| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya |
๕. สุภาสิตสุตฺตํ
5. Subhāsitasuttaṃ
๒๑๓. สาวตฺถินิทานํฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามเนฺตสิ – ‘‘ภิกฺขโว’’ติฯ ‘‘ภทเนฺต’’ติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจโสฺสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –
213. Sāvatthinidānaṃ. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘จตูหิ, ภิกฺขเว, อเงฺคหิ สมนฺนาคตา วาจา สุภาสิตา โหติ, โน ทุพฺภาสิตา; อนวชฺชา จ อนนุวชฺชา จ วิญฺญูนํฯ กตเมหิ จตูหิ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สุภาสิตํเยว ภาสติ โน ทุพฺภาสิตํ, ธมฺมํเยว ภาสติ โน อธมฺมํ, ปิยํเยว ภาสติ โน อปฺปิยํ, สจฺจํเยว ภาสติ โน อลิกํฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, จตูหิ อเงฺคหิ สมนฺนาคตา วาจา สุภาสิตา โหติ, โน ทุพฺภาสิตา, อนวชฺชา จ อนนุวชฺชา จ วิญฺญูน’’นฺติฯ อิทมโวจ ภควา, อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา –
‘‘Catūhi, bhikkhave, aṅgehi samannāgatā vācā subhāsitā hoti, no dubbhāsitā; anavajjā ca ananuvajjā ca viññūnaṃ. Katamehi catūhi? Idha, bhikkhave, bhikkhu subhāsitaṃyeva bhāsati no dubbhāsitaṃ, dhammaṃyeva bhāsati no adhammaṃ, piyaṃyeva bhāsati no appiyaṃ, saccaṃyeva bhāsati no alikaṃ. Imehi kho, bhikkhave, catūhi aṅgehi samannāgatā vācā subhāsitā hoti, no dubbhāsitā, anavajjā ca ananuvajjā ca viññūna’’nti. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā –
‘‘สุภาสิตํ อุตฺตมมาหุ สโนฺต,
‘‘Subhāsitaṃ uttamamāhu santo,
ธมฺมํ ภเณ นาธมฺมํ ตํ ทุติยํ;
Dhammaṃ bhaṇe nādhammaṃ taṃ dutiyaṃ;
ปิยํ ภเณ นาปฺปิยํ ตํ ตติยํ,
Piyaṃ bhaṇe nāppiyaṃ taṃ tatiyaṃ,
สจฺจํ ภเณ นาลิกํ ตํ จตุตฺถ’’นฺติฯ
Saccaṃ bhaṇe nālikaṃ taṃ catuttha’’nti.
อถ โข อายสฺมา วงฺคีโส อุฎฺฐายาสนา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา เยน ภควา เตนญฺชลิํ ปณาเมตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘ปฎิภาติ มํ ภควา, ปฎิภาติ มํ สุคตา’’ติฯ ‘‘ปฎิภาตุ ตํ วงฺคีสา’’ติ ภควา อโวจฯ อถ โข อายสฺมา วงฺคีโส ภควนฺตํ สมฺมุขา สารุปฺปาหิ คาถาหิ อภิตฺถวิ –
Atha kho āyasmā vaṅgīso uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘paṭibhāti maṃ bhagavā, paṭibhāti maṃ sugatā’’ti. ‘‘Paṭibhātu taṃ vaṅgīsā’’ti bhagavā avoca. Atha kho āyasmā vaṅgīso bhagavantaṃ sammukhā sāruppāhi gāthāhi abhitthavi –
‘‘ตเมว วาจํ ภาเสยฺย, ยายตฺตานํ น ตาปเย;
‘‘Tameva vācaṃ bhāseyya, yāyattānaṃ na tāpaye;
ปเร จ น วิหิํเสยฺย, สา เว วาจา สุภาสิตาฯ
Pare ca na vihiṃseyya, sā ve vācā subhāsitā.
‘‘ปิยวาจํว ภาเสยฺย, ยา วาจา ปฎินนฺทิตา;
‘‘Piyavācaṃva bhāseyya, yā vācā paṭinanditā;
ยํ อนาทาย ปาปานิ, ปเรสํ ภาสเต ปิยํฯ
Yaṃ anādāya pāpāni, paresaṃ bhāsate piyaṃ.
‘‘สจฺจํ เว อมตา วาจา, เอส ธโมฺม สนนฺตโน;
‘‘Saccaṃ ve amatā vācā, esa dhammo sanantano;
สเจฺจ อเตฺถ จ ธเมฺม จ, อาหุ สโนฺต ปติฎฺฐิตาฯ
Sacce atthe ca dhamme ca, āhu santo patiṭṭhitā.
‘‘ยํ พุโทฺธ ภาสเต วาจํ, เขมํ นิพฺพานปตฺติยา;
‘‘Yaṃ buddho bhāsate vācaṃ, khemaṃ nibbānapattiyā;
ทุกฺขสฺสนฺตกิริยาย, สา เว วาจานมุตฺตมา’’ติฯ
Dukkhassantakiriyāya, sā ve vācānamuttamā’’ti.
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๕. สุภาสิตสุตฺตวณฺณนา • 5. Subhāsitasuttavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๕. สุภาสิตสุตฺตวณฺณนา • 5. Subhāsitasuttavaṇṇanā
