Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੨. ਸੁਭੂਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
2. Subhūtattheragāthāvaṇṇanā
ਅਯੋਗੇਤਿਆਦਿਕਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸੁਭੂਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਉਪਚਿਨਨ੍ਤੋ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਗਹਪਤਿਮਹਾਸਾਲਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਸਰਣੇਸੁ ਚ ਸੀਲੇਸੁ ਚ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਮਾਸੇ ਮਾਸੇ ਅਟ੍ਠਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਚਤੁਜ੍ਜਾਤਿਯਗਨ੍ਧੇਨ ਸਤ੍ਥੁ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਓਪੁਞ੍ਜਾਪੇਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਸੁਗਨ੍ਧਸਰੀਰੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਮਗਧਰਟ੍ਠੇ ਗਹਪਤਿਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਸੁਭੂਤੋਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਨਿਸ੍ਸਰਣਜ੍ਝਾਸਯਤਾਯ ਘਰਾવਾਸਂ ਪਹਾਯ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇਸੁ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਸਾਰਂ ਅਲਭਨ੍ਤੋ, ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਉਪਤਿਸ੍ਸਕੋਲਿਤਸੇਲਾਦਿਕੇ ਬਹੂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਸਾਮਞ੍ਞਸੁਖਂ ਅਨੁਭવਨ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ਸਾਸਨੇ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯੇ ਆਰਾਧੇਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿવੇਕવਾਸਂ વਸਨ੍ਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੨.੫੫.੨੭੨-੩੦੮) –
Ayogetiādikā āyasmato subhūtattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto kassapassa bhagavato kāle bārāṇasiyaṃ gahapatimahāsālakule nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ sutvā pasannamānaso saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāya māse māse aṭṭhakkhattuṃ catujjātiyagandhena satthu gandhakuṭiṃ opuñjāpesi. So tena puññakammena nibbattanibbattaṭṭhāne sugandhasarīro hutvā, imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe gahapatikule nibbattitvā subhūtoti laddhanāmo vayappatto, nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ pahāya titthiyesu pabbajitvā tattha sāraṃ alabhanto, satthu santike upatissakolitaselādike bahū samaṇabrāhmaṇe pabbajitvā sāmaññasukhaṃ anubhavante disvā sāsane paṭiladdhasaddho pabbajitvā ācariyupajjhāye ārādhetvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā vivekavāsaṃ vasanto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.55.272-308) –
‘‘ਇਮਮ੍ਹਿ ਭਦ੍ਦਕੇ ਕਪ੍ਪੇ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਬਨ੍ਧੁ ਮਹਾਯਸੋ।
‘‘Imamhi bhaddake kappe, brahmabandhu mahāyaso;
ਕਸ੍ਸਪੋ ਨਾਮ ਗੋਤ੍ਤੇਨ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ વਦਤਂ વਰੋ॥
Kassapo nāma gottena, uppajji vadataṃ varo.
‘‘ਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਬਾਤ੍ਤਿਂਸવਰਲਕ੍ਖਣੋ।
‘‘Anubyañjanasampanno, bāttiṃsavaralakkhaṇo;
ਬ੍ਯਾਮਪ੍ਪਭਾਪਰਿવੁਤੋ, ਰਂਸਿਜਾਲਸਮੋਤ੍ਥਟੋ॥
Byāmappabhāparivuto, raṃsijālasamotthaṭo.
‘‘ਅਸ੍ਸਾਸੇਤਾ ਯਥਾ ਚਨ੍ਦੋ, ਸੂਰਿਯੋવ ਪਭਙ੍ਕਰੋ।
‘‘Assāsetā yathā cando, sūriyova pabhaṅkaro;
ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਤਾ ਯਥਾ ਮੇਘੋ, ਸਾਗਰੋવ ਗੁਣਾਕਰੋ॥
Nibbāpetā yathā megho, sāgarova guṇākaro.
‘‘ਧਰਣੀਰਿવ ਸੀਲੇਨ, ਹਿਮવਾવ ਸਮਾਧਿਨਾ।
‘‘Dharaṇīriva sīlena, himavāva samādhinā;
ਆਕਾਸੋ વਿਯ ਪਞ੍ਞਾਯ, ਅਸਙ੍ਗੋ ਅਨਿਲੋ ਯਥਾ॥
Ākāso viya paññāya, asaṅgo anilo yathā.
‘‘ਤਦਾਹਂ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ, ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਮਹਾਕੁਲੇ।
‘‘Tadāhaṃ bārāṇasiyaṃ, upapanno mahākule;
ਪਹੂਤਧਨਧਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ, ਨਾਨਾਰਤਨਸਞ੍ਚਯੇ॥
Pahūtadhanadhaññasmiṃ, nānāratanasañcaye.
‘‘ਮਹਤਾ ਪਰਿવਾਰੇਨ, ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਲੋਕਨਾਯਕਂ।
‘‘Mahatā parivārena, nisinnaṃ lokanāyakaṃ;
ਉਪੇਚ੍ਚ ਧਮ੍ਮਮਸ੍ਸੋਸਿਂ, ਅਮਤਂવ ਮਨੋਹਰਂ॥
Upecca dhammamassosiṃ, amataṃva manoharaṃ.
‘‘ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਲਕ੍ਖਣਧਰੋ, ਸਨਕ੍ਖਤ੍ਤੋવ ਚਨ੍ਦਿਮਾ।
‘‘Dvattiṃsalakkhaṇadharo, sanakkhattova candimā;
ਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਸਾਲਰਾਜਾવ ਫੁਲ੍ਲਿਤੋ॥
Anubyañjanasampanno, sālarājāva phullito.
‘‘ਰਂਸਿਜਾਲਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ, ਦਿਤ੍ਤੋવ ਕਨਕਾਚਲੋ।
‘‘Raṃsijālaparikkhitto, dittova kanakācalo;
ਬ੍ਯਾਮਪ੍ਪਭਾਪਰਿવੁਤੋ, ਸਤਰਂਸੀ ਦਿવਾਕਰੋ॥
Byāmappabhāparivuto, sataraṃsī divākaro.
‘‘ਸੋਣ੍ਣਾਨਨੋ ਜਿਨવਰੋ, ਸਮਣੀવ ਸਿਲੁਚ੍ਚਯੋ।
‘‘Soṇṇānano jinavaro, samaṇīva siluccayo;
ਕਰੁਣਾਪੁਣ੍ਣਹਦਯੋ, ਗੁਣੇਨ વਿਯ ਸਾਗਰੋ॥
Karuṇāpuṇṇahadayo, guṇena viya sāgaro.
‘‘ਲੋਕવਿਸ੍ਸੁਤਕਿਤ੍ਤਿ ਚ, ਸਿਨੇਰੂવ ਨਗੁਤ੍ਤਮੋ।
‘‘Lokavissutakitti ca, sinerūva naguttamo;
ਯਸਸਾ વਿਤ੍ਥਤੋ વੀਰੋ, ਆਕਾਸਸਦਿਸੋ ਮੁਨਿ॥
Yasasā vitthato vīro, ākāsasadiso muni.
‘‘ਅਸਙ੍ਗਚਿਤ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ, ਅਨਿਲੋ વਿਯ ਨਾਯਕੋ।
‘‘Asaṅgacitto sabbattha, anilo viya nāyako;
ਪਤਿਟ੍ਠਾ ਸਬ੍ਬਭੂਤਾਨਂ, ਮਹੀવ ਮੁਨਿਸਤ੍ਤਮੋ॥
Patiṭṭhā sabbabhūtānaṃ, mahīva munisattamo.
‘‘ਅਨੁਪਲਿਤ੍ਤੋ ਲੋਕੇਨ, ਤੋਯੇਨ ਪਦੁਮਂ ਯਥਾ।
‘‘Anupalitto lokena, toyena padumaṃ yathā;
ਕੁવਾਦਗਚ੍ਛਦਹਨੋ, ਅਗ੍ਗਿਕ੍ਖਨ੍ਧੋવ ਸੋਭਤਿ॥
Kuvādagacchadahano, aggikkhandhova sobhati.
‘‘ਅਗਦੋ વਿਯ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ, ਕਿਲੇਸવਿਸਨਾਸਕੋ।
‘‘Agado viya sabbattha, kilesavisanāsako;
ਗਨ੍ਧਮਾਦਨਸੇਲੋવ, ਗੁਣਗਨ੍ਧવਿਭੂਸਿਤੋ॥
Gandhamādanaselova, guṇagandhavibhūsito.
‘‘ਗੁਣਾਨਂ ਆਕਰੋ વੀਰੋ, ਰਤਨਾਨਂવ ਸਾਗਰੋ।
‘‘Guṇānaṃ ākaro vīro, ratanānaṃva sāgaro;
ਸਿਨ੍ਧੂવ વਨਰਾਜੀਨਂ, ਕਿਲੇਸਮਲਹਾਰਕੋ॥
Sindhūva vanarājīnaṃ, kilesamalahārako.
‘‘વਿਜਯੀવ ਮਹਾਯੋਧੋ, ਮਾਰਸੇਨਾવਮਦ੍ਦਨੋ।
‘‘Vijayīva mahāyodho, mārasenāvamaddano;
ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀવ ਸੋ ਰਾਜਾ, ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਰਤਨਿਸ੍ਸਰੋ॥
Cakkavattīva so rājā, bojjhaṅgaratanissaro.
‘‘ਮਹਾਭਿਸਕ੍ਕਸਙ੍ਕਾਸੋ, ਦੋਸਬ੍ਯਾਧਿਤਿਕਿਚ੍ਛਕੋ।
‘‘Mahābhisakkasaṅkāso, dosabyādhitikicchako;
ਸਲ੍ਲਕਤ੍ਤੋ ਯਥਾ વੇਜ੍ਜੋ, ਦਿਟ੍ਠਿਗਣ੍ਡવਿਫਾਲਕੋ॥
Sallakatto yathā vejjo, diṭṭhigaṇḍaviphālako.
‘‘ਸੋ ਤਦਾ ਲੋਕਪਜ੍ਜੋਤੋ, ਸਨਰਾਮਰਸਕ੍ਕਤੋ।
‘‘So tadā lokapajjoto, sanarāmarasakkato;
ਪਰਿਸਾਸੁ ਨਰਾਦਿਚ੍ਚੋ, ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਯਤੇ ਜਿਨੋ॥
Parisāsu narādicco, dhammaṃ desayate jino.
‘‘ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਮਹਾਭੋਗੋ, ਸੀਲੇਨ ਸੁਗਤੂਪਗੋ।
‘‘Dānaṃ datvā mahābhogo, sīlena sugatūpago;
ਭਾવਨਾਯ ਚ ਨਿਬ੍ਬਾਤਿ, ਇਚ੍ਚੇવਮਨੁਸਾਸਥ॥
Bhāvanāya ca nibbāti, iccevamanusāsatha.
‘‘ਦੇਸਨਂ ਤਂ ਮਹਸ੍ਸਾਦਂ, ਆਦਿਮਜ੍ਝਨ੍ਤਸੋਭਨਂ।
‘‘Desanaṃ taṃ mahassādaṃ, ādimajjhantasobhanaṃ;
ਸੁਣਨ੍ਤਿ ਪਰਿਸਾ ਸਬ੍ਬਾ, ਅਮਤਂવ ਮਹਾਰਸਂ॥
Suṇanti parisā sabbā, amataṃva mahārasaṃ.
‘‘ਸੁਤ੍વਾ ਸੁਮਧੁਰਂ ਧਮ੍ਮਂ, ਪਸਨ੍ਨੋ ਜਿਨਸਾਸਨੇ।
‘‘Sutvā sumadhuraṃ dhammaṃ, pasanno jinasāsane;
ਸੁਗਤਂ ਸਰਣਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਯਾવਜੀવਂ ਨਮਸ੍ਸਹਂ॥
Sugataṃ saraṇaṃ gantvā, yāvajīvaṃ namassahaṃ.
‘‘ਮੁਨਿਨੋ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਾ, ਓਪੁਞ੍ਜੇਸਿਂ ਤਦਾ ਮਹਿਂ।
‘‘Munino gandhakuṭiyā, opuñjesiṃ tadā mahiṃ;
ਚਤੁਜ੍ਜਾਤੇਨ ਗਨ੍ਧੇਨ, ਮਾਸੇ ਅਟ੍ਠ ਦਿਨੇਸ੍વਹਂ॥
Catujjātena gandhena, māse aṭṭha dinesvahaṃ.
‘‘ਪਣਿਧਾਯ ਸੁਗਨ੍ਧਤ੍ਤਂ, ਸਰੀਰવਿਸ੍ਸਗਨ੍ਧਿਨੋ।
‘‘Paṇidhāya sugandhattaṃ, sarīravissagandhino;
ਤਦਾ ਜਿਨੋ વਿਯਾਕਾਸਿ, ਸੁਗਨ੍ਧਤਨੁਲਾਭਿਤਂ॥
Tadā jino viyākāsi, sugandhatanulābhitaṃ.
‘‘ਯੋ ਯਂ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਭੂਮਿਂ, ਗਨ੍ਧੇਨੋਪੁਞ੍ਜਤੇ ਸਕਿਂ।
‘‘Yo yaṃ gandhakuṭibhūmiṃ, gandhenopuñjate sakiṃ;
ਤੇਨ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੇਨ, ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਤਹਿਂ ਤਹਿਂ॥
Tena kammavipākena, upapanno tahiṃ tahiṃ.
‘‘ਸੁਗਨ੍ਧਦੇਹੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ, ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਅਯਂ ਨਰੋ।
‘‘Sugandhadeho sabbattha, bhavissati ayaṃ naro;
ਗੁਣਗਨ੍ਧਯੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤਿਨਾਸવੋ॥
Guṇagandhayutto hutvā, nibbāyissatināsavo.
‘‘ਤੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਸੁਕਤੇਨ, ਚੇਤਨਾਪਣਿਧੀਹਿ ਚ।
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ਜਹਿਤ੍વਾ ਮਾਨੁਸਂ ਦੇਹਂ, ਤਾવਤਿਂਸਮਗਚ੍ਛਹਂ॥
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਚ ਭવੇ ਦਾਨਿ, ਜਾਤੋ વਿਪ੍ਪਕੁਲੇ ਅਹਂ।
‘‘Pacchime ca bhave dāni, jāto vippakule ahaṃ;
ਗਬ੍ਭਂ ਮੇ વਸਤੋ ਮਾਤਾ, ਦੇਹੇਨਾਸਿ ਸੁਗਨ੍ਧਿਤਾ॥
Gabbhaṃ me vasato mātā, dehenāsi sugandhitā.
‘‘ਯਦਾ ਚ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਾ, ਨਿਕ੍ਖਮਾਮਿ ਤਦਾ ਪੁਰੀ।
‘‘Yadā ca mātukucchimhā, nikkhamāmi tadā purī;
ਸਾવਤ੍ਥਿ ਸਬ੍ਬਗਨ੍ਧੇਹਿ, વਾਸਿਤਾ વਿਯ વਾਯਥ॥
Sāvatthi sabbagandhehi, vāsitā viya vāyatha.
‘‘ਪੁਪ੍ਫવਸ੍ਸਞ੍ਚ ਸੁਰਭਿ, ਦਿਬ੍ਬਗਨ੍ਧਂ ਮਨੋਰਮਂ।
‘‘Pupphavassañca surabhi, dibbagandhaṃ manoramaṃ;
ਧੂਪਾਨਿ ਚ ਮਹਗ੍ਘਾਨਿ, ਉਪવਾਯਿਂਸੁ ਤਾવਦੇ॥
Dhūpāni ca mahagghāni, upavāyiṃsu tāvade.
‘‘ਦੇવਾ ਚ ਸਬ੍ਬਗਨ੍ਧੇਹਿ, ਧੂਪਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਤਂ ਘਰਂ।
‘‘Devā ca sabbagandhehi, dhūpapupphehi taṃ gharaṃ;
વਾਸਯਿਂਸੁ ਸੁਗਨ੍ਧੇਨ, ਯਸ੍ਮਿਂ ਜਾਤੋ ਅਹਂ ਘਰੇ॥
Vāsayiṃsu sugandhena, yasmiṃ jāto ahaṃ ghare.
‘‘ਯਦਾ ਚ ਤਰੁਣੋ ਭਦ੍ਦੋ, ਪਠਮੇ ਯੋਬ੍ਬਨੇ ਠਿਤੋ।
‘‘Yadā ca taruṇo bhaddo, paṭhame yobbane ṭhito;
ਤਦਾ ਸੇਲਂ ਸਪਰਿਸਂ, વਿਨੇਤ੍વਾ ਨਰਸਾਰਥਿ॥
Tadā selaṃ saparisaṃ, vinetvā narasārathi.
‘‘ਤੇਹਿ ਸਬ੍ਬੇਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ, ਸਾવਤ੍ਥਿਪੁਰਮਾਗਤੋ।
‘‘Tehi sabbehi parivuto, sāvatthipuramāgato;
ਤਦਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਭਾવਂ ਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਅਹਂ॥
Tadā buddhānubhāvaṃ taṃ, disvā pabbajito ahaṃ.
‘‘ਸੀਲਂ ਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਞ੍ਚ, વਿਮੁਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ।
‘‘Sīlaṃ samādhipaññañca, vimuttiñca anuttaraṃ;
ਭਾવੇਤ੍વਾ ਚਤੁਰੋ ਧਮ੍ਮੇ, ਪਾਪੁਣਿਂ ਆਸવਕ੍ਖਯਂ॥
Bhāvetvā caturo dhamme, pāpuṇiṃ āsavakkhayaṃ.
‘‘ਯਦਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਚਾਹਂ, ਯਦਾ ਚ ਅਰਹਾ ਅਹੁਂ।
‘‘Yadā pabbajito cāhaṃ, yadā ca arahā ahuṃ;
ਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਂ ਯਦਾ ਚਾਹਂ, ਗਨ੍ਧવਸ੍ਸੋ ਤਦਾ ਅਹੁ॥
Nibbāyissaṃ yadā cāhaṃ, gandhavasso tadā ahu.
‘‘ਸਰੀਰਗਨ੍ਧੋ ਚ ਸਦਾਤਿਸੇਤਿ ਮੇ, ਮਹਾਰਹਂ ਚਨ੍ਦਨਚਮ੍ਪਕੁਪ੍ਪਲਂ।
‘‘Sarīragandho ca sadātiseti me, mahārahaṃ candanacampakuppalaṃ;
ਤਥੇવ ਗਨ੍ਧੇ ਇਤਰੇ ਚ ਸਬ੍ਬਸੋ, ਪਸਯ੍ਹ વਾਯਾਮਿ ਤਤੋ ਤਹਿਂ ਤਹਿਂ॥
Tatheva gandhe itare ca sabbaso, pasayha vāyāmi tato tahiṃ tahiṃ.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇਸੁ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਝਾਨਾਦਿਸੁਖਞ੍ਚ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਮੁਖੇਨ ਅਞ੍ਞਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਨ੍ਤੋ –
Arahattaṃ pana patvā titthiyesu pabbajitvā attano pattaṃ attakilamathānuyogaṃ dukkhaṃ, sāsane pabbajitvā pattaṃ jhānādisukhañca cintetvā attano paṭipattipaccavekkhaṇamukhena aññaṃ byākaronto –
੩੨੦.
320.
‘‘ਅਯੋਗੇ ਯੁਞ੍ਜਮਤ੍ਤਾਨਂ, ਪੁਰਿਸੋ ਕਿਚ੍ਚਮਿਚ੍ਛਕੋ।
‘‘Ayoge yuñjamattānaṃ, puriso kiccamicchako;
ਚਰਂ ਚੇ ਨਾਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਮੇ ਦੁਬ੍ਭਗਲਕ੍ਖਣਂ॥
Caraṃ ce nādhigaccheyya, taṃ me dubbhagalakkhaṇaṃ.
੩੨੧.
321.
‘‘ਅਬ੍ਬੂਲ਼੍ਹਂ ਅਘਗਤਂ વਿਜਿਤਂ, ਏਕਞ੍ਚੇ ਓਸ੍ਸਜੇਯ੍ਯ ਕਲੀવ ਸਿਯਾ।
‘‘Abbūḷhaṃ aghagataṃ vijitaṃ, ekañce ossajeyya kalīva siyā;
ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਚੇ ਓਸ੍ਸਜੇਯ੍ਯ ਅਨ੍ਧੋવ ਸਿਯਾ, ਸਮવਿਸਮਸ੍ਸ ਅਦਸ੍ਸਨਤੋ॥
Sabbānipi ce ossajeyya andhova siyā, samavisamassa adassanato.
੩੨੨.
322.
‘‘ਯਞ੍ਹਿ ਕਯਿਰਾ ਤਞ੍ਹਿ વਦੇ, ਯਂ ਨ ਕਯਿਰਾ ਨ ਤਂ વਦੇ।
‘‘Yañhi kayirā tañhi vade, yaṃ na kayirā na taṃ vade;
ਅਕਰੋਨ੍ਤਂ ਭਾਸਮਾਨਂ, ਪਰਿਜਾਨਨ੍ਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾ॥
Akarontaṃ bhāsamānaṃ, parijānanti paṇḍitā.
੩੨੩.
323.
‘‘ਯਥਾਪਿ ਰੁਚਿਰਂ ਪੁਪ੍ਫਂ, વਣ੍ਣવਨ੍ਤਂ ਅਗਨ੍ਧਕਂ।
‘‘Yathāpi ruciraṃ pupphaṃ, vaṇṇavantaṃ agandhakaṃ;
ਏવਂ ਸੁਭਾਸਿਤਾ વਾਚਾ, ਅਫਲਾ ਹੋਤਿ ਅਕੁਬ੍ਬਤੋ॥
Evaṃ subhāsitā vācā, aphalā hoti akubbato.
੩੨੪.
324.
‘‘ਯਥਾਪਿ ਰੁਚਿਰਂ ਪੁਪ੍ਫਂ, વਣ੍ਣવਨ੍ਤਂ ਸੁਗਨ੍ਧਕਂ।
‘‘Yathāpi ruciraṃ pupphaṃ, vaṇṇavantaṃ sugandhakaṃ;
ਏવਂ ਸੁਭਾਸਿਤਾ વਾਚਾ, ਸਫਲਾ ਹੋਤਿ ਕੁਬ੍ਬਤੋ’’ਤਿ॥ –
Evaṃ subhāsitā vācā, saphalā hoti kubbato’’ti. –
ਇਮਾ ਪਞ੍ਚ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ।
Imā pañca gāthā abhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਅਯੋਗੇਤਿ ਅਯੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬੇ ਅਸੇવਿਤਬ੍ਬੇ ਅਨ੍ਤਦ੍વਯੇ। ਇਧ ਪਨ ਅਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗવਸੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਯੋਜੇਨ੍ਤੋ ਤਥਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ। ਕਿਚ੍ਚਮਿਚ੍ਛਕੋਤਿ ਉਭਯਹਿਤਾવਹਂ ਕਿਚ੍ਚਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੋ, ਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਅਯੋਗੇ ਚਰਂ ਚਰਨ੍ਤੋ ਚੇ ਭવੇਯ੍ਯ। ਨਾਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯਥਾਧਿਪ੍ਪੇਤਂ ਹਿਤਸੁਖਂ ਨ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯਾਤਿ ਞਾਯੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਂ ਅਹਂ ਤਿਤ੍ਥਿਯਮਤવਞ੍ਚਿਤੋ ਅਯੋਗੇ ਯੁਞ੍ਜਿਂ, ਤਂ ਮੇ ਦੁਬ੍ਭਗਲਕ੍ਖਣਂ ਅਪੁਞ੍ਞਸਭਾવੋ। ‘‘ਪੁਰਿਮਕਮ੍ਮਬ੍ਯਾਮੋਹਿਤੋ ਅਯੋਗੇ ਯੁਞ੍ਜਿ’’ਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Tattha ayogeti ayuñjitabbe asevitabbe antadvaye. Idha pana attakilamathānuyogavasena attho veditabbo. Yuñjanti tasmiṃ attānaṃ yuñjanto yojento tathā paṭipajjanto. Kiccamicchakoti ubhayahitāvahaṃ kiccaṃ icchanto, tappaṭipakkhato ayoge caraṃ caranto ce bhaveyya. Nādhigaccheyyāti yathādhippetaṃ hitasukhaṃ na pāpuṇeyyāti ñāyo. Tasmā yaṃ ahaṃ titthiyamatavañcito ayoge yuñjiṃ, taṃ me dubbhagalakkhaṇaṃ apuññasabhāvo. ‘‘Purimakammabyāmohito ayoge yuñji’’nti dasseti.
ਅਬ੍ਬੂਲ਼੍ਹਂ ਅਘਗਤਂ વਿਜਿਤਨ੍ਤਿ વਿਬਾਧਨਸਭਾવਤਾਯ ਅਘਾ ਨਾਮ ਰਾਗਾਦਯੋ, ਅਘਾਨਿ ਏવ ਅਘਗਤਂ, ਅਘਗਤਾਨਂ વਿਜਿਤਂ ਸਂਸਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ વਿਜਯੋ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਾਭਿਭવੋ। ‘‘ਅਘਗਤਂ વਿਜਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਅਨੁਨਾਸਿਕਲੋਪਂ ਅਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਂ ਅਬ੍ਬੂਲ਼੍ਹਂ ਅਨੁਦ੍ਧਤਂ ਯੇਨ, ਤਂ ਅਬ੍ਬੂਲ਼੍ਹਾਘਗਤਂ વਿਜਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਏવਂਭੂਤੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਕਿਲੇਸੇ ਅਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕਞ੍ਚੇ ਓਸ੍ਸਜੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਦੁਤਿਯਤਾਯ ਪਧਾਨਤਾਯ ਚ ਏਕਂ ਅਪ੍ਪਮਾਦਂ ਸਮ੍ਮਾਪਯੋਗਮੇવ વਾ ਓਸ੍ਸਜੇਯ੍ਯ ਪਰਿਚ੍ਚਜੇਯ੍ਯ ਚੇ। ਕਲੀવ ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਲ਼ਕਣ੍ਣੀ વਿਯ ਸਿਯਾ। ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਚੇ ਓਸ੍ਸਜੇਯ੍ਯਾਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਪਾਚਕਾਨਿ ਸਦ੍ਧਾવੀਰਿਯਸਤਿਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਓਸ੍ਸਜੇਯ੍ਯ ਚੇ, ਅਭਾવਨਾਯ ਛਡ੍ਡੇਯ੍ਯ ਚੇ, ਅਨ੍ਧੋવ ਸਿਯਾ ਸਮવਿਸਮਸ੍ਸ ਅਦਸ੍ਸਨਤੋ।
Abbūḷhaṃ aghagataṃ vijitanti vibādhanasabhāvatāya aghā nāma rāgādayo, aghāni eva aghagataṃ, aghagatānaṃ vijitaṃ saṃsārappavatti, tesaṃ vijayo kusaladhammābhibhavo. ‘‘Aghagataṃ vijita’’nti anunāsikalopaṃ akatvā vuttaṃ. Taṃ abbūḷhaṃ anuddhataṃ yena, taṃ abbūḷhāghagataṃ vijitaṃ katvā evaṃbhūto hutvā, kilese asamucchinditvāti attho. Ekañce ossajeyyāti adutiyatāya padhānatāya ca ekaṃ appamādaṃ sammāpayogameva vā ossajeyya pariccajeyya ce. Kalīva so puggalo kāḷakaṇṇī viya siyā. Sabbānipi ce ossajeyyāti sabbānipi vimuttiyā paripācakāni saddhāvīriyasatisamādhipaññindriyāni ossajeyya ce, abhāvanāya chaḍḍeyya ce, andhova siyā samavisamassa adassanato.
ਯਥਾਤਿ ਓਪਮ੍ਮਸਮ੍ਪਟਿਪਾਦਨਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਰੁਚਿਰਨ੍ਤਿ ਸੋਭਨਂ। વਣ੍ਣવਨ੍ਤਨ੍ਤਿ વਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਅਗਨ੍ਧਕਨ੍ਤਿ ਗਨ੍ਧਰਹਿਤਂ ਪਾਲਿਭਦ੍ਦਕਗਿਰਿਕਣ੍ਣਿਕਜਯਸੁਮਨਾਦਿਭੇਦਂ। ਏવਂ ਸੁਭਾਸਿਤਾ વਾਚਾਤਿ ਸੁਭਾਸਿਤਾ વਾਚਾ ਨਾਮ ਤੇਪਿਟਕਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ વਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਪੁਪ੍ਫਸਦਿਸਂ। ਯਥਾ ਹਿ ਅਗਨ੍ਧਕਂ ਪੁਪ੍ਫਂ ਧਾਰੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਗਨ੍ਧੋ ਨ ਫਰਤਿ, ਏવਂ ਏਤਮ੍ਪਿ ਯੋ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਸવਨਾਦੀਹਿ ਚ ਸਮਾਚਰਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਅਸਮਾਚਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਂ ਤਤ੍ਥ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਅਕੁਬ੍ਬਤੋ ਸੁਤਗਨ੍ਧਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਗਨ੍ਧਞ੍ਚ ਨ ਆવਹਤਿ ਅਫਲਾ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਏવਂ ਸੁਭਾਸਿਤਾ વਾਚਾ, ਅਫਲਾ ਹੋਤਿ ਅਕੁਬ੍ਬਤੋ’’ਤਿ।
Yathāti opammasampaṭipādanatthe nipāto. Ruciranti sobhanaṃ. Vaṇṇavantanti vaṇṇasaṇṭhānasampannaṃ. Agandhakanti gandharahitaṃ pālibhaddakagirikaṇṇikajayasumanādibhedaṃ. Evaṃ subhāsitā vācāti subhāsitā vācā nāma tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ vaṇṇasaṇṭhānasampannapupphasadisaṃ. Yathā hi agandhakaṃ pupphaṃ dhārentassa sarīre gandho na pharati, evaṃ etampi yo sakkaccasavanādīhi ca samācarati, tassa sakkaccaṃ asamācarantassa yaṃ tattha kattabbaṃ, taṃ akubbato sutagandhaṃ paṭipattigandhañca na āvahati aphalā hoti. Tena vuttaṃ ‘‘evaṃ subhāsitā vācā, aphalā hoti akubbato’’ti.
ਸੁਗਨ੍ਧਕਨ੍ਤਿ ਸੁਮਨਚਮ੍ਪਕਨੀਲੁਪ੍ਪਲਪੁਪ੍ਫਾਦਿਭੇਦਂ। ਏવਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਤਂ ਪੁਪ੍ਫਂ ਧਾਰੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਗਨ੍ਧੋ ਫਰਤਿ, ਏવਂ ਤੇਪਿਟਕਬੁਦ੍ਧવਚਨਸਙ੍ਖਾਤਾ ਸੁਭਾਸਿਤਾ વਾਚਾਪਿ ਯੋ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਸવਨਾਦੀਹਿ ਤਤ੍ਥ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਕਰੋਤਿ, ਅਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸਫਲਾ ਹੋਤਿ, ਸੁਤਗਨ੍ਧਪਟਿਪਤ੍ਤਿਗਨ੍ਧਾਨਂ ਆવਹਨਤੋ ਮਹਪ੍ਫਲਾ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥੋવਾਦਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਯਥਾਕਾਰੀ ਤਥਾવਾਦੀ ਚ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
Sugandhakanti sumanacampakanīluppalapupphādibhedaṃ. Evanti yathā taṃ pupphaṃ dhārentassa sarīre gandho pharati, evaṃ tepiṭakabuddhavacanasaṅkhātā subhāsitā vācāpi yo sakkaccasavanādīhi tattha kattabbaṃ karoti, assa puggalassa saphalā hoti, sutagandhapaṭipattigandhānaṃ āvahanato mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Tasmā yathovādaṃ paṭipajjeyya, yathākārī tathāvādī ca bhaveyyāti. Sesaṃ vuttanayameva.
ਸੁਭੂਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Subhūtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੨. ਸੁਭੂਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 2. Subhūtattheragāthā