| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / දීඝනිකාය • Dīghanikāya |
10. සුභසුත්‌තං
10. Subhasuttaṃ
සුභමාණවවත්‌ථු
Subhamāṇavavatthu
444. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං ආයස්‌මා ආනන්‌දො සාවත්‌ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ආරාමෙ අචිරපරිනිබ්‌බුතෙ භගවති. තෙන ඛො පන සමයෙන සුභො මාණවො තොදෙය්‍යපුත්‌තො සාවත්‌ථියං පටිවසති කෙනචිදෙව කරණීයෙන.
444. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ āyasmā ānando sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme aciraparinibbute bhagavati. Tena kho pana samayena subho māṇavo todeyyaputto sāvatthiyaṃ paṭivasati kenacideva karaṇīyena.
445. අථ ඛො සුභො මාණවො තොදෙය්‍යපුත්‌තො අඤ්‌ඤතරං මාණවකං ආමන්‌තෙසි – ‘‘එහි ත්‌වං, මාණවක, යෙන සමණො ආනන්‌දො තෙනුපසඞ්‌කම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මම වචනෙන සමණං ආනන්‌දං අප්‌පාබාධං අප්‌පාතඞ්‌කං ලහුට්‌ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්‌ඡ – ‘සුභො මාණවො තොදෙය්‍යපුත්‌තො භවන්‌තං ආනන්‌දං අප්‌පාබාධං අප්‌පාතඞ්‌කං ලහුට්‌ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්‌ඡතී’ති. එවඤ්‌ච වදෙහි – ‘සාධු කිර භවං ආනන්‌දො යෙන සුභස්‌ස මාණවස්‌ස තොදෙය්‍යපුත්‌තස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමතු අනුකම්‌පං උපාදායා’’’ති.
445. Atha kho subho māṇavo todeyyaputto aññataraṃ māṇavakaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, māṇavaka, yena samaṇo ānando tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena samaṇaṃ ānandaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – ‘subho māṇavo todeyyaputto bhavantaṃ ānandaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’ti. Evañca vadehi – ‘sādhu kira bhavaṃ ānando yena subhassa māṇavassa todeyyaputtassa nivesanaṃ tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’’ti.
446. ‘‘එවං, භො’’ති ඛො සො මාණවකො සුභස්‌ස මාණවස්‌ස තොදෙය්‍යපුත්‌තස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙනායස්‌මා ආනන්‌දො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මතා ආනන්‌දෙන සද්‌ධිං සම්‌මොදි. සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො සො මාණවකො ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං එතදවොච – ‘‘සුභො මාණවො තොදෙය්‍යපුත්‌තො භවන්‌තං ආනන්‌දං අප්‌පාබාධං අප්‌පාතඞ්‌කං ලහුට්‌ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්‌ඡති; එවඤ්‌ච වදෙති – ‘සාධු කිර භවං ආනන්‌දො යෙන සුභස්‌ස මාණවස්‌ස තොදෙය්‍යපුත්‌තස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමතු අනුකම්‌පං උපාදායා’’’ති.
446. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho so māṇavako subhassa māṇavassa todeyyaputtassa paṭissutvā yenāyasmā ānando tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā ānandena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho so māṇavako āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘subho māṇavo todeyyaputto bhavantaṃ ānandaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchati; evañca vadeti – ‘sādhu kira bhavaṃ ānando yena subhassa māṇavassa todeyyaputtassa nivesanaṃ tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’’ti.
447. එවං වුත්‌තෙ, ආයස්‌මා ආනන්‌දො තං මාණවකං එතදවොච – ‘‘අකාලො ඛො, මාණවක . අත්‌ථි මෙ අජ්‌ජ භෙසජ්‌ජමත්‌තා පීතා. අප්‌පෙවනාම ස්‌වෙපි උපසඞ්‌කමෙය්‍යාම කාලඤ්‌ච සමයඤ්‌ච උපාදායා’’ති.
447. Evaṃ vutte, āyasmā ānando taṃ māṇavakaṃ etadavoca – ‘‘akālo kho, māṇavaka . Atthi me ajja bhesajjamattā pītā. Appevanāma svepi upasaṅkameyyāma kālañca samayañca upādāyā’’ti.
‘‘එවං, භො’’ති ඛො සො මාණවකො ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා උට්‌ඨායාසනා යෙන සුභො මාණවො තොදෙය්‍යපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමි ; උපසඞ්‌කමිත්‌වා සුභං මාණවං තොදෙය්‍යපුත්‌තං එතදවොච, ‘‘අවොචුම්‌හා ඛො මයං භොතො වචනෙන තං භවන්‌තං ආනන්‌දං – ‘සුභො මාණවො තොදෙය්‍යපුත්‌තො භවන්‌තං ආනන්‌දං අප්‌පාබාධං අප්‌පාතඞ්‌කං ලහුට්‌ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්‌ඡති, එවඤ්‌ච වදෙති – ‘‘සාධු කිර භවං ආනන්‌දො යෙන සුභස්‌ස මාණවස්‌ස තොදෙය්‍යපුත්‌තස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමතු අනුකම්‌පං උපාදායා’’’ති. එවං වුත්‌තෙ, භො, සමණො ආනන්‌දො මං එතදවොච – ‘අකාලො ඛො, මාණවක. අත්‌ථි මෙ අජ්‌ජ භෙසජ්‌ජමත්‌තා පීතා. අප්‌පෙවනාම ස්‌වෙපි උපසඞ්‌කමෙය්‍යාම කාලඤ්‌ච සමයඤ්‌ච උපාදායා’ති. එත්‌තාවතාපි ඛො, භො, කතමෙව එතං, යතො ඛො සො භවං ආනන්‌දො ඔකාසමකාසි ස්‌වාතනායපි උපසඞ්‌කමනායා’’ති.
‘‘Evaṃ, bho’’ti kho so māṇavako āyasmato ānandassa paṭissutvā uṭṭhāyāsanā yena subho māṇavo todeyyaputto tenupasaṅkami ; upasaṅkamitvā subhaṃ māṇavaṃ todeyyaputtaṃ etadavoca, ‘‘avocumhā kho mayaṃ bhoto vacanena taṃ bhavantaṃ ānandaṃ – ‘subho māṇavo todeyyaputto bhavantaṃ ānandaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchati, evañca vadeti – ‘‘sādhu kira bhavaṃ ānando yena subhassa māṇavassa todeyyaputtassa nivesanaṃ tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’’ti. Evaṃ vutte, bho, samaṇo ānando maṃ etadavoca – ‘akālo kho, māṇavaka. Atthi me ajja bhesajjamattā pītā. Appevanāma svepi upasaṅkameyyāma kālañca samayañca upādāyā’ti. Ettāvatāpi kho, bho, katameva etaṃ, yato kho so bhavaṃ ānando okāsamakāsi svātanāyapi upasaṅkamanāyā’’ti.
448. අථ ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො තස්‌සා රත්‌තියා අච්‌චයෙන පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය චෙතකෙන භික්‌ඛුනා පච්‌ඡාසමණෙන යෙන සුභස්‌ස මාණවස්‌ස තොදෙය්‍යපුත්‌තස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි.
448. Atha kho āyasmā ānando tassā rattiyā accayena pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya cetakena bhikkhunā pacchāsamaṇena yena subhassa māṇavassa todeyyaputtassa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi.
අථ ඛො සුභො මාණවො තොදෙය්‍යපුත්‌තො යෙනායස්‌මා ආනන්‌දො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මතා ආනන්‌දෙන සද්‌ධිං සම්‌මොදි. සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො සුභො මාණවො තොදෙය්‍යපුත්‌තො ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං එතදවොච – ‘‘භවඤ්‌හි ආනන්‌දො තස්‌ස භොතො ගොතමස්‌ස දීඝරත්‌තං උපට්‌ඨාකො සන්‌තිකාවචරො සමීපචාරී. භවමෙතං ආනන්‌දො ජානෙය්‍ය, යෙසං සො භවං ගොතමො ධම්‌මානං වණ්‌ණවාදී අහොසි, යත්‌ථ ච ඉමං ජනතං සමාදපෙසි නිවෙසෙසි පතිට්‌ඨාපෙසි. කතමෙසානං ඛො, භො ආනන්‌ද, ධම්‌මානං සො භවං ගොතමො වණ්‌ණවාදී අහොසි; කත්‌ථ ච ඉමං ජනතං සමාදපෙසි නිවෙසෙසි පතිට්‌ඨාපෙසී’’ති?
Atha kho subho māṇavo todeyyaputto yenāyasmā ānando tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā ānandena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho subho māṇavo todeyyaputto āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘bhavañhi ānando tassa bhoto gotamassa dīgharattaṃ upaṭṭhāko santikāvacaro samīpacārī. Bhavametaṃ ānando jāneyya, yesaṃ so bhavaṃ gotamo dhammānaṃ vaṇṇavādī ahosi, yattha ca imaṃ janataṃ samādapesi nivesesi patiṭṭhāpesi. Katamesānaṃ kho, bho ānanda, dhammānaṃ so bhavaṃ gotamo vaṇṇavādī ahosi; kattha ca imaṃ janataṃ samādapesi nivesesi patiṭṭhāpesī’’ti?
449. ‘‘තිණ්‌ණං ඛො, මාණව, ඛන්‌ධානං සො භගවා වණ්‌ණවාදී අහොසි; එත්‌ථ ච ඉමං ජනතං සමාදපෙසි නිවෙසෙසි පතිට්‌ඨාපෙසි. කතමෙසං තිණ්‌ණං? අරියස්‌ස සීලක්‌ඛන්‌ධස්‌ස, අරියස්‌ස සමාධික්‌ඛන්‌ධස්‌ස, අරියස්‌ස පඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධස්‌ස. ඉමෙසං ඛො, මාණව, තිණ්‌ණං ඛන්‌ධානං සො භගවා වණ්‌ණවාදී අහොසි; එත්‌ථ ච ඉමං ජනතං සමාදපෙසි නිවෙසෙසි පතිට්‌ඨාපෙසී’’ති.
449. ‘‘Tiṇṇaṃ kho, māṇava, khandhānaṃ so bhagavā vaṇṇavādī ahosi; ettha ca imaṃ janataṃ samādapesi nivesesi patiṭṭhāpesi. Katamesaṃ tiṇṇaṃ? Ariyassa sīlakkhandhassa, ariyassa samādhikkhandhassa, ariyassa paññākkhandhassa. Imesaṃ kho, māṇava, tiṇṇaṃ khandhānaṃ so bhagavā vaṇṇavādī ahosi; ettha ca imaṃ janataṃ samādapesi nivesesi patiṭṭhāpesī’’ti.
සීලක්‌ඛන්‌ධො
Sīlakkhandho
450. ‘‘කතමො පන සො, භො ආනන්‌ද, අරියො සීලක්‌ඛන්‌ධො, යස්‌ස සො භවං ගොතමො වණ්‌ණවාදී අහොසි, යත්‌ථ ච ඉමං ජනතං සමාදපෙසි නිවෙසෙසි පතිට්‌ඨාපෙසී’’ති?
450. ‘‘Katamo pana so, bho ānanda, ariyo sīlakkhandho, yassa so bhavaṃ gotamo vaṇṇavādī ahosi, yattha ca imaṃ janataṃ samādapesi nivesesi patiṭṭhāpesī’’ti?
‘‘ඉධ, මාණව, තථාගතො ලොකෙ උප්‌පජ්‌ජති අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො විජ්‌ජාචරණසම්‌පන්‌නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථි සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවා. සො ඉමං ලොකං සදෙවකං සමාරකං සබ්‍රහ්‌මකං සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණිං පජං සදෙවමනුස්‌සං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා පවෙදෙති. සො ධම්‌මං දෙසෙති ආදිකල්‍යාණං මජ්‌ඣෙකල්‍යාණං පරියොසානකල්‍යාණං සාත්‌ථං සබ්‍යඤ්‌ජනං කෙවලපරිපුණ්‌ණං පරිසුද්‌ධං බ්‍රහ්‌මචරියං පකාසෙති. තං ධම්‌මං සුණාති ගහපති වා ගහපතිපුත්‌තො වා අඤ්‌ඤතරස්‌මිං වා කුලෙ පච්‌චාජාතො. සො තං ධම්‌මං සුත්‌වා තථාගතෙ සද්‌ධං පටිලභති. සො තෙන සද්‌ධාපටිලාභෙන සමන්‌නාගතො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘සම්‌බාධො ඝරාවාසො රජොපථො, අබ්‌භොකාසො පබ්‌බජ්‌ජා, නයිදං සුකරං අගාරං අජ්‌ඣාවසතා එකන්‌තපරිපුණ්‌ණං එකන්‌තපරිසුද්‌ධං සඞ්‌ඛලිඛිතං බ්‍රහ්‌මචරියං චරිතුං. යංනූනාහං කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජෙය්‍ය’න්‌ති. සො අපරෙන සමයෙන අප්‌පං වා භොගක්‌ඛන්‌ධං පහාය මහන්‌තං වා භොගක්‌ඛන්‌ධං පහාය අප්‌පං වා ඤාතිපරිවට්‌ටං පහාය මහන්‌තං වා ඤාතිපරිවට්‌ටං පහාය කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජති. සො එවං පබ්‌බජිතො සමානො පාතිමොක්‌ඛසංවරසංවුතො විහරති, ආචාරගොචරසම්‌පන්‌නො, අනුමත්‌තෙසු වජ්‌ජෙසු භයදස්‌සාවී, සමාදාය සික්‌ඛති සික්‌ඛාපදෙසු, කායකම්‌මවචීකම්‌මෙන සමන්‌නාගතො කුසලෙන, පරිසුද්‌ධාජීවො, සීලසම්‌පන්‌නො, ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරො, සතිසම්‌පජඤ්‌ඤෙන සමන්‌නාගතො, සන්‌තුට්‌ඨො.
‘‘Idha, māṇava, tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Taṃ dhammaṃ suṇāti gahapati vā gahapatiputto vā aññatarasmiṃ vā kule paccājāto. So taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati. So tena saddhāpaṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati – ‘sambādho gharāvāso rajopatho, abbhokāso pabbajjā, nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ. Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti. So aparena samayena appaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya appaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya mahantaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati. So evaṃ pabbajito samāno pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati, ācāragocarasampanno, anumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu, kāyakammavacīkammena samannāgato kusalena, parisuddhājīvo, sīlasampanno, indriyesu guttadvāro, satisampajaññena samannāgato, santuṭṭho.
451. ‘‘කථඤ්‌ච, මාණව, භික්‌ඛු සීලසම්‌පන්‌නො හොති? ඉධ, මාණව, භික්‌ඛු පාණාතිපාතං පහාය පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති, නිහිතදණ්‌ඩො නිහිතසත්‌ථො ලජ්‌ජී දයාපන්‌නො, සබ්‌බපාණභූතහිතානුකම්‌පී විහරති. යම්‌පි, මාණව, භික්‌ඛු පාණාතිපාතං පහාය පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති, නිහිතදණ්‌ඩො නිහිතසත්‌ථො ලජ්‌ජී දයාපන්‌නො, සබ්‌බපාණභූතහිතානුකම්‌පී විහරති; ඉදම්‌පිස්‌ස හොති සීලස්‌මිං. (යථා 194 යාව 210 අනුච්‌ඡෙදෙසු එවං විත්‌ථාරෙතබ්‌බං).
451. ‘‘Kathañca, māṇava, bhikkhu sīlasampanno hoti? Idha, māṇava, bhikkhu pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti, nihitadaṇḍo nihitasattho lajjī dayāpanno, sabbapāṇabhūtahitānukampī viharati. Yampi, māṇava, bhikkhu pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti, nihitadaṇḍo nihitasattho lajjī dayāpanno, sabbapāṇabhūtahitānukampī viharati; idampissa hoti sīlasmiṃ. (Yathā 194 yāva 210 anucchedesu evaṃ vitthāretabbaṃ).
‘‘යථා වා පනෙකෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා සද්‌ධාදෙය්‍යානි භොජනානි භුඤ්‌ජිත්‌වා තෙ එවරූපාය තිරච්‌ඡානවිජ්‌ජාය මිච්‌ඡාජීවෙන ජීවිතං කප්‌පෙන්‌ති, සෙය්‍යථිදං – සන්‌තිකම්‌මං පණිධිකම්‌මං භූතකම්‌මං භූරිකම්‌මං වස්‌සකම්‌මං වොස්‌සකම්‌මං වත්‌ථුකම්‌මං වත්‌ථුපරිකම්‌මං ආචමනං න්‌හාපනං ජුහනං වමනං විරෙචනං උද්‌ධංවිරෙචනං අධොවිරෙචනං සීසවිරෙචනං කණ්‌ණතෙලං නෙත්‌තතප්‌පනං නත්‌ථුකම්‌මං අඤ්‌ජනං පච්‌චඤ්‌ජනං සාලාකියං සල්‌ලකත්‌තියං දාරකතිකිච්‌ඡා මූලභෙසජ්‌ජානං අනුප්‌පදානං ඔසධීනං පටිමොක්‌ඛො ඉති වා ඉති එවරූපාය තිරච්‌ඡානවිජ්‌ජාය මිච්‌ඡාජීවා පටිවිරතො හොති. යම්‌පි, මාණව, භික්‌ඛු යථා වා පනෙකෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා සද්‌ධාදෙය්‍යානි භොජනානි භුඤ්‌ජිත්‌වා තෙ එවරූපාය තිරච්‌ඡානවිජ්‌ජාය මිච්‌ඡාජීවෙන ජීවිතං කප්‌පෙන්‌ති, සෙය්‍යථිදං, සන්‌තිකම්‌මං පණිධිකම්‌මං…පෙ.… ඔසධීනං පටිමොක්‌ඛො ඉති වා ඉති එවරූපාය තිරච්‌ඡානවිජ්‌ජාය මිච්‌ඡාජීවා පටිවිරතො හොති. ඉදම්‌පිස්‌ස හොති සීලස්‌මිං.
‘‘Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvena jīvitaṃ kappenti, seyyathidaṃ – santikammaṃ paṇidhikammaṃ bhūtakammaṃ bhūrikammaṃ vassakammaṃ vossakammaṃ vatthukammaṃ vatthuparikammaṃ ācamanaṃ nhāpanaṃ juhanaṃ vamanaṃ virecanaṃ uddhaṃvirecanaṃ adhovirecanaṃ sīsavirecanaṃ kaṇṇatelaṃ nettatappanaṃ natthukammaṃ añjanaṃ paccañjanaṃ sālākiyaṃ sallakattiyaṃ dārakatikicchā mūlabhesajjānaṃ anuppadānaṃ osadhīnaṃ paṭimokkho iti vā iti evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvā paṭivirato hoti. Yampi, māṇava, bhikkhu yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvena jīvitaṃ kappenti, seyyathidaṃ, santikammaṃ paṇidhikammaṃ…pe… osadhīnaṃ paṭimokkho iti vā iti evarūpāya tiracchānavijjāya micchājīvā paṭivirato hoti. Idampissa hoti sīlasmiṃ.
452. ‘‘ස ඛො සො 1, මාණව, භික්‌ඛු එවං සීලසම්‌පන්‌නො න කුතොචි භයං සමනුපස්‌සති, යදිදං සීලසංවරතො. සෙය්‍යථාපි, මාණව, රාජා ඛත්‌තියො මුද්‌ධාවසිත්‌තො නිහතපච්‌චාමිත්‌තො න කුතොචි භයං සමනුපස්‌සති, යදිදං පච්‌චත්‌ථිකතො. එවමෙව ඛො, මාණව, භික්‌ඛු එවං සීලසම්‌පන්‌නො න කුතොචි භයං සමනුපස්‌සති, යදිදං සීලසංවරතො. සො ඉමිනා අරියෙන සීලක්‌ඛන්‌ධෙන සමන්‌නාගතො අජ්‌ඣත්‌තං අනවජ්‌ජසුඛං පටිසංවෙදෙති. එවං ඛො, මාණව, භික්‌ඛු සීලසම්‌පන්‌නො හොති.
452. ‘‘Sa kho so 2, māṇava, bhikkhu evaṃ sīlasampanno na kutoci bhayaṃ samanupassati, yadidaṃ sīlasaṃvarato. Seyyathāpi, māṇava, rājā khattiyo muddhāvasitto nihatapaccāmitto na kutoci bhayaṃ samanupassati, yadidaṃ paccatthikato. Evameva kho, māṇava, bhikkhu evaṃ sīlasampanno na kutoci bhayaṃ samanupassati, yadidaṃ sīlasaṃvarato. So iminā ariyena sīlakkhandhena samannāgato ajjhattaṃ anavajjasukhaṃ paṭisaṃvedeti. Evaṃ kho, māṇava, bhikkhu sīlasampanno hoti.
453. ‘‘අයං ඛො සො, මාණව, අරියො සීලක්‌ඛන්‌ධො යස්‌ස සො භගවා වණ්‌ණවාදී අහොසි, යත්‌ථ ච ඉමං ජනතං සමාදපෙසි නිවෙසෙසි පතිට්‌ඨාපෙසි. අත්‌ථි චෙවෙත්‌ථ උත්‌තරිකරණීය’’න්‌ති.
453. ‘‘Ayaṃ kho so, māṇava, ariyo sīlakkhandho yassa so bhagavā vaṇṇavādī ahosi, yattha ca imaṃ janataṃ samādapesi nivesesi patiṭṭhāpesi. Atthi cevettha uttarikaraṇīya’’nti.
‘‘අච්‌ඡරියං, භො ආනන්‌ද, අබ්‌භුතං, භො ආනන්‌ද! සො චායං, භො ආනන්‌ද, අරියො සීලක්‌ඛන්‌ධො පරිපුණ්‌ණො, නො අපරිපුණ්‌ණො. එවං පරිපුණ්‌ණං චාහං, භො, ආනන්‌ද, අරියං සීලක්‌ඛන්‌ධං ඉතො බහිද්‌ධා අඤ්‌ඤෙසු සමණබ්‍රාහ්‌මණෙසු න සමනුපස්‌සාමි. එවං පරිපුණ්‌ණඤ්‌ච, භො ආනන්‌ද, අරියං සීලක්‌ඛන්‌ධං ඉතො බහිද්‌ධා අඤ්‌ඤෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා අත්‌තනි සමනුපස්‌සෙය්‍යුං, තෙ තාවතකෙනෙව අත්‌තමනා අස්‌සු – ‘අලමෙත්‌තාවතා, කතමෙත්‌තාවතා, අනුප්‌පත්‌තො නො සාමඤ්‌ඤත්‌ථො, නත්‌ථි නො කිඤ්‌චි උත්‌තරිකරණීය’න්‌ති. අථ ච පන භවං ආනන්‌දො එවමාහ – ‘අත්‌ථි චෙවෙත්‌ථ උත්‌තරිකරණීය’’’න්‌ති 3.
‘‘Acchariyaṃ, bho ānanda, abbhutaṃ, bho ānanda! So cāyaṃ, bho ānanda, ariyo sīlakkhandho paripuṇṇo, no aparipuṇṇo. Evaṃ paripuṇṇaṃ cāhaṃ, bho, ānanda, ariyaṃ sīlakkhandhaṃ ito bahiddhā aññesu samaṇabrāhmaṇesu na samanupassāmi. Evaṃ paripuṇṇañca, bho ānanda, ariyaṃ sīlakkhandhaṃ ito bahiddhā aññe samaṇabrāhmaṇā attani samanupasseyyuṃ, te tāvatakeneva attamanā assu – ‘alamettāvatā, katamettāvatā, anuppatto no sāmaññattho, natthi no kiñci uttarikaraṇīya’nti. Atha ca pana bhavaṃ ānando evamāha – ‘atthi cevettha uttarikaraṇīya’’’nti 4.
සමාධික්‌ඛන්‌ධො
Samādhikkhandho
454. ‘‘කතමො පන සො, භො ආනන්‌ද, අරියො සමාධික්‌ඛන්‌ධො, යස්‌ස සො භවං ගොතමො වණ්‌ණවාදී අහොසි, යත්‌ථ ච ඉමං ජනතං සමාදපෙසි නිවෙසෙසි පතිට්‌ඨාපෙසී’’ති?
454. ‘‘Katamo pana so, bho ānanda, ariyo samādhikkhandho, yassa so bhavaṃ gotamo vaṇṇavādī ahosi, yattha ca imaṃ janataṃ samādapesi nivesesi patiṭṭhāpesī’’ti?
‘‘කථඤ්‌ච, මාණව, භික්‌ඛු ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරො හොති? ඉධ, මාණව, භික්‌ඛු චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වා න නිමිත්‌තග්‌ගාහී හොති නානුබ්‍යඤ්‌ජනග්‌ගාහී; යත්‌වාධිකරණමෙනං චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියං අසංවුතං විහරන්‌තං අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සා පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අන්‌වාස්‌සවෙය්‍යුං තස්‌ස සංවරාය පටිපජ්‌ජති, රක්‌ඛති චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියං, චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියෙ සංවරං ආපජ්‌ජති. සොතෙන සද්‌දං සුත්‌වා…පෙ.… ඝානෙන ගන්‌ධං ඝායිත්‌වා… ජිව්‌හාය රසං සායිත්‌වා… කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං ඵුසිත්‌වා… මනසා ධම්‌මං විඤ්‌ඤාය න නිමිත්‌තග්‌ගාහී හොති නානුබ්‍යඤ්‌ජනග්‌ගාහී; යත්‌වාධිකරණමෙනං මනින්‌ද්‍රියං අසංවුතං විහරන්‌තං අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සා පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අන්‌වාස්‌සවෙය්‍යුං තස්‌ස සංවරාය පටිපජ්‌ජති, රක්‌ඛති මනින්‌ද්‍රියං, මනින්‌ද්‍රියෙ සංවරං ආපජ්‌ජති. සො ඉමිනා අරියෙන ඉන්‌ද්‍රියසංවරෙන සමන්‌නාගතො අජ්‌ඣත්‌තං අබ්‍යාසෙකසුඛං පටිසංවෙදෙති. එවං ඛො, මාණව, භික්‌ඛු ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරො හොති.
‘‘Kathañca, māṇava, bhikkhu indriyesu guttadvāro hoti? Idha, māṇava, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjati. So iminā ariyena indriyasaṃvarena samannāgato ajjhattaṃ abyāsekasukhaṃ paṭisaṃvedeti. Evaṃ kho, māṇava, bhikkhu indriyesu guttadvāro hoti.
455. ‘‘කථඤ්‌ච, මාණව, භික්‌ඛු සතිසම්‌පජඤ්‌ඤෙන සමන්‌නාගතො හොති? ඉධ, මාණව, භික්‌ඛු අභික්‌කන්‌තෙ පටික්‌කන්‌තෙ සම්‌පජානකාරී හොති, ආලොකිතෙ විලොකිතෙ සම්‌පජානකාරී හොති, සමිඤ්‌ජිතෙ පසාරිතෙ සම්‌පජානකාරී හොති, සඞ්‌ඝාටිපත්‌තචීවරධාරණෙ සම්‌පජානකාරී හොති, අසිතෙ පීතෙ ඛායිතෙ සායිතෙ සම්‌පජානකාරී හොති, උච්‌චාරපස්‌සාවකම්‌මෙ සම්‌පජානකාරී හොති, ගතෙ ඨිතෙ නිසින්‌නෙ සුත්‌තෙ ජාගරිතෙ භාසිතෙ තුණ්‌හීභාවෙ සම්‌පජානකාරී හොති. එවං ඛො, මාණව, භික්‌ඛු සතිසම්‌පජඤ්‌ඤෙන සමන්‌නාගතො හොති.
455. ‘‘Kathañca, māṇava, bhikkhu satisampajaññena samannāgato hoti? Idha, māṇava, bhikkhu abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti, ālokite vilokite sampajānakārī hoti, samiñjite pasārite sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti. Evaṃ kho, māṇava, bhikkhu satisampajaññena samannāgato hoti.
456. ‘‘කථඤ්‌ච, මාණව, භික්‌ඛු සන්‌තුට්‌ඨො හොති? ඉධ, මාණව, භික්‌ඛු සන්‌තුට්‌ඨො හොති කායපරිහාරිකෙන චීවරෙන කුච්‌ඡිපරිහාරිකෙන පිණ්‌ඩපාතෙන. සො යෙන යෙනෙව පක්‌කමති, සමාදායෙව පක්‌කමති. සෙය්‍යථාපි, මාණව, පක්‌ඛී සකුණො යෙන යෙනෙව ඩෙති, සපත්‌තභාරොව ඩෙති ; එවමෙව ඛො, මාණව, භික්‌ඛු සන්‌තුට්‌ඨො හොති කායපරිහාරිකෙන චීවරෙන කුච්‌ඡිපරිහාරිකෙන පිණ්‌ඩපාතෙන. සො යෙන යෙනෙව පක්‌කමති, සමාදායෙව පක්‌කමති. එවං ඛො, මාණව, භික්‌ඛු සන්‌තුට්‌ඨො හොති.
456. ‘‘Kathañca, māṇava, bhikkhu santuṭṭho hoti? Idha, māṇava, bhikkhu santuṭṭho hoti kāyaparihārikena cīvarena kucchiparihārikena piṇḍapātena. So yena yeneva pakkamati, samādāyeva pakkamati. Seyyathāpi, māṇava, pakkhī sakuṇo yena yeneva ḍeti, sapattabhārova ḍeti ; evameva kho, māṇava, bhikkhu santuṭṭho hoti kāyaparihārikena cīvarena kucchiparihārikena piṇḍapātena. So yena yeneva pakkamati, samādāyeva pakkamati. Evaṃ kho, māṇava, bhikkhu santuṭṭho hoti.
457. ‘‘සො ඉමිනා ච අරියෙන සීලක්‌ඛන්‌ධෙන සමන්‌නාගතො, ඉමිනා ච අරියෙන ඉන්‌ද්‍රියසංවරෙන සමන්‌නාගතො, ඉමිනා ච අරියෙන සතිසම්‌පජඤ්‌ඤෙන සමන්‌නාගතො, ඉමාය ච අරියාය සන්‌තුට්‌ඨියා සමන්‌නාගතො විවිත්‌තං සෙනාසනං භජති අරඤ්‌ඤං රුක්‌ඛමූලං පබ්‌බතං කන්‌දරං ගිරිගුහං සුසානං වනපත්‌ථං අබ්‌භොකාසං පලාලපුඤ්‌ජං. සො පච්‌ඡාභත්‌තං පිණ්‌ඩපාතප්‌පටික්‌කන්‌තො නිසීදති පල්‌ලඞ්‌කං ආභුජිත්‌වා, උජුං කායං පණිධාය, පරිමුඛං සතිං උපට්‌ඨපෙත්‌වා.
457. ‘‘So iminā ca ariyena sīlakkhandhena samannāgato, iminā ca ariyena indriyasaṃvarena samannāgato, iminā ca ariyena satisampajaññena samannāgato, imāya ca ariyāya santuṭṭhiyā samannāgato vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ. So pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā, ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya, parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā.
458. ‘‘සො අභිජ්‌ඣං ලොකෙ පහාය විගතාභිජ්‌ඣෙන චෙතසා විහරති අභිජ්‌ඣාය චිත්‌තං පරිසොධෙති. බ්‍යාපාදපදොසං පහාය අබ්‍යාපන්‌නචිත්‌තො විහරති සබ්‌බපාණභූතහිතානුකම්‌පී බ්‍යාපාදපදොසා චිත්‌තං පරිසොධෙති. ථිනමිද්‌ධං පහාය විගතථිනමිද්‌ධො විහරති ආලොකසඤ්‌ඤී සතො සම්‌පජානො, ථිනමිද්‌ධා චිත්‌තං පරිසොධෙති. උද්‌ධච්‌චකුක්‌කුච්‌චං පහාය අනුද්‌ධතො විහරති අජ්‌ඣත්‌තං වූපසන්‌තචිත්‌තො උද්‌ධච්‌චකුක්‌කුච්‌චා චිත්‌තං පරිසොධෙති. විචිකිච්‌ඡං පහාය තිණ්‌ණවිචිකිච්‌ඡො විහරති අකථංකථී කුසලෙසු ධම්‌මෙසු, විචිකිච්‌ඡාය චිත්‌තං පරිසොධෙති.
458. ‘‘So abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati abhijjhāya cittaṃ parisodheti. Byāpādapadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī byāpādapadosā cittaṃ parisodheti. Thinamiddhaṃ pahāya vigatathinamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno, thinamiddhā cittaṃ parisodheti. Uddhaccakukkuccaṃ pahāya anuddhato viharati ajjhattaṃ vūpasantacitto uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodheti. Vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṃkathī kusalesu dhammesu, vicikicchāya cittaṃ parisodheti.
459. ‘‘සෙය්‍යථාපි, මාණව, පුරිසො ඉණං ආදාය කම්‌මන්‌තෙ පයොජෙය්‍ය. තස්‌ස තෙ කම්‌මන්‌තා සමිජ්‌ඣෙය්‍යුං. සො යානි ච පොරාණානි ඉණමූලානි තානි ච බ්‍යන්‌තිං කරෙය්‍ය, සියා චස්‌ස උත්‌තරිං අවසිට්‌ඨං දාරභරණාය. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘අහං ඛො පුබ්‌බෙ ඉණං ආදාය කම්‌මන්‌තෙ පයොජෙසිං . තස්‌ස මෙ තෙ කම්‌මන්‌තා සමිජ්‌ඣිංසු. සොහං යානි ච පොරාණානි ඉණමූලානි තානි ච බ්‍යන්‌තිං අකාසිං, අත්‌ථි ච මෙ උත්‌තරිං අවසිට්‌ඨං දාරභරණායා’ති. සො තතොනිදානං ලභෙථ පාමොජ්‌ජං, අධිගච්‌ඡෙය්‍ය සොමනස්‌සං.
459. ‘‘Seyyathāpi, māṇava, puriso iṇaṃ ādāya kammante payojeyya. Tassa te kammantā samijjheyyuṃ. So yāni ca porāṇāni iṇamūlāni tāni ca byantiṃ kareyya, siyā cassa uttariṃ avasiṭṭhaṃ dārabharaṇāya. Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho pubbe iṇaṃ ādāya kammante payojesiṃ . Tassa me te kammantā samijjhiṃsu. Sohaṃ yāni ca porāṇāni iṇamūlāni tāni ca byantiṃ akāsiṃ, atthi ca me uttariṃ avasiṭṭhaṃ dārabharaṇāyā’ti. So tatonidānaṃ labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ.
460. ‘‘සෙය්‍යථාපි, මාණව, පුරිසො ආබාධිකො අස්‌ස දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො; භත්‌තඤ්‌චස්‌ස නච්‌ඡාදෙය්‍ය, න චස්‌ස කායෙ බලමත්‌තා. සො අපරෙන සමයෙන තම්‌හා ආබාධා මුච්‌චෙය්‍ය, භත්‌තඤ්‌චස්‌ස ඡාදෙය්‍ය, සියා චස්‌ස කායෙ බලමත්‌තා. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘අහං ඛො පුබ්‌බෙ ආබාධිකො අහොසිං දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො, භත්‌තඤ්‌ච මෙ නච්‌ඡාදෙසි, න ච මෙ ආසි කායෙ බලමත්‌තා. සොම්‌හි එතරහි තම්‌හා ආබාධා මුත්‌තො භත්‌තඤ්‌ච මෙ ඡාදෙති, අත්‌ථි ච මෙ කායෙ බලමත්‌තා’ති. සො තතොනිදානං ලභෙථ පාමොජ්‌ජං, අධිගච්‌ඡෙය්‍ය සොමනස්‌සං.
460. ‘‘Seyyathāpi, māṇava, puriso ābādhiko assa dukkhito bāḷhagilāno; bhattañcassa nacchādeyya, na cassa kāye balamattā. So aparena samayena tamhā ābādhā mucceyya, bhattañcassa chādeyya, siyā cassa kāye balamattā. Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho pubbe ābādhiko ahosiṃ dukkhito bāḷhagilāno, bhattañca me nacchādesi, na ca me āsi kāye balamattā. Somhi etarahi tamhā ābādhā mutto bhattañca me chādeti, atthi ca me kāye balamattā’ti. So tatonidānaṃ labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ.
461. ‘‘සෙය්‍යථාපි, මාණව, පුරිසො බන්‌ධනාගාරෙ බද්‌ධො අස්‌ස. සො අපරෙන සමයෙන තම්‌හා බන්‌ධනාගාරා මුච්‌චෙය්‍ය සොත්‌ථිනා අබ්‌භයෙන, න චස්‌ස කිඤ්‌චි භොගානං වයො. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘අහං ඛො පුබ්‌බෙ බන්‌ධනාගාරෙ බද්‌ධො අහොසිං. සොම්‌හි එතරහි තම්‌හා බන්‌ධනාගාරා මුත්‌තො සොත්‌ථිනා අබ්‌භයෙන, නත්‌ථි ච මෙ කිඤ්‌චි භොගානං වයො’ති. සො තතොනිදානං ලභෙථ පාමොජ්‌ජං, අධිගච්‌ඡෙය්‍ය සොමනස්‌සං.
461. ‘‘Seyyathāpi, māṇava, puriso bandhanāgāre baddho assa. So aparena samayena tamhā bandhanāgārā mucceyya sotthinā abbhayena, na cassa kiñci bhogānaṃ vayo. Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho pubbe bandhanāgāre baddho ahosiṃ. Somhi etarahi tamhā bandhanāgārā mutto sotthinā abbhayena, natthi ca me kiñci bhogānaṃ vayo’ti. So tatonidānaṃ labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ.
462. ‘‘සෙය්‍යථාපි, මාණව, පුරිසො දාසො අස්‌ස අනත්‌තාධීනො පරාධීනො න යෙනකාමංගමො. සො අපරෙන සමයෙන තම්‌හා දාසබ්‍යා මුච්‌චෙය්‍ය, අත්‌තාධීනො අපරාධීනො භුජිස්‌සො යෙනකාමංගමො. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘අහං ඛො පුබ්‌බෙ දාසො අහොසිං අනත්‌තාධීනො පරාධීනො න යෙනකාමංගමො. සොම්‌හි එතරහි තම්‌හා දාසබ්‍යා මුත්‌තො අත්‌තාධීනො අපරාධීනො භුජිස්‌සො යෙනකාමංගමො’ති. සො තතොනිදානං ලභෙථ පාමොජ්‌ජං, අධිගච්‌ඡෙය්‍ය සොමනස්‌සං.
462. ‘‘Seyyathāpi, māṇava, puriso dāso assa anattādhīno parādhīno na yenakāmaṃgamo. So aparena samayena tamhā dāsabyā mucceyya, attādhīno aparādhīno bhujisso yenakāmaṃgamo. Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho pubbe dāso ahosiṃ anattādhīno parādhīno na yenakāmaṃgamo. Somhi etarahi tamhā dāsabyā mutto attādhīno aparādhīno bhujisso yenakāmaṃgamo’ti. So tatonidānaṃ labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ.
463. ‘‘සෙය්‍යථාපි, මාණව, පුරිසො සධනො සභොගො කන්‌තාරද්‌ධානමග්‌ගං පටිපජ්‌ජෙය්‍ය දුබ්‌භික්‌ඛං සප්‌පටිභයං. සො අපරෙන සමයෙන තං කන්‌තාරං නිත්‌ථරෙය්‍ය, සොත්‌ථිනා ගාමන්‌තං අනුපාපුණෙය්‍ය ඛෙමං අප්‌පටිභයං. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘අහං ඛො පුබ්‌බෙ සධනො සභොගො කන්‌තාරද්‌ධානමග්‌ගං පටිපජ්‌ජිං දුබ්‌භික්‌ඛං සප්‌පටිභයං. සොම්‌හි එතරහි කන්‌තාරං නිත්‌ථිණ්‌ණො, සොත්‌ථිනා ගාමන්‌තං අනුප්‌පත්‌තො ඛෙමං අප්‌පටිභය’න්‌ති. සො තතොනිදානං ලභෙථ පාමොජ්‌ජං, අධිගච්‌ඡෙය්‍ය සොමනස්‌සං.
463. ‘‘Seyyathāpi, māṇava, puriso sadhano sabhogo kantāraddhānamaggaṃ paṭipajjeyya dubbhikkhaṃ sappaṭibhayaṃ. So aparena samayena taṃ kantāraṃ nitthareyya, sotthinā gāmantaṃ anupāpuṇeyya khemaṃ appaṭibhayaṃ. Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho pubbe sadhano sabhogo kantāraddhānamaggaṃ paṭipajjiṃ dubbhikkhaṃ sappaṭibhayaṃ. Somhi etarahi kantāraṃ nitthiṇṇo, sotthinā gāmantaṃ anuppatto khemaṃ appaṭibhaya’nti. So tatonidānaṃ labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ.
464. ‘‘එවමෙව ඛො, මාණව, භික්‌ඛු යථා ඉණං යථා රොගං යථා බන්‌ධනාගාරං යථා දාසබ්‍යං යථා කන්‌තාරද්‌ධානමග්‌ගං, එවං ඉමෙ පඤ්‌ච නීවරණෙ අප්‌පහීනෙ අත්‌තනි සමනුපස්‌සති.
464. ‘‘Evameva kho, māṇava, bhikkhu yathā iṇaṃ yathā rogaṃ yathā bandhanāgāraṃ yathā dāsabyaṃ yathā kantāraddhānamaggaṃ, evaṃ ime pañca nīvaraṇe appahīne attani samanupassati.
465. ‘‘සෙය්‍යථාපි, මාණව, යථා ආණණ්‍යං යථා ආරොග්‍යං යථා බන්‌ධනාමොක්‌ඛං යථා භුජිස්‌සං යථා ඛෙමන්‌තභූමිං. එවමෙව භික්‌ඛු ඉමෙ පඤ්‌ච නීවරණෙ පහීනෙ අත්‌තනි සමනුපස්‌සති.
465. ‘‘Seyyathāpi, māṇava, yathā āṇaṇyaṃ yathā ārogyaṃ yathā bandhanāmokkhaṃ yathā bhujissaṃ yathā khemantabhūmiṃ. Evameva bhikkhu ime pañca nīvaraṇe pahīne attani samanupassati.
466. ‘‘තස්‌සිමෙ පඤ්‌ච නීවරණෙ පහීනෙ අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො පාමොජ්‌ජං ජායති, පමුදිතස්‌ස පීති ජායති, පීතිමනස්‌ස කායො පස්‌සම්‌භති, පස්‌සද්‌ධකායො සුඛං වෙදෙති, සුඛිනො චිත්‌තං සමාධියති.
466. ‘‘Tassime pañca nīvaraṇe pahīne attani samanupassato pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati.
467. ‘‘සො විවිච්‌චෙව කාමෙහි විවිච්‌ච අකුසලෙහි ධම්‌මෙහි සවිතක්‌කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. සො ඉමමෙව කායං විවෙකජෙන පීතිසුඛෙන අභිසන්‌දෙති පරිසන්‌දෙති පරිපූරෙති පරිප්‌ඵරති, නාස්‌ස කිඤ්‌චි සබ්‌බාවතො කායස්‌ස විවෙකජෙන පීතිසුඛෙන අප්‌ඵුටං හොති.
467. ‘‘So vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So imameva kāyaṃ vivekajena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa vivekajena pītisukhena apphuṭaṃ hoti.
‘‘සෙය්‍යථාපි, මාණව, දක්‌ඛො න්‌හාපකො වා න්‌හාපකන්‌තෙවාසී වා කංසථාලෙ න්‌හානීයචුණ්‌ණානි ආකිරිත්‌වා උදකෙන පරිප්‌ඵොසකං පරිප්‌ඵොසකං සන්‌දෙය්‍ය. සායං න්‌හානීයපිණ්‌ඩි ස්‌නෙහානුගතා ස්‌නෙහපරෙතා සන්‌තරබාහිරා ඵුටා ස්‌නෙහෙන, න ච පග්‌ඝරණී. එවමෙව ඛො, මාණව, භික්‌ඛු ඉමමෙව කායං විවෙකජෙන පීතිසුඛෙන අභිසන්‌දෙති පරිසන්‌දෙති පරිපූරෙති පරිප්‌ඵරති, නාස්‌ස කිඤ්‌චි සබ්‌බාවතො කායස්‌ස විවෙකජෙන පීතිසුඛෙන අප්‌ඵුටං හොති. යම්‌පි, මාණව, භික්‌ඛු විවිච්‌චෙව කාමෙහි විවිච්‌ච අකුසලෙහි ධම්‌මෙහි සවිතක්‌කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. සො ඉමමෙව කායං විවෙකජෙන පීතිසුඛෙන අභිසන්‌දෙති පරිසන්‌දෙති පරිපූරෙති පරිප්‌ඵරති, නාස්‌ස කිඤ්‌චි සබ්‌බාවතො කායස්‌ස විවෙකජෙන පීතිසුඛෙන අප්‌ඵුටං හොති. ඉදම්‌පිස්‌ස හොති සමාධිස්‌මිං.
‘‘Seyyathāpi, māṇava, dakkho nhāpako vā nhāpakantevāsī vā kaṃsathāle nhānīyacuṇṇāni ākiritvā udakena paripphosakaṃ paripphosakaṃ sandeyya. Sāyaṃ nhānīyapiṇḍi snehānugatā snehaparetā santarabāhirā phuṭā snehena, na ca paggharaṇī. Evameva kho, māṇava, bhikkhu imameva kāyaṃ vivekajena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa vivekajena pītisukhena apphuṭaṃ hoti. Yampi, māṇava, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So imameva kāyaṃ vivekajena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa vivekajena pītisukhena apphuṭaṃ hoti. Idampissa hoti samādhismiṃ.
468. ‘‘පුන චපරං, මාණව, භික්‌ඛු විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා අජ්‌ඣත්‌තං සම්‌පසාදනං චෙතසො එකොදිභාවං අවිතක්‌කං අවිචාරං සමාධිජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. සො ඉමමෙව කායං සමාධිජෙන පීතිසුඛෙන අභිසන්‌දෙති පරිසන්‌දෙති පරිපූරෙති පරිප්‌ඵරති, නාස්‌ස කිඤ්‌චි සබ්‌බාවතො කායස්‌ස සමාධිජෙන පීතිසුඛෙන අප්‌ඵුටං හොති.
468. ‘‘Puna caparaṃ, māṇava, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So imameva kāyaṃ samādhijena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa samādhijena pītisukhena apphuṭaṃ hoti.
‘‘සෙය්‍යථාපි , මාණව, උදකරහදො ගම්‌භීරො උබ්‌භිදොදකො. තස්‌ස නෙවස්‌ස පුරත්‌ථිමාය දිසාය උදකස්‌ස ආයමුඛං, න දක්‌ඛිණාය දිසාය උදකස්‌ස ආයමුඛං, න පච්‌ඡිමාය දිසාය උදකස්‌ස ආයමුඛං, න උත්‌තරාය දිසාය උදකස්‌ස ආයමුඛං, දෙවො ච න කාලෙන කාලං සම්‌මා ධාරං අනුපවෙච්‌ඡෙය්‍ය. අථ ඛො තම්‌හාව උදකරහදා සීතා වාරිධාරා උබ්‌භිජ්‌ජිත්‌වා තමෙව උදකරහදං සීතෙන වාරිනා අභිසන්‌දෙය්‍ය පරිසන්‌දෙය්‍ය පරිපූරෙය්‍ය පරිප්‌ඵරෙය්‍ය, නාස්‌ස කිඤ්‌චි සබ්‌බාවතො උදකරහදස්‌ස සීතෙන වාරිනා අප්‌ඵුටං අස්‌ස. එවමෙව ඛො, මාණව, භික්‌ඛු…පෙ.… යම්‌පි, මාණව, භික්‌ඛු විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා… පෙ.… දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, සො ඉමමෙව කායං සමාධිජෙන පීතිසුඛෙන අභිසන්‌දෙති පරිසන්‌දෙති පරිපූරෙති පරිප්‌ඵරති, නාස්‌ස කිඤ්‌චි සබ්‌බාවතො කායස්‌ස සමාධිජෙන පීතිසුඛෙන අප්‌ඵුටං හොති. ඉදම්‌පිස්‌ස හොති සමාධිස්‌මිං.
‘‘Seyyathāpi , māṇava, udakarahado gambhīro ubbhidodako. Tassa nevassa puratthimāya disāya udakassa āyamukhaṃ, na dakkhiṇāya disāya udakassa āyamukhaṃ, na pacchimāya disāya udakassa āyamukhaṃ, na uttarāya disāya udakassa āyamukhaṃ, devo ca na kālena kālaṃ sammā dhāraṃ anupaveccheyya. Atha kho tamhāva udakarahadā sītā vāridhārā ubbhijjitvā tameva udakarahadaṃ sītena vārinā abhisandeyya parisandeyya paripūreyya paripphareyya, nāssa kiñci sabbāvato udakarahadassa sītena vārinā apphuṭaṃ assa. Evameva kho, māṇava, bhikkhu…pe… yampi, māṇava, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā… pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, so imameva kāyaṃ samādhijena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa samādhijena pītisukhena apphuṭaṃ hoti. Idampissa hoti samādhismiṃ.
469. ‘‘පුන චපරං, මාණව, භික්‌ඛු පීතියා ච විරාගා උපෙක්‌ඛකො ච විහරති සතො සම්‌පජානො , සුඛඤ්‌ච කායෙන පටිසංවෙදෙති, යං තං අරියා ආචික්‌ඛන්‌ති – ‘‘උපෙක්‌ඛකො සතිමා සුඛවිහාරී’’ති, තතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. සො ඉමමෙව කායං නිප්‌පීතිකෙන සුඛෙන අභිසන්‌දෙති පරිසන්‌දෙති පරිපූරෙති පරිප්‌ඵරති, නාස්‌ස කිඤ්‌චි සබ්‌බාවතො කායස්‌ස නිප්‌පීතිකෙන සුඛෙන අප්‌ඵුටං හොති.
469. ‘‘Puna caparaṃ, māṇava, bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato sampajāno , sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’’ti, tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So imameva kāyaṃ nippītikena sukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa nippītikena sukhena apphuṭaṃ hoti.
‘‘සෙය්‍යථාපි, මාණව, උප්‌පලිනියං වා පදුමිනියං වා පුණ්‌ඩරීකිනියං වා අප්‌පෙකච්‌චානි උප්‌පලානි වා පදුමානි වා පුණ්‌ඩරීකානි වා උදකෙ ජාතානි උදකෙ සංවඩ්‌ඪානි උදකානුග්‌ගතානි අන්‌තොනිමුග්‌ගපොසීනි, තානි යාව චග්‌ගා යාව ච මූලා සීතෙන වාරිනා අභිසන්‌නානි පරිසන්‌නානි පරිපූරානි පරිප්‌ඵුටානි, නාස්‌ස කිඤ්‌චි සබ්‌බාවතං උප්‌පලානං වා පදුමානං වා පුණ්‌ඩරීකානං වා සීතෙන වාරිනා අප්‌ඵුටං අස්‌ස. එවමෙව ඛො, මාණව, භික්‌ඛු…පෙ.… යම්‌පි, මාණව, භික්‌ඛු පීතියා ච විරාගා…පෙ.… තතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. සො ඉමමෙව කායං නිප්‌පීතිකෙන සුඛෙන අභිසන්‌දෙති පරිසන්‌දෙති පරිපූරෙති පරිප්‌ඵරති, නාස්‌ස කිඤ්‌චි සබ්‌බාවතො කායස්‌ස නිප්‌පීතිකෙන සුඛෙන අප්‌ඵුටං හොති. ඉදම්‌පිස්‌ස හොති සමාධිස්‌මිං.
‘‘Seyyathāpi, māṇava, uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānuggatāni antonimuggaposīni, tāni yāva caggā yāva ca mūlā sītena vārinā abhisannāni parisannāni paripūrāni paripphuṭāni, nāssa kiñci sabbāvataṃ uppalānaṃ vā padumānaṃ vā puṇḍarīkānaṃ vā sītena vārinā apphuṭaṃ assa. Evameva kho, māṇava, bhikkhu…pe… yampi, māṇava, bhikkhu pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So imameva kāyaṃ nippītikena sukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa nippītikena sukhena apphuṭaṃ hoti. Idampissa hoti samādhismiṃ.
470. ‘‘පුන චපරං, මාණව, භික්‌ඛු සුඛස්‌ස ච පහානා දුක්‌ඛස්‌ස ච පහානා පුබ්‌බෙව සොමනස්‌සදොමනස්‌සානං අත්‌ථඞ්‌ගමා අදුක්‌ඛමසුඛං උපෙක්‌ඛාසතිපාරිසුද්‌ධිං චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. සො ඉමමෙව කායං පරිසුද්‌ධෙන චෙතසා පරියොදාතෙන ඵරිත්‌වා නිසින්‌නො හොති; නාස්‌ස කිඤ්‌චි සබ්‌බාවතො කායස්‌ස පරිසුද්‌ධෙන චෙතසා පරියොදාතෙන අප්‌ඵුටං හොති.
470. ‘‘Puna caparaṃ, māṇava, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So imameva kāyaṃ parisuddhena cetasā pariyodātena pharitvā nisinno hoti; nāssa kiñci sabbāvato kāyassa parisuddhena cetasā pariyodātena apphuṭaṃ hoti.
‘‘සෙය්‍යථාපි, මාණව, පුරිසො ඔදාතෙන වත්‌ථෙන සසීසං පාරුපිත්‌වා නිසින්‌නො අස්‌ස, නාස්‌ස කිඤ්‌චි සබ්‌බාවතො කායස්‌ස ඔදාතෙන වත්‌ථෙන අප්‌ඵුටං අස්‌ස. එවමෙව ඛො, මාණව, භික්‌ඛු…පෙ.… යම්‌පි, මාණව, භික්‌ඛු සුඛස්‌ස ච පහානා දුක්‌ඛස්‌ස ච පහානා පුබ්‌බෙව සොමනස්‌සදොමනස්‌සානං අත්‌ථඞ්‌ගමා අදුක්‌ඛමසුඛං උපෙක්‌ඛාසතිපාරිසුද්‌ධිං චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. සො ඉමමෙව කායං පරිසුද්‌ධෙන චෙතසා පරියොදාතෙන ඵරිත්‌වා නිසින්‌නො හොති; නාස්‌ස කිඤ්‌චි සබ්‌බාවතො කායස්‌ස පරිසුද්‌ධෙන චෙතසා පරියොදාතෙන අප්‌ඵුටං හොති. ඉදම්‌පිස්‌ස හොති සමාධිස්‌මිං.
‘‘Seyyathāpi, māṇava, puriso odātena vatthena sasīsaṃ pārupitvā nisinno assa, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa odātena vatthena apphuṭaṃ assa. Evameva kho, māṇava, bhikkhu…pe… yampi, māṇava, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So imameva kāyaṃ parisuddhena cetasā pariyodātena pharitvā nisinno hoti; nāssa kiñci sabbāvato kāyassa parisuddhena cetasā pariyodātena apphuṭaṃ hoti. Idampissa hoti samādhismiṃ.
471. ‘‘අයං ඛො සො, මාණව, අරියො සමාධික්‌ඛන්‌ධො යස්‌ස සො භගවා වණ්‌ණවාදී අහොසි , යත්‌ථ ච ඉමං ජනතං සමාදපෙසි නිවෙසෙසි පතිට්‌ඨාපෙසි. අත්‌ථි චෙවෙත්‌ථ උත්‌තරිකරණීය’’න්‌ති.
471. ‘‘Ayaṃ kho so, māṇava, ariyo samādhikkhandho yassa so bhagavā vaṇṇavādī ahosi , yattha ca imaṃ janataṃ samādapesi nivesesi patiṭṭhāpesi. Atthi cevettha uttarikaraṇīya’’nti.
‘‘අච්‌ඡරියං, භො ආනන්‌ද, අබ්‌භුතං, භො ආනන්‌ද! සො චායං, භො ආනන්‌ද, අරියො සමාධික්‌ඛන්‌ධො පරිපුණ්‌ණො, නො අපරිපුණ්‌ණො. එවං පරිපුණ්‌ණං චාහං, භො ආනන්‌ද, අරියං සමාධික්‌ඛන්‌ධං ඉතො බහිද්‌ධා අඤ්‌ඤෙසු සමණබ්‍රාහ්‌මණෙසු න සමනුපස්‌සාමි. එවං පරිපුණ්‌ණඤ්‌ච, භො ආනන්‌ද, අරියං සමාධික්‌ඛන්‌ධං ඉතො බහිද්‌ධා අඤ්‌ඤෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා අත්‌තනි සමනුපස්‌සෙය්‍යුං, තෙ තාවතකෙනෙව අත්‌තමනා අස්‌සු – ‘අලමෙත්‌තාවතා, කතමෙත්‌තාවතා, අනුප්‌පත්‌තො නො සාමඤ්‌ඤත්‌ථො, නත්‌ථි නො කිඤ්‌චි උත්‌තරිකරණීය’න්‌ති. අථ ච පන භවං ආනන්‌දො එවමාහ – ‘අත්‌ථි චෙවෙත්‌ථ උත්‌තරිකරණීය’’’න්‌ති.
‘‘Acchariyaṃ, bho ānanda, abbhutaṃ, bho ānanda! So cāyaṃ, bho ānanda, ariyo samādhikkhandho paripuṇṇo, no aparipuṇṇo. Evaṃ paripuṇṇaṃ cāhaṃ, bho ānanda, ariyaṃ samādhikkhandhaṃ ito bahiddhā aññesu samaṇabrāhmaṇesu na samanupassāmi. Evaṃ paripuṇṇañca, bho ānanda, ariyaṃ samādhikkhandhaṃ ito bahiddhā aññe samaṇabrāhmaṇā attani samanupasseyyuṃ, te tāvatakeneva attamanā assu – ‘alamettāvatā, katamettāvatā, anuppatto no sāmaññattho, natthi no kiñci uttarikaraṇīya’nti. Atha ca pana bhavaṃ ānando evamāha – ‘atthi cevettha uttarikaraṇīya’’’nti.
පඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො
Paññākkhandho
472. ‘‘කතමො පන සො, භො ආනන්‌ද, අරියො පඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, යස්‌ස භො භවං ගොතමො වණ්‌ණවාදී අහොසි, යත්‌ථ ච ඉමං ජනතං සමාදපෙසි නිවෙසෙසි පතිට්‌ඨාපෙසී’’ති?
472. ‘‘Katamo pana so, bho ānanda, ariyo paññākkhandho, yassa bho bhavaṃ gotamo vaṇṇavādī ahosi, yattha ca imaṃ janataṃ samādapesi nivesesi patiṭṭhāpesī’’ti?
‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ පරිසුද්‌ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්‌ගණෙ විගතූපක්‌කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්‌මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ ඤාණදස්‌සනාය චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති. සො එවං පජානාති – ‘අයං ඛො මෙ කායො රූපී චාතුමහාභූතිකො මාතාපෙත්‌තිකසම්‌භවො ඔදනකුම්‌මාසූපචයො අනිච්‌චුච්‌ඡාදනපරිමද්‌දනභෙදනවිද්‌ධංසනධම්‌මො; ඉදඤ්‌ච පන මෙ විඤ්‌ඤාණං එත්‌ථ සිතං එත්‌ථ පටිබද්‌ධ’න්‌ති.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti. So evaṃ pajānāti – ‘ayaṃ kho me kāyo rūpī cātumahābhūtiko mātāpettikasambhavo odanakummāsūpacayo aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammo; idañca pana me viññāṇaṃ ettha sitaṃ ettha paṭibaddha’nti.
‘‘සෙය්‍යථාපි, මාණව, මණි වෙළුරියො සුභො ජාතිමා අට්‌ඨංසො සුපරිකම්‌මකතො අච්‌ඡො විප්‌පසන්‌නො අනාවිලො සබ්‌බාකාරසම්‌පන්‌නො. තත්‍රාස්‌ස සුත්‌තං ආවුතං නීලං වා පීතං වා ලොහිතං වා ඔදාතං වා පණ්‌ඩුසුත්‌තං වා. තමෙනං චක්‌ඛුමා පුරිසො හත්‌ථෙ කරිත්‌වා පච්‌චවෙක්‌ඛෙය්‍ය – ‘අයං ඛො මණි වෙළුරියො සුභො ජාතිමා අට්‌ඨංසො සුපරිකම්‌මකතො අච්‌ඡො විප්‌පසන්‌නො අනාවිලො සබ්‌බාකාරසම්‌පන්‌නො. තත්‍රිදං සුත්‌තං ආවුතං නීලං වා පීතං වා ලොහිතං වා ඔදාතං වා පණ්‌ඩුසුත්‌තං වා’ති. එවමෙව ඛො, මාණව, භික්‌ඛු එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ පරිසුද්‌ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්‌ගණෙ විගතූපක්‌කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්‌මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ ඤාණදස්‌සනාය චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති. සො එවං පජානාති – ‘අයං ඛො මෙ කායො රූපී චාතුමහාභූතිකො මාතාපෙත්‌තිකසම්‌භවො ඔදනකුම්‌මාසූපචයො අනිච්‌චුච්‌ඡාදනපරිමද්‌දනභෙදන-විද්‌ධංසනධම්‌මො. ඉදඤ්‌ච පන මෙ විඤ්‌ඤාණං එත්‌ථ සිතං එත්‌ථ පටිබද්‌ධ’න්‌ති. යම්‌පි, මාණව, භික්‌ඛු එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ…පෙ.… ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ ඤාණදස්‌සනාය චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති. සො එවං පජානාති…පෙ.… එත්‌ථ පටිබද්‌ධන්‌ති. ඉදම්‌පිස්‌ස හොති පඤ්‌ඤාය.
‘‘Seyyathāpi, māṇava, maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno anāvilo sabbākārasampanno. Tatrāssa suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitaṃ vā odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vā. Tamenaṃ cakkhumā puriso hatthe karitvā paccavekkheyya – ‘ayaṃ kho maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno anāvilo sabbākārasampanno. Tatridaṃ suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitaṃ vā odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vā’ti. Evameva kho, māṇava, bhikkhu evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti. So evaṃ pajānāti – ‘ayaṃ kho me kāyo rūpī cātumahābhūtiko mātāpettikasambhavo odanakummāsūpacayo aniccucchādanaparimaddanabhedana-viddhaṃsanadhammo. Idañca pana me viññāṇaṃ ettha sitaṃ ettha paṭibaddha’nti. Yampi, māṇava, bhikkhu evaṃ samāhite citte…pe… āneñjappatte ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti. So evaṃ pajānāti…pe… ettha paṭibaddhanti. Idampissa hoti paññāya.
473. ‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ පරිසුද්‌ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්‌ගණෙ විගතූපක්‌කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්‌මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ මනොමයං කායං අභිනිම්‌මානාය චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති. සො ඉමම්‌හා කායා අඤ්‌ඤං කායං අභිනිම්‌මිනාති රූපිං මනොමයං සබ්‌බඞ්‌ගපච්‌චඞ්‌ගිං අහීනින්‌ද්‍රියං.
473. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte manomayaṃ kāyaṃ abhinimmānāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti. So imamhā kāyā aññaṃ kāyaṃ abhinimmināti rūpiṃ manomayaṃ sabbaṅgapaccaṅgiṃ ahīnindriyaṃ.
‘‘සෙය්‍යථාපි , මාණව, පුරිසො මුඤ්‌ජම්‌හා ඊසිකං පවාහෙය්‍ය. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘අයං මුඤ්‌ජො අයං ඊසිකා; අඤ්‌ඤො මුඤ්‌ජො අඤ්‌ඤා ඊසිකා; මුඤ්‌ජම්‌හා ත්‌වෙව ඊසිකා පවාළ්‌හා’ති. සෙය්‍යථා වා පන, මාණව, පුරිසො අසිං කොසියා පවාහෙය්‍ය. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘අයං අසි, අයං කොසි; අඤ්‌ඤො අසි, අඤ්‌ඤා කොසි; කොසියා ත්‌වෙව අසි පවාළ්‌හො’ති. සෙය්‍යථා වා පන, මාණව, පුරිසො අහිං කරණ්‌ඩා උද්‌ධරෙය්‍ය. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘අයං අහි, අයං කරණ්‌ඩො; අඤ්‌ඤො අහි, අඤ්‌ඤො කරණ්‌ඩො; කරණ්‌ඩා ත්‌වෙව අහි උබ්‌භතො’ති . එවමෙව ඛො, මාණව, භික්‌ඛු…පෙ.… යම්‌පි, මාණව, භික්‌ඛු එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ පරිසුද්‌ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්‌ගණෙ විගතූපක්‌කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්‌මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ මනොමයං කායං අභිනිම්‌මානාය චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති…පෙ.…. ඉදම්‌පිස්‌ස හොති පඤ්‌ඤාය.
‘‘Seyyathāpi , māṇava, puriso muñjamhā īsikaṃ pavāheyya. Tassa evamassa – ‘ayaṃ muñjo ayaṃ īsikā; añño muñjo aññā īsikā; muñjamhā tveva īsikā pavāḷhā’ti. Seyyathā vā pana, māṇava, puriso asiṃ kosiyā pavāheyya. Tassa evamassa – ‘ayaṃ asi, ayaṃ kosi; añño asi, aññā kosi; kosiyā tveva asi pavāḷho’ti. Seyyathā vā pana, māṇava, puriso ahiṃ karaṇḍā uddhareyya. Tassa evamassa – ‘ayaṃ ahi, ayaṃ karaṇḍo; añño ahi, añño karaṇḍo; karaṇḍā tveva ahi ubbhato’ti . Evameva kho, māṇava, bhikkhu…pe… yampi, māṇava, bhikkhu evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte manomayaṃ kāyaṃ abhinimmānāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti…pe…. Idampissa hoti paññāya.
474. ‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ පරිසුද්‌ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්‌ගණෙ විගතූපක්‌කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්‌මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ ඉද්‌ධිවිධාය චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති. සො අනෙකවිහිතං ඉද්‌ධිවිධං පච්‌චනුභොති. එකොපි හුත්‌වා බහුධා හොති, බහුධාපි හුත්‌වා එකො හොති. ආවිභාවං තිරොභාවං තිරොකුට්‌ටං තිරොපාකාරං තිරොපබ්‌බතං අසජ්‌ජමානො ගච්‌ඡති සෙය්‍යථාපි ආකාසෙ. පථවියාපි උම්‌මුජ්‌ජනිමුජ්‌ජං කරොති, සෙය්‍යථාපි උදකෙ. උදකෙපි අභිජ්‌ජමානෙ ගච්‌ඡති සෙය්‍යථාපි පථවියං. ආකාසෙපි පල්‌ලඞ්‌කෙන කමති සෙය්‍යථාපි පක්‌ඛී සකුණො. ඉමෙපි චන්‌දිමසූරියෙ එවං මහිද්‌ධිකෙ එවං මහානුභාවෙ පාණිනා පරාමසති පරිමජ්‌ජති. යාව බ්‍රහ්‌මලොකාපි කායෙන වසං වත්‌තෙති.
474. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte iddhividhāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti. So anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti. Ekopi hutvā bahudhā hoti, bahudhāpi hutvā eko hoti. Āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati seyyathāpi ākāse. Pathaviyāpi ummujjanimujjaṃ karoti, seyyathāpi udake. Udakepi abhijjamāne gacchati seyyathāpi pathaviyaṃ. Ākāsepi pallaṅkena kamati seyyathāpi pakkhī sakuṇo. Imepi candimasūriye evaṃ mahiddhike evaṃ mahānubhāve pāṇinā parāmasati parimajjati. Yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti.
‘‘සෙය්‍යථාපි , මාණව, දක්‌ඛො කුම්‌භකාරො වා කුම්‌භකාරන්‌තෙවාසී වා සුපරිකම්‌මකතාය මත්‌තිකාය යඤ්‌ඤදෙව භාජනවිකතිං ආකඞ්‌ඛෙය්‍ය, තං තදෙව කරෙය්‍ය අභිනිප්‌ඵාදෙය්‍ය. සෙය්‍යථා වා පන, මාණව, දක්‌ඛො දන්‌තකාරො වා දන්‌තකාරන්‌තෙවාසී වා සුපරිකම්‌මකතස්‌මිං දන්‌තස්‌මිං යඤ්‌ඤදෙව දන්‌තවිකතිං ආකඞ්‌ඛෙය්‍ය, තං තදෙව කරෙය්‍ය අභිනිප්‌ඵාදෙය්‍ය. සෙය්‍යථා වා පන, මාණව, දක්‌ඛො සුවණ්‌ණකාරො වා සුවණ්‌ණකාරන්‌තෙවාසී වා සුපරිකම්‌මකතස්‌මිං සුවණ්‌ණස්‌මිං යඤ්‌ඤදෙව සුවණ්‌ණවිකතිං ආකඞ්‌ඛෙය්‍ය, තං තදෙව කරෙය්‍ය අභිනිප්‌ඵාදෙය්‍ය. එවමෙව ඛො, මාණව, භික්‌ඛු …පෙ.… යම්‌පි මාණව භික්‌ඛු එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ පරිසුද්‌ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්‌ගණෙ විගතූපක්‌කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්‌මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ ඉද්‌ධිවිධාය චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති. සො අනෙකවිහිතං ඉද්‌ධිවිධං පච්‌චනුභොති. එකොපි හුත්‌වා බහුධා හොති …පෙ.… යාව බ්‍රහ්‌මලොකාපි කායෙන වසං වත්‌තෙති. ඉදම්‌පිස්‌ස හොති පඤ්‌ඤාය.
‘‘Seyyathāpi , māṇava, dakkho kumbhakāro vā kumbhakārantevāsī vā suparikammakatāya mattikāya yaññadeva bhājanavikatiṃ ākaṅkheyya, taṃ tadeva kareyya abhinipphādeyya. Seyyathā vā pana, māṇava, dakkho dantakāro vā dantakārantevāsī vā suparikammakatasmiṃ dantasmiṃ yaññadeva dantavikatiṃ ākaṅkheyya, taṃ tadeva kareyya abhinipphādeyya. Seyyathā vā pana, māṇava, dakkho suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā suparikammakatasmiṃ suvaṇṇasmiṃ yaññadeva suvaṇṇavikatiṃ ākaṅkheyya, taṃ tadeva kareyya abhinipphādeyya. Evameva kho, māṇava, bhikkhu …pe… yampi māṇava bhikkhu evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte iddhividhāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti. So anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti. Ekopi hutvā bahudhā hoti …pe… yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti. Idampissa hoti paññāya.
475. ‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ…පෙ.… ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ දිබ්‌බාය සොතධාතුයා චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති. සො දිබ්‌බාය සොතධාතුයා විසුද්‌ධාය අතික්‌කන්‌තමානුසිකාය උභො සද්‌දෙ සුණාති දිබ්‌බෙ ච මානුසෙ ච යෙ දූරෙ සන්‌තිකෙ ච. සෙය්‍යථාපි, මාණව, පුරිසො අද්‌ධානමග්‌ගප්‌පටිපන්‌නො. සො සුණෙය්‍ය භෙරිසද්‌දම්‌පි මුදිඞ්‌ගසද්‌දම්‌පි සඞ්‌ඛපණවදින්‌දිමසද්‌දම්‌පි. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘භෙරිසද්‌දො ඉතිපි මුදිඞ්‌ගසද්‌දො ඉතිපි සඞ්‌ඛපණවදින්‌දිමසද්‌දො ඉති’පි 5. එවමෙව ඛො, මාණව, භික්‌ඛු…පෙ.…. යම්‌පි මාණව, භික්‌ඛු එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ…පෙ.… ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ දිබ්‌බාය සොතධාතුයා චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති. සො දිබ්‌බාය සොතධාතුයා විසුද්‌ධාය අතික්‌කන්‌තමානුසිකාය උභො සද්‌දෙ සුණාති දිබ්‌බෙ ච මානුසෙ ච යෙ දූරෙ සන්‌තිකෙ ච. ඉදම්‌පිස්‌ස හොති පඤ්‌ඤාය.
475. ‘‘So evaṃ samāhite citte…pe… āneñjappatte dibbāya sotadhātuyā cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti. So dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya ubho sadde suṇāti dibbe ca mānuse ca ye dūre santike ca. Seyyathāpi, māṇava, puriso addhānamaggappaṭipanno. So suṇeyya bherisaddampi mudiṅgasaddampi saṅkhapaṇavadindimasaddampi. Tassa evamassa – ‘bherisaddo itipi mudiṅgasaddo itipi saṅkhapaṇavadindimasaddo iti’pi 6. Evameva kho, māṇava, bhikkhu…pe…. Yampi māṇava, bhikkhu evaṃ samāhite citte…pe… āneñjappatte dibbāya sotadhātuyā cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti. So dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya ubho sadde suṇāti dibbe ca mānuse ca ye dūre santike ca. Idampissa hoti paññāya.
476. ‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ පරිසුද්‌ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්‌ගණෙ විගතූපක්‌කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්‌මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ චෙතොපරියඤාණාය චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති. සො පරසත්‌තානං පරපුග්‌ගලානං චෙතසා චෙතො පරිච්‌ච පජානාති, ‘සරාගං වා චිත්‌තං සරාගං චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති, ‘වීතරාගං වා චිත්‌තං වීතරාගං චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති, ‘සදොසං වා චිත්‌තං සදොසං චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති, ‘වීතදොසං වා චිත්‌තං වීතදොසං චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති, ‘සමොහං වා චිත්‌තං සමොහං චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති, ‘වීතමොහං වා චිත්‌තං වීතමොහං චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති, ‘සඞ්‌ඛිත්‌තං වා චිත්‌තං සඞ්‌ඛිත්‌තං චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති, ‘වික්‌ඛිත්‌තං වා චිත්‌තං වික්‌ඛිත්‌තං චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති, ‘මහග්‌ගතං වා චිත්‌තං මහග්‌ගතං චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති, ‘අමහග්‌ගතං වා චිත්‌තං අමහග්‌ගතං චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති, ‘සඋත්‌තරං වා චිත්‌තං සඋත්‌තරං චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති, ‘අනුත්‌තරං වා චිත්‌තං අනුත්‌තරං චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති, ‘සමාහිතං වා චිත්‌තං සමාහිතං චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති, ‘අසමාහිතං වා චිත්‌තං අසමාහිතං චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති, ‘විමුත්‌තං වා චිත්‌තං විමුත්‌තං චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති, ‘අවිමුත්‌තං වා චිත්‌තං අවිමුත්‌තං චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති.
476. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte cetopariyañāṇāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti. So parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānāti, ‘sarāgaṃ vā cittaṃ sarāgaṃ citta’nti pajānāti, ‘vītarāgaṃ vā cittaṃ vītarāgaṃ citta’nti pajānāti, ‘sadosaṃ vā cittaṃ sadosaṃ citta’nti pajānāti, ‘vītadosaṃ vā cittaṃ vītadosaṃ citta’nti pajānāti, ‘samohaṃ vā cittaṃ samohaṃ citta’nti pajānāti, ‘vītamohaṃ vā cittaṃ vītamohaṃ citta’nti pajānāti, ‘saṅkhittaṃ vā cittaṃ saṅkhittaṃ citta’nti pajānāti, ‘vikkhittaṃ vā cittaṃ vikkhittaṃ citta’nti pajānāti, ‘mahaggataṃ vā cittaṃ mahaggataṃ citta’nti pajānāti, ‘amahaggataṃ vā cittaṃ amahaggataṃ citta’nti pajānāti, ‘sauttaraṃ vā cittaṃ sauttaraṃ citta’nti pajānāti, ‘anuttaraṃ vā cittaṃ anuttaraṃ citta’nti pajānāti, ‘samāhitaṃ vā cittaṃ samāhitaṃ citta’nti pajānāti, ‘asamāhitaṃ vā cittaṃ asamāhitaṃ citta’nti pajānāti, ‘vimuttaṃ vā cittaṃ vimuttaṃ citta’nti pajānāti, ‘avimuttaṃ vā cittaṃ avimuttaṃ citta’nti pajānāti.
‘‘සෙය්‍යථාපි, මාණව, ඉත්‌ථී වා පුරිසො වා දහරො යුවා මණ්‌ඩනජාතිකො ආදාසෙ වා පරිසුද්‌ධෙ පරියොදාතෙ අච්‌ඡෙ වා උදකපත්‌තෙ සකං මුඛනිමිත්‌තං පච්‌චවෙක්‌ඛමානො සකණිකං වා සකණිකන්‌ති ජානෙය්‍ය, අකණිකං වා අකණිකන්‌ති ජානෙය්‍ය. එවමෙව ඛො, මාණව, භික්‌ඛු…පෙ.… යම්‌පි, මාණව, භික්‌ඛු එවං සමාහිතෙ…පෙ.… ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ චෙතොපරියඤාණාය චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති. සො පරසත්‌තානං පුරපුග්‌ගලානං චෙතසා චෙතො පරිච්‌ච පජානාති, සරාගං වා චිත්‌තං සරාගං චිත්‌තන්‌ති පජානාති…පෙ.… අවිමුත්‌තං වා චිත්‌තං අවිමුත්‌තං චිත්‌තන්‌ති පජානාති. ඉදම්‌පිස්‌ස හොති පඤ්‌ඤාය.
‘‘Seyyathāpi, māṇava, itthī vā puriso vā daharo yuvā maṇḍanajātiko ādāse vā parisuddhe pariyodāte acche vā udakapatte sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno sakaṇikaṃ vā sakaṇikanti jāneyya, akaṇikaṃ vā akaṇikanti jāneyya. Evameva kho, māṇava, bhikkhu…pe… yampi, māṇava, bhikkhu evaṃ samāhite…pe… āneñjappatte cetopariyañāṇāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti. So parasattānaṃ purapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānāti, sarāgaṃ vā cittaṃ sarāgaṃ cittanti pajānāti…pe… avimuttaṃ vā cittaṃ avimuttaṃ cittanti pajānāti. Idampissa hoti paññāya.
477. ‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ…පෙ.… ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ පුබ්‌බෙනිවාසානුස්‌සතිඤාණාය චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති. සො අනෙකවිහිතං පුබ්‌බෙනිවාසං අනුස්‌සරති. සෙය්‍යථිදං, එකම්‌පි ජාතිං ද්‌වෙපි ජාතියො තිස්‌සොපි ජාතියො චතස්‌සොපි ජාතියො පඤ්‌චපි ජාතියො දසපි ජාතියො වීසම්‌පි ජාතියො තිංසම්‌පි ජාතියො චත්‌තාලීසම්‌පි ජාතියො පඤ්‌ඤාසම්‌පි ජාතියො ජාතිසතම්‌පි ජාතිසහස්‌සම්‌පි ජාතිසතසහස්‌සම්‌පි අනෙකෙපි සංවට්‌ටකප්‌පෙ අනෙකෙපි විවට්‌ටකප්‌පෙ අනෙකෙපි සංවට්‌ටවිවට්‌ටකප්‌පෙ – ‘අමුත්‍රාසිං එවංනාමො එවංගොත්‌තො එවංවණ්‌ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්‌ඛප්‌පටිසංවෙදී එවමායුපරියන්‌තො. සො තතො චුතො අමුත්‍ර උදපාදිං; තත්‍රාපාසිං එවංනාමො එවංගොත්‌තො එවංවණ්‌ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්‌ඛප්‌පටිසංවෙදී එවමායුපරියන්‌තො; සො තතො චුතො ඉධූපපන්‌නො’ති. ඉති සාකාරං සඋද්‌දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්‌බෙනිවාසං අනුස්‌සරති.
477. ‘‘So evaṃ samāhite citte…pe… āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti. So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. Seyyathidaṃ, ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe – ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto. So tato cuto amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto; so tato cuto idhūpapanno’ti. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
‘‘සෙය්‍යථාපි, මාණව, පුරිසො සකම්‌හා ගාමා අඤ්‌ඤං ගාමං ගච්‌ඡෙය්‍ය; තම්‌හාපි ගාමා අඤ්‌ඤං ගාමං ගච්‌ඡෙය්‍ය; සො තම්‌හා ගාමා සකංයෙව ගාමං පච්‌චාගච්‌ඡෙය්‍ය . තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘අහං ඛො සකම්‌හා ගාමා අමුං ගාමං අගච්‌ඡිං, තත්‍ර එවං අට්‌ඨාසිං එවං නිසීදිං එවං අභාසිං එවං තුණ්‌හී අහොසිං. සො තම්‌හාපි ගාමා අමුං ගාමං ගච්‌ඡිං, තත්‍රාපි එවං අට්‌ඨාසිං එවං නිසීදිං එවං අභාසිං එවං තුණ්‌හී අහොසිං. සොම්‌හි තම්‌හා ගාමා සකංයෙව ගාමං පච්‌චාගතො’ති. එවමෙව ඛො, මාණව, භික්‌ඛු…පෙ.… යම්‌පි, මාණව, භික්‌ඛු එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ…පෙ.… ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ පුබ්‌බෙනිවාසානුස්‌සතිඤාණාය චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති . සො අනෙකවිහිතං පුබ්‌බෙනිවාසං අනුස්‌සරති. සෙය්‍යථිදං – එකම්‌පි ජාතිං…පෙ.… ඉති සාකාරං සඋද්‌දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්‌බෙනිවාසං අනුස්‌සරති. ඉදම්‌පිස්‌ස හොති පඤ්‌ඤාය.
‘‘Seyyathāpi, māṇava, puriso sakamhā gāmā aññaṃ gāmaṃ gaccheyya; tamhāpi gāmā aññaṃ gāmaṃ gaccheyya; so tamhā gāmā sakaṃyeva gāmaṃ paccāgaccheyya . Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho sakamhā gāmā amuṃ gāmaṃ agacchiṃ, tatra evaṃ aṭṭhāsiṃ evaṃ nisīdiṃ evaṃ abhāsiṃ evaṃ tuṇhī ahosiṃ. So tamhāpi gāmā amuṃ gāmaṃ gacchiṃ, tatrāpi evaṃ aṭṭhāsiṃ evaṃ nisīdiṃ evaṃ abhāsiṃ evaṃ tuṇhī ahosiṃ. Somhi tamhā gāmā sakaṃyeva gāmaṃ paccāgato’ti. Evameva kho, māṇava, bhikkhu…pe… yampi, māṇava, bhikkhu evaṃ samāhite citte…pe… āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti . So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. Seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. Idampissa hoti paññāya.
478. ‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ…පෙ.… ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ සත්‌තානං චුතූපපාතඤාණාය චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති. සො දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනා විසුද්‌ධෙන අතික්‌කන්‌තමානුසකෙන සත්‌තෙ පස්‌සති චවමානෙ උපපජ්‌ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්‌ණෙ දුබ්‌බණ්‌ණෙ සුගතෙ දුග්‌ගතෙ, යථාකම්‌මූපගෙ සත්‌තෙ පජානාති – ‘ඉමෙ වත භොන්‌තො සත්‌තා කායදුච්‌චරිතෙන සමන්‌නාගතා වචීදුච්‌චරිතෙන සමන්‌නාගතා මනොදුච්‌චරිතෙන සමන්‌නාගතා අරියානං උපවාදකා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානා. තෙ කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපන්‌නා. ඉමෙ වා පන භොන්‌තො සත්‌තා කායසුචරිතෙන සමන්‌නාගතා වචීසුචරිතෙන සමන්‌නාගතා මනොසුචරිතෙන සමන්‌නාගතා අරියානං අනුපවාදකා සම්‌මාදිට්‌ඨිකා සම්‌මාදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානා. තෙ කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපන්‌නා’ති. ඉති දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනා විසුද්‌ධෙන අතික්‌කන්‌තමානුසකෙන සත්‌තෙ පස්‌සති චවමානෙ උපපජ්‌ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්‌ණෙ දුබ්‌බණ්‌ණෙ සුගතෙ දුග්‌ගතෙ, යථාකම්‌මූපගෙ සත්‌තෙ පජානාති.
478. ‘‘So evaṃ samāhite citte…pe… āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti. So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti – ‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā. Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā. Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā. Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’ti. Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti.
‘‘සෙය්‍යථාපි, මාණව, මජ්‌ඣෙසිඞ්‌ඝාටකෙ පාසාදො, තත්‌ථ චක්‌ඛුමා පුරිසො ඨිතො පස්‌සෙය්‍ය මනුස්‌සෙ ගෙහං පවිසන්‌තෙපි නික්‌ඛමන්‌තෙපි රථිකායපි වීථිං සඤ්‌චරන්‌තෙ මජ්‌ඣෙසිඞ්‌ඝාටකෙ නිසින්‌නෙපි. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘එතෙ මනුස්‌සා ගෙහං පවිසන්‌ති, එතෙ නික්‌ඛමන්‌ති, එතෙ රථිකාය වීථිං සඤ්‌චරන්‌ති, එතෙ මජ්‌ඣෙසිඞ්‌ඝාටකෙ නිසින්‌නා’ති. එවමෙව ඛො, මාණව, භික්‌ඛු…පෙ.… යම්‌පි, මාණව, භික්‌ඛු එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ…පෙ.… ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ සත්‌තානං චුතූපපාතඤාණාය චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති. සො දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනා විසුද්‌ධෙන අතික්‌කන්‌තමානුසකෙන සත්‌තෙ පස්‌සති චවමානෙ උපපජ්‌ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්‌ණෙ දුබ්‌බණ්‌ණෙ සුගතෙ දුග්‌ගතෙ, යථාකම්‌මූපගෙ සත්‌තෙ පජානාති. ඉදම්‌පිස්‌ස හොති පඤ්‌ඤාය.
‘‘Seyyathāpi, māṇava, majjhesiṅghāṭake pāsādo, tattha cakkhumā puriso ṭhito passeyya manusse gehaṃ pavisantepi nikkhamantepi rathikāyapi vīthiṃ sañcarante majjhesiṅghāṭake nisinnepi. Tassa evamassa – ‘ete manussā gehaṃ pavisanti, ete nikkhamanti, ete rathikāya vīthiṃ sañcaranti, ete majjhesiṅghāṭake nisinnā’ti. Evameva kho, māṇava, bhikkhu…pe… yampi, māṇava, bhikkhu evaṃ samāhite citte…pe… āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti. So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti. Idampissa hoti paññāya.
479. ‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ පරිසුද්‌ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්‌ගණෙ විගතූපක්‌කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්‌මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ ආසවානං ඛයඤාණාය චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති. සො ඉදං දුක්‌ඛන්‌ති යථාභූතං පජානාති, අයං දුක්‌ඛසමුදයොති යථාභූතං පජානාති, අයං දුක්‌ඛනිරොධොති යථාභූතං පජානාති, අයං දුක්‌ඛනිරොධගාමිනී පටිපදාති යථාභූතං පජානාති; ඉමෙ ආසවාති යථාභූතං පජානාති, අයං ආසවසමුදයොති යථාභූතං පජානාති, අයං ආසවනිරොධොති යථාභූතං පජානාති , අයං ආසවනිරොධගාමිනී පටිපදාති යථාභූතං පජානාති. තස්‌ස එවං ජානතො එවං පස්‌සතො කාමාසවාපි චිත්‌තං විමුච්‌චති, භවාසවාපි චිත්‌තං විමුච්‌චති, අවිජ්‌ජාසවාපි චිත්‌තං විමුච්‌චති, විමුත්‌තස්‌මිං විමුත්‌තමිති ඤාණං හොති. ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්‍රහ්‌මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායා’ති පජානාති.
479. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti. So idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti; ime āsavāti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ āsavasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ āsavanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti , ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti. Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati, vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
‘‘සෙය්‍යථාපි, මාණව, පබ්‌බතසඞ්‌ඛෙපෙ උදකරහදො අච්‌ඡො විප්‌පසන්‌නො අනාවිලො. තත්‌ථ චක්‌ඛුමා පුරිසො තීරෙ ඨිතො පස්‌සෙය්‍ය සිප්‌පිකසම්‌බුකම්‌පි සක්‌ඛරකථලම්‌පි මච්‌ඡගුම්‌බම්‌පි චරන්‌තම්‌පි තිට්‌ඨන්‌තම්‌පි. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘අයං ඛො උදකරහදො අච්‌ඡො විප්‌පසන්‌නො අනාවිලො. තත්‍රිමෙ සිප්‌පිකසම්‌බුකාපි සක්‌ඛරකථලාපි මච්‌ඡගුම්‌බාපි චරන්‌තිපි තිට්‌ඨන්‌තිපී’ති. එවමෙව ඛො, මාණව, භික්‌ඛු…පෙ.… යම්‌පි, මාණව, භික්‌ඛු එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ…පෙ.… ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ ආසවානං ඛයඤාණාය චිත්‌තං අභිනීහරති අභිනින්‌නාමෙති. සො ඉදං දුක්‌ඛන්‌ති යථාභූතං පජානාති…පෙ.… ආසවනිරොධගාමිනී පටිපදාති යථාභූතං පජානාති. තස්‌ස එවං ජානතො එවං පස්‌සතො කාමාසවාපි චිත්‌තං විමුච්‌චති, භවාසවාපි චිත්‌තං විමුච්‌චති, අවිජ්‌ජාසවාපි චිත්‌තං විමුච්‌චති, විමුත්‌තස්‌මිං විමුත්‌තමිති ඤාණං හොති, ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්‍රහ්‌මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායා’ති පජානාති . ඉදම්‌පිස්‌ස හොති පඤ්‌ඤාය.
‘‘Seyyathāpi, māṇava, pabbatasaṅkhepe udakarahado accho vippasanno anāvilo. Tattha cakkhumā puriso tīre ṭhito passeyya sippikasambukampi sakkharakathalampi macchagumbampi carantampi tiṭṭhantampi. Tassa evamassa – ‘ayaṃ kho udakarahado accho vippasanno anāvilo. Tatrime sippikasambukāpi sakkharakathalāpi macchagumbāpi carantipi tiṭṭhantipī’ti. Evameva kho, māṇava, bhikkhu…pe… yampi, māṇava, bhikkhu evaṃ samāhite citte…pe… āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti. So idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… āsavanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti. Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati, vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti, ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti . Idampissa hoti paññāya.
480. ‘‘අයං ඛො, සො මාණව, අරියො පඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො යස්‌ස සො භගවා වණ්‌ණවාදී අහොසි, යත්‌ථ ච ඉමං ජනතං සමාදපෙසි නිවෙසෙසි පතිට්‌ඨාපෙසි. නත්‌ථි චෙවෙත්‌ථ උත්‌තරිකරණීය’’න්‌ති.
480. ‘‘Ayaṃ kho, so māṇava, ariyo paññākkhandho yassa so bhagavā vaṇṇavādī ahosi, yattha ca imaṃ janataṃ samādapesi nivesesi patiṭṭhāpesi. Natthi cevettha uttarikaraṇīya’’nti.
‘‘අච්‌ඡරියං , භො ආනන්‌ද, අබ්‌භුතං, භො ආනන්‌ද! සො චායං, භො ආනන්‌ද, අරියො පඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො පරිපුණ්‌ණො, නො අපරිපුණ්‌ණො. එවං පරිපුණ්‌ණං චාහං, භො ආනන්‌ද, අරියං පඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධං ඉතො බහිද්‌ධා අඤ්‌ඤෙසු සමණබ්‍රාහ්‌මණෙසු න සමනුපස්‌සාමි. නත්‌ථි චෙවෙත්‌ථ 7 උත්‌තරිකරණීයං 8. අභික්‌කන්‌තං, භො ආනන්‌ද, අභික්‌කන්‌තං, භො ආනන්‌ද! සෙය්‍යථාපි, භො ආනන්‌ද, නික්‌කුජ්‌ජිතං වා උක්‌කුජ්‌ජෙය්‍ය, පටිච්‌ඡන්‌නං වා විවරෙය්‍ය, මූළ්‌හස්‌ස වා මග්‌ගං ආචික්‌ඛෙය්‍ය, අන්‌ධකාරෙ වා තෙලපජ්‌ජොතං ධාරෙය්‍ය ‘චක්‌ඛුමන්‌තො රූපානි දක්‌ඛන්‌තී’ති. එවමෙවං භොතා ආනන්‌දෙන අනෙකපරියායෙන ධම්‌මො පකාසිතො. එසාහං, භො ආනන්‌ද, තං භවන්‌තං ගොතමං සරණං ගච්‌ඡාමි ධම්‌මඤ්‌ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝඤ්‌ච. උපාසකං මං භවං ආනන්‌දො ධාරෙතු අජ්‌ජතග්‌ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්‌ති.
‘‘Acchariyaṃ , bho ānanda, abbhutaṃ, bho ānanda! So cāyaṃ, bho ānanda, ariyo paññākkhandho paripuṇṇo, no aparipuṇṇo. Evaṃ paripuṇṇaṃ cāhaṃ, bho ānanda, ariyaṃ paññākkhandhaṃ ito bahiddhā aññesu samaṇabrāhmaṇesu na samanupassāmi. Natthi cevettha 9 uttarikaraṇīyaṃ 10. Abhikkantaṃ, bho ānanda, abhikkantaṃ, bho ānanda! Seyyathāpi, bho ānanda, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti. Evamevaṃ bhotā ānandena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bho ānanda, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ ānando dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
සුභසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං දසමං.
Subhasuttaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / දීඝ නිකාය (අට්‌ඨකථා) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / 10. සුභසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Subhasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / දීඝනිකාය (ටීකා) • Dīghanikāya (ṭīkā) / 10. සුභසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Subhasuttavaṇṇanā
