| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / खुद्दसिक्खा-मूलसिक्खा • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
४७. सुद्धिनिद्देसवण्णना
47. Suddhiniddesavaṇṇanā
४५५. देसना संवरो एट्ठि पच्चवेक्खणन्ति भेदतो सुद्धि चतुब्बिधाति सम्बन्धो। ‘‘पच्चवेक्खणं भेदतो’’ति वत्तब्बे निग्गहितलोपो दट्ठब्बो, देसनासुद्धि संवरसुद्धि परियेट्ठिसुद्धि पच्चवेक्खणसुद्धीति चतुब्बिधाति वुत्तं होति। तत्थ सुज्झतीति सुद्धि, यथाधम्मं देसनाय सुद्धि देसनासुद्धि। वुट्ठानस्सापि चेत्थ देसनाय एव सङ्गहो दट्ठब्बो। मूलापत्तीनं पन अभिक्खुतापटिञ्ञाव देसनाति हेट्ठा वुत्ता, सावस्स पाराजिकापन्नस्स विसुद्धि नाम होति। अयञ्हि यस्मा पाराजिकं आपन्नो, तस्मा भिक्खुभावे ठत्वा अभब्बो झानादीनि अधिगन्तुं। भिक्खुभावो हिस्स सग्गन्तरायो चेव होति, मग्गन्तरायो च। वुत्तञ्हेतं –
455. Desanā saṃvaro eṭṭhi paccavekkhaṇanti bhedato suddhi catubbidhāti sambandho. ‘‘Paccavekkhaṇaṃ bhedato’’ti vattabbe niggahitalopo daṭṭhabbo, desanāsuddhi saṃvarasuddhi pariyeṭṭhisuddhi paccavekkhaṇasuddhīti catubbidhāti vuttaṃ hoti. Tattha sujjhatīti suddhi, yathādhammaṃ desanāya suddhi desanāsuddhi. Vuṭṭhānassāpi cettha desanāya eva saṅgaho daṭṭhabbo. Mūlāpattīnaṃ pana abhikkhutāpaṭiññāva desanāti heṭṭhā vuttā, sāvassa pārājikāpannassa visuddhi nāma hoti. Ayañhi yasmā pārājikaṃ āpanno, tasmā bhikkhubhāve ṭhatvā abhabbo jhānādīni adhigantuṃ. Bhikkhubhāvo hissa saggantarāyo ceva hoti, maggantarāyo ca. Vuttañhetaṃ –
‘‘सामञ्ञं दुप्परामट्ठं, निरयायूपकड्ढती’’ति॥ (ध॰ प॰ ३११)।
‘‘Sāmaññaṃ dupparāmaṭṭhaṃ, nirayāyūpakaḍḍhatī’’ti. (dha. pa. 311);
अपरम्पि वुत्तं –
Aparampi vuttaṃ –
‘‘सिथिलो हि परिब्बजो, भिय्यो आकिरते रज’’न्ति॥ (ध॰ प॰ ३१३)।
‘‘Sithilo hi paribbajo, bhiyyo ākirate raja’’nti. (dha. pa. 313);
इच्चस्स भिक्खुभावो विसुद्धि नाम न होति। यस्मा पन गिहिआदिको हुत्वा दानसरणसीलसंवरादीहि सग्गमग्गं वा झानविमोक्खमग्गं वा आराधेतुं भब्बो होति, तस्मास्स गिहिआदिभावो विसुद्धि नाम होति। अधिट्ठानविसिट्ठेन संवरेन विसुद्धि संवरविसुद्धि। धम्मेन समेन पच्चयानं एट्ठिया सुद्धि एट्ठिसुद्धि। चतूसु पच्चयेसु पच्चवेक्खणेन सुद्धि पच्चवेक्खणसुद्धि। ‘‘चतुब्बिधा पाती’’तिआदीसु पातिमोक्खसंवरसम्मतन्ति ‘‘पातिमोक्खसंवरो’’ति सम्मतं सीलं।
Iccassa bhikkhubhāvo visuddhi nāma na hoti. Yasmā pana gihiādiko hutvā dānasaraṇasīlasaṃvarādīhi saggamaggaṃ vā jhānavimokkhamaggaṃ vā ārādhetuṃ bhabbo hoti, tasmāssa gihiādibhāvo visuddhi nāma hoti. Adhiṭṭhānavisiṭṭhena saṃvarena visuddhi saṃvaravisuddhi. Dhammena samena paccayānaṃ eṭṭhiyā suddhi eṭṭhisuddhi. Catūsu paccayesu paccavekkhaṇena suddhi paccavekkhaṇasuddhi. ‘‘Catubbidhā pātī’’tiādīsu pātimokkhasaṃvarasammatanti ‘‘pātimokkhasaṃvaro’’ti sammataṃ sīlaṃ.
४५६. चित्ताधिट्ठानसंवरा सुज्झतीति इन्द्रियसंवरो संवरसुद्धीति वुत्तोति योजना।
456. Cittādhiṭṭhānasaṃvarā sujjhatīti indriyasaṃvaro saṃvarasuddhīti vuttoti yojanā.
४५७. अनेसनं पहाय धम्मेन उप्पादेन्तस्स एट्ठिया सुद्धत्ता आजीवनिस्सितं एट्ठिसुद्धीति वुत्तन्ति सम्बन्धो। उप्पादेन्तस्साति पच्चये उप्पादेन्तस्स।
457. Anesanaṃ pahāya dhammena uppādentassa eṭṭhiyā suddhattā ājīvanissitaṃ eṭṭhisuddhīti vuttanti sambandho. Uppādentassāti paccaye uppādentassa.
४५८. पच्चवेक्खणसुज्झनाति हेतुम्हि पञ्चमीति।
458.Paccavekkhaṇasujjhanāti hetumhi pañcamīti.
सुद्धिनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Suddhiniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
४८. सन्तोसनिद्देसवण्णना
48. Santosaniddesavaṇṇanā
४५९. पंसुकूलं पिण्डियालोपो रुक्खमूलं पूतिमुत्तभेसज्जन्ति इमे चत्तारो पच्चया अप्पग्घनकताय अप्पा चेव कस्सचिपि आलयाभावेन अनवज्जा च गतगतट्ठाने लब्भमानताय सुलभा चाति वुच्चन्ति, तेनाह ‘‘अप्पेना’’तिआदि। मत्तञ्ञूति परियेसनप्पटिग्गहणपरिभोगविस्सज्जनेसु चतूसु मत्तञ्ञुतावसेन पमाणञ्ञू।
459. Paṃsukūlaṃ piṇḍiyālopo rukkhamūlaṃ pūtimuttabhesajjanti ime cattāro paccayā appagghanakatāya appā ceva kassacipi ālayābhāvena anavajjā ca gatagataṭṭhāne labbhamānatāya sulabhā cāti vuccanti, tenāha ‘‘appenā’’tiādi. Mattaññūti pariyesanappaṭiggahaṇaparibhogavissajjanesu catūsu mattaññutāvasena pamāṇaññū.
४६०. कथं सन्तुट्ठोति आह ‘‘अतीत’’न्तिआदि। पच्चुप्पन्नेन यापेन्तोति यथालाभयथाबलयथासारुप्पवसेन पच्चुप्पन्नेन यथावुत्तचतुब्बिधपच्चयेन यापेन्तोति।
460. Kathaṃ santuṭṭhoti āha ‘‘atīta’’ntiādi. Paccuppannena yāpentoti yathālābhayathābalayathāsāruppavasena paccuppannena yathāvuttacatubbidhapaccayena yāpentoti.
सन्तोसनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Santosaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
