| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / सुत्तनिपात-अट्ठकथा • Suttanipāta-aṭṭhakathā |
४. सुद्धट्ठकसुत्तवण्णना
4. Suddhaṭṭhakasuttavaṇṇanā
७९५. पस्सामि सुद्धन्ति सुद्धट्ठकसुत्तं। का उप्पत्ति? अतीते किर कस्सपस्स भगवतो काले बाराणसिवासी अञ्ञतरो कुटुम्बिको पञ्चहि सकटसतेहि पच्चन्तजनपदं अगमासि भण्डग्गहणत्थं। तत्थ वनचरकेन सद्धिं मित्तं कत्वा तस्स पण्णाकारं दत्वा पुच्छि – ‘‘कच्चि, ते सम्म, चन्दनसारं दिट्ठपुब्ब’’न्ति? ‘‘आम सामी’’ति च वुत्ते तेनेव सद्धिं चन्दनवनं पविसित्वा सब्बसकटानि चन्दनसारस्स पूरेत्वा तम्पि वनचरकं ‘‘यदा, सम्म, बाराणसिं आगच्छसि, तदा चन्दनसारं गहेत्वा आगच्छेय्यासी’’ति वत्वा बाराणसिंयेव अगमासि। अथापरेन समयेन सोपि वनचरको चन्दनसारं गहेत्वा तस्स घरं अगमासि। सो तं दिस्वा सब्बं पटिसन्थारं कत्वा सायन्हसमये चन्दनसारं पिसापेत्वा समुग्गं पूरेत्वा ‘‘गच्छ, सम्म, न्हायित्वा आगच्छा’’ति अत्तनो पुरिसेन सद्धिं न्हानतित्थं पेसेसि। तेन च समयेन बाराणसियं उस्सवो होति। अथ बाराणसिवासिनो पातोव दानं दत्वा सायं सुद्धवत्थनिवत्था मालागन्धादीनि गहेत्वा कस्सपस्स भगवतो महाचेतियं वन्दितुं गच्छन्ति। सो वनचरको ते दिस्वा ‘‘महाजनो कुहिं गच्छती’’ति पुच्छि। ‘‘विहारं चेतियवन्दनत्थाया’’ति च सुत्वा सयम्पि अगमासि। तत्थ मनुस्से हरितालमनोसिलादीहि नानप्पकारेहि चेतिये पूजं करोन्ते दिस्वा किञ्चि चित्रं कातुं अजानन्तो तं चन्दनं गहेत्वा महाचेतिये सुवण्णिट्ठकानं। उपरि कंसपातिमत्तं मण्डलं अकासि। अथ तत्थ सूरियुग्गमनवेलायं सूरियरस्मियो उट्ठहिंसु। सो तं दिस्वा पसीदि, पत्थनञ्च अकासि ‘‘यत्थ यत्थ निब्बत्तामि, ईदिसा मे रस्मियो उरे उट्ठहन्तू’’ति। सो कालं कत्वा तावतिंसेसु निब्बत्ति। तस्स उरे रस्मियो उट्ठहिंसु, चन्दमण्डलं वियस्स उरमण्डलं विरोचति, ‘‘चन्दाभो देवपुत्तो’’त्वेव च नं सञ्जानिंसु।
795.Passāmisuddhanti suddhaṭṭhakasuttaṃ. Kā uppatti? Atīte kira kassapassa bhagavato kāle bārāṇasivāsī aññataro kuṭumbiko pañcahi sakaṭasatehi paccantajanapadaṃ agamāsi bhaṇḍaggahaṇatthaṃ. Tattha vanacarakena saddhiṃ mittaṃ katvā tassa paṇṇākāraṃ datvā pucchi – ‘‘kacci, te samma, candanasāraṃ diṭṭhapubba’’nti? ‘‘Āma sāmī’’ti ca vutte teneva saddhiṃ candanavanaṃ pavisitvā sabbasakaṭāni candanasārassa pūretvā tampi vanacarakaṃ ‘‘yadā, samma, bārāṇasiṃ āgacchasi, tadā candanasāraṃ gahetvā āgaccheyyāsī’’ti vatvā bārāṇasiṃyeva agamāsi. Athāparena samayena sopi vanacarako candanasāraṃ gahetvā tassa gharaṃ agamāsi. So taṃ disvā sabbaṃ paṭisanthāraṃ katvā sāyanhasamaye candanasāraṃ pisāpetvā samuggaṃ pūretvā ‘‘gaccha, samma, nhāyitvā āgacchā’’ti attano purisena saddhiṃ nhānatitthaṃ pesesi. Tena ca samayena bārāṇasiyaṃ ussavo hoti. Atha bārāṇasivāsino pātova dānaṃ datvā sāyaṃ suddhavatthanivatthā mālāgandhādīni gahetvā kassapassa bhagavato mahācetiyaṃ vandituṃ gacchanti. So vanacarako te disvā ‘‘mahājano kuhiṃ gacchatī’’ti pucchi. ‘‘Vihāraṃ cetiyavandanatthāyā’’ti ca sutvā sayampi agamāsi. Tattha manusse haritālamanosilādīhi nānappakārehi cetiye pūjaṃ karonte disvā kiñci citraṃ kātuṃ ajānanto taṃ candanaṃ gahetvā mahācetiye suvaṇṇiṭṭhakānaṃ. Upari kaṃsapātimattaṃ maṇḍalaṃ akāsi. Atha tattha sūriyuggamanavelāyaṃ sūriyarasmiyo uṭṭhahiṃsu. So taṃ disvā pasīdi, patthanañca akāsi ‘‘yattha yattha nibbattāmi, īdisā me rasmiyo ure uṭṭhahantū’’ti. So kālaṃ katvā tāvatiṃsesu nibbatti. Tassa ure rasmiyo uṭṭhahiṃsu, candamaṇḍalaṃ viyassa uramaṇḍalaṃ virocati, ‘‘candābho devaputto’’tveva ca naṃ sañjāniṃsu.
सो ताय सम्पत्तिया छसु देवलोकेसु अनुलोमपटिलोमतो एकं बुद्धन्तरं खेपेत्वा अम्हाकं भगवति उप्पन्ने सावत्थियं ब्राह्मणमहासालकुले निब्बत्ति, तथेवस्स उरे चन्दमण्डलसदिसं रस्मिमण्डलं अहोसि। नामकरणदिवसे चस्स मङ्गलं कत्वा ब्राह्मणा तं मण्डलं दिस्वा ‘‘धञ्ञपुञ्ञलक्खणो अयं कुमारो’’ति विम्हिता ‘‘चन्दाभो’’ त्वेव नामं अकंसु। तं वयप्पत्तं ब्राह्मणा गहेत्वा अलङ्करित्वा रत्तकञ्चुकं पारुपापेत्वा रथे आरोपेत्वा ‘‘महाब्रह्मा अय’’न्ति पूजेत्वा ‘‘यो चन्दाभं पस्सति, सो यसधनादीनि लभति, सम्परायञ्च सग्गं गच्छती’’ति उग्घोसेन्ता गामनिगमराजधानीसु आहिण्डन्ति। गतगतट्ठाने मनुस्सा ‘‘एस किर भो चन्दाभो नाम, यो एतं पस्सति, सो यसधनसग्गादीनि लभती’’ति उपरूपरि आगच्छन्ति, सकलजम्बुदीपो चलि। ब्राह्मणा तुच्छहत्थकानं आगतानं न दस्सेन्ति, सतं वा सहस्सं वा गहेत्वा आगतानमेव दस्सेन्ति। एवं चन्दाभं गहेत्वा अनुविचरन्ता ब्राह्मणा कमेन सावत्थिं अनुप्पत्ता।
So tāya sampattiyā chasu devalokesu anulomapaṭilomato ekaṃ buddhantaraṃ khepetvā amhākaṃ bhagavati uppanne sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālakule nibbatti, tathevassa ure candamaṇḍalasadisaṃ rasmimaṇḍalaṃ ahosi. Nāmakaraṇadivase cassa maṅgalaṃ katvā brāhmaṇā taṃ maṇḍalaṃ disvā ‘‘dhaññapuññalakkhaṇo ayaṃ kumāro’’ti vimhitā ‘‘candābho’’ tveva nāmaṃ akaṃsu. Taṃ vayappattaṃ brāhmaṇā gahetvā alaṅkaritvā rattakañcukaṃ pārupāpetvā rathe āropetvā ‘‘mahābrahmā aya’’nti pūjetvā ‘‘yo candābhaṃ passati, so yasadhanādīni labhati, samparāyañca saggaṃ gacchatī’’ti ugghosentā gāmanigamarājadhānīsu āhiṇḍanti. Gatagataṭṭhāne manussā ‘‘esa kira bho candābho nāma, yo etaṃ passati, so yasadhanasaggādīni labhatī’’ti uparūpari āgacchanti, sakalajambudīpo cali. Brāhmaṇā tucchahatthakānaṃ āgatānaṃ na dassenti, sataṃ vā sahassaṃ vā gahetvā āgatānameva dassenti. Evaṃ candābhaṃ gahetvā anuvicarantā brāhmaṇā kamena sāvatthiṃ anuppattā.
तेन च समयेन भगवा पवत्तितवरधम्मचक्को अनुपुब्बेन सावत्थिं आगन्त्वा सावत्थियं विहरति जेतवने बहुजनहिताय धम्मं देसेन्तो। अथ चन्दाभो सावत्थिं पत्वा समुद्दपक्खन्तकुन्नदी विय अपाकटो अहोसि, चन्दाभोति भणन्तोपि नत्थि। सो सायन्हसमये महाजनकायं मालागन्धादीनि आदाय जेतवनाभिमुखं गच्छन्तं दिस्वा ‘‘कुहिं गच्छथा’’ति पुच्छि। ‘‘बुद्धो लोके उप्पन्नो, सो बहुजनहिताय धम्मं देसेति, तं सोतुं जेतवनं गच्छामा’’ति च तेसं वचनं सुत्वा सोपि ब्राह्मणगणपरिवुतो तत्थेव अगमासि। भगवा च तस्मिं समये धम्मसभायं वरबुद्धासने निसिन्नोव होति। चन्दाभो भगवन्तं उपसङ्कम्म मधुरपटिसन्थारं कत्वा एकमन्तं निसीदि, तावदेव चस्स सो आलोको अन्तरहितो। बुद्धालोकस्स हि समीपे असीतिहत्थब्भन्तरे अञ्ञो आलोको नाभिभोति। सो ‘‘आलोको मे नट्ठो’’ति निसीदित्वाव उट्ठासि, उट्ठहित्वा च गन्तुमारद्धो। अथ नं अञ्ञतरो पुरिसो आह – ‘‘किं भो चन्दाभ, समणस्स गोतमस्स भीतो गच्छसी’’ति। नाहं भीतो गच्छामि, अपिच मे इमस्स तेजेन आलोको न सम्पज्जतीति पुनदेव भगवतो पुरतो निसीदित्वा पादतला पट्ठाय याव केसग्गा रूपरंसिलक्खणादिसम्पत्तिं दिस्वा ‘‘महेसक्खो समणो गोतमो, मम उरे अप्पमत्तको आलोको उट्ठितो, तावतकेनपि मं गहेत्वा ब्राह्मणा सकलजम्बुदीपं विचरन्ति। एवं वरलक्खणसम्पत्तिसमन्नागतस्स समणस्स गोतमस्स नेव मानो उप्पन्नो, अद्धा अयं अनोमगुणसमन्नागतो भविस्सति सत्था देवमनुस्सान’’न्ति अतिविय पसन्नचित्तो भगवन्तं वन्दित्वा पब्बज्जं याचि। भगवा अञ्ञतरं थेरं आणापेसि – ‘‘पब्बाजेहि न’’न्ति। सो तं पब्बाजेत्वा तचपञ्चककम्मट्ठानं आचिक्खि। सो विपस्सनं आरभित्वा न चिरेनेव अरहत्तं पत्वा ‘‘चन्दाभत्थेरो’’ति विस्सुतो अहोसि। तं आरब्भ भिक्खू कथं समुट्ठापेसुं ‘‘किं नु खो, आवुसो, ये चन्दाभं अद्दसंसु। ते यसं वा धनं वा लभिंसु, सग्गं वा गच्छिंसु, विसुद्धिं वा पापुणिंसु तेन चक्खुद्वारिकरूपदस्सनेना’’ति। भगवा तस्सं अट्ठुप्पत्तियं इमं सुत्तमभासि।
Tena ca samayena bhagavā pavattitavaradhammacakko anupubbena sāvatthiṃ āgantvā sāvatthiyaṃ viharati jetavane bahujanahitāya dhammaṃ desento. Atha candābho sāvatthiṃ patvā samuddapakkhantakunnadī viya apākaṭo ahosi, candābhoti bhaṇantopi natthi. So sāyanhasamaye mahājanakāyaṃ mālāgandhādīni ādāya jetavanābhimukhaṃ gacchantaṃ disvā ‘‘kuhiṃ gacchathā’’ti pucchi. ‘‘Buddho loke uppanno, so bahujanahitāya dhammaṃ deseti, taṃ sotuṃ jetavanaṃ gacchāmā’’ti ca tesaṃ vacanaṃ sutvā sopi brāhmaṇagaṇaparivuto tattheva agamāsi. Bhagavā ca tasmiṃ samaye dhammasabhāyaṃ varabuddhāsane nisinnova hoti. Candābho bhagavantaṃ upasaṅkamma madhurapaṭisanthāraṃ katvā ekamantaṃ nisīdi, tāvadeva cassa so āloko antarahito. Buddhālokassa hi samīpe asītihatthabbhantare añño āloko nābhibhoti. So ‘‘āloko me naṭṭho’’ti nisīditvāva uṭṭhāsi, uṭṭhahitvā ca gantumāraddho. Atha naṃ aññataro puriso āha – ‘‘kiṃ bho candābha, samaṇassa gotamassa bhīto gacchasī’’ti. Nāhaṃ bhīto gacchāmi, apica me imassa tejena āloko na sampajjatīti punadeva bhagavato purato nisīditvā pādatalā paṭṭhāya yāva kesaggā rūparaṃsilakkhaṇādisampattiṃ disvā ‘‘mahesakkho samaṇo gotamo, mama ure appamattako āloko uṭṭhito, tāvatakenapi maṃ gahetvā brāhmaṇā sakalajambudīpaṃ vicaranti. Evaṃ varalakkhaṇasampattisamannāgatassa samaṇassa gotamassa neva māno uppanno, addhā ayaṃ anomaguṇasamannāgato bhavissati satthā devamanussāna’’nti ativiya pasannacitto bhagavantaṃ vanditvā pabbajjaṃ yāci. Bhagavā aññataraṃ theraṃ āṇāpesi – ‘‘pabbājehi na’’nti. So taṃ pabbājetvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhi. So vipassanaṃ ārabhitvā na cireneva arahattaṃ patvā ‘‘candābhatthero’’ti vissuto ahosi. Taṃ ārabbha bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘kiṃ nu kho, āvuso, ye candābhaṃ addasaṃsu. Te yasaṃ vā dhanaṃ vā labhiṃsu, saggaṃ vā gacchiṃsu, visuddhiṃ vā pāpuṇiṃsu tena cakkhudvārikarūpadassanenā’’ti. Bhagavā tassaṃ aṭṭhuppattiyaṃ imaṃ suttamabhāsi.
तत्थ पठमगाथाय तावत्थो – न, भिक्खवे, एवरूपेन दस्सनेन सुद्धि होति। अपिच खो किलेसमलिनत्ता असुद्धं, किलेसरोगानं अविगमा सरोगमेव चन्दाभं ब्राह्मणं अञ्ञं वा एवरूपं दिस्वा दिट्ठिगतिको बालो अभिजानाति ‘‘पस्सामि सुद्धं परमं अरोगं, तेन च दिट्ठिसङ्खातेन दस्सनेन संसुद्धि नरस्स होती’’ति, सो एवं अभिजानन्तो तं दस्सनं ‘‘परम’’न्ति ञत्वा तस्मिं दस्सने सुद्धानुपस्सी समानो तं दस्सनं ‘‘मग्गञाण’’न्ति पच्चेति। तं पन मग्गञाणं न होति। तेनाह – ‘‘दिट्ठेन चे सुद्धी’’ति दुतियगाथं।
Tattha paṭhamagāthāya tāvattho – na, bhikkhave, evarūpena dassanena suddhi hoti. Apica kho kilesamalinattā asuddhaṃ, kilesarogānaṃ avigamā sarogameva candābhaṃ brāhmaṇaṃ aññaṃ vā evarūpaṃ disvā diṭṭhigatiko bālo abhijānāti ‘‘passāmi suddhaṃ paramaṃ arogaṃ, tena ca diṭṭhisaṅkhātena dassanena saṃsuddhi narassa hotī’’ti, so evaṃ abhijānanto taṃ dassanaṃ ‘‘parama’’nti ñatvā tasmiṃ dassane suddhānupassī samāno taṃ dassanaṃ ‘‘maggañāṇa’’nti pacceti. Taṃ pana maggañāṇaṃ na hoti. Tenāha – ‘‘diṭṭhena ce suddhī’’ti dutiyagāthaṃ.
७९६. तस्सत्थो – तेन रूपदस्सनसङ्खातेन दिट्ठेन यदि किलेससुद्धि नरस्स होति। तेन वा ञाणेन सो यदि जातिआदिदुक्खं पजहाति। एवं सन्ते अरियमग्गतो अञ्ञेन असुद्धिमग्गेनेव सो सुज्झति, रागादीहि उपधीहि सउपधिको एव समानो सुज्झतीति आपन्नं होति, न च एवंविधो सुज्झति। तस्मा दिट्ठी हि नं पाव तथा वदानं, सा नं दिट्ठियेव ‘‘मिच्छादिट्ठिको अय’’न्ति कथेति दिट्ठिअनुरूपं ‘‘सस्सतो लोको’’तिआदिना नयेन तथा तथा वदन्ति।
796. Tassattho – tena rūpadassanasaṅkhātena diṭṭhena yadi kilesasuddhi narassa hoti. Tena vā ñāṇena so yadi jātiādidukkhaṃ pajahāti. Evaṃ sante ariyamaggato aññena asuddhimaggeneva so sujjhati, rāgādīhi upadhīhi saupadhiko eva samāno sujjhatīti āpannaṃ hoti, na ca evaṃvidho sujjhati. Tasmā diṭṭhī hi naṃ pāva tathā vadānaṃ, sā naṃ diṭṭhiyeva ‘‘micchādiṭṭhiko aya’’nti katheti diṭṭhianurūpaṃ ‘‘sassato loko’’tiādinā nayena tathā tathā vadanti.
७९७. न ब्राह्मणोति ततियगाथा। तस्सत्थो – यो पन बाहितपापत्ता ब्राह्मणो होति, सो मग्गेन अधिगतासवक्खयो खीणासवब्राह्मणो अरियमग्गञाणतो अञ्ञेन अभिमङ्गलसम्मतरूपसङ्खाते दिट्ठे तथाविधसद्दसङ्खाते सुते अवीतिक्कमसङ्खाते सीले हत्थिवतादिभेदे वते पथविआदिभेदे मुते च उप्पन्नेन मिच्छाञाणेन सुद्धिं न आह। सेसमस्स ब्राह्मणस्स वण्णभणनत्थं वुत्तं। सो हि तेधातुकपुञ्ञे सब्बस्मिञ्च पापे अनूपलित्तो, तस्स पहीनत्ता अत्तदिट्ठिया यस्स कस्सचि वा गहणस्स पहीनत्ता अत्तञ्जहो, पुञ्ञाभिसङ्खारादीनं अकरणतो नयिध पकुब्बमानोति वुच्चति। तस्मा नं एवं पसंसन्तो आह। सब्बस्सेव चस्स पुरिमपादेन सम्बन्धो वेदितब्बो – पुञ्ञे च पापे च अनूपलित्तो, अत्तञ्जहो नयिध पकुब्बमानो, न ब्राह्मणो अञ्ञतो सुद्धिमाहाति।
797.Na brāhmaṇoti tatiyagāthā. Tassattho – yo pana bāhitapāpattā brāhmaṇo hoti, so maggena adhigatāsavakkhayo khīṇāsavabrāhmaṇo ariyamaggañāṇato aññena abhimaṅgalasammatarūpasaṅkhāte diṭṭhe tathāvidhasaddasaṅkhāte sute avītikkamasaṅkhāte sīle hatthivatādibhede vate pathaviādibhede mute ca uppannena micchāñāṇena suddhiṃ na āha. Sesamassa brāhmaṇassa vaṇṇabhaṇanatthaṃ vuttaṃ. So hi tedhātukapuññe sabbasmiñca pāpe anūpalitto, tassa pahīnattā attadiṭṭhiyā yassa kassaci vā gahaṇassa pahīnattā attañjaho, puññābhisaṅkhārādīnaṃ akaraṇato nayidha pakubbamānoti vuccati. Tasmā naṃ evaṃ pasaṃsanto āha. Sabbasseva cassa purimapādena sambandho veditabbo – puññe ca pāpe ca anūpalitto, attañjaho nayidha pakubbamāno, na brāhmaṇo aññato suddhimāhāti.
७९८. एवं न ब्राह्मणो अञ्ञतो सुद्धिमाहाति वत्वा इदानि ये दिट्ठिगतिका अञ्ञतो सुद्धिं ब्रुवन्ति, तेसं तस्सा दिट्ठिया अनिब्बाहकभावं दस्सेन्तो ‘‘पुरिमं पहाया’’ति गाथमाह। तस्सत्थो – ते हि अञ्ञतो सुद्धिवादा समानापि यस्सा दिट्ठिया अप्पहीनत्ता गहणमुञ्चनं होति। ताय पुरिमं सत्थारादिं पहाय अपरं निस्सिता एजासङ्खाताय तण्हाय अनुगता अभिभूता रागादिभेदं न तरन्ति सङ्गं, तञ्च अतरन्ता तं तं धम्मं उग्गण्हन्ति च निरस्सजन्ति च मक्कटोव साखन्ति।
798. Evaṃ na brāhmaṇo aññato suddhimāhāti vatvā idāni ye diṭṭhigatikā aññato suddhiṃ bruvanti, tesaṃ tassā diṭṭhiyā anibbāhakabhāvaṃ dassento ‘‘purimaṃ pahāyā’’ti gāthamāha. Tassattho – te hi aññato suddhivādā samānāpi yassā diṭṭhiyā appahīnattā gahaṇamuñcanaṃ hoti. Tāya purimaṃ satthārādiṃ pahāya aparaṃ nissitā ejāsaṅkhātāya taṇhāya anugatā abhibhūtā rāgādibhedaṃ na taranti saṅgaṃ, tañca atarantā taṃ taṃ dhammaṃ uggaṇhanti ca nirassajanti ca makkaṭova sākhanti.
७९९. पञ्चमगाथाय सम्बन्धो – यो च सो ‘‘दिट्ठी हि नं पाव तथा वदान’’न्ति वुत्तो, सो सयं समादायाति। तत्थ सयन्ति सामं। समादायाति गहेत्वा। वतानीति हत्थिवतादीनि। उच्चावचन्ति अपरापरं हीनपणीतं वा सत्थारतो सत्थारादिं। सञ्ञसत्तोति कामसञ्ञादीसु लग्गो। विद्वा च वेदेहि समेच्च धम्मन्ति परमत्थविद्वा च अरहा चतूहि मग्गञाणवेदेहि चतुसच्चधम्मं अभिसमेच्चाति। सेसं पाकटमेव।
799. Pañcamagāthāya sambandho – yo ca so ‘‘diṭṭhī hi naṃ pāva tathā vadāna’’nti vutto, so sayaṃ samādāyāti. Tattha sayanti sāmaṃ. Samādāyāti gahetvā. Vatānīti hatthivatādīni. Uccāvacanti aparāparaṃ hīnapaṇītaṃ vā satthārato satthārādiṃ. Saññasattoti kāmasaññādīsu laggo. Vidvā ca vedehi samecca dhammanti paramatthavidvā ca arahā catūhi maggañāṇavedehi catusaccadhammaṃ abhisameccāti. Sesaṃ pākaṭameva.
८००. स सब्बधम्मेसु विसेनिभूतो, यं किञ्चि दिट्ठंव सुतं मुतं वाति सोभूरिपञ्ञो खीणासवो यं किञ्चि दिट्ठं वा सुतं वा मुतं वा तेसु सब्बधम्मेसु मारसेनं विनासेत्वा ठितभावेन विसेनिभूतो। तमेवदस्सिन्ति तं एवं विसुद्धदस्सिं। विवटं चरन्तन्ति तण्हच्छदनादिविगमेन विवटं हुत्वा चरन्तं। केनीध लोकस्मिं विकप्पयेय्याति केन इध लोके तण्हाकप्पेन वा दिट्ठिकप्पेन वा कोचि विकप्पेय्य, तेसं वा पहीनत्ता रागादिना पुब्बे वुत्तेनाति।
800.Sa sabbadhammesu visenibhūto, yaṃkiñci diṭṭhaṃva sutaṃ mutaṃ vāti sobhūripañño khīṇāsavo yaṃ kiñci diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā mutaṃ vā tesu sabbadhammesu mārasenaṃ vināsetvā ṭhitabhāvena visenibhūto. Tamevadassinti taṃ evaṃ visuddhadassiṃ. Vivaṭaṃ carantantitaṇhacchadanādivigamena vivaṭaṃ hutvā carantaṃ. Kenīdha lokasmiṃ vikappayeyyāti kena idha loke taṇhākappena vā diṭṭhikappena vā koci vikappeyya, tesaṃ vā pahīnattā rāgādinā pubbe vuttenāti.
८०१. न कप्पयन्तीति गाथाय सम्बन्धो अत्थो च – किञ्च भिय्यो? ते हि तादिसा सन्तो द्विन्नं कप्पानं पुरेक्खारानञ्च केनचि न कप्पयन्ति न पुरेक्खरोन्ति, परमत्थअच्चन्तसुद्धिअधिगतत्ता अनच्चन्तसुद्धिंयेव अकिरियसस्सतदिट्ठिं अच्चन्त सुद्धीति न ते वदन्ति। आदानगन्थं गथितं विसज्जाति चतुब्बिधम्पि रूपादीनं आदायकत्ता आदानगन्थं अत्तनो चित्तसन्ताने गथितं बद्धं अरियमग्गसत्थेन विसज्ज छिन्दित्वा। सेसं पाकटमेव।
801.Na kappayantīti gāthāya sambandho attho ca – kiñca bhiyyo? Te hi tādisā santo dvinnaṃ kappānaṃ purekkhārānañca kenaci na kappayanti na purekkharonti, paramatthaaccantasuddhiadhigatattā anaccantasuddhiṃyeva akiriyasassatadiṭṭhiṃ accanta suddhīti na te vadanti. Ādānaganthaṃ gathitaṃ visajjāti catubbidhampi rūpādīnaṃ ādāyakattā ādānaganthaṃ attano cittasantāne gathitaṃ baddhaṃ ariyamaggasatthena visajja chinditvā. Sesaṃ pākaṭameva.
८०२. सीमातिगोति गाथा एकपुग्गलाधिट्ठानाय देसनाय वुत्ता। पुब्बसदिसो एव पनस्सा सम्बन्धो, सो एवं अत्थवण्णनाय सद्धिं वेदितब्बो – किञ्च भिय्यो सो ईदिसो भूरिपञ्ञो चतुन्नं किलेससीमानं अतीतत्ता सीमातिगो बाहितपापत्ता च ब्राह्मणो, इत्थम्भूतस्स च तस्स नत्थि परचित्तपुब्बेनिवासञाणेहि ञत्वा वा मंसचक्खुदिब्बचक्खूहि दिस्वा वा किञ्चि समुग्गहीतं, अभिनिविट्ठन्ति वुत्तं होति। सो च कामरागाभावतो न रागरागी, रूपारूपरागाभावतो न विरागरत्तो । यतो एवंविधस्स ‘‘इदं पर’’न्ति किञ्चि इध उग्गहितं नत्थीति अरहत्तनिकूटेन देसनं निट्ठापेसि।
802.Sīmātigoti gāthā ekapuggalādhiṭṭhānāya desanāya vuttā. Pubbasadiso eva panassā sambandho, so evaṃ atthavaṇṇanāya saddhiṃ veditabbo – kiñca bhiyyo so īdiso bhūripañño catunnaṃ kilesasīmānaṃ atītattā sīmātigo bāhitapāpattā ca brāhmaṇo, itthambhūtassa ca tassa natthi paracittapubbenivāsañāṇehi ñatvā vā maṃsacakkhudibbacakkhūhi disvā vā kiñci samuggahītaṃ, abhiniviṭṭhanti vuttaṃ hoti. So ca kāmarāgābhāvato na rāgarāgī, rūpārūparāgābhāvato na virāgaratto. Yato evaṃvidhassa ‘‘idaṃ para’’nti kiñci idha uggahitaṃ natthīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.
परमत्थजोतिकाय खुद्दक-अट्ठकथाय
Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya
सुत्तनिपात-अट्ठकथाय सुद्धट्ठकसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Suttanipāta-aṭṭhakathāya suddhaṭṭhakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / सुत्तनिपातपाळि • Suttanipātapāḷi / ४. सुद्धट्ठकसुत्तं • 4. Suddhaṭṭhakasuttaṃ
