| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / อปทาน-อฎฺฐกถา • Apadāna-aṭṭhakathā |
๙. สุภทฺทเตฺถรอปทานวณฺณนา
9. Subhaddattheraapadānavaṇṇanā
ปทุมุตฺตโร โลกวิทูติอาทิกํ อายสฺมโต สุภทฺทเตฺถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว นิพฺพานาธิคมนตฺถาย ปุญฺญานิ อุปจินโนฺต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล วิภวสมฺปเนฺน สทฺธาสมฺปเนฺน เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพโต วิญฺญุตํ ปตฺวา ฆรพนฺธเนน พโทฺธ รตนตฺตเย ปสโนฺน ปรินิพฺพานมเญฺจ นิปนฺนํ ปทุมุตฺตรํ ภควนฺตํ ทิสฺวา สนฺนิปติตา ทสสหสฺสจกฺกวาฬเทวตาโย จ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส นิคฺคุณฺฑิเกฎกนีลกาโสกาสิตาทิอเนเกหิ สุคนฺธปุเปฺผหิ ปูเชสิฯ โส เตน ปุญฺญกเมฺมน ยาวตายุกํ ฐตฺวา ตโต จวิตฺวา ตุสิตาทีสุ ทิพฺพสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา ตโต มนุเสฺสสุ มนุสฺสสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฎฺฐาเนสุ จ สุคเนฺธหิ ปุเปฺผหิ ปูชิโต อโหสิฯ อิมสฺมิํ ปน พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ วิภวสมฺปเนฺน กุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปโตฺต กาเมสุ อาทีนวํ ทิสฺวาปิ ยาว พุทฺธสฺส ภควโต ปรินิพฺพานกาโล ตาว อลทฺธพุทฺธทสฺสโน ภควโต ปรินิพฺพานมเญฺจ นิปนฺนกาเลเยว ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ ปุเพฺพ กตปุญฺญนาเมน สุภโทฺทติ ปากโฎ อโหสิฯ
Padumuttarolokavidūtiādikaṃ āyasmato subhaddattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave nibbānādhigamanatthāya puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle vibhavasampanne saddhāsampanne ekasmiṃ kulagehe nibbato viññutaṃ patvā gharabandhanena baddho ratanattaye pasanno parinibbānamañce nipannaṃ padumuttaraṃ bhagavantaṃ disvā sannipatitā dasasahassacakkavāḷadevatāyo ca disvā pasannamānaso nigguṇḍikeṭakanīlakāsokāsitādianekehi sugandhapupphehi pūjesi. So tena puññakammena yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cavitvā tusitādīsu dibbasampattiyo anubhavitvā tato manussesu manussasampattiyo anubhavitvā nibbattanibbattaṭṭhānesu ca sugandhehi pupphehi pūjito ahosi. Imasmiṃ pana buddhuppāde ekasmiṃ vibhavasampanne kule nibbattitvā viññutaṃ patto kāmesu ādīnavaṃ disvāpi yāva buddhassa bhagavato parinibbānakālo tāva aladdhabuddhadassano bhagavato parinibbānamañce nipannakāleyeva pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. Pubbe katapuññanāmena subhaddoti pākaṭo ahosi.
๑๐๑. โส อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสวเสน ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสโนฺต ปทุมุตฺตโร โลกวิทูติอาทิมาหฯ ตํ อุตฺตานตฺถเมวฯ สุณาถ มม ภาสโต…เป.… นิพฺพายิสฺสตินาสโวติ อิทํ ปรินิพฺพานมเญฺจ นิปโนฺนว ปทุมุตฺตโร ภควา พฺยากาสิฯ
101. So attano pubbakammaṃ saritvā somanassavasena pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaro lokavidūtiādimāha. Taṃ uttānatthameva. Suṇātha mama bhāsato…pe… nibbāyissatināsavoti idaṃ parinibbānamañce nipannova padumuttaro bhagavā byākāsi.
ปญฺจมภาณวารวณฺณนา สมตฺตาฯ
Pañcamabhāṇavāravaṇṇanā samattā.
๑๑๕. โส อตฺตโน ปฎิปตฺติํ ทเสฺสโนฺต ปุพฺพกเมฺมน สํยุโตฺตติอาทิมาหฯ เอกโคฺคติ เอกคฺคจิโตฺตฯ สุสมาหิโตติ สุฎฺฐุ สมาหิโต, สนฺตกายจิโตฺตติ อโตฺถฯ พุทฺธสฺส โอรโส ปุโตฺตติ พุทฺธสฺส อุรสา หทเยน นิคฺคตโอวาทานุสาสนิํ สุตฺวา ปตฺตอรหตฺตผโลติ อโตฺถฯ ธมฺมโชมฺหิ สุนิมฺมิโตติ ธมฺมโต กมฺมฎฺฐานธมฺมโต ชาโต อริยาย ชาติยา สุนิมฺมิโต สุฎฺฐุ นิปฺปฺผาทิตสพฺพกิโจฺจ อมฺหิ ภวามีติ อโตฺถฯ
115. So attano paṭipattiṃ dassento pubbakammena saṃyuttotiādimāha. Ekaggoti ekaggacitto. Susamāhitoti suṭṭhu samāhito, santakāyacittoti attho. Buddhassa oraso puttoti buddhassa urasā hadayena niggataovādānusāsaniṃ sutvā pattaarahattaphaloti attho. Dhammajomhi sunimmitoti dhammato kammaṭṭhānadhammato jāto ariyāya jātiyā sunimmito suṭṭhu nippphāditasabbakicco amhi bhavāmīti attho.
๑๑๖. ธมฺมราชํ อุปคมฺมาติ ธเมฺมน สพฺพสตฺตานํ ราชานํ อิสฺสรภูตํ ภควนฺตํ อุปคนฺตฺวา สมีปํ คนฺตฺวาติ อโตฺถฯ อปุจฺฉิํ ปญฺหมุตฺตมนฺติ อุตฺตมํ ขนฺธายตนธาตุสจฺจสมุปฺปาทาทิปฎิสํยุตฺตํ ปญฺหํ อปุจฺฉินฺติ อโตฺถฯ กถยโนฺต จ เม ปญฺหนฺติ เอโส อมฺหากํ ภควา เม มยฺหํ ปญฺหํ กถยโนฺต พฺยากโรโนฺตฯ ธมฺมโสตํ อุปานยีติ อนุปาทิเสสนิพฺพานธาตุสงฺขาตํ ธมฺมโสตํ ธมฺมปวาหํ อุปานยิ ปาวิสีติ อโตฺถฯ
116.Dhammarājaṃ upagammāti dhammena sabbasattānaṃ rājānaṃ issarabhūtaṃ bhagavantaṃ upagantvā samīpaṃ gantvāti attho. Apucchiṃ pañhamuttamanti uttamaṃ khandhāyatanadhātusaccasamuppādādipaṭisaṃyuttaṃ pañhaṃ apucchinti attho. Kathayantoca me pañhanti eso amhākaṃ bhagavā me mayhaṃ pañhaṃ kathayanto byākaronto. Dhammasotaṃ upānayīti anupādisesanibbānadhātusaṅkhātaṃ dhammasotaṃ dhammapavāhaṃ upānayi pāvisīti attho.
๑๑๘. ชลชุตฺตมนายโกติ ปทุมุตฺตรนามโก ม-การสฺส ย-การํ กตฺวา กตโวหาโรฯ นิพฺพายิ อนุปาทาโนติ อุปาทาเน ปญฺจกฺขเนฺธ อคฺคเหตฺวา นิพฺพายิ น ปญฺญายิ อทสฺสนํ อคมาสิ, มนุสฺสโลกาทีสุ กตฺถจิปิ อปติฎฺฐิโตติ อโตฺถฯ ทีโปว เตลสงฺขยาติ วฎฺฎิเตลานํ สงฺขยา อภาวา ปทีโป อิว นิพฺพายีติ สมฺพโนฺธฯ
118.Jalajuttamanāyakoti padumuttaranāmako ma-kārassa ya-kāraṃ katvā katavohāro. Nibbāyianupādānoti upādāne pañcakkhandhe aggahetvā nibbāyi na paññāyi adassanaṃ agamāsi, manussalokādīsu katthacipi apatiṭṭhitoti attho. Dīpova telasaṅkhayāti vaṭṭitelānaṃ saṅkhayā abhāvā padīpo iva nibbāyīti sambandho.
๑๑๙. สตฺตโยชนิกํ อาสีติ ตสฺส ปรินิพฺพุตสฺส ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต รตนมยํ ถูปํ สตฺตโยชนุเพฺพธํ อาสิ อโหสีติ อโตฺถฯ ธชํ ตตฺถ อปูเชสินฺติ ตตฺถ ตสฺมิํ เจติเย สพฺพภทฺทํ สพฺพโต ภทฺทํ สพฺพโส มโนรมํ ธชํ ปูเชสินฺติ อโตฺถฯ
119.Sattayojanikaṃ āsīti tassa parinibbutassa padumuttarassa bhagavato ratanamayaṃ thūpaṃ sattayojanubbedhaṃ āsi ahosīti attho. Dhajaṃ tattha apūjesinti tattha tasmiṃ cetiye sabbabhaddaṃ sabbato bhaddaṃ sabbaso manoramaṃ dhajaṃ pūjesinti attho.
๑๒๐. กสฺสปสฺส จ พุทฺธสฺสาติ ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาลโต ปฎฺฐาย อาคตสฺส เทวมนุเสฺสสุ สํสรโต เม มยฺหํ โอรโส ปุโตฺต ติโสฺส นาม กสฺสปสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส อคฺคสาวโก ชินสาสเน พุทฺธสาสเน ทายาโท อาสิ อโหสีติ สมฺพโนฺธฯ
120.Kassapassa ca buddhassāti padumuttarassa bhagavato kālato paṭṭhāya āgatassa devamanussesu saṃsarato me mayhaṃ oraso putto tisso nāma kassapassa sammāsambuddhassa aggasāvako jinasāsane buddhasāsane dāyādo āsi ahosīti sambandho.
๑๒๑. ตสฺส หีเนน มนสาติ ตสฺส มม ปุตฺตสฺส ติสฺสสฺส อคฺคสาวกสฺส หีเนน ลามเกน มนสา จิเตฺตน อภทฺทกํ อสุนฺทรํ อยุตฺตกํ ‘‘อนฺตโก ปจฺฉิโม’’ติ วาจํ วจนํ อภาสิํ กเถสินฺติ อโตฺถฯ เตน กมฺมวิปาเกนาติ เตน อรหนฺตภกฺขานสงฺขาตสฺส อกุสลกมฺมสฺส วิปาเกนฯ ปจฺฉิเม อทฺทสํ ชินนฺติ ปจฺฉิเม ปริโยสาเน ปรินิพฺพานกาเล มลฺลานํ อุปวตฺตเน สาลวเน ปรินิพฺพานมเญฺจ นิปนฺนํ ชินํ ชิตสพฺพมารํ อมฺหากํ โคตมสมฺมาสมฺพุทฺธํ อทฺทสํ อหนฺติ อโตฺถฯ ‘‘ปจฺฉา เม อาสิ ภทฺทก’’นฺติปิ ปาโฐฯ ตสฺส ปจฺฉา ตสฺส ภควโต อวสานกาเล นิพฺพานาสนฺนกาเล เม มยฺหํ ภทฺทกํ สุนฺทรํ จตุสจฺจปฎิวิชฺฌนํ อาสิ อโหสีติ อโตฺถฯ
121.Tassa hīnena manasāti tassa mama puttassa tissassa aggasāvakassa hīnena lāmakena manasā cittena abhaddakaṃ asundaraṃ ayuttakaṃ ‘‘antako pacchimo’’ti vācaṃ vacanaṃ abhāsiṃ kathesinti attho. Tena kammavipākenāti tena arahantabhakkhānasaṅkhātassa akusalakammassa vipākena. Pacchime addasaṃ jinanti pacchime pariyosāne parinibbānakāle mallānaṃ upavattane sālavane parinibbānamañce nipannaṃ jinaṃ jitasabbamāraṃ amhākaṃ gotamasammāsambuddhaṃ addasaṃ ahanti attho. ‘‘Pacchā me āsi bhaddaka’’ntipi pāṭho. Tassa pacchā tassa bhagavato avasānakāle nibbānāsannakāle me mayhaṃ bhaddakaṃ sundaraṃ catusaccapaṭivijjhanaṃ āsi ahosīti attho.
๑๒๒. ปพฺพาเชสิ มหาวีโรติ มหาวีริโย สพฺพสตฺตหิโต กรุณายุโตฺต ชิตมาโร มุนิ มลฺลานํ อุปวตฺตเน สาลวเน ปจฺฉิเม สยเน ปรินิพฺพานมเญฺจ สยิโตว มํ ปพฺพาเชสีติ สมฺพโนฺธฯ
122.Pabbājesi mahāvīroti mahāvīriyo sabbasattahito karuṇāyutto jitamāro muni mallānaṃ upavattane sālavane pacchime sayane parinibbānamañce sayitova maṃ pabbājesīti sambandho.
๑๒๓. อเชฺชว ทานิ ปพฺพชฺชาติ อชฺช เอว ภควโต ปรินิพฺพานทิวเสเยว มม ปพฺพชฺชา, ตถา อชฺช เอว อุปสมฺปทา, อชฺช เอว ทฺวิปทุตฺตมสฺส สมฺมุขา ปรินิพฺพานํ อโหสีติ สมฺพโนฺธฯ เสสํ สุวิเญฺญยฺยเมวาติฯ
123.Ajjevadāni pabbajjāti ajja eva bhagavato parinibbānadivaseyeva mama pabbajjā, tathā ajja eva upasampadā, ajja eva dvipaduttamassa sammukhā parinibbānaṃ ahosīti sambandho. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
สุภทฺทเตฺถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ
Subhaddattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / อปทานปาฬิ • Apadānapāḷi / ๙. สุภทฺทเตฺถรอปทานํ • 9. Subhaddattheraapadānaṃ
