| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
9. සුභසුත්‌තවණ්‌ණනා
9. Subhasuttavaṇṇanā
462. එවං මෙ සුතන්‌ති සුභසුත්‌තං. තත්‌ථ තොදෙය්‍යපුත්‌තොති තුදිගාමවාසිනො තොදෙය්‍යබ්‍රාහ්‌මණස්‌ස පුත්‌තො. ආරාධකො හොතීති සම්‌පාදකො හොති පරිපූරකො. ඤායං ධම්‌මන්‌ති කාරණධම්‌මං. කුසලන්‌ති අනවජ්‌ජං.
462.Evaṃme sutanti subhasuttaṃ. Tattha todeyyaputtoti tudigāmavāsino todeyyabrāhmaṇassa putto. Ārādhako hotīti sampādako hoti paripūrako. Ñāyaṃ dhammanti kāraṇadhammaṃ. Kusalanti anavajjaṃ.
463. මිච්‌ඡාපටිපත්‌තින්‌ති අනිය්‍යානිකං අකුසලපටිපදං. සම්‌මාපටිපත්‌තින්‌ති නිය්‍යානිකං කුසලපටිපදං.
463.Micchāpaṭipattinti aniyyānikaṃ akusalapaṭipadaṃ. Sammāpaṭipattinti niyyānikaṃ kusalapaṭipadaṃ.
මහට්‌ඨන්‌තිආදීසු මහන්‌තෙහි වෙය්‍යාවච්‌චකරෙහි වා උපකරණෙහි වා බහූහි අත්‌ථො එත්‌ථාති මහට්‌ඨං. මහන්‌තානි නාමග්‌ගහණමඞ්‌ගලාදීනි කිච්‌චානි එත්‌ථාති මහාකිච්‌චං. ඉදං අජ්‌ජ කත්‌තබ්‌බං, ඉදං ස්‌වෙති එවං මහන්‌තානි අධිකාරසඞ්‌ඛාතානි අධිකරණානි එත්‌ථාති මහාධිකරණං. බහූනං කම්‌මෙ යුත්‌තප්‌පයුත්‌තතාවසෙන පීළාසඞ්‌ඛාතො මහාසමාරම්‌භො එත්‌ථාති මහාසමාරම්‌භං. ඝරාවාසකම්‌මට්‌ඨානන්‌ති ඝරාවාසකම්‌මං. එවං සබ්‌බවාරෙසු අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. කසිකම්‌මෙ චෙත්‌ථ නඞ්‌ගලකොටිං ආදිං කත්‌වා උපකරණානං පරියෙසනවසෙන මහට්‌ඨතා, වණිජ්‌ජාය යථාඨිතංයෙව භණ්‌ඩං ගහෙත්‌වා පරිවත්‌තනවසෙන අප්‌පට්‌ඨතා වෙදිතබ්‌බා. විපජ්‌ජමානන්‌ති අවුට්‌ඨිඅතිවුට්‌ඨිආදීහි කසිකම්‌මං, මණිසුවණ්‌ණාදීසු අච්‌ඡෙකතාදීහි ච වණිජ්‌ජකම්‌මං අප්‌පඵලං හොති, මූලච්‌ඡෙදම්‌පි පාපුණාති. විපරියායෙන සම්‌පජ්‌ජමානං මහප්‌ඵලං චූළන්‌තෙවාසිකස්‌ස විය.
Mahaṭṭhantiādīsu mahantehi veyyāvaccakarehi vā upakaraṇehi vā bahūhi attho etthāti mahaṭṭhaṃ. Mahantāni nāmaggahaṇamaṅgalādīni kiccāni etthāti mahākiccaṃ. Idaṃ ajja kattabbaṃ, idaṃ sveti evaṃ mahantāni adhikārasaṅkhātāni adhikaraṇāni etthāti mahādhikaraṇaṃ. Bahūnaṃ kamme yuttappayuttatāvasena pīḷāsaṅkhāto mahāsamārambho etthāti mahāsamārambhaṃ. Gharāvāsakammaṭṭhānanti gharāvāsakammaṃ. Evaṃ sabbavāresu attho veditabbo. Kasikamme cettha naṅgalakoṭiṃ ādiṃ katvā upakaraṇānaṃ pariyesanavasena mahaṭṭhatā, vaṇijjāya yathāṭhitaṃyeva bhaṇḍaṃ gahetvā parivattanavasena appaṭṭhatā veditabbā. Vipajjamānanti avuṭṭhiativuṭṭhiādīhi kasikammaṃ, maṇisuvaṇṇādīsu acchekatādīhi ca vaṇijjakammaṃ appaphalaṃ hoti, mūlacchedampi pāpuṇāti. Vipariyāyena sampajjamānaṃ mahapphalaṃ cūḷantevāsikassa viya.
464. එවමෙව ඛොති යථා කසිකම්‌මට්‌ඨානං විපජ්‌ජමානං අප්‌පඵලං හොති, එවං ඝරාවාසකම්‌මට්‌ඨානම්‌පි. අකතකල්‍යාණො හි කාලං කත්‌වා නිරයෙ නිබ්‌බත්‌තති. මහාදත්‌තසෙනාපති නාම කිරෙකො බ්‍රාහ්‌මණභත්‌තො අහොසි, තස්‌ස මරණසමයෙ නිරයො උපට්‌ඨාසි. සො බ්‍රාහ්‌මණෙහි ‘‘කිං පස්‌සසී’’ති වුත්‌තො? ලොහිතඝරන්‌ති ආහ. බ්‍රහ්‌මලොකො භො එසොති. බ්‍රහ්‌මලොකො නාම භො කහන්‌ති? උපරීති. මය්‌හං හෙට්‌ඨා උපට්‌ඨාතීති. කිඤ්‌චාපි හෙට්‌ඨා උපට්‌ඨාති , තථාපි උපරීති කාලං කත්‌වා නිරයෙ නිබ්‌බත්‌තො. ‘‘ඉමිනා අම්‌හාකං යඤ්‌ඤෙ දොසො දින්‌නො’’ති සහස්‌සං ගහෙත්‌වා නීහරිතුං අදංසු. සම්‌පජ්‌ජමානං පන මහප්‌ඵලං හොති. කතකල්‍යාණො හි කාලං කත්‌වා සග්‌ගෙ නිබ්‌බත්‌තති. සකලාය ගුත්‌තිලවිමානකථාය දීපෙතබ්‌බං. යථා පන තං වණිජ්‌ජකම්‌මට්‌ඨානං විපජ්‌ජමානං අප්‌පඵලං හොති, එවං සීලෙසු අපරිපූරකාරිනො අනෙසනාය යුත්‌තස්‌ස පබ්‌බජ්‌ජාකම්‌මට්‌ඨානම්‌පි. එවරූපා හි නෙව ඣානාදිසුඛං න සග්‌ගමොක්‌ඛං ලභති. සම්‌පජ්‌ජමානං පන මහප්‌ඵලං හොති. සීලානි හි පූරෙත්‌වා විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙන්‌තො අරහත්‌තම්‌පි පාපුණාති.
464.Evameva khoti yathā kasikammaṭṭhānaṃ vipajjamānaṃ appaphalaṃ hoti, evaṃ gharāvāsakammaṭṭhānampi. Akatakalyāṇo hi kālaṃ katvā niraye nibbattati. Mahādattasenāpati nāma kireko brāhmaṇabhatto ahosi, tassa maraṇasamaye nirayo upaṭṭhāsi. So brāhmaṇehi ‘‘kiṃ passasī’’ti vutto? Lohitagharanti āha. Brahmaloko bho esoti. Brahmaloko nāma bho kahanti? Uparīti. Mayhaṃ heṭṭhā upaṭṭhātīti. Kiñcāpi heṭṭhā upaṭṭhāti , tathāpi uparīti kālaṃ katvā niraye nibbatto. ‘‘Iminā amhākaṃ yaññe doso dinno’’ti sahassaṃ gahetvā nīharituṃ adaṃsu. Sampajjamānaṃ pana mahapphalaṃ hoti. Katakalyāṇo hi kālaṃ katvā sagge nibbattati. Sakalāya guttilavimānakathāya dīpetabbaṃ. Yathā pana taṃ vaṇijjakammaṭṭhānaṃ vipajjamānaṃ appaphalaṃ hoti, evaṃ sīlesu aparipūrakārino anesanāya yuttassa pabbajjākammaṭṭhānampi. Evarūpā hi neva jhānādisukhaṃ na saggamokkhaṃ labhati. Sampajjamānaṃ pana mahapphalaṃ hoti. Sīlāni hi pūretvā vipassanaṃ vaḍḍhento arahattampi pāpuṇāti.
බ්‍රාහ්‌මණා, භො ගොතමොති ඉධ කිං පුච්‌ඡාමීති පුච්‌ඡති? බ්‍රාහ්‌මණා වදන්‌ති – ‘‘පබ්‌බජිතො ඉමෙ පඤ්‌ච ධම්‌මෙ පූරෙතුං සමත්‌ථො නාම නත්‌ථි, ගහට්‌ඨොව පූරෙතී’’ති. සමණො පන ගොතමො – ‘‘ගිහිස්‌ස වා අහං මාණව පබ්‌බජිතස්‌ස වා’’ති පුනප්‌පුනං වදති, නෙව පබ්‌බජිතං මුඤ්‌චති, මය්‌හමෙව පුච්‌ඡං මඤ්‌ඤෙ න සල්‌ලක්‌ඛෙතීති චාගසීසෙන පඤ්‌ච ධම්‌මෙ පුච්‌ඡාමීති පුච්‌ඡති. සචෙ තෙ අගරූති සචෙ තුය්‌හං යථා බ්‍රාහ්‌මණා පඤ්‌ඤපෙන්‌ති, තථා ඉධ භාසිතුං භාරියං න හොති, යදි න කොචි අඵාසුකභාවො හොති, භාසස්‌සූති අත්‌ථො. න ඛො මෙ, භොති කිං සන්‌ධායාහ? පණ්‌ඩිතපටිරූපකානඤ්‌හි සන්‌තිකෙ කථෙතුං දුක්‌ඛං හොති, තෙ පදෙ පදෙ අක්‌ඛරෙ අක්‌ඛරෙ දොසමෙව වදන්‌ති. එකන්‌තපණ්‌ඩිතා පන කථං සුත්‌වා සුකථිතං පසංසන්‌ති, දුක්‌කථිතෙ පාළිපදඅත්‌ථබ්‍යඤ්‌ජනෙසු යං යං විරුජ්‌ඣති, තං තං උජුං කත්‌වා දෙන්‌ති. භගවතා ච සදිසො එකන්‌තපණ්‌ඩිතො නාම නත්‌ථි, තෙනාහ ‘‘න ඛො මෙ, භො ගොතම, ගරු, යත්‌ථස්‌සු භවන්‌තො වා නිසින්‌නො භවන්‌තරූපො වා’’ති. සච්‌චන්‌ති වචීසච්‌චං. තපන්‌ති තපචරියං. බ්‍රහ්‌මචරියන්‌ති මෙථුනවිරතිං. අජ්‌ඣෙනන්‌ති මන්‌තගහණං. චාගන්‌ති ආමිසපරිච්‌චාගං.
Brāhmaṇā, bho gotamoti idha kiṃ pucchāmīti pucchati? Brāhmaṇā vadanti – ‘‘pabbajito ime pañca dhamme pūretuṃ samattho nāma natthi, gahaṭṭhova pūretī’’ti. Samaṇo pana gotamo – ‘‘gihissa vā ahaṃ māṇava pabbajitassa vā’’ti punappunaṃ vadati, neva pabbajitaṃ muñcati, mayhameva pucchaṃ maññe na sallakkhetīti cāgasīsena pañca dhamme pucchāmīti pucchati. Sace te agarūti sace tuyhaṃ yathā brāhmaṇā paññapenti, tathā idha bhāsituṃ bhāriyaṃ na hoti, yadi na koci aphāsukabhāvo hoti, bhāsassūti attho. Na kho me, bhoti kiṃ sandhāyāha? Paṇḍitapaṭirūpakānañhi santike kathetuṃ dukkhaṃ hoti, te pade pade akkhare akkhare dosameva vadanti. Ekantapaṇḍitā pana kathaṃ sutvā sukathitaṃ pasaṃsanti, dukkathite pāḷipadaatthabyañjanesu yaṃ yaṃ virujjhati, taṃ taṃ ujuṃ katvā denti. Bhagavatā ca sadiso ekantapaṇḍito nāma natthi, tenāha ‘‘na kho me, bho gotama, garu, yatthassu bhavanto vā nisinno bhavantarūpo vā’’ti. Saccanti vacīsaccaṃ. Tapanti tapacariyaṃ. Brahmacariyanti methunaviratiṃ. Ajjhenanti mantagahaṇaṃ. Cāganti āmisapariccāgaṃ.
466. පාපිතො භවිස්‌සතීති. අජානනභාවං පාපිතො භවිස්‌සති. එතදවොචාති භගවතා අන්‌ධවෙණූපමාය නිග්‌ගහිතො තං පච්‌චාහරිතුං අසක්‌කොන්‌තො යථා නාම දුබ්‌බලසුනඛො මිගං උට්‌ඨපෙත්‌වා සාමිකස්‌ස අභිමුඛං කත්‌වා සයං අපසක්‌කති, එවමෙවං ආචරියං අපදිසන්‌තො එවං ‘‘බ්‍රාහ්‌මණො’’තිආදිවචනං අවොච. තත්‌ථ පොක්‌ඛරසාතීති ඉදං තස්‌ස නාමං, ‘‘පොක්‌ඛරසායී’’තිපි වුච්‌චති. තස්‌ස කිර කායො සෙතපොක්‌ඛරසදිසො දෙවනගරෙ උස්‌සාපිතරජතතොරණං විය සොභති, සීසං පනස්‌ස කාළවණ්‌ණඉන්‌දනීලමයං විය, මස්‌සුපි චන්‌දමණ්‌ඩලෙ කාළමෙඝරාජි විය ඛායති, අක්‌ඛීනි නීලුප්‌පලසදිසානි, නාසා රජතපනාළිකා විය සුවට්‌ටිතා සුපරිසුද්‌ධා, හත්‌ථපාදතලානි චෙව මුඛඤ්‌ච කතලාඛාරසපරිකම්‌මං විය සොභති. අතිවිය සොභග්‌ගප්‌පත්‌තො බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස අත්‌තභාවො. අරාජකෙ ඨානෙ රාජානං කාතුං යුත්‌තමිමං බ්‍රාහ්‌මණං, එවමෙස සස්‌සිරිකො, ඉති නං පොක්‌ඛරසදිසත්‌තා ‘‘පොක්‌ඛරසාතී’’ති සඤ්‌ජානන්‌ති, පොක්‌ඛරෙ පන සො නිබ්‌බත්‌තො, න මාතුකුච්‌ඡියන්‌ති ඉති නං පොක්‌ඛරෙ සයිතත්‌තා ‘‘පොක්‌ඛරසායී’’තිපි සඤ්‌ජානන්‌ති. ඔපමඤ්‌ඤොති උපමඤ්‌ඤගොත්‌තො. සුභගවනිකොති උක්‌කට්‌ඨාය සුභගවනස්‌ස ඉස්‌සරො. හස්‌සකංයෙවාති හසිතබ්‌බකඤ්‌ඤෙව. නාමකංයෙවාති ලාමකංයෙව. තදෙව තං අත්‌ථාභාවෙන රිත්‌තකං. රිත්‌තකත්‌තා ච තුච්‌ඡකං. ඉදානි නං භගවා සාචරියකං නිග්‌ගණ්‌හිතුං කිං පන මාණවාතිආදිමාහ.
466.Pāpito bhavissatīti. Ajānanabhāvaṃ pāpito bhavissati. Etadavocāti bhagavatā andhaveṇūpamāya niggahito taṃ paccāharituṃ asakkonto yathā nāma dubbalasunakho migaṃ uṭṭhapetvā sāmikassa abhimukhaṃ katvā sayaṃ apasakkati, evamevaṃ ācariyaṃ apadisanto evaṃ ‘‘brāhmaṇo’’tiādivacanaṃ avoca. Tattha pokkharasātīti idaṃ tassa nāmaṃ, ‘‘pokkharasāyī’’tipi vuccati. Tassa kira kāyo setapokkharasadiso devanagare ussāpitarajatatoraṇaṃ viya sobhati, sīsaṃ panassa kāḷavaṇṇaindanīlamayaṃ viya, massupi candamaṇḍale kāḷamegharāji viya khāyati, akkhīni nīluppalasadisāni, nāsā rajatapanāḷikā viya suvaṭṭitā suparisuddhā, hatthapādatalāni ceva mukhañca katalākhārasaparikammaṃ viya sobhati. Ativiya sobhaggappatto brāhmaṇassa attabhāvo. Arājake ṭhāne rājānaṃ kātuṃ yuttamimaṃ brāhmaṇaṃ, evamesa sassiriko, iti naṃ pokkharasadisattā ‘‘pokkharasātī’’ti sañjānanti, pokkhare pana so nibbatto, na mātukucchiyanti iti naṃ pokkhare sayitattā ‘‘pokkharasāyī’’tipi sañjānanti. Opamaññoti upamaññagotto. Subhagavanikoti ukkaṭṭhāya subhagavanassa issaro. Hassakaṃyevāti hasitabbakaññeva. Nāmakaṃyevāti lāmakaṃyeva. Tadeva taṃ atthābhāvena rittakaṃ. Rittakattā ca tucchakaṃ. Idāni naṃ bhagavā sācariyakaṃ niggaṇhituṃ kiṃ pana māṇavātiādimāha.
467. තත්‌ථ කතමා නෙසං සෙය්‍යොති කතමා වාචා තෙසං සෙය්‍යො, පාසංසතරොති අත්‌ථො. සම්‌මුච්‌චාති සම්‌මුතියා ලොකවොහාරෙන. මන්‌තාති තුලයිත්‌වා පරිග්‌ගණ්‌හිත්‌වා. පටිසඞ්‌ඛායාති ජානිත්‌වා. අත්‌ථසංහිතන්‌ති කාරණනිස්‌සිතං. එවං සන්‌තෙති ලොකවොහාරං අමුඤ්‌චිත්‌වා තුලයිත්‌වා ජානිත්‌වා කාරණනිස්‌සිතං කත්‌වා කථිතාය සෙය්‍යභාවෙ සති. ආවුතොති ආවරිතො. නිවුතොති නිවාරිතො. ඔඵුටොති ඔනද්‌ධො. පරියොනද්‌ධොති පලිවෙඨිතො.
467. Tattha katamā nesaṃ seyyoti katamā vācā tesaṃ seyyo, pāsaṃsataroti attho. Sammuccāti sammutiyā lokavohārena. Mantāti tulayitvā pariggaṇhitvā. Paṭisaṅkhāyāti jānitvā. Atthasaṃhitanti kāraṇanissitaṃ. Evaṃ santeti lokavohāraṃ amuñcitvā tulayitvā jānitvā kāraṇanissitaṃ katvā kathitāya seyyabhāve sati. Āvutoti āvarito. Nivutoti nivārito. Ophuṭoti onaddho. Pariyonaddhoti paliveṭhito.
468. ගධිතොතිආදීනි වුත්‌තත්‌ථානෙව. සචෙ තං, භො ගොතම, ඨානන්‌ති සචෙ එතං කාරණමත්‌ථි. ස්‌වාස්‌සාති ධූමඡාරිකාදීනං අභාවෙන සො අස්‌ස අග්‌ගි අච්‌චිමා ච වණ්‌ණිමා ච පභස්‌සරො චාති. තථූපමාහං මාණවාති තප්‌පටිභාගං අහං. ඉදං වුත්‌තං හොති – යථෙව හි තිණකට්‌ඨුපාදානං පටිච්‌ච ජලමානො අග්‌ගි ධූමඡාරිකඞ්‌ගාරානං අත්‌ථිතාය සදොසො හොති , එවමෙවං පඤ්‌ච කාමගුණෙ පටිච්‌ච උප්‌පන්‌නා පීති ජාතිජරාබ්‍යාධිමරණසොකාදීනං අත්‌ථිතාය සදොසා. යථා පන පරිච්‌චත්‌තතිණකට්‌ඨුපාදානො ධූමාදීනං අභාවෙන පරිසුද්‌ධො, එවමෙවං ලොකුත්‌තරජ්‌ඣානද්‌වයසම්‌පයුත්‌තා පීති ජාතිආදීනං අභාවෙන පරිසුද්‌ධාති අත්‌ථො.
468.Gadhitotiādīni vuttatthāneva. Sace taṃ, bho gotama, ṭhānanti sace etaṃ kāraṇamatthi. Svāssāti dhūmachārikādīnaṃ abhāvena so assa aggi accimā ca vaṇṇimā ca pabhassaro cāti. Tathūpamāhaṃ māṇavāti tappaṭibhāgaṃ ahaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yatheva hi tiṇakaṭṭhupādānaṃ paṭicca jalamāno aggi dhūmachārikaṅgārānaṃ atthitāya sadoso hoti , evamevaṃ pañca kāmaguṇe paṭicca uppannā pīti jātijarābyādhimaraṇasokādīnaṃ atthitāya sadosā. Yathā pana pariccattatiṇakaṭṭhupādāno dhūmādīnaṃ abhāvena parisuddho, evamevaṃ lokuttarajjhānadvayasampayuttā pīti jātiādīnaṃ abhāvena parisuddhāti attho.
469. ඉදානි යෙ තෙ බ්‍රාහ්‌මණෙහි චාගසීසෙන පඤ්‌ච ධම්‌මා පඤ්‌ඤත්‌තා, තෙපි යස්‌මා පඤ්‌චෙව හුත්‌වා න නිච්‌චලා තිට්‌ඨන්‌ති, අනුකම්‌පාජාතිකෙන සද්‌ධිං ඡ ආපජ්‌ජන්‌ති. තස්‌මා තං දොසං දස්‌සෙතුං යෙ තෙ මාණවාතිආදිමාහ. තත්‌ථ අනුකම්‌පාජාතිකන්‌ති අනුකම්‌පාසභාවං.
469. Idāni ye te brāhmaṇehi cāgasīsena pañca dhammā paññattā, tepi yasmā pañceva hutvā na niccalā tiṭṭhanti, anukampājātikena saddhiṃ cha āpajjanti. Tasmā taṃ dosaṃ dassetuṃ ye te māṇavātiādimāha. Tattha anukampājātikanti anukampāsabhāvaṃ.
කත්‌ථ බහුලං සමනුපස්‌සසීති ඉදං භගවා යස්‌මා – ‘‘එස ඉමෙ පඤ්‌ච ධම්‌මෙ පබ්‌බජිතො පරිපූරෙතුං සමත්‌ථො නාම නත්‌ථි, ගහට්‌ඨො පරිපූරෙතී’’ති ආහ, තස්‌මා – ‘‘පබ්‌බජිතොව ඉමෙ පූරෙති, ගහට්‌ඨො පූරෙතුං සමත්‌ථො නාම නත්‌ථී’’ති තෙනෙව මුඛෙන භණාපෙතුං පුච්‌ඡති.
Kattha bahulaṃ samanupassasīti idaṃ bhagavā yasmā – ‘‘esa ime pañca dhamme pabbajito paripūretuṃ samattho nāma natthi, gahaṭṭho paripūretī’’ti āha, tasmā – ‘‘pabbajitova ime pūreti, gahaṭṭho pūretuṃ samattho nāma natthī’’ti teneva mukhena bhaṇāpetuṃ pucchati.
න සතතං සමිතං සච්‌චවාදීතිආදීසු ගහට්‌ඨො අඤ්‌ඤස්‌මිං අසති වළඤ්‌ජනකමුසාවාදම්‌පි කරොතියෙව, පබ්‌බජිතා අසිනා සීසෙ ඡිජ්‌ජන්‌තෙපි ද්‌වෙ කථා න කථෙන්‌ති. ගහට්‌ඨො ච අන්‌තොතෙමාසමත්‌තම්‌පි සික්‌ඛාපදං රක්‌ඛිතුං න සක්‌කොති, පබ්‌බජිතො නිච්‌චමෙව තපස්‌සී සීලවා තපනිස්‌සිතකො හොති. ගහට්‌ඨො මාසස්‌ස අට්‌ඨදිවසමත්‌තම්‌පි උපොසථකම්‌මං කාතුං න සක්‌කොති, පබ්‌බජිතා යාවජීවං බ්‍රහ්‌මචාරිනො හොන්‌ති. ගහට්‌ඨො රතනසුත්‌තමඞ්‌ගලසුත්‌තමත්‌තම්‌පි පොත්‌ථකෙ ලිඛිත්‌වා ඨපෙති, පබ්‌බජිතා නිච්‌චං සජ්‌ඣායන්‌ති. ගහට්‌ඨො සලාකභත්‌තම්‌පි අඛණ්‌ඩං කත්‌වා දාතුං න සක්‌කොති, පබ්‌බජිතා අඤ්‌ඤස්‌මිං අසති කාකසුනඛාදීනම්‌පි පිණ්‌ඩං දෙන්‌ති, භණ්‌ඩග්‌ගාහකදහරස්‌සපි පත්‌තෙ පක්‌ඛිපන්‌තෙවාති එවමත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. චිත්‌තස්‌සාහමෙතෙන්‌ති අහං එතෙ පඤ්‌ච ධම්‌මෙ මෙත්‌තචිත්‌තස්‌ස පරිවාරෙ වදාමීති අත්‌ථො.
Na satataṃ samitaṃ saccavādītiādīsu gahaṭṭho aññasmiṃ asati vaḷañjanakamusāvādampi karotiyeva, pabbajitā asinā sīse chijjantepi dve kathā na kathenti. Gahaṭṭho ca antotemāsamattampi sikkhāpadaṃ rakkhituṃ na sakkoti, pabbajito niccameva tapassī sīlavā tapanissitako hoti. Gahaṭṭho māsassa aṭṭhadivasamattampi uposathakammaṃ kātuṃ na sakkoti, pabbajitā yāvajīvaṃ brahmacārino honti. Gahaṭṭho ratanasuttamaṅgalasuttamattampi potthake likhitvā ṭhapeti, pabbajitā niccaṃ sajjhāyanti. Gahaṭṭho salākabhattampi akhaṇḍaṃ katvā dātuṃ na sakkoti, pabbajitā aññasmiṃ asati kākasunakhādīnampi piṇḍaṃ denti, bhaṇḍaggāhakadaharassapi patte pakkhipantevāti evamattho daṭṭhabbo. Cittassāhametenti ahaṃ ete pañca dhamme mettacittassa parivāre vadāmīti attho.
470. ජාතවද්‌ධොති ජාතො ච වඩ්‌ඪිතො ච. යො හි කෙවලං තත්‌ථ ජාතොව හොති, අඤ්‌ඤත්‌ථ වඩ්‌ඪිතො, තස්‌ස සමන්‌තා ගාමමග්‌ගා න සබ්‌බසො පච්‌චක්‌ඛා හොන්‌ති, තස්‌මා ජාතවද්‌ධොති ආහ. ජාතවද්‌ධොපි හි යො චිරං නික්‌ඛන්‌තො, තස්‌ස න සබ්‌බසො පච්‌චක්‌ඛා හොන්‌ති, තස්‌මා තාවදෙව අවසටන්‌ති ආහ, තංඛණමෙව නික්‌ඛන්‌තන්‌ති අත්‌ථො. දන්‌ධායිතත්‌තන්‌ති ‘‘අයං නු ඛො මග්‌ගො අයං න නු ඛො’’ති කඞ්‌ඛාවසෙන චිරායිතත්‌තං. විත්‌ථායිතත්‌තන්‌ති යථා සුඛුමං අත්‌ථජාතං සහසා පුච්‌ඡිතස්‌ස කස්‌සචි සරීරං ථද්‌ධභාවං ගණ්‌හාති, එවං ථද්‌ධභාවගහණං. නත්‌වෙවාති ඉමිනා සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණස්‌ස අප්‌පටිහතභාවං දස්‌සෙති. තස්‌ස හි පුරිසස්‌ස මාරාවට්‌ටනාදීනං වසෙන සියා ඤාණස්‌ස පටිඝාතො, තෙන සො දන්‌ධායෙය්‍ය වා විත්‌ථායෙය්‍ය වා, සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණං පන අප්‌පටිහතං, න සක්‌කා තස්‌ස කෙනචි අන්‌තරායො කාතුන්‌ති දීපෙති.
470.Jātavaddhoti jāto ca vaḍḍhito ca. Yo hi kevalaṃ tattha jātova hoti, aññattha vaḍḍhito, tassa samantā gāmamaggā na sabbaso paccakkhā honti, tasmā jātavaddhoti āha. Jātavaddhopi hi yo ciraṃ nikkhanto, tassa na sabbaso paccakkhā honti, tasmā tāvadeva avasaṭanti āha, taṃkhaṇameva nikkhantanti attho. Dandhāyitattanti ‘‘ayaṃ nu kho maggo ayaṃ na nu kho’’ti kaṅkhāvasena cirāyitattaṃ. Vitthāyitattanti yathā sukhumaṃ atthajātaṃ sahasā pucchitassa kassaci sarīraṃ thaddhabhāvaṃ gaṇhāti, evaṃ thaddhabhāvagahaṇaṃ. Natvevāti iminā sabbaññutaññāṇassa appaṭihatabhāvaṃ dasseti. Tassa hi purisassa mārāvaṭṭanādīnaṃ vasena siyā ñāṇassa paṭighāto, tena so dandhāyeyya vā vitthāyeyya vā, sabbaññutaññāṇaṃ pana appaṭihataṃ, na sakkā tassa kenaci antarāyo kātunti dīpeti.
සෙය්‍යථාපි මාණව බලවා සඞ්‌ඛධමොති එත්‌ථ බලවාති බලසම්‌පන්‌නො. සඞ්‌ඛධමොති සඞ්‌ඛධමකො. අප්‌පකසිරෙනාති අකිච්‌ඡෙන අදුක්‌ඛෙන. දුබ්‌බලො හි සඞ්‌ඛධමකො සඞ්‌ඛං ධමන්‌තොපි න සක්‌කොති චතස්‌සො දිසා සරෙන විඤ්‌ඤාපෙතුං, නාස්‌ස සඞ්‌ඛසද්‌දො සබ්‌බසො ඵරි. බලවතො පන විප්‌ඵාරිකො හොති, තස්‌මා බලවාති ආහ. මෙත්‌තාය චෙතොවිමුත්‌තියාති එත්‌ථ මෙත්‌තායාති වුත්‌තෙ උපචාරොපි අප්‌පනාපි වට්‌ටති, චෙතොවිමුත්‌තියාති වුත්‌තෙ පන අප්‌පනාව වට්‌ටති. යං පමාණකතං කම්‌මන්‌ති පමාණකතං කම්‌මං නාම කාමාවචරං වුච්‌චති, අප්‌පමාණකතං කම්‌මං නාම රූපාරූපාවචරං. තෙසුපි ඉධ බ්‍රහ්‌මවිහාරකම්‌මඤ්‌ඤෙව අධිප්‌පෙතං. තඤ්‌හි පමාණං අතික්‌කමිත්‌වා ඔධිසකඅනොධිසක දිසාඵරණවසෙන වඩ්‌ඪෙත්‌වා කතත්‌තා අප්‌පමාණකතන්‌ති වුච්‌චති. න තං තත්‍රාවසිස්‌සති, න තං තත්‍රාවතිට්‌ඨතීති තං කාමාවචරකම්‌මං තස්‌මිං රූපාරූපාවචරකම්‌මෙ න ඔහීයති න තිට්‌ඨති. කිං වුත්‌තං හොති? කාමාවචරකම්‌මං තස්‌ස රූපාරූපාවචරකම්‌මස්‌ස අන්‌තරා ලග්‌ගිතුං වා ඨාතුං වා රූපාරූපාවචරකම්‌මං ඵරිත්‌වා පරියාදියිත්‌වා අත්‌තනො ඔකාසං ගහෙත්‌වා පතිට්‌ඨාතුං වා න සක්‌කොති, අථ ඛො රූපාරූපාවචරකම්‌මමෙව කාමාවචරං මහොඝො විය පරිත්‌තඋදකං ඵරිත්‌වා පරියාදියිත්‌වා අත්‌තනො ඔකාසං ගහෙත්‌වා තිට්‌ඨති, තස්‌ස විපාකං පටිබාහිත්‌වා සයමෙව බ්‍රහ්‌මසහබ්‍යතං උපනෙතීති. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ උත්‌තානමෙවාති.
Seyyathāpi māṇava balavā saṅkhadhamoti ettha balavāti balasampanno. Saṅkhadhamoti saṅkhadhamako. Appakasirenāti akicchena adukkhena. Dubbalo hi saṅkhadhamako saṅkhaṃ dhamantopi na sakkoti catasso disā sarena viññāpetuṃ, nāssa saṅkhasaddo sabbaso phari. Balavato pana vipphāriko hoti, tasmā balavāti āha. Mettāya cetovimuttiyāti ettha mettāyāti vutte upacāropi appanāpi vaṭṭati, cetovimuttiyāti vutte pana appanāva vaṭṭati. Yaṃ pamāṇakataṃ kammanti pamāṇakataṃ kammaṃ nāma kāmāvacaraṃ vuccati, appamāṇakataṃ kammaṃ nāma rūpārūpāvacaraṃ. Tesupi idha brahmavihārakammaññeva adhippetaṃ. Tañhi pamāṇaṃ atikkamitvā odhisakaanodhisaka disāpharaṇavasena vaḍḍhetvā katattā appamāṇakatanti vuccati. Na taṃ tatrāvasissati, na taṃ tatrāvatiṭṭhatīti taṃ kāmāvacarakammaṃ tasmiṃ rūpārūpāvacarakamme na ohīyati na tiṭṭhati. Kiṃ vuttaṃ hoti? Kāmāvacarakammaṃ tassa rūpārūpāvacarakammassa antarā laggituṃ vā ṭhātuṃ vā rūpārūpāvacarakammaṃ pharitvā pariyādiyitvā attano okāsaṃ gahetvā patiṭṭhātuṃ vā na sakkoti, atha kho rūpārūpāvacarakammameva kāmāvacaraṃ mahogho viya parittaudakaṃ pharitvā pariyādiyitvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati, tassa vipākaṃ paṭibāhitvā sayameva brahmasahabyataṃ upanetīti. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
පපඤ්‌චසූදනියා මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථාය
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
සුභසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Subhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 9. සුභසුත්‌තං • 9. Subhasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 9. සුභසුත්‌තවණ්‌ණනා • 9. Subhasuttavaṇṇanā
