| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) |
೧೦. ಸುಭಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
10. Subhasuttavaṇṇanā
ಸುಭಮಾಣವಕವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
Subhamāṇavakavatthuvaṇṇanā
೪೪೪. ‘‘ಅಚಿರಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಪರಿನಿಬ್ಬುತಭಾವಸ್ಸ ಚಿರಕಾಲತಾಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ಆಸನ್ನತಾ ದಸ್ಸಿತಾ, ಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ತಂ ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪರಿನಿಬ್ಬಾನತೋ ಉದ್ಧಂ ಮಾಸಮತ್ತೇ ಕಾಲೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಮತ್ತ-ಗ್ಗಹಣೇನ ಕಾಲಸ್ಸ ಅಸಮ್ಪುಣ್ಣತಂ ಜೋತೇತಿ। ತುದಿಸಞ್ಞಿತೋ ಗಾಮೋ ನಿವಾಸೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ತೋದೇಯ್ಯೋ। ತಂ ಪನೇಸ ಯಸ್ಮಾ ಸೋಣದಣ್ಡೋ ವಿಯ ಚಮ್ಪಂ, ಕೂಟದನ್ತೋ ವಿಯ ಚ ಖಾಣುಮತಂ ಅಜ್ಝಾವಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ತಸ್ಸ ಅಧಿಪತಿತ್ತಾ’’ತಿ ಇಸ್ಸರಭಾವತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಾಹಾರನ್ತಿ ಸನ್ನಿಚಯಂ। ಪಣ್ಡಿತೋ ಘರಮಾವಸೇತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಪ್ಪತರಪ್ಪತರೇಪಿ ವಯಮಾನೇ ಭೋಗಾ ಖಿಯನ್ತಿ, ಅಪ್ಪತರಪ್ಪತರೇಪಿ ಸಞ್ಚಿಯಮಾನೇ ವಡ್ಢನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಞ್ಞುಜಾತಿಕೋ ಕಿಞ್ಚಿ ವಯಂ ಅಕತ್ವಾ ಆಯಮೇವ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೋ ಘರಾವಾಸಂ ಅನುತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ಲೋಭಾದೇಸಿತಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಉಪದಿಸತಿ।
444.‘‘Aciraparinibbute’’ti satthu parinibbutabhāvassa cirakālatāpaṭikkhepena āsannatā dassitā, kālaparicchedo na dassitoti taṃ paricchedato dassetuṃ ‘‘parinibbānato uddhaṃ māsamatte kāle’’ti vuttaṃ. Tattha matta-ggahaṇena kālassa asampuṇṇataṃ joteti. Tudisaññito gāmo nivāso etassāti todeyyo. Taṃ panesa yasmā soṇadaṇḍo viya campaṃ, kūṭadanto viya ca khāṇumataṃ ajjhāvasati, tasmā vuttaṃ ‘‘tassa adhipatittā’’ti issarabhāvatoti attho. Samāhāranti sannicayaṃ. Paṇḍito gharamāvaseti yasmā appatarappatarepi vayamāne bhogā khiyanti, appatarappatarepi sañciyamāne vaḍḍhanti, tasmā viññujātiko kiñci vayaṃ akatvā āyameva uppādento gharāvāsaṃ anutiṭṭheyyāti lobhādesitaṃ paṭipattiṃ upadisati.
ಅದಾನಮೇವ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ಲೋಭಾಭಿಭೂತತಾಯ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಘರೇ ಸುನಖೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಲೋಭವಸಿಕಸ್ಸ ಹಿ ದುಗ್ಗತಿ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಾ। ಅತಿವಿಯ ಪಿಯಾಯತಿ ಪುಬ್ಬಪರಿಚಯೇನ। ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ ಸುಭಂ ಮಾಣವಂ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮೋ। ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸಸಿ ಕತೋಕಾಸಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಭಾವತೋ।
Adānameva sikkhāpetvā lobhābhibhūtatāya tasmiṃyeva ghare sunakho hutvā nibbatti. Lobhavasikassa hi duggati pāṭikaṅkhā. Ativiya piyāyati pubbaparicayena. Piṇḍāya pāvisi subhaṃ māṇavaṃ anuggaṇhitukāmo. Niraye nibbattissasi katokāsassa kammassa paṭibāhituṃ asakkuṇeyyabhāvato.
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಚಾರಿತ್ತಸ್ಸ ಭಾವಿತತಂ ಸನ್ಧಾಯ, ತಥಾ ಪಿತರಂ ಉಕ್ಕಂಸೇನ್ತೋ ಚ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ। ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಪುಚ್ಛೀತಿ ಸುತಮೇತಂ ಮಯಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪಿತಾ ಸುನಖೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತಂ, ಕಿಮಿದಂ ಸಚ್ಚನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ತಥೇವ ವತ್ವಾತಿ ಯಥಾ ಪುಬ್ಬೇ ಸುನಖಸ್ಸ ವುತ್ತಂ, ತಥೇವ ವತ್ವಾ। ಅವಿಸಂವಾದನತ್ಥನ್ತಿ ಸಚ್ಚಾಪನತ್ಥಂ ‘‘ತೋದೇಯ್ಯಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸುನಖೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ವಚನಸ್ಸ ಅವಿಸಂವಾದನತ್ಥಂ ಅವಿಸಂವಾದಭಾವಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇಸೀತಿ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಸೋ ಸುನಖೋ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ನೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ, ನ ಜಾತಿಸ್ಸರತಾಯ। ಭಗವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭುಕ್ಕರಣಂ ಪನ ಪುರಿಮಜಾತಿಸಿದ್ಧವಾಸನಾವಸೇನ। ಚುದ್ದಸ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾತಿ ‘‘ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಹಿ ಭೋ ಗೋತಮ ಮನುಸ್ಸಾ ಅಪ್ಪಾಯುಕಾ, ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ದೀಘಾಯುಕಾ। ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಬವ್ಹಾಬಾಧಾ, ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಪ್ಪಾಬಾಧಾ। ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ದುಬ್ಬಣ್ಣಾ, ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಣ್ಣವನ್ತೋ। ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖಾ, ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಮಹೇಸಕ್ಖಾ। ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಪ್ಪಭೋಗಾ, ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಮಹಾಭೋಗಾ। ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ನೀಚಕುಲೀನಾ, ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಉಚ್ಚಾಕುಲೀನಾ। ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ದುಪ್ಪಞ್ಞಾ, ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾವನ್ತೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೮೯)। ಇಮೇ ಚುದ್ದಸ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ಅಙ್ಗಸುಭತಾಯ ಕಿರೇಸ ‘‘ಸುಭೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಲಭಿ।
Brāhmaṇacārittassa bhāvitataṃ sandhāya, tathā pitaraṃ ukkaṃsento ca ‘‘brahmaloke nibbatto’’ti āha. Taṃ pavattiṃ pucchīti sutametaṃ mayā ‘‘mayhaṃ pitā sunakho hutvā nibbatto’’ti tumhehi vuttaṃ, kimidaṃ saccanti pucchi. Tathevavatvāti yathā pubbe sunakhassa vuttaṃ, tatheva vatvā. Avisaṃvādanatthanti saccāpanatthaṃ ‘‘todeyyabrāhmaṇo sunakho hutvā nibbatto’’ti attano vacanassa avisaṃvādanatthaṃ avisaṃvādabhāvassa dassanatthanti attho. Sabbaṃ dassesīti buddhānubhāvena so sunakho taṃ sabbaṃ netvā dassesi, na jātissaratāya. Bhagavantaṃ disvā bhukkaraṇaṃ pana purimajātisiddhavāsanāvasena. Cuddasa pañhe pucchitvāti ‘‘dissanti hi bho gotama manussā appāyukā, dissanti dīghāyukā. Dissanti bavhābādhā, dissanti appābādhā. Dissanti dubbaṇṇā, dissanti vaṇṇavanto. Dissanti appesakkhā, dissanti mahesakkhā. Dissanti appabhogā, dissanti mahābhogā. Dissanti nīcakulīnā, dissanti uccākulīnā. Dissanti duppaññā, dissanti paññāvanto’’ti (ma. ni. 3.289). Ime cuddasa pañhe pucchitvā, aṅgasubhatāya kiresa ‘‘subho’’ti nāmaṃ labhi.
೪೪೫. ‘‘ಏಕಾ ಚ ಮೇ ಕಙ್ಖಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪರಿ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನಸ್ಸ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ಪಗೇವ ತೇನ ಅಭಿಸಙ್ಖತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ವಿಸಭಾಗವೇದನಾತಿ ದುಕ್ಖವೇದನಾ। ಸಾ ಹಿ ಕುಸಲಕಮ್ಮನಿಬ್ಬತ್ತೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸುಖವೇದನಾಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವತೋ ‘‘ವಿಸಭಾಗವೇದನಾ’’ತಿ। ಕಾಯಂ ಗಾಳ್ಹಾ ಹುತ್ವಾ ಬಾಧತಿ ಪೀಳೇತೀತಿ ‘‘ಆಬಾಧೋ’’ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ। ಏಕದೇಸೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಸರೀರಸ್ಸ ಏಕದೇಸೇ ಉಟ್ಠಿತಾಪಿ ಅಯಪಟ್ಟೇನ ಆಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಿಯ ಗಣ್ಹಾತಿ ಅಪರಿವತ್ತಭಾವಕರಣತೋ, ಏತೇನ ಬಲವರೋಗೋ ಆಬಾಧೋ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕಿಚ್ಛಜೀವಿತಕರೋತಿ ಅಸುಖಜೀವಿತಾವಹೋ, ಏತೇನ ದುಬ್ಬಲೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋ ರೋಗೋ ಆತಙ್ಕೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಉಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಸಯನನಿಸಜ್ಜಾದಿತೋ ಉಟ್ಠಹನಂ, ತೇನ ಯಥಾ ತಥಾ ಅಪರಾಪರಂ ಸರೀರಸ್ಸ ಪರಿವತ್ತನಂ ವದತಿ। ಗರುಕನ್ತಿ ಭಾರಿಯಂ ಕಿಚ್ಛಸಿದ್ಧಿಕಂ । ಕಾಯೇ ಬಲಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಗಿಲಾನಸ್ಸೇವಾ’’ತಿ ಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ಹೇಟ್ಠಾ ಚತೂಹಿ ಪದೇಹಿ ಅಫಾಸುವಿಹಾರಾಭಾವಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಫಾಸುವಿಹಾರಸಬ್ಭಾವಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ತೇನ ಸವಿಸೇಸೋ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಪುಚ್ಛಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಅಸತಿಪಿ ಅತಿಸಯತ್ಥಜೋತನೇ ಸದ್ದೇ ಅತಿಸಯತ್ಥಸ್ಸ ಲಬ್ಭನತೋ ಯಥಾ ‘‘ಅಭಿರೂಪಾಯ ದೇಯ್ಯಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ।
445.‘‘Ekā ca me kaṅkhā atthī’’ti iminā upari pucchiyamānassa pañhassa pageva tena abhisaṅkhatabhāvaṃ dasseti. Visabhāgavedanāti dukkhavedanā. Sā hi kusalakammanibbatte attabhāve uppajjanakasukhavedanāpaṭipakkhabhāvato ‘‘visabhāgavedanā’’ti. Kāyaṃ gāḷhā hutvā bādhati pīḷetīti ‘‘ābādho’’ti ca vuccati. Ekadese uppajjitvāti sarīrassa ekadese uṭṭhitāpi ayapaṭṭena ābandhitvā viya gaṇhāti aparivattabhāvakaraṇato, etena balavarogo ābādho nāmāti dasseti. Kicchajīvitakaroti asukhajīvitāvaho, etena dubbalo appamattako rogo ātaṅkoti dasseti. Uṭṭhānanti sayananisajjādito uṭṭhahanaṃ, tena yathā tathā aparāparaṃ sarīrassa parivattanaṃ vadati. Garukanti bhāriyaṃ kicchasiddhikaṃ . Kāye balaṃ na hotīti etthāpi ‘‘gilānassevā’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Heṭṭhā catūhi padehi aphāsuvihārābhāvaṃ pucchitvā idāni phāsuvihārasabbhāvaṃ pucchati, tena saviseso phāsuvihāro pucchitoti daṭṭhabbo, asatipi atisayatthajotane sadde atisayatthassa labbhanato yathā ‘‘abhirūpāya deyyaṃ dātabba’’nti.
೪೪೭. ಕಾಲಞ್ಚ ಸಮಯಞ್ಚ ಉಪಾದಾಯಾತಿ। ಏತ್ಥ ಕಾಲೋ ನಾಮ ಉಪಸಙ್ಕಮನಸ್ಸ ಯುತ್ತಪತ್ತಕಾಲೋ। ಸಮಯೋ ನಾಮ ತಸ್ಸೇವ ಪಚ್ಚಯಸಾಮಗ್ಗೀ, ಅತ್ಥತೋ ತಜ್ಜಂ ಸರೀರಬಲಞ್ಚೇವ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಪರಿಸ್ಸಯಾಭಾವೋ ಚ। ಉಪಾದಾನಂ ನಾಮ ಞಾಣೇನ ತೇಸಂ ಗಹಣಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಾಲಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಫರಿಸ್ಸತೀತಿ ವಡ್ಢಿಸ್ಸತಿ।
447.Kālañca samayañca upādāyāti. Ettha kālo nāma upasaṅkamanassa yuttapattakālo. Samayo nāma tasseva paccayasāmaggī, atthato tajjaṃ sarīrabalañceva tappaccayaparissayābhāvo ca. Upādānaṃ nāma ñāṇena tesaṃ gahaṇaṃ sallakkhaṇanti dassetuṃ ‘‘kālañcā’’tiādi vuttaṃ. Pharissatīti vaḍḍhissati.
೪೪೮. ಚೇತಿಯರಟ್ಠೇತಿ ಚೇತಿರಟ್ಠೇ। ಯ-ಕಾರೇನ ಹಿ ಪದಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಚೇತಿರಟ್ಠತೋ ಅಞ್ಞಂ ವಿಸುಂಯೇವೇಕಂ ರಟ್ಠನ್ತಿ ಚ ವದನ್ತಿ। ಮರಣಪಟಿಸಂಯುತ್ತನ್ತಿ ಮರಣಂ ನಾಮ ತಾದಿಸಾನಂ ರೋಗ ವಸೇನೇವ ಹೋತೀತಿ ಯೇನ ರೋಗೇನ ತಂ ಜಾತಂ, ತಸ್ಸ ಸರೂಪಪುಚ್ಛಾ, ಕಾರಣಪುಚ್ಛಾ, ಮರಣಹೇತುಕಚಿತ್ತಸನ್ತಾಪಪುಚ್ಛಾ, ತಸ್ಸ ಚ ಸನ್ತಾಪಸ್ಸ ಸಬ್ಬಲೋಕಸಾಧಾರಣತಾ, ತಥಾ ಮರಣಸ್ಸ ಚ ಅಪ್ಪತಿಕಾರತಾತಿ ಏವಂ ಆದಿನಾ ಮರಣಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಭೋ ಆನನ್ದಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ನ ರನ್ಧಗವೇಸೀ ಮಾರೋ ವಿಯ, ನ ವೀಮಂಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಉತ್ತರಮಾಣವೋ ವಿಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಯೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ವಿಮೋಕ್ಖುಪಾಯೇಸು ನಿಯ್ಯಾನಧಮ್ಮೇಸು। ಧರನ್ತೀತಿ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
448.Cetiyaraṭṭheti cetiraṭṭhe. Ya-kārena hi padaṃ vaḍḍhetvā vuttaṃ. Cetiraṭṭhato aññaṃ visuṃyevekaṃ raṭṭhanti ca vadanti. Maraṇapaṭisaṃyuttanti maraṇaṃ nāma tādisānaṃ roga vaseneva hotīti yena rogena taṃ jātaṃ, tassa sarūpapucchā, kāraṇapucchā, maraṇahetukacittasantāpapucchā, tassa ca santāpassa sabbalokasādhāraṇatā, tathā maraṇassa ca appatikāratāti evaṃ ādinā maraṇapaṭisaṃyuttaṃ sammodanīyaṃ kathaṃ kathesīti dassetuṃ ‘‘bho ānandā’’tiādi vuttaṃ. Na randhagavesī māro viya, na vīmaṃsanādhippāyo uttaramāṇavo viyāti adhippāyo. Yesu dhammesūti vimokkhupāyesu niyyānadhammesu. Dharantīti tiṭṭhanti, pavattantīti attho.
೪೪೯. ಅತ್ಥಪ್ಪಯುತ್ತತಾಯ ಸದ್ದಪಯೋಗಸ್ಸ ಸದ್ದಪ್ಪಬನ್ಧಲಕ್ಖಣಾನಿ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ತದತ್ಥಭೂತೇಹಿ ಸೀಲಾದೀಹಿ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧೇಹಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ತೀಹಿ ಖನ್ಧೇಹಿ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿ। ಸಙ್ಖಿತ್ತೇನ ಕಥಿತನ್ತಿ ‘‘ತಿಣ್ಣಂ ಖನ್ಧಾನ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಗಹಣತೋ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಚಾತಿ ಸಙ್ಖೇಪೇನೇವ ಕಥಿತಂ। ‘‘ಕತಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಅಯಂ ಅದಿಟ್ಠಜೋತನಾ ಪುಚ್ಛಾ, ನ ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾ ಪುಚ್ಛಾತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ ‘ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘ಕತಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣ’ನ್ತಿ ಆಹಾ’’ತಿ। ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾಭಾವೇ ಪನಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ವಚನತಾ ಸಿಯಾ।
449. Atthappayuttatāya saddapayogassa saddappabandhalakkhaṇāni tīṇi piṭakāni tadatthabhūtehi sīlādīhi dhammakkhandhehi saṅgayhantīti vuttaṃ ‘‘tīṇi piṭakāni tīhi khandhehi saṅgahetvā’’ti. Saṅkhittena kathitanti ‘‘tiṇṇaṃ khandhāna’’nti evaṃ gahaṇato sāmaññato cāti saṅkhepeneva kathitaṃ. ‘‘Katamesaṃ tiṇṇa’’nti ayaṃ adiṭṭhajotanā pucchā, na kathetukamyatā pucchāti vuttaṃ ‘‘vitthārato pucchissāmī ‘ti cintetvā ‘katamesaṃ tiṇṇa’nti āhā’’ti. Kathetukamyatābhāve panassa therassa vacanatā siyā.
ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧವಣ್ಣನಾ
Sīlakkhandhavaṇṇanā
೪೫೦-೪೫೩. ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಇತಿ-ಸದ್ದೋ ಆದಿಅತ್ಥೋ, ಪಕಾರತ್ಥೋ ವಾ, ತೇನ ‘‘ಅರಿಯಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸೀ’’ತಿ ಅಯಂ ಏತ್ತಕೋ ಪಾಠೋ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ತೇನಾಹ ‘‘ತೇಸು ದಸ್ಸಿತೇಸೂ’’ತಿ, ಉದ್ದೇಸವಸೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಭಗವತಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ಸಾಮಞ್ಞಫಲದೇಸನಾದೀಸು ಭಗವತಾ ದೇಸಿತನಯೇನೇವ, ತೇನಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಸತ್ಥುಭಾಸಿತಭಾವಂ ಜಿನವಚನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಾಸನೇ ನ ಸೀಲಮೇವ ಸಾರೋತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸಾರೇ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಯಥಾ ದಸ್ಸಿತಂ ಸೀಲಂ ಸಾರೋ ಏವ ನ ಹೋತಿ ಸಾರವತೋ ಮಹತೋ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಪಟಿಕಟ್ಠಾನಿಯತ್ತಾ। ಯದಿ ಏವಂ ಕಸ್ಮಾ ಇಧ ಗಹಿತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಕೇವಲಞ್ಹೇತಂ ಪತಿಟ್ಠಾಮತ್ತಕಮೇವಾ’’ತಿ। ಝಾನಾದಿಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೇ ಅಧಿಗನ್ತುಕಾಮಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಮತ್ತಂ ತತ್ಥ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಸ್ಸ ತೇಸಂ ಅಸಮ್ಭವತೋ। ಅಥ ವಾ ನ ಸೀಲಮೇವ ಸಾರೋತಿ ಕಾಮಞ್ಚೇತ್ಥ ಸಾಸನೇ ‘‘ಮಗ್ಗಸೀಲಂ, ಫಲಸೀಲ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಲೋಕುತ್ತರಸೀಲಮ್ಪಿ ಸಾರಮೇವ, ತಥಾಪಿ ನ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೋ ಏವ ಸಾರೋ ಅಥ ಖೋ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧೋಪಿ ಪಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋಪಿ ಸಾರೋ ಏವಾತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಪುರಿಮೋ ಏವ ಸಾರೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ಇತೋ ಉತ್ತರೀ’’ತಿಆದಿ।
450-453.Sīlakkhandhassāti ettha iti-saddo ādiattho, pakārattho vā, tena ‘‘ariyassa samādhikkhandhassa…pe… patiṭṭhāpesī’’ti ayaṃ ettako pāṭho dassitoti daṭṭhabbaṃ tenāha ‘‘tesu dassitesū’’ti, uddesavasenāti adhippāyo. Bhagavatā vuttanayenevāti sāmaññaphaladesanādīsu bhagavatā desitanayeneva, tenassa suttassa satthubhāsitabhāvaṃ jinavacanabhāvaṃ dasseti. Sāsane na sīlameva sāroti ariyamaggasāre bhagavato sāsane yathā dassitaṃ sīlaṃ sāro eva na hoti sāravato mahato rukkhassa papaṭikaṭṭhāniyattā. Yadi evaṃ kasmā idha gahitanti āha ‘‘kevalañhetaṃ patiṭṭhāmattakamevā’’ti. Jhānādiuttarimanussadhamme adhigantukāmassa adhiṭṭhānamattaṃ tattha appatiṭṭhitassa tesaṃ asambhavato. Atha vā na sīlameva sāroti kāmañcettha sāsane ‘‘maggasīlaṃ, phalasīla’’nti idaṃ lokuttarasīlampi sārameva, tathāpi na sīlakkhandho eva sāro atha kho samādhikkhandhopi paññākkhandhopi sāro evāti evamettha attho daṭṭhabbo. Purimo eva sāro, tenāha ‘‘ito uttarī’’tiādi.
ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧವಣ್ಣನಾ
Samādhikkhandhavaṇṇanā
೪೫೪. ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಥೇರೋ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಪುಟ್ಠೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಾದಿಕೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ, ನನು ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಅಞ್ಞಂ ಪುಟ್ಠೋ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ ಅಮ್ಬಂ ಪುಟ್ಠೋ ಲಬುಜಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಈದಿಸೀ ಚೋದನಾ ಇಧ ಅನೋಕಾಸಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಕಥಞ್ಚ ಮಾಣವ ಭಿಕ್ಖು…ಪೇ॰… ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧಂ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೋ ಆರಭೀ’’ತಿ ಆಹ, ತೇನೇತ್ಥ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಾದಯೋಪಿ ಸಮಾಧಿಉಪಕಾರತಂ ಉಪಾದಾಯ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧಪಕ್ಖಿಕಾನಿ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ ರೂಪಜ್ಝಾನಾನೇವ ಆಗತಾನಿ, ನ ಅರೂಪಜ್ಝಾನಾನಿ ರೂಪಾವಚರಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನದೇಸನಾನನ್ತರಂ ಅಭಿಞ್ಞಾದೇಸನಾಯ ಅವಸರೋತಿ ಕತ್ವಾ। ರೂಪಾವಚರಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಪಾದಿಕಾ ಹಿ ಸಪರಿಭಣ್ಡಾ ಛಪಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ। ಲೋಕಿಯಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಪನ ಸಿಜ್ಝಮಾನಾ ಯಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠಸು ಸಮಾಪತ್ತೀಸು ಚುದ್ದಸವಿಧೇನ ಚಿತ್ತಪರಿದಮನೇನ ವಿನಾ ನ ಇಜ್ಝನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಭಿಞ್ಞಾಸು ದೇಸಿಯಮಾನಾಸು ಅರೂಪಜ್ಝಾನಾನಿಪಿ ದೇಸಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ ನಾನನ್ತರಿಯಭಾವತೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ಆನೇತ್ವಾ ಪನ ದೀಪೇತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ। ವುತ್ತನಯೇನ ದೇಸಿತಾನೇವ ಕತ್ವಾ ಸಂವಣ್ಣಕೇಹಿ ಪಕಾಸೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಅರೂಪಜ್ಝಾನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇನ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಞ್ಹಿ ರೂಪವಿರಾಗಭಾವನಾವಸೇನ ಪವತ್ತಂ ‘‘ಅರೂಪಜ್ಝಾನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ।
454. Kasmā panettha thero samādhikkhandhaṃ puṭṭho indriyasaṃvarādike vissajjesi, nanu evaṃ sante aññaṃ puṭṭho aññaṃ byākaronto ambaṃ puṭṭho labujaṃ byākaronto viya hotīti īdisī codanā idha anokāsāti dassento ‘‘kathañca māṇava bhikkhu…pe… samādhikkhandhaṃ dassetukāmoārabhī’’ti āha, tenettha indriyasaṃvarādayopi samādhiupakārataṃ upādāya samādhikkhandhapakkhikāni uddiṭṭhānīti dasseti rūpajjhānāneva āgatāni, na arūpajjhānāni rūpāvacaracatutthajjhānadesanānantaraṃ abhiññādesanāya avasaroti katvā. Rūpāvacaracatutthajjhānapādikā hi saparibhaṇḍā chapi abhiññāyo. Lokiyā abhiññā pana sijjhamānā yasmā aṭṭhasu samāpattīsu cuddasavidhena cittaparidamanena vinā na ijjhanti, tasmā abhiññāsu desiyamānāsu arūpajjhānānipi desitāneva honti nānantariyabhāvato, tenāha ‘‘ānetvā pana dīpetabbānī’’ti. Vuttanayena desitāneva katvā saṃvaṇṇakehi pakāsetabbānīti attho. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘catutthajjhānaṃ upasampajja viharatī’’ti imināva arūpajjhānampi saṅgahitanti dassetuṃ ‘‘catutthajjhānena hī’’tiādi vuttaṃ. Catutthajjhānañhi rūpavirāgabhāvanāvasena pavattaṃ ‘‘arūpajjhāna’’nti vuccatīti.
೪೭೧-೪೮೦. ನ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಮತ್ತಕೇನೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಲೋಕಿಯಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ‘‘ನ ಚಿತ್ತೇ…ಪೇ॰… ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅರಿಯ-ಸದ್ದೋ ಚೇತ್ಥ ಸುದ್ಧಪರಿಯಾಯೋ, ನ ಲೋಕುತ್ತರಪರಿಯಾಯೋ। ತಥಾ ಹೇಟ್ಠಾಪಿ ಲೋಕಿಯಾಭಿಞ್ಞಾಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ವಿನಾವ ಅರಹತ್ತೇ ಅಧಿಗತೇ ನತ್ಥೇವ ಉತ್ತರಿಂಕರಣೀಯನ್ತಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ ಯದತ್ಥಂ ಭಗವತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ವುಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ। ಇಧ ಪನ ಲೋಕಿಯಾಭಿಞ್ಞಾಪಿ ಆಗತಾ ಏವ। ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
471-480.Na cittekaggatāmattakenevāti ettha heṭṭhā vuttanayānusārena attho veditabbo. Lokiyassa samādhikkhandhassa adhippetattā ‘‘na citte…pe… atthī’’ti vuttaṃ. Ariya-saddo cettha suddhapariyāyo, na lokuttarapariyāyo. Tathā heṭṭhāpi lokiyābhiññāpaṭisambhidāhi vināva arahatte adhigate nattheva uttariṃkaraṇīyanti sakkā vattuṃ yadatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussati, tassa siddhattā. Idha pana lokiyābhiññāpi āgatā eva. Sesaṃ suviññeyyameva.
ಸುಭಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ।
Subhasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೧೦. ಸುಭಸುತ್ತಂ • 10. Subhasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ೧೦. ಸುಭಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Subhasuttavaṇṇanā
