| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අපදාන-අට්‌ඨකථා • Apadāna-aṭṭhakathā |
9. සුභද්‌දත්‌ථෙරඅපදානවණ්‌ණනා
9. Subhaddattheraapadānavaṇṇanā
පදුමුත්‌තරො ලොකවිදූතිආදිකං ආයස්‌මතො සුභද්‌දත්‌ථෙරස්‌ස අපදානං. අයම්‌පි පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ නිබ්‌බානාධිගමනත්‌ථාය පුඤ්‌ඤානි උපචිනන්‌තො පදුමුත්‌තරස්‌ස භගවතො කාලෙ විභවසම්‌පන්‌නෙ සද්‌ධාසම්‌පන්‌නෙ එකස්‌මිං කුලගෙහෙ නිබ්‌බතො විඤ්‌ඤුතං පත්‌වා ඝරබන්‌ධනෙන බද්‌ධො රතනත්‌තයෙ පසන්‌නො පරිනිබ්‌බානමඤ්‌චෙ නිපන්‌නං පදුමුත්‌තරං භගවන්‌තං දිස්‌වා සන්‌නිපතිතා දසසහස්‌සචක්‌කවාළදෙවතායො ච දිස්‌වා පසන්‌නමානසො නිග්‌ගුණ්‌ඩිකෙටකනීලකාසොකාසිතාදිඅනෙකෙහි සුගන්‌ධපුප්‌ඵෙහි පූජෙසි. සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන යාවතායුකං ඨත්‌වා තතො චවිත්‌වා තුසිතාදීසු දිබ්‌බසම්‌පත්‌තියො අනුභවිත්‌වා තතො මනුස්‌සෙසු මනුස්‌සසම්‌පත්‌තියො අනුභවිත්‌වා නිබ්‌බත්‌තනිබ්‌බත්‌තට්‌ඨානෙසු ච සුගන්‌ධෙහි පුප්‌ඵෙහි පූජිතො අහොසි. ඉමස්‌මිං පන බුද්‌ධුප්‌පාදෙ එකස්‌මිං විභවසම්‌පන්‌නෙ කුලෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා විඤ්‌ඤුතං පත්‌තො කාමෙසු ආදීනවං දිස්‌වාපි යාව බුද්‌ධස්‌ස භගවතො පරිනිබ්‌බානකාලො තාව අලද්‌ධබුද්‌ධදස්‌සනො භගවතො පරිනිබ්‌බානමඤ්‌චෙ නිපන්‌නකාලෙයෙව පබ්‌බජිත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණි. පුබ්‌බෙ කතපුඤ්‌ඤනාමෙන සුභද්‌දොති පාකටො අහොසි.
Padumuttarolokavidūtiādikaṃ āyasmato subhaddattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave nibbānādhigamanatthāya puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle vibhavasampanne saddhāsampanne ekasmiṃ kulagehe nibbato viññutaṃ patvā gharabandhanena baddho ratanattaye pasanno parinibbānamañce nipannaṃ padumuttaraṃ bhagavantaṃ disvā sannipatitā dasasahassacakkavāḷadevatāyo ca disvā pasannamānaso nigguṇḍikeṭakanīlakāsokāsitādianekehi sugandhapupphehi pūjesi. So tena puññakammena yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cavitvā tusitādīsu dibbasampattiyo anubhavitvā tato manussesu manussasampattiyo anubhavitvā nibbattanibbattaṭṭhānesu ca sugandhehi pupphehi pūjito ahosi. Imasmiṃ pana buddhuppāde ekasmiṃ vibhavasampanne kule nibbattitvā viññutaṃ patto kāmesu ādīnavaṃ disvāpi yāva buddhassa bhagavato parinibbānakālo tāva aladdhabuddhadassano bhagavato parinibbānamañce nipannakāleyeva pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. Pubbe katapuññanāmena subhaddoti pākaṭo ahosi.
101. සො අත්‌තනො පුබ්‌බකම්‌මං සරිත්‌වා සොමනස්‌සවසෙන පුබ්‌බචරිතාපදානං පකාසෙන්‌තො පදුමුත්‌තරො ලොකවිදූතිආදිමාහ. තං උත්‌තානත්‌ථමෙව. සුණාථ මම භාසතො…පෙ.… නිබ්‌බායිස්‌සතිනාසවොති ඉදං පරිනිබ්‌බානමඤ්‌චෙ නිපන්‌නොව පදුමුත්‌තරො භගවා බ්‍යාකාසි.
101. So attano pubbakammaṃ saritvā somanassavasena pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaro lokavidūtiādimāha. Taṃ uttānatthameva. Suṇātha mama bhāsato…pe… nibbāyissatināsavoti idaṃ parinibbānamañce nipannova padumuttaro bhagavā byākāsi.
පඤ්‌චමභාණවාරවණ්‌ණනා සමත්‌තා.
Pañcamabhāṇavāravaṇṇanā samattā.
115. සො අත්‌තනො පටිපත්‌තිං දස්‌සෙන්‌තො පුබ්‌බකම්‌මෙන සංයුත්‌තොතිආදිමාහ. එකග්‌ගොති එකග්‌ගචිත්‌තො. සුසමාහිතොති සුට්‌ඨු සමාහිතො, සන්‌තකායචිත්‌තොති අත්‌ථො. බුද්‌ධස්‌ස ඔරසො පුත්‌තොති බුද්‌ධස්‌ස උරසා හදයෙන නිග්‌ගතඔවාදානුසාසනිං සුත්‌වා පත්‌තඅරහත්‌තඵලොති අත්‌ථො. ධම්‌මජොම්‌හි සුනිම්‌මිතොති ධම්‌මතො කම්‌මට්‌ඨානධම්‌මතො ජාතො අරියාය ජාතියා සුනිම්‌මිතො සුට්‌ඨු නිප්‌ප්‌ඵාදිතසබ්‌බකිච්‌චො අම්‌හි භවාමීති අත්‌ථො.
115. So attano paṭipattiṃ dassento pubbakammena saṃyuttotiādimāha. Ekaggoti ekaggacitto. Susamāhitoti suṭṭhu samāhito, santakāyacittoti attho. Buddhassa oraso puttoti buddhassa urasā hadayena niggataovādānusāsaniṃ sutvā pattaarahattaphaloti attho. Dhammajomhi sunimmitoti dhammato kammaṭṭhānadhammato jāto ariyāya jātiyā sunimmito suṭṭhu nippphāditasabbakicco amhi bhavāmīti attho.
116. ධම්‌මරාජං උපගම්‌මාති ධම්‌මෙන සබ්‌බසත්‌තානං රාජානං ඉස්‌සරභූතං භගවන්‌තං උපගන්‌ත්‌වා සමීපං ගන්‌ත්‌වාති අත්‌ථො. අපුච්‌ඡිං පඤ්‌හමුත්‌තමන්‌ති උත්‌තමං ඛන්‌ධායතනධාතුසච්‌චසමුප්‌පාදාදිපටිසංයුත්‌තං පඤ්‌හං අපුච්‌ඡින්‌ති අත්‌ථො. කථයන්‌තො ච මෙ පඤ්‌හන්‌ති එසො අම්‌හාකං භගවා මෙ මය්‌හං පඤ්‌හං කථයන්‌තො බ්‍යාකරොන්‌තො. ධම්‌මසොතං උපානයීති අනුපාදිසෙසනිබ්‌බානධාතුසඞ්‌ඛාතං ධම්‌මසොතං ධම්‌මපවාහං උපානයි පාවිසීති අත්‌ථො.
116.Dhammarājaṃ upagammāti dhammena sabbasattānaṃ rājānaṃ issarabhūtaṃ bhagavantaṃ upagantvā samīpaṃ gantvāti attho. Apucchiṃ pañhamuttamanti uttamaṃ khandhāyatanadhātusaccasamuppādādipaṭisaṃyuttaṃ pañhaṃ apucchinti attho. Kathayantoca me pañhanti eso amhākaṃ bhagavā me mayhaṃ pañhaṃ kathayanto byākaronto. Dhammasotaṃ upānayīti anupādisesanibbānadhātusaṅkhātaṃ dhammasotaṃ dhammapavāhaṃ upānayi pāvisīti attho.
118. ජලජුත්‌තමනායකොති පදුමුත්‌තරනාමකො ම-කාරස්‌ස ය-කාරං කත්‌වා කතවොහාරො. නිබ්‌බායි අනුපාදානොති උපාදානෙ පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධෙ අග්‌ගහෙත්‌වා නිබ්‌බායි න පඤ්‌ඤායි අදස්‌සනං අගමාසි, මනුස්‌සලොකාදීසු කත්‌ථචිපි අපතිට්‌ඨිතොති අත්‌ථො. දීපොව තෙලසඞ්‌ඛයාති වට්‌ටිතෙලානං සඞ්‌ඛයා අභාවා පදීපො ඉව නිබ්‌බායීති සම්‌බන්‌ධො.
118.Jalajuttamanāyakoti padumuttaranāmako ma-kārassa ya-kāraṃ katvā katavohāro. Nibbāyianupādānoti upādāne pañcakkhandhe aggahetvā nibbāyi na paññāyi adassanaṃ agamāsi, manussalokādīsu katthacipi apatiṭṭhitoti attho. Dīpova telasaṅkhayāti vaṭṭitelānaṃ saṅkhayā abhāvā padīpo iva nibbāyīti sambandho.
119. සත්‌තයොජනිකං ආසීති තස්‌ස පරිනිබ්‌බුතස්‌ස පදුමුත්‌තරස්‌ස භගවතො රතනමයං ථූපං සත්‌තයොජනුබ්‌බෙධං ආසි අහොසීති අත්‌ථො. ධජං තත්‌ථ අපූජෙසින්‌ති තත්‌ථ තස්‌මිං චෙතියෙ සබ්‌බභද්‌දං සබ්‌බතො භද්‌දං සබ්‌බසො මනොරමං ධජං පූජෙසින්‌ති අත්‌ථො.
119.Sattayojanikaṃ āsīti tassa parinibbutassa padumuttarassa bhagavato ratanamayaṃ thūpaṃ sattayojanubbedhaṃ āsi ahosīti attho. Dhajaṃ tattha apūjesinti tattha tasmiṃ cetiye sabbabhaddaṃ sabbato bhaddaṃ sabbaso manoramaṃ dhajaṃ pūjesinti attho.
120. කස්‌සපස්‌ස ච බුද්‌ධස්‌සාති පදුමුත්‌තරස්‌ස භගවතො කාලතො පට්‌ඨාය ආගතස්‌ස දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරතො මෙ මය්‌හං ඔරසො පුත්‌තො තිස්‌සො නාම කස්‌සපස්‌ස සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අග්‌ගසාවකො ජිනසාසනෙ බුද්‌ධසාසනෙ දායාදො ආසි අහොසීති සම්‌බන්‌ධො.
120.Kassapassa ca buddhassāti padumuttarassa bhagavato kālato paṭṭhāya āgatassa devamanussesu saṃsarato me mayhaṃ oraso putto tisso nāma kassapassa sammāsambuddhassa aggasāvako jinasāsane buddhasāsane dāyādo āsi ahosīti sambandho.
121. තස්‌ස හීනෙන මනසාති තස්‌ස මම පුත්‌තස්‌ස තිස්‌සස්‌ස අග්‌ගසාවකස්‌ස හීනෙන ලාමකෙන මනසා චිත්‌තෙන අභද්‌දකං අසුන්‌දරං අයුත්‌තකං ‘‘අන්‌තකො පච්‌ඡිමො’’ති වාචං වචනං අභාසිං කථෙසින්‌ති අත්‌ථො. තෙන කම්‌මවිපාකෙනාති තෙන අරහන්‌තභක්‌ඛානසඞ්‌ඛාතස්‌ස අකුසලකම්‌මස්‌ස විපාකෙන. පච්‌ඡිමෙ අද්‌දසං ජිනන්‌ති පච්‌ඡිමෙ පරියොසානෙ පරිනිබ්‌බානකාලෙ මල්‌ලානං උපවත්‌තනෙ සාලවනෙ පරිනිබ්‌බානමඤ්‌චෙ නිපන්‌නං ජිනං ජිතසබ්‌බමාරං අම්‌හාකං ගොතමසම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං අද්‌දසං අහන්‌ති අත්‌ථො. ‘‘පච්‌ඡා මෙ ආසි භද්‌දක’’න්‌තිපි පාඨො. තස්‌ස පච්‌ඡා තස්‌ස භගවතො අවසානකාලෙ නිබ්‌බානාසන්‌නකාලෙ මෙ මය්‌හං භද්‌දකං සුන්‌දරං චතුසච්‌චපටිවිජ්‌ඣනං ආසි අහොසීති අත්‌ථො.
121.Tassa hīnena manasāti tassa mama puttassa tissassa aggasāvakassa hīnena lāmakena manasā cittena abhaddakaṃ asundaraṃ ayuttakaṃ ‘‘antako pacchimo’’ti vācaṃ vacanaṃ abhāsiṃ kathesinti attho. Tena kammavipākenāti tena arahantabhakkhānasaṅkhātassa akusalakammassa vipākena. Pacchime addasaṃ jinanti pacchime pariyosāne parinibbānakāle mallānaṃ upavattane sālavane parinibbānamañce nipannaṃ jinaṃ jitasabbamāraṃ amhākaṃ gotamasammāsambuddhaṃ addasaṃ ahanti attho. ‘‘Pacchā me āsi bhaddaka’’ntipi pāṭho. Tassa pacchā tassa bhagavato avasānakāle nibbānāsannakāle me mayhaṃ bhaddakaṃ sundaraṃ catusaccapaṭivijjhanaṃ āsi ahosīti attho.
122. පබ්‌බාජෙසි මහාවීරොති මහාවීරියො සබ්‌බසත්‌තහිතො කරුණායුත්‌තො ජිතමාරො මුනි මල්‌ලානං උපවත්‌තනෙ සාලවනෙ පච්‌ඡිමෙ සයනෙ පරිනිබ්‌බානමඤ්‌චෙ සයිතොව මං පබ්‌බාජෙසීති සම්‌බන්‌ධො.
122.Pabbājesi mahāvīroti mahāvīriyo sabbasattahito karuṇāyutto jitamāro muni mallānaṃ upavattane sālavane pacchime sayane parinibbānamañce sayitova maṃ pabbājesīti sambandho.
123. අජ්‌ජෙව දානි පබ්‌බජ්‌ජාති අජ්‌ජ එව භගවතො පරිනිබ්‌බානදිවසෙයෙව මම පබ්‌බජ්‌ජා, තථා අජ්‌ජ එව උපසම්‌පදා, අජ්‌ජ එව ද්‌විපදුත්‌තමස්‌ස සම්‌මුඛා පරිනිබ්‌බානං අහොසීති සම්‌බන්‌ධො. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙවාති.
123.Ajjevadāni pabbajjāti ajja eva bhagavato parinibbānadivaseyeva mama pabbajjā, tathā ajja eva upasampadā, ajja eva dvipaduttamassa sammukhā parinibbānaṃ ahosīti sambandho. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
සුභද්‌දත්‌ථෙරඅපදානවණ්‌ණනා සමත්‌තා.
Subhaddattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / අපදානපාළි • Apadānapāḷi / 9. සුභද්‌දත්‌ථෙරඅපදානං • 9. Subhaddattheraapadānaṃ
