| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಪದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Apadāna-aṭṭhakathā |
೩. ಸುಭೂತಿವಗ್ಗೋ
3. Subhūtivaggo
೧. ಸುಭೂತಿತ್ಥೇರಅಪದಾನವಣ್ಣನಾ
1. Subhūtittheraapadānavaṇṇanā
ಹಿಮವನ್ತಸ್ಸಾವಿದೂರೇತಿಆದಿಕಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸುಭೂತಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಅಪದಾನಂ। ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇಯೇವ ಪದುಮುತ್ತರೇ ಭಗವತಿ ಲೋಕನಾಥೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಸ್ಸ ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಸ್ಸ ನನ್ದಮಾಣವೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಾರಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಾರಭೂತೇಹಿ ಚತುಚತ್ತಾಲೀಸಾಯ ಮಾಣವಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ। ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ತೇಪಿ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಝಾನಲಾಭಿನೋ ಅಹೇಸುಂ।
Himavantassāvidūretiādikaṃ āyasmato subhūtittherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto ito kappasatasahassamatthake anuppanneyeva padumuttare bhagavati lokanāthe haṃsavatīnagare aññatarassa brāhmaṇamahāsālassa ekaputtako hutvā nibbatti, tassa nandamāṇavoti nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggaṇhitvā tattha sāraṃ apassanto attano parivārabhūtehi catucattālīsāya māṇavasahassehi saddhiṃ pabbatapāde isipabbajjaṃ pabbajitvā aṭṭha samāpattiyo pañcābhiññāyo ca nibbattesi. Antevāsikānampi kammaṭṭhānaṃ ācikkhi. Tepi nacirasseva jhānalābhino ahesuṃ.
ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಪದುಮುತ್ತರೋ ಭಗವಾ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಹಂಸವತೀನಗರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ನನ್ದತಾಪಸಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಜಟಿಲಾನಂ ಅರಹತ್ತೂಪನಿಸ್ಸಯಂ, ನನ್ದತಾಪಸಸ್ಸ ಚ ದ್ವೀಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಸಾವಕಟ್ಠಾನನ್ತರಸ್ಸ ಪತ್ಥನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾತೋವ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯೇ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಅಞ್ಞಂ ಕಞ್ಚಿ ಅನಾಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸೀಹೋ ವಿಯ ಏಕಚರೋ ನನ್ದತಾಪಸಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಸು ಫಲಾಫಲತ್ಥಾಯ ಗತೇಸು ‘‘ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಮೇ ಜಾನಾತೂ’’ತಿ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ನನ್ದತಾಪಸಸ್ಸ ಆಕಾಸತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ನನ್ದತಾಪಸೋ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವಞ್ಚೇವ ಲಕ್ಖಣಪಾರಿಪೂರಿಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ಲಕ್ಖಣಮನ್ತೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇಹಿ ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನಾಮ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸನ್ತೋ ರಾಜಾ ಹೋತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಪಬ್ಬಜನ್ತೋ ಲೋಕೇ ವಿವಟಚ್ಛೇದೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಬುದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಪುರಿಸಾಜಾನೀಯೋ ನಿಸ್ಸಂಸಯಂ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ನಿಸೀದಿ ಭಗವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ। ನನ್ದತಾಪಸೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಆಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚತುಚತ್ತಾಲೀಸಸಹಸ್ಸಜಟಿಲಾ ಪಣೀತಪಣೀತಾನಿ ಓಜವನ್ತಾನಿ ಫಲಾಫಲಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಸಮ್ಪತ್ತಾ ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚೇವ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಚ ನಿಸಿನ್ನಾಕಾರಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆಚರಿಯ, ಮಯಂ ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಹನ್ತತರೋ ನತ್ಥೀ’ತಿ ವಿಚರಾಮ, ಅಯಂ ಪನ ಪುರಿಸೋ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಹನ್ತತರೋ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ। ನನ್ದತಾಪಸೋ – ‘‘ತಾತಾ , ಕಿಂ ವದೇಥ, ತುಮ್ಹೇ ಸಾಸಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿಯೋಜನಸತಸಹಸ್ಸುಬ್ಬೇಧಂ ಸಿನೇರುಂ ಉಪಮೇತುಂ ಇಚ್ಛಥ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಾ ಮಂ ಉಪಮಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥ ತೇ ತಾಪಸಾ – ‘‘ಸಚೇ ಅಯಂ ಓರಕೋ ಅಭವಿಸ್ಸ, ನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಏವಂ ಉಪಮಂ ಆಹರೇಯ್ಯ। ಯಾವ ಮಹಾವತಾಯಂ ಪುರಿಸಾಜಾನೀಯೋ’’ತಿ ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ ಸಿರಸಾ ವನ್ದಿಂಸು। ಅಥ ತೇ ಆಚರಿಯೋ ಆಹ – ‘‘ತಾತಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ನತ್ಥಿ, ಭಗವಾ ಚ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯಂ ಇಧಾಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ಮಯಂ ಯಥಾಬಲಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ದಸ್ಸಾಮ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಯಂ ಯಂ ಪಣೀತಂ ಫಲಾಫಲಂ ಆಭತಂ, ತಂ ತಂ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಸಹತ್ಥೇನೇವ ಧೋವಿತ್ವಾ ಸಯಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಸತ್ಥಾರಾ ಫಲಾಫಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮತ್ತೇ ದೇವತಾ ದಿಬ್ಬೋಜಂ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು। ತಾಪಸೋ ಉದಕಮ್ಪಿ ಸಯಮೇವ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ತತೋ ಭೋಜನಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸತ್ಥರಿ ಸಬ್ಬೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಸಾರಣೀಯಂ ಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಸತ್ಥು ಚಿತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಖೀಣಾಸವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು।
Tena ca samayena padumuttaro bhagavā loke uppajjitvā haṃsavatīnagaraṃ upanissāya viharanto ekadivasaṃ paccūsasamaye lokaṃ volokento nandatāpasassa antevāsikajaṭilānaṃ arahattūpanissayaṃ, nandatāpasassa ca dvīhaṅgehi samannāgatassa sāvakaṭṭhānantarassa patthanaṃ disvā pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā pubbaṇhasamaye pattacīvaramādāya aññaṃ kañci anāmantetvā sīho viya ekacaro nandatāpasassa antevāsikesu phalāphalatthāya gatesu ‘‘buddhabhāvaṃ me jānātū’’ti passantasseva nandatāpasassa ākāsato otaritvā pathaviyaṃ patiṭṭhāsi. Nandatāpaso buddhānubhāvañceva lakkhaṇapāripūriñca disvā lakkhaṇamante sammasitvā ‘‘imehi lakkhaṇehi samannāgato nāma agāraṃ ajjhāvasanto rājā hoti cakkavattī, pabbajanto loke vivaṭacchedo sabbaññū buddho hoti, ayaṃ purisājānīyo nissaṃsayaṃ buddho’’ti ñatvā paccuggamanaṃ katvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā āsanaṃ paññāpetvā adāsi. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Nandatāpasopi attano anucchavikaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi. Tasmiṃ samaye catucattālīsasahassajaṭilā paṇītapaṇītāni ojavantāni phalāphalāni gahetvā ācariyassa santikaṃ sampattā buddhānañceva ācariyassa ca nisinnākāraṃ oloketvā āhaṃsu – ‘‘ācariya, mayaṃ ‘imasmiṃ loke tumhehi mahantataro natthī’ti vicarāma, ayaṃ pana puriso tumhehi mahantataro maññe’’ti. Nandatāpaso – ‘‘tātā , kiṃ vadetha, tumhe sāsapena saddhiṃ aṭṭhasaṭṭhiyojanasatasahassubbedhaṃ sineruṃ upametuṃ icchatha, sabbaññubuddhena saddhiṃ mā maṃ upamitthā’’ti āha. Atha te tāpasā – ‘‘sace ayaṃ orako abhavissa, na amhākaṃ ācariyo evaṃ upamaṃ āhareyya. Yāva mahāvatāyaṃ purisājānīyo’’ti pādesu nipatitvā sirasā vandiṃsu. Atha te ācariyo āha – ‘‘tātā, amhākaṃ buddhānaṃ anucchaviko deyyadhammo natthi, bhagavā ca bhikkhācāravelāyaṃ idhāgato, tasmā mayaṃ yathābalaṃ deyyadhammaṃ dassāma, tumhehi yaṃ yaṃ paṇītaṃ phalāphalaṃ ābhataṃ, taṃ taṃ āharathā’’ti āharāpetvā sahattheneva dhovitvā sayaṃ tathāgatassa patte patiṭṭhāpesi. Satthārā phalāphale paṭiggahitamatte devatā dibbojaṃ pakkhipiṃsu. Tāpaso udakampi sayameva parissāvetvā adāsi. Tato bhojanakiccaṃ niṭṭhāpetvā nisinne satthari sabbe antevāsike pakkositvā satthu santike sāraṇīyaṃ kathaṃ kathento nisīdi. Satthā ‘‘bhikkhusaṅgho āgacchatū’’ti cintesi. Satthu cittaṃ ñatvā satasahassamattā khīṇāsavā āgantvā satthāraṃ vanditvā aṭṭhaṃsu.
ಅಥ ನನ್ದತಾಪಸೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತಾತಾ, ಬುದ್ಧಾನಂ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಮ್ಪಿ ನೀಚಂ, ಸಮಣಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸಪಿ ಆಸನಂ ನತ್ಥಿ। ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಜ್ಜ ಉಳಾರಂ ಭಗವತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪಬ್ಬತಪಾದತೋ ವಣ್ಣಗನ್ಧಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯತ್ತಾ ಇದ್ಧಿವಿಸಯಸ್ಸ ತೇ ಮುಹುತ್ತೇನೇವ ವಣ್ಣಗನ್ಧರಸಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಪುಪ್ಫಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸುಂ। ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ತಿಗಾವುತಂ, ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಡ್ಢಯೋಜನಾದಿಭೇದಂ, ಸಙ್ಘನವಕಸ್ಸ ಉಸಭಮತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸುಂ। ಏವಂ ಪಞ್ಞತ್ತೇಸು ಆಸನೇಸು ನನ್ದತಾಪಸೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರತೋ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಠಿತೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಇಮಂ ಪುಪ್ಫಾಸನಂ ಆರುಯ್ಹ ನಿಸೀದಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ನಿಸೀದಿ ಭಗವಾ ಪುಪ್ಫಾಸನೇ। ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸತ್ಥರಿ ಸತ್ಥು ಆಕಾರಂ ಞತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿಂಸು। ನನ್ದತಾಪಸೋ ಮಹನ್ತಂ ಪುಪ್ಫಚ್ಛತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಧಾರೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ತಾಪಸಾನಂ ಅಯಂ ಸಕ್ಕಾರೋ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ। ಸತ್ಥು ಸಮಾಪನ್ನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಂಸು। ತಥಾಗತೇ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿರೋಧಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಕಾಲೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ವನಮೂಲಫಲಾಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸೇಸಕಾಲೇ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಅಟ್ಠಂಸು। ನನ್ದತಾಪಸೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಮ್ಪಿ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಚ್ಛತ್ತಂ ಧಾರೇನ್ತೋಯೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ಪೀತಿಸುಖೇನೇವ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ।
Atha nandatāpaso antevāsike āmantesi – ‘‘tātā, buddhānaṃ nisinnāsanampi nīcaṃ, samaṇasatasahassassapi āsanaṃ natthi. Tumhehi ajja uḷāraṃ bhagavato bhikkhusaṅghassa ca sakkāraṃ kātuṃ vaṭṭati, pabbatapādato vaṇṇagandhasampannāni pupphāni āharathā’’ti āha. Acinteyyattā iddhivisayassa te muhutteneva vaṇṇagandharasasampannāni pupphāni āharitvā buddhānaṃ yojanappamāṇaṃ pupphāsanaṃ paññāpesuṃ. Aggasāvakānaṃ tigāvutaṃ, sesabhikkhūnaṃ aḍḍhayojanādibhedaṃ, saṅghanavakassa usabhamattaṃ paññāpesuṃ. Evaṃ paññattesu āsanesu nandatāpaso tathāgatassa purato añjaliṃ paggayha ṭhito, ‘‘bhante, amhākaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya imaṃ pupphāsanaṃ āruyha nisīdathā’’ti āha. Nisīdi bhagavā pupphāsane. Evaṃ nisinne satthari satthu ākāraṃ ñatvā bhikkhū attano attano pattāsane nisīdiṃsu. Nandatāpaso mahantaṃ pupphacchattaṃ gahetvā tathāgatassa matthake dhārento aṭṭhāsi. Satthā ‘‘tāpasānaṃ ayaṃ sakkāro mahapphalo hotū’’ti nirodhasamāpattiṃ samāpajji. Satthu samāpannabhāvaṃ ñatvā bhikkhūpi samāpattiṃ samāpajjiṃsu. Tathāgate sattāhaṃ nirodhaṃ samāpajjitvā nisinne antevāsikā bhikkhācārakāle sampatte vanamūlaphalāphalaṃ paribhuñjitvā sesakāle buddhānaṃ añjaliṃ paggayha aṭṭhaṃsu. Nandatāpaso pana bhikkhācārampi agantvā pupphacchattaṃ dhārentoyeva sattāhaṃ pītisukheneva vītināmesi.
ಸತ್ಥಾ ನಿರೋಧತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಅರಣವಿಹಾರಿಅಙ್ಗೇನ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಙ್ಗೇನ ಚಾತಿ ದ್ವೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಏಕಂ ಸಾವಕಂ ‘‘ಇಸಿಗಣಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಾಸನಾನುಮೋದನಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಸೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಪಟಿಲದ್ಧಮಹಾಲಾಭೋ ಮಹಾಯೋಧೋ ವಿಯ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಅತ್ತನೋ ವಿಸಯೇ ಠತ್ವಾ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಮಕಾಸಿ। ತಸ್ಸ ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸತ್ಥಾ ಸಯಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಸತ್ಥು ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಚತುಚತ್ತಾಲೀಸಸಹಸ್ಸತಾಪಸಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ – ‘‘ಏಥ ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ। ತೇಸಂ ತಾವದೇವ ಕೇಸಮಸ್ಸೂ ಅನ್ತರಧಾಯಿಂಸು । ಅಟ್ಠ ಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಸರೀರೇ ಪಟಿಮುಕ್ಕಾವ ಅಹೇಸುಂ। ತೇ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಿಕತ್ಥೇರಾ ವಿಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಪರಿವಾರಯಿಂಸು। ನನ್ದತಾಪಸೋ ಪನ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತತಾಯ ವಿಸೇಸಂ ನಾಧಿಗಞ್ಛಿ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಅರಣವಿಹಾರಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಂ ಆರದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ – ‘‘ಅಹೋ ವತಾಹಮ್ಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಇಮಿನಾ ಸಾವಕೇನ ಲದ್ಧಗುಣಂ ಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉದಪಾದಿ। ಸೋ ತೇನ ವಿತಕ್ಕೇನ ಮಗ್ಗಫಲಪಟಿವೇಧಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ತಥಾಗತಂ ಪನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಸಮ್ಮುಖೇ ಠಿತೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಇಸಿಗಣಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಾಸನಾನುಮೋದನಾ ಕತಾ, ಕೋ ನಾಮಾಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಸನೇ’’ತಿ? ‘‘ಅರಣವಿಹಾರಿಅಙ್ಗೇನ ಚ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಙ್ಗೇನ ಚ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ತೋ ಏಸೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯ್ವಾಯಂ ಮಯಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಪುಪ್ಫಚ್ಛತ್ತಂ ಧಾರೇನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೋ ಕತೋ, ತೇನ ಅಧಿಕಾರೇನ ಅಞ್ಞಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ನ ಪತ್ಥೇಮಿ, ಅನಾಗತೇ ಪನ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಅಯಂ ಥೇರೋ ವಿಯ ದ್ವೀಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸಾವಕೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ।
Satthā nirodhato vuṭṭhāya araṇavihāriaṅgena dakkhiṇeyyaṅgena cāti dvīhi aṅgehi samannāgataṃ ekaṃ sāvakaṃ ‘‘isigaṇassa pupphāsanānumodanaṃ karohī’’ti āṇāpesi. So cakkavattirañño santikā paṭiladdhamahālābho mahāyodho viya tuṭṭhamānaso attano visaye ṭhatvā tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ sammasitvā anumodanamakāsi. Tassa desanāvasāne satthā sayaṃ dhammaṃ desesi. Satthu desanāvasāne sabbepi catucattālīsasahassatāpasā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Satthā – ‘‘etha bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi. Tesaṃ tāvadeva kesamassū antaradhāyiṃsu . Aṭṭha parikkhārā sarīre paṭimukkāva ahesuṃ. Te saṭṭhivassikattherā viya satthāraṃ parivārayiṃsu. Nandatāpaso pana vikkhittacittatāya visesaṃ nādhigañchi. Tassa kira araṇavihārittherassa dhammaṃ sotuṃ āraddhakālato paṭṭhāya – ‘‘aho vatāhampi anāgate ekassa buddhassa sāsane iminā sāvakena laddhaguṇaṃ labheyya’’nti cittaṃ udapādi. So tena vitakkena maggaphalapaṭivedhaṃ kātuṃ nāsakkhi. Tathāgataṃ pana vanditvā añjaliṃ paggayha sammukhe ṭhito evamāha – ‘‘bhante, yena bhikkhunā isigaṇassa pupphāsanānumodanā katā, ko nāmāyaṃ tumhākaṃ sāsane’’ti? ‘‘Araṇavihāriaṅgena ca dakkhiṇeyyaṅgena ca etadaggaṭṭhānaṃ patto eso bhikkhū’’ti. ‘‘Bhante, yvāyaṃ mayā sattāhaṃ pupphacchattaṃ dhārentena sakkāro kato, tena adhikārena aññaṃ sampattiṃ na patthemi, anāgate pana ekassa buddhassa sāsane ayaṃ thero viya dvīhaṅgehi samannāgato sāvako bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi.
ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಸ ತಾಪಸಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾ’’ತಿ ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಮಿಜ್ಝನಕಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ತಾಪಸ, ನ ತೇ ಅಯಂ ಪತ್ಥನಾ ಮೋಘಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅನಾಗತೇ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ। ನನ್ದತಾಪಸೋ ಯಾವ ಚಕ್ಖುಪಥಂ ನ ಸಮತಿಕ್ಕಮತಿ, ತಾವ ಸತ್ಥು ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋವ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ತತೋ ಪನ ಚುತೋ ಅಪರಾನಿಪಿ ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಆರಞ್ಞಕೋವ ಅಹೋಸಿ, ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಆರಞ್ಞಕೋ ಹುತ್ವಾ ಗತಪಚ್ಚಾಗತವತ್ತಂ ಪೂರೇಸಿ। ಏತಂ ಕಿರ ವತ್ತಂ ಅಪರಿಪೂರೇತ್ವಾ ಮಹಾಸಾವಕಭಾವಂ ಪಾಪುಣನ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಗತಪಚ್ಚಾಗತವತ್ತಂ ಪನ ಆಗಮಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸೋ ವೀಸತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಗತಪಚ್ಚಾಗತವತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
Satthā ‘‘samijjhissati nu kho imassa tāpasassa patthanā’’ti anāgataṃsañāṇaṃ pesetvā olokento kappasatasahassaṃ atikkamitvā samijjhanakabhāvaṃ disvā, ‘‘tāpasa, na te ayaṃ patthanā moghaṃ bhavissati, anāgate kappasatasahassaṃ atikkamitvā gotamo nāma buddho uppajjissati, tassa santike samijjhissatī’’ti dhammakathaṃ kathetvā bhikkhusaṅghaparivuto ākāsaṃ pakkhandi. Nandatāpaso yāva cakkhupathaṃ na samatikkamati, tāva satthu bhikkhusaṅghassa ca añjaliṃ paggahetvā aṭṭhāsi. So aparabhāge kālena kālaṃ satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ suṇitvā aparihīnajjhānova kālaṃ katvā brahmaloke nibbatto. Tato pana cuto aparānipi pañca jātisatāni pabbajitvā āraññakova ahosi, kassapasammāsambuddhakālepi pabbajitvā āraññako hutvā gatapaccāgatavattaṃ pūresi. Etaṃ kira vattaṃ aparipūretvā mahāsāvakabhāvaṃ pāpuṇantā nāma natthi, gatapaccāgatavattaṃ pana āgamaṭṭhakathāsu vuttanayeneva veditabbaṃ. So vīsativassasahassāni gatapaccāgatavattaṃ pūretvā kālaṃ katvā tāvatiṃsadevaloke nibbatti.
ಏವಂ ಸೋ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಅಪರಾಪರಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನವಸೇನ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಅನೇಕಸತಕ್ಖತ್ತುಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಪದೇಸರಾಜಾ ಚ ಹುತ್ವಾ ಉಳಾರಂ ಮನುಸ್ಸಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಸುಭೂತೀತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ।
Evaṃ so tāvatiṃsabhavane aparāparaṃ uppajjanavasena dibbasampattiṃ anubhavitvā tato cuto manussaloke anekasatakkhattuṃ cakkavattirājā padesarājā ca hutvā uḷāraṃ manussasampattiṃ anubhavitvā amhākaṃ bhagavato uppannakāle sāvatthiyaṃ sumanaseṭṭhissa gehe anāthapiṇḍikassa kaniṭṭho hutvā nibbatti. Subhūtītissa nāmaṃ ahosi.
ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವಾ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ವೇಳುವನಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದಿನಾ ಲೋಕಾನುಗ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಸೀತವನೇ ವಿಹಾಸಿ। ತದಾ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಉಟ್ಠಾನಕಂ ಭಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಹಾಯಸ್ಸ ರಾಜಗಹಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಸೀತವನೇ ವಿಹರನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಠಮದಸ್ಸನೇನೇವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಯಾಚಿತ್ವಾ ತತೋ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸಯೋಜನೇ ಮಗ್ಗೇ ಯೋಜನೇ ಯೋಜನೇ ಸತಸಹಸ್ಸಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ವಿಹಾರೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಅಟ್ಠಕರೀಸಪ್ಪಮಾಣಂ ಜೇತಸ್ಸ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಉಯ್ಯಾನಭೂಮಿಂ ಕೋಟಿಸನ್ಥಾರೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಭಗವತೋ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ವಿಹಾರಮಹದಿವಸೇ ಅಯಂ ಸುಭೂತಿಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸೇಟ್ಠಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸದ್ಧಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ। ಸೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ದ್ವೇ ಮಾತಿಕಾ ಪಗುಣಾ ಕತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಮೇತ್ತಾಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ।
Tena ca samayena amhākaṃ bhagavā loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko anupubbena rājagahaṃ gantvā tattha veḷuvanapaṭiggahaṇādinā lokānuggahaṃ karonto rājagahaṃ upanissāya sītavane vihāsi. Tadā anāthapiṇḍiko seṭṭhi sāvatthiyaṃ uṭṭhānakaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā attano sahāyassa rājagahaseṭṭhino gehaṃ gantvā buddhuppādaṃ sutvā satthāraṃ sītavane viharantaṃ upasaṅkamitvā paṭhamadassaneneva sotāpattiphale patiṭṭhāya satthāraṃ sāvatthiṃ āgamanatthāya yācitvā tato pañcacattālīsayojane magge yojane yojane satasahassapariccāgena vihāre patiṭṭhāpetvā sāvatthiyaṃ aṭṭhakarīsappamāṇaṃ jetassa kumārassa uyyānabhūmiṃ koṭisanthārena kiṇitvā tattha bhagavato vihāraṃ kāretvā adāsi. Vihāramahadivase ayaṃ subhūtikuṭumbiko anāthapiṇḍikaseṭṭhinā saddhiṃ gantvā dhammaṃ suṇanto saddhaṃ paṭilabhitvā pabbaji. So upasampanno dve mātikā paguṇā katvā kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā araññe samaṇadhammaṃ karonto mettājhānaṃ nibbattetvā taṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಯಸ್ಮಾ ಸತ್ಥಾರಾ ದೇಸಿತನಿಯಾಮೇನ ಅನೋದಿಸ್ಸಕಂ ಕತ್ವಾ ದೇಸೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅರಣವಿಹಾರೀನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಘರೇ ಘರೇ ಮೇತ್ತಾಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ‘‘ಏವಂ ದಾಯಕಾನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ತೇನ ನಂ ಭಗವಾ ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅರಣವಿಹಾರೀನಂ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾನಞ್ಚ ಯದಿದಂ ಸುಭೂತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೧೯೮, ೨೦೧) ದ್ವಯಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ಏವಮಯಂ ಮಹಾಥೇರೋ ಅತ್ತನಾ ಪೂರಿತಪಾರಮೀನಂ ಫಲಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಲೋಕೇ ಅಭಿಞ್ಞಾತೋ ಅಭಿಲಕ್ಖಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಬಹುಜನಹಿತಾಯ ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ರಾಜಗಹಂ ಅಗಮಾಸಿ।
So dhammaṃ desento yasmā satthārā desitaniyāmena anodissakaṃ katvā deseti, tasmā araṇavihārīnaṃ aggo nāma jāto. Yasmā ca piṇḍāya caranto ghare ghare mettājhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya bhikkhaṃ paṭiggaṇhāti ‘‘evaṃ dāyakānaṃ mahapphalaṃ bhavissatī’’ti, tasmā dakkhiṇeyyānaṃ aggo nāma jāto. Tena naṃ bhagavā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ araṇavihārīnaṃ dakkhiṇeyyānañca yadidaṃ subhūtī’’ti (a. ni. 1.198, 201) dvayaṅgasamannāgate aggaṭṭhāne ṭhapesi. Evamayaṃ mahāthero attanā pūritapāramīnaṃ phalassa matthakaṃ arahattaṃ patvā loke abhiññāto abhilakkhito hutvā bahujanahitāya janapadacārikaṃ caranto anupubbena rājagahaṃ agamāsi.
ರಾಜಾ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ಥೇರಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಇಧೇವ, ಭನ್ತೇ, ವಸಥ, ವಸನಟ್ಠಾನಂ ವೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕನ್ತೋ ವಿಸ್ಸರಿ। ಥೇರೋ ಸೇನಾಸನಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ। ಥೇರಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ದೇವೋ ನ ವಸ್ಸತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಅವುಟ್ಠಿತಾಯ ಉಪದ್ದುತಾ ರಞ್ಞೋ ನಿವೇಸನದ್ವಾರೇ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಂ ಅಕಂಸು। ರಾಜಾ ‘‘ಕೇನ ನು ಖೋ ಕಾರಣೇನ ದೇವೋ ನ ವಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವೀಮಂಸನ್ತೋ ‘‘ಥೇರಸ್ಸ ಅಬ್ಭೋಕಾಸವಾಸೇನ ಮಞ್ಞೇ ನ ವಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಕುಟಿಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿಸ್ಸಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಣ್ಣಕುಟಿಯಂ ವಸಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಥೇರೋ ಕುಟಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತಿಣಸನ್ಥಾರಕೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿ। ತದಾ ದೇವೋ ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಫುಸಾಯತಿ, ನ ಸಮ್ಮಾಧಾರಂ ಅನುಪವೇಚ್ಛತಿ। ಅಥ ಥೇರೋ ಲೋಕಸ್ಸ ಅವುಟ್ಠಿಕಭಯಂ ವಿಧಮಿತುಕಾಮೋ ಅತ್ತನೋ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರವತ್ಥುಕಸ್ಸ ಪರಿಸ್ಸಯಸ್ಸ ಅಭಾವಂ ಪವೇದೇನ್ತೋ ‘‘ಛನ್ನಾ ಮೇ ಕುಟಿಕಾ’’ತಿ (ಥೇರಗಾ॰ ೧) ಗಾಥಮಾಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ ಥೇರಗಾಥಾಯಂ ವುತ್ತೋಯೇವ।
Rājā bimbisāro therassa āgamanaṃ sutvā upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘idheva, bhante, vasatha, vasanaṭṭhānaṃ vo karissāmī’’ti vatvā pakkanto vissari. Thero senāsanaṃ alabhanto abbhokāse vītināmesi. Therassānubhāvena devo na vassati. Manussā avuṭṭhitāya upaddutā rañño nivesanadvāre ukkuṭṭhiṃ akaṃsu. Rājā ‘‘kena nu kho kāraṇena devo na vassatī’’ti vīmaṃsanto ‘‘therassa abbhokāsavāsena maññe na vassatī’’ti cintetvā tassa paṇṇakuṭiṃ kārāpetvā ‘‘imissaṃ, bhante, paṇṇakuṭiyaṃ vasathā’’ti vatvā vanditvā pakkāmi. Thero kuṭiṃ pavisitvā tiṇasanthārake pallaṅkena nisīdi. Tadā devo thokaṃ thokaṃ phusāyati, na sammādhāraṃ anupavecchati. Atha thero lokassa avuṭṭhikabhayaṃ vidhamitukāmo attano ajjhattikabāhiravatthukassa parissayassa abhāvaṃ pavedento ‘‘channā me kuṭikā’’ti (theragā. 1) gāthamāha. Tassattho theragāthāyaṃ vuttoyeva.
ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತೇ ಮಹಾಥೇರಾ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇ ಪಕಾಸೇನ್ತೀತಿ? ಇಮಿನಾ ದೀಘೇನ ಅದ್ಧುನಾ ಅನಧಿಗತಪುಬ್ಬಂ ಪರಮಗಮ್ಭೀರಂ ಅತಿವಿಯ ಸನ್ತಂ ಪಣೀತಂ ಅತ್ತನಾ ಅಧಿಗತಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪೀತಿವೇಗಸಮುಸ್ಸಾಹಿತಉದಾನದೀಪನತ್ಥಂ ಸಾಸನಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಭಾವವಿಭಾವನತ್ಥಞ್ಚ ಪರಮಪ್ಪಿಚ್ಛಾ ಅರಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇ ಪಕಾಸೇನ್ತಿ। ಯಥಾ ತಂ ಲೋಕನಾಥೋ ಬೋಧನೇಯ್ಯಾನಂ ಅಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ‘‘ದಸಬಲಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಚತುವೇಸಾರಜ್ಜವಿಸಾರದೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೨೧; ಮ॰ ನಿ॰ ೧. ೧೪೮ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇ ಪಕಾಸೇತಿ। ಏವಮಯಂ ಥೇರಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾಬ್ಯಾಕರಣಗಾಥಾಪಿ ಅಹೋಸೀತಿ।
Kasmā panete mahātherā attano guṇe pakāsentīti? Iminā dīghena addhunā anadhigatapubbaṃ paramagambhīraṃ ativiya santaṃ paṇītaṃ attanā adhigatalokuttaradhammaṃ paccavekkhitvā pītivegasamussāhitaudānadīpanatthaṃ sāsanassa niyyānikabhāvavibhāvanatthañca paramappicchā ariyā attano guṇe pakāsenti. Yathā taṃ lokanātho bodhaneyyānaṃ ajjhāsayavasena ‘‘dasabalasamannāgato, bhikkhave, tathāgato catuvesārajjavisārado’’tiādinā (a. ni. 10.21; ma. ni. 1. 148 atthato samānaṃ) attano guṇe pakāseti. Evamayaṃ therassa aññābyākaraṇagāthāpi ahosīti.
೧. ಏವಂ ಸೋ ಪತ್ತಅರಹತ್ತಫಲೋ ಪತ್ತಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನೋ ಚ ಅತ್ತನೋ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಸರಿತ್ವಾ ಸೋಮನಸ್ಸಜಾತೋ ಪುಬ್ಬಚರಿತಾಪದಾನಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಸ್ಸಾವಿದೂರೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಹಿಮವನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಹಿಮಾಲಯಪಬ್ಬತಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಆಸನ್ನೇ ಸಮೀಪೇ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಗಮನಾಗಮನಸಮ್ಪನ್ನೇ ಸಞ್ಚರಣಟ್ಠಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಸಭೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬತೋತಿ ಪಬ್ಬತಾನಂ ಜೇಟ್ಠತ್ತಾ ನಾಮೇನ ನಿಸಭೋ ನಾಮ ಸೇಲಮಯಪಬ್ಬತೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅಸ್ಸಮೋ ಸುಕತೋ ಮಯ್ಹನ್ತಿ ತತ್ಥ ಪಬ್ಬತೇ ಮಯ್ಹಂ ವಸನತ್ಥಾಯ ಅಸ್ಸಮೋ ಅರಞ್ಞಾವಾಸೋ ಸುಟ್ಠು ಕತೋ। ಕುಟಿರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನವತಿಪರಿಕ್ಖೇಪಾದಿವಸೇನ ಸುನ್ದರಾಕಾರೇನ ಕತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ಸುಮಾಪಿತಾತಿ ಪಣ್ಣೇಹಿ ಛಾದಿತಾ ಸಾಲಾ ಮಯ್ಹಂ ನಿವಾಸನತ್ಥಾಯ ಸುಟ್ಠು ಮಾಪಿತಾ ನಿಟ್ಠಾಪಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
1. Evaṃ so pattaarahattaphalo pattaetadaggaṭṭhāno ca attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento himavantassāvidūretiādimāha. Tattha himavantassāti himālayapabbatassa avidūre āsanne samīpe pabbatapāde manussānaṃ gamanāgamanasampanne sañcaraṇaṭṭhāneti attho. Nisabho nāma pabbatoti pabbatānaṃ jeṭṭhattā nāmena nisabho nāma selamayapabbato ahosīti sambandho. Assamo sukato mayhanti tattha pabbate mayhaṃ vasanatthāya assamo araññāvāso suṭṭhu kato. Kuṭirattiṭṭhānadivāṭṭhānavatiparikkhepādivasena sundarākārena katoti attho. Paṇṇasālā sumāpitāti paṇṇehi chāditā sālā mayhaṃ nivāsanatthāya suṭṭhu māpitā niṭṭhāpitāti attho.
೨. ಕೋಸಿಯೋ ನಾಮ ನಾಮೇನಾತಿ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಕತನಾಮಧೇಯ್ಯೇನ ಕೋಸಿಯೋ ನಾಮ। ಉಗ್ಗತಾಪನೋ ಪಾಕಟತಪೋ ಘೋರತಪೋ। ಏಕಾಕಿಯೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅಭಾವಾ ಅಹಂ ಏವ ಏಕೋ। ಅದುತಿಯೋ ದುತಿಯತಾಪಸರಹಿತೋ ಜಟಿಲೋ ಜಟಾಧಾರೀ ತಾಪಸೋ ತದಾ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ನಿಸಭೇ ಪಬ್ಬತೇ ವಸಾಮಿ ವಿಹರಾಮೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
2.Kosiyo nāma nāmenāti mātāpitūhi katanāmadheyyena kosiyo nāma. Uggatāpano pākaṭatapo ghoratapo. Ekākiyo aññesaṃ abhāvā ahaṃ eva eko. Adutiyo dutiyatāpasarahito jaṭilo jaṭādhārī tāpaso tadā tasmiṃ kāle nisabhe pabbate vasāmi viharāmīti sambandho.
೩. ಫಲಂ ಮೂಲಞ್ಚ ಪಣ್ಣಞ್ಚ, ನ ಭುಞ್ಜಾಮಿ ಅಹಂ ತದಾತಿ ತದಾ ತಸ್ಮಿಂ ನಿಸಭಪಬ್ಬತೇ ವಸನಕಾಲೇ ತಿಣ್ಡುಕಾದಿಫಲಂ ಮುಳಾಲಾದಿಮೂಲಂ, ಕಾರಪಣ್ಣಾದಿಪಣ್ಣಞ್ಚ ರುಕ್ಖತೋ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ನ ಭುಞ್ಜಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ಸತಿ ಕಥಂ ಜೀವತೀತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಪವತ್ತಂವ ಸುಪಾತಾಹನ್ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ಪವತ್ತಂ ಸಯಮೇವ ಜಾತಂ ಸುಪಾತಂ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಪತಿತಂ ಪಣ್ಣಾದಿಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಆಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ಅಹಂ ತಾವದೇ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಜೀವಾಮಿ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಮೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ‘‘ಪವತ್ತಪಣ್ಡುಪಣ್ಣಾನೀ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸ ಸಯಮೇವ ಪತಿತಾನಿ ಪಣ್ಡುಪಣ್ಣಾನಿ ರುಕ್ಖಪತ್ತಾನಿ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
3.Phalaṃ mūlañca paṇṇañca, na bhuñjāmi ahaṃ tadāti tadā tasmiṃ nisabhapabbate vasanakāle tiṇḍukādiphalaṃ muḷālādimūlaṃ, kārapaṇṇādipaṇṇañca rukkhato ocinitvā na bhuñjāmīti attho. Evaṃ sati kathaṃ jīvatīti taṃ dassento pavattaṃva supātāhanti āha. Tattha pavattaṃ sayameva jātaṃ supātaṃ attano dhammatāya patitaṃ paṇṇādikaṃ nissāya āhāraṃ katvā ahaṃ tāvade tasmiṃ kāle jīvāmi jīvikaṃ kappemīti sambandho. ‘‘Pavattapaṇḍupaṇṇānī’’ti vā pāṭho, tassa sayameva patitāni paṇḍupaṇṇāni rukkhapattāni upanissāya jīvāmīti attho.
೪. ನಾಹಂ ಕೋಪೇಮಿ ಆಜೀವನ್ತಿ ಅಹಂ ಜೀವಿತಂ ಚಜಮಾನೋಪಿ ಪರಿಚ್ಚಾಗಂ ಕುರುಮಾನೋಪಿ ತಣ್ಹಾವಸೇನ ಫಲಮೂಲಾದಿಆಹಾರಪರಿಯೇಸನಾಯ ಸಮ್ಮಾ ಆಜೀವಂ ನ ಕೋಪೇಮಿ ನ ನಾಸೇಮೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಆರಾಧೇಮಿ ಸಕಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ಮನಂ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ಸನ್ತುಟ್ಠಿಯಾ ಚ ಆರಾಧೇಮಿ ಪಸಾದೇಮಿ। ವಿವಜ್ಜೇಮಿ ಅನೇಸನನ್ತಿ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮದೂತಕಮ್ಮಾದಿವಸೇನ ಅನೇಸನಂ ಅಯುತ್ತಪರಿಯೇಸನಂ ವಿವಜ್ಜೇಮಿ ದೂರಂ ಕರೋಮಿ।
4.Nāhaṃ kopemi ājīvanti ahaṃ jīvitaṃ cajamānopi pariccāgaṃ kurumānopi taṇhāvasena phalamūlādiāhārapariyesanāya sammā ājīvaṃ na kopemi na nāsemīti sambandho. Ārādhemi sakaṃ cittanti sakaṃ cittaṃ attano manaṃ appicchatāya santuṭṭhiyā ca ārādhemi pasādemi. Vivajjemi anesananti vejjakammadūtakammādivasena anesanaṃ ayuttapariyesanaṃ vivajjemi dūraṃ karomi.
೫. ರಾಗೂಪಸಂಹಿತಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಯದಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಮಮ ರಾಗೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತದಾ ಸಯಮೇವ ಅತ್ತನಾಯೇವ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಾಮಿ ಞಾಣೇನ ಪಟಿವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ವಿನೋದೇಮಿ। ಏಕಗ್ಗೋ ತಂ ದಮೇಮಹನ್ತಿ ಅಹಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾರಮ್ಮಣೇ ಅಗ್ಗೋ ಸಮಾಹಿತೋ ತಂ ರಾಗಚಿತ್ತಂ ದಮೇಮಿ ದಮನಂ ಕರೋಮಿ।
5.Rāgūpasaṃhitaṃ cittanti yadā yasmiṃ kāle mama rāgena sampayuttaṃ cittaṃ uppajjati, tadā sayameva attanāyeva paccavekkhāmi ñāṇena paṭivekkhitvā vinodemi. Ekaggo taṃ damemahanti ahaṃ ekasmiṃ kammaṭṭhānārammaṇe aggo samāhito taṃ rāgacittaṃ damemi damanaṃ karomi.
೬. ರಜ್ಜಸೇ ರಜ್ಜನೀಯೇ ಚಾತಿ ರಜ್ಜನೀಯೇ ಅಲ್ಲೀಯಿತಬ್ಬೇ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಾದಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ರಜ್ಜಸೇ ಅಲ್ಲೀನೋ ಅಸಿ ಭವಸಿ। ದುಸ್ಸನೀಯೇ ಚ ದುಸ್ಸಸೇತಿ ದೂಸಿತಬ್ಬೇ ದೋಸಕರಣವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ದೂಸಕೋ ಅಸಿ। ಮುಯ್ಹಸೇ ಮೋಹನೀಯೇ ಚಾತಿ ಮೋಹಿತಬ್ಬೇ ಮೋಹಕರಣವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಮೋಯ್ಹಸಿ ಮೂಳ್ಹೋ ಅಸಿ ಭವಸಿ। ತಸ್ಮಾ ತುವಂ ವನಾ ವನತೋ ಅರಞ್ಞವಾಸತೋ ನಿಕ್ಖಮಸ್ಸು ಅಪಗಚ್ಛಾಹೀತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ದಮೇಮೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
6.Rajjase rajjanīye cāti rajjanīye allīyitabbe rūpārammaṇādivatthusmiṃ rajjase allīno asi bhavasi. Dussanīye ca dussaseti dūsitabbe dosakaraṇavatthusmiṃ dūsako asi. Muyhase mohanīye cāti mohitabbe mohakaraṇavatthusmiṃ moyhasi mūḷho asi bhavasi. Tasmā tuvaṃ vanā vanato araññavāsato nikkhamassu apagacchāhīti evaṃ attānaṃ damemīti sambandho.
೨೪. ತಿಮ್ಬರೂಸಕವಣ್ಣಾಭೋತಿ ಸುವಣ್ಣತಿಮ್ಬರೂಸಕವಣ್ಣಾಭೋ, ಜಮ್ಬೋನದಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವಾತಿ।
24.Timbarūsakavaṇṇābhoti suvaṇṇatimbarūsakavaṇṇābho, jambonadasuvaṇṇavaṇṇoti attho. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
ಸುಭೂತಿತ್ಥೇರಅಪದಾನವಣ್ಣನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Subhūtittheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಅಪದಾನಪಾಳಿ • Apadānapāḷi / ೧. ಸುಭೂತಿತ್ಥೇರಅಪದಾನಂ • 1. Subhūtittheraapadānaṃ
