन पुञ्ञकम्मेन यावतायुकं ठत्वा ततो चवित्वा तुसितादीसु दिब्बसम्पत्तियो अनुभवित्वा ततो मनुस्सेसु मनुस्ससम्पत्तियो अनुभवित्वा निब्बत्तनिब्बत्तट्ठानेसु च सुगन्धेहि पुप्फेहि पूजितो अहोसि। इमस्मिं पन बुद्धुप्पादे एकस्मिं विभवसम्पन्ने कुले निब्बत्तित्वा विञ्ञुतं पत्तो कामेसु आदीनवं दिस्वापि याव बुद्धस्स भगवतो परिनिब्बानकालो ताव अलद्धबुद्धदस्सनो भगवतो परिनिब्बानमञ्चे निपन्नकालेयेव पब्बजित्वा अरहत्तं पापुणि। पुब्बे कतपुञ्ञनामेन सुभद्दोति पाकटो अहोसि।
Padumuttarolokavidūtiādikaṃ āyasmato subhaddattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave nibbānādhigamanatthāya puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle vibhavasampanne saddhāsampanne ekasmiṃ kulagehe nibbato viññutaṃ patvā gharabandhanena baddho ratanattaye pasanno parinibbānamañce nipannaṃ padumuttaraṃ bhagavantaṃ disvā sannipatitā dasasahassacakkavāḷadevatāyo ca disvā pasannamānaso nigguṇḍikeṭakanīlakāsokāsitādianekehi sugandhapupphehi pūjesi. So tena puññakammena yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cavitvā tusitādīsu dibbasampattiyo anubhavitvā tato manussesu manussasampattiyo anubhavitvā nibbattanibbattaṭṭhānesu ca sugandhehi pupphehi pūjito ahosi. Imasmiṃ pana buddhuppāde ekasmiṃ vibhavasampanne kule nibbattitvā viññutaṃ patto kāmesu ādīnavaṃ disvāpi yāva buddhassa bhagavato parinibbānakālo tāva aladdhabuddhadassano bhagavato parinibbānamañce nipannakāleyeva pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. Pubbe katapuññanāmena subhaddoti pākaṭo ahosi.
१०१. सो अत्तनो पुब्बकम्मं सरित्वा सोमनस्सवसेन पुब्बचरितापदानं पकासेन्तो पदुमुत्तरो लोकविदूतिआदिमाह। तं उत्तानत्थमेव। सुणाथ मम भासतो…पे॰… निब्बायिस्सतिनासवोति इदं परिनिब्बानमञ्चे निपन्नोव पदुमुत्तरो भगवा ब्याकासि।
101. So attano pubbakammaṃ saritvā somanassavasena pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaro lokavidūtiādimāha. Taṃ uttānatthameva. Suṇātha mama bhāsato…pe… nibbāyissatināsavoti idaṃ parinibbānamañce nipannova padumuttaro bhagavā byākāsi.
पञ्चमभाणवारवण्णना समत्ता।
Pañcamabhāṇavāravaṇṇanā samattā.
११५. सो अत्तनो पटिपत्तिं दस्सेन्तो पुब्बकम्मेन संयुत्तोतिआदिमाह। एकग्गोति एकग्गचित्तो। सुसमाहितोति सुट्ठु समाहितो, सन्तकायचित्तोति अत्थो। बुद्धस्स ओरसो पुत्तोति बुद्धस्स उरसा हदयेन निग्गतओवादानुसासनिं सुत्वा पत्तअरहत्तफलोति अत्थो। धम्मजोम्हि सुनिम्मितोति धम्मतो कम्मट्ठानधम्मतो जातो अरियाय जातिया सुनिम्मितो सुट्ठु निप्प्फादितसब्बकिच्चो अम्हि भवामीति अत्थो।
115. So attano paṭipattiṃ dassento pubbakammena saṃyuttotiādimāha. Ekaggoti ekaggacitto. Susamāhitoti suṭṭhu samāhito, santakāyacittoti attho. Buddhassa oraso puttoti buddhassa urasā hadayena niggataovādānusāsaniṃ sutvā pattaarahattaphaloti attho. Dhammajomhi sunimmitoti dhammato kammaṭṭhānadhammato jāto ariyāya jātiyā sunimmito suṭṭhu nippphāditasabbakicco amhi bhavāmīti attho.
११६. धम्मराजं उपगम्माति धम्मेन सब्बसत्तानं राजानं इस्सरभूतं भगवन्तं उपगन्त्वा समीपं गन्त्वाति अत्थो। अपुच्छिं पञ्हमुत्तमन्ति उत्तमं खन्धायतनधातुसच्चसमुप्पादादिपटिसंयुत्तं पञ्हं अपुच्छिन्ति अत्थो। कथयन्तो च मे पञ्हन्ति एसो अम्हाकं भगवा मे मय्हं पञ्हं कथयन्तो ब्याकरोन्तो। धम्मसोतं उपानयीति अनुपादिसेसनिब्बानधातुसङ्खातं धम्मसोतं धम्मपवाहं उपानयि पाविसीति अत्थो।
116.Dhammarājaṃ upagammāti dhammena sabbasattānaṃ rājānaṃ issarabhūtaṃ bhagavantaṃ upagantvā samīpaṃ gantvāti attho. Apucchiṃ pañhamuttamanti uttamaṃ khandhāyatanadhātusaccasamuppādādipaṭisaṃyuttaṃ pañhaṃ apucchinti attho. Kathayantoca me pañhanti eso amhākaṃ bhagavā me mayhaṃ pañhaṃ kathayanto byākaronto. Dhammasotaṃ upānayīti anupādisesanibbānadhātusaṅkhātaṃ dhammasotaṃ dhammapavāhaṃ upānayi pāvisīti attho.
११८. जलजुत्तमनायकोति पदुमुत्तरनामको म-कारस्स य-कारं कत्वा कतवोहारो। निब्बायि अनुपादानोति उपादाने पञ्चक्खन्धे अग्गहेत्वा निब्बायि न पञ्ञायि अदस्सनं अगमासि, मनुस्सलोकादीसु कत्थचिपि अपतिट्ठितोति अत्थो। दीपोव तेलसङ्खयाति वट्टितेलानं सङ्खया अभावा पदीपो इव निब्बायीति सम्बन्धो।
118.Jalajuttamanāyakoti padumuttaranāmako ma-kārassa ya-kāraṃ katvā katavohāro. Nibbāyianupādānoti upādāne pañcakkhandhe aggahetvā nibbāyi na paññāyi adassanaṃ agamāsi, manussalokādīsu katthacipi apatiṭṭhitoti attho. Dīpova telasaṅkhayāti vaṭṭitelānaṃ saṅkhayā abhāvā padīpo iva nibbāyīti sambandho.
११९. सत्तयोजनिकं आसीति तस्स परिनिब्बुतस्स पदुमुत्तरस्स भगवतो रतनमयं थूपं सत्तयोजनुब्बेधं आसि अहोसीति अत्थो। धजं तत्थ अपूजेसिन्ति तत्थ तस्मिं चेतिये सब्बभद्दं सब्बतो भद्दं सब्बसो मनोरमं धजं पूजेसिन्ति अत्थो।
119.Sattayojanikaṃ āsīti tassa parinibbutassa padumuttarassa bhagavato ratanamayaṃ thūpaṃ sattayojanubbedhaṃ āsi ahosīti attho. Dhajaṃ tattha apūjesinti tattha tasmiṃ cetiye sabbabhaddaṃ sabbato bhaddaṃ sabbaso manoramaṃ dhajaṃ pūjesinti attho.
१२०. कस्सपस्स च बुद्धस्साति पदुमुत्तरस्स भगवतो कालतो पट्ठाय आगतस्स देवमनुस्सेसु संसरतो मे मय्हं ओरसो पुत्तो तिस्सो नाम कस्सपस्स सम्मासम्बुद्धस्स अग्गसावको जिनसासने बुद्धसासने दायादो आसि अहोसीति सम्बन्धो।
120.Kassapassa ca buddhassāti padumuttarassa bhagavato kālato paṭṭhāya āgatassa devamanussesu saṃsarato me mayhaṃ oraso putto tisso nāma kassapassa sammāsambuddhassa aggasāvako jinasāsane buddhasāsane dāyādo āsi ahosīti sambandho.
१२१. तस्स हीनेन मनसाति तस्स मम पुत्तस्स तिस्सस्स अग्गसावकस्स हीनेन लामकेन मनसा चित्तेन अभद्दकं असुन्दरं अयुत्तकं ‘‘अन्तको पच्छिमो’’ति वाचं वचनं अभासिं कथेसिन्ति अत्थो। तेन कम्मविपाकेनाति तेन अरहन्तभक्खानसङ्खातस्स अकुसलकम्मस्स विपाकेन। पच्छिमे अद्दसं जिनन्ति पच्छिमे परियोसाने परिनिब्बानकाले मल्लानं उपवत्तने सालवने परिनिब्बानमञ्चे निपन्नं जिनं जितसब्बमारं अम्हाकं गोतमसम्मासम्बुद्धं अद्दसं अहन्ति अत्थो। ‘‘पच्छा मे आसि भद्दक’’न्तिपि पाठो। तस्स पच्छा तस्स भगवतो अवसानकाले निब्बानासन्नकाले मे मय्हं भद्दकं सुन्दरं चतुसच्चपटिविज्झनं आसि अहोसीति अत्थो।
121.Tassa hīnena manasāti tassa mama puttassa tissassa aggasāvakassa hīnena lāmakena manasā cittena abhaddakaṃ asundaraṃ ayuttakaṃ ‘‘antako pacchimo’’ti vācaṃ vacanaṃ abhāsiṃ kathesinti attho. Tena kammavipākenāti tena arahantabhakkhānasaṅkhātassa akusalakammassa vipākena. Pacchime addasaṃ jinanti pacchime pariyosāne parinibbānakāle mallānaṃ upavattane sālavane parinibbānamañce nipannaṃ jinaṃ jitasabbamāraṃ amhākaṃ gotamasammāsambuddhaṃ addasaṃ ahanti attho. ‘‘Pacchā me āsi bhaddaka’’ntipi pāṭho. Tassa pacchā tassa bhagavato avasānakāle nibbānāsannakāle me mayhaṃ bhaddakaṃ sundaraṃ catusaccapaṭivijjhanaṃ āsi ahosīti attho.
१२२. पब्बाजेसि महावीरोति महावीरियो सब्बसत्तहितो करुणायुत्तो जितमारो मुनि मल्लानं उपवत्तने सालवने पच्छिमे सयने परिनिब्बानमञ्चे सयितोव मं पब्बाजेसीति सम्बन्धो।
122.Pabbājesi mahāvīroti mahāvīriyo sabbasattahito karuṇāyutto jitamāro muni mallānaṃ upavattane sālavane pacchime sayane parinibbānamañce sayitova maṃ pabbājesīti sambandho.
१२३. अज्जेव दानि पब्बज्जाति अज्ज एव भगवतो परिनिब्बानदिवसेयेव मम पब्बज्जा, तथा अज्ज एव उपसम्पदा, अज्ज एव द्विपदुत्तमस्स सम्मुखा परिनिब्बानं अहोसीति सम्बन्धो। सेसं सुविञ्ञेय्यमेवाति।
123.Ajjevadāni pabbajjāti ajja eva bhagavato parinibbānadivaseyeva mama pabbajjā, tathā ajja eva upasampadā, ajja eva dvipaduttamassa sammukhā parinibbānaṃ ahosīti sambandho. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
सुभद्दत्थेरअपदानवण्णना समत्ता।
Subhaddattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / अपदानपाळि • Apadānapāḷi / ९. सुभद्दत्थेरअपदानं • 9. Subhaddattheraapadānaṃ
