| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातकपाळि • Jātakapāḷi |
५३५. सुधाभोजनजातकं (३)
535. Sudhābhojanajātakaṃ (3)
१९२.
192.
‘‘नेव किणामि नपि विक्किणामि, न चापि मे सन्निचयो च अत्थि 1।
‘‘Neva kiṇāmi napi vikkiṇāmi, na cāpi me sannicayo ca atthi 2;
सुकिच्छरूपं वतिदं परित्तं, पत्थोदनो नालमयं दुविन्नं’’॥
Sukiccharūpaṃ vatidaṃ parittaṃ, patthodano nālamayaṃ duvinnaṃ’’.
१९३.
193.
‘‘अप्पम्हा अप्पकं दज्जा, अनुमज्झतो मज्झकं।
‘‘Appamhā appakaṃ dajjā, anumajjhato majjhakaṃ;
१९४.
194.
‘‘तं तं वदामि कोसिय, देहि दानानि भुञ्ज च।
‘‘Taṃ taṃ vadāmi kosiya, dehi dānāni bhuñja ca;
१९५.
195.
‘‘मोघञ्चस्स हुतं होति, मोघञ्चापि समीहितं।
‘‘Moghañcassa hutaṃ hoti, moghañcāpi samīhitaṃ;
अतिथिस्मिं यो निसिन्नस्मिं, एको भुञ्जति भोजनं॥
Atithismiṃ yo nisinnasmiṃ, eko bhuñjati bhojanaṃ.
१९६.
196.
‘‘तं तं वदामि कोसिय, देहि दानानि भुञ्ज च।
‘‘Taṃ taṃ vadāmi kosiya, dehi dānāni bhuñja ca;
अरियमग्गं समारूह, नेकासी लभते सुखं’’॥
Ariyamaggaṃ samārūha, nekāsī labhate sukhaṃ’’.
१९७.
197.
‘‘सच्चञ्चस्स हुतं होति, सच्चञ्चापि समीहितं।
‘‘Saccañcassa hutaṃ hoti, saccañcāpi samīhitaṃ;
अतिथिस्मिं यो निसिन्नस्मिं, नेको भुञ्जति भोजनं॥
Atithismiṃ yo nisinnasmiṃ, neko bhuñjati bhojanaṃ.
१९८.
198.
‘‘तं तं वदामि कोसिय, देहि दानानि भुञ्ज च।
‘‘Taṃ taṃ vadāmi kosiya, dehi dānāni bhuñja ca;
अरियमग्गं समारूह, नेकासी लभते सुखं’’॥
Ariyamaggaṃ samārūha, nekāsī labhate sukhaṃ’’.
१९९.
199.
‘‘सरञ्च जुहति पोसो, बहुकाय गयाय च।
‘‘Sarañca juhati poso, bahukāya gayāya ca;
दोणे तिम्बरुतित्थस्मिं, सीघसोते महावहे॥
Doṇe timbarutitthasmiṃ, sīghasote mahāvahe.
२००.
200.
‘‘अत्र चस्स हुतं होति, अत्र चस्स समीहितं।
‘‘Atra cassa hutaṃ hoti, atra cassa samīhitaṃ;
अतिथिस्मिं यो निसिन्नस्मिं, नेको भुञ्जति भोजनं॥
Atithismiṃ yo nisinnasmiṃ, neko bhuñjati bhojanaṃ.
२०१.
201.
‘‘तं तं वदामि कोसिय, देहि दानानि भुञ्ज च।
‘‘Taṃ taṃ vadāmi kosiya, dehi dānāni bhuñja ca;
अरियमग्गं समारूह, नेकासी लभते सुखं’’॥
Ariyamaggaṃ samārūha, nekāsī labhate sukhaṃ’’.
२०२.
202.
अतिथिस्मिं यो निसिन्नस्मिं, एको भुञ्जति भोजनं॥
Atithismiṃ yo nisinnasmiṃ, eko bhuñjati bhojanaṃ.
२०३.
203.
‘‘तं तं वदामि कोसिय, देहि दानानि भुञ्ज च।
‘‘Taṃ taṃ vadāmi kosiya, dehi dānāni bhuñja ca;
अरियमग्गं समारूह, नेकासी लभते सुखं’’॥
Ariyamaggaṃ samārūha, nekāsī labhate sukhaṃ’’.
२०४.
204.
‘‘उळारवण्णा वत ब्राह्मणा इमे, अयञ्च वो सुनखो किस्स हेतु।
‘‘Uḷāravaṇṇā vata brāhmaṇā ime, ayañca vo sunakho kissa hetu;
उच्चावचं वण्णनिभं विकुब्बति, अक्खाथ नो ब्राह्मणा के नु तुम्हे’’॥
Uccāvacaṃ vaṇṇanibhaṃ vikubbati, akkhātha no brāhmaṇā ke nu tumhe’’.
२०५.
205.
‘‘चन्दो च सूरियो च 9 उभो इधागता, अयं पन मातलि देवसारथि।
‘‘Cando ca sūriyo ca 10 ubho idhāgatā, ayaṃ pana mātali devasārathi;
सक्कोहमस्मि तिदसानमिन्दो, एसो च खो पञ्चसिखोति वुच्चति॥
Sakkohamasmi tidasānamindo, eso ca kho pañcasikhoti vuccati.
२०६.
206.
सुत्तमेनं पबोधेन्ति, पटिबुद्धो च नन्दति’’॥
Suttamenaṃ pabodhenti, paṭibuddho ca nandati’’.
२०७.
207.
‘‘ये केचिमे मच्छरिनो कदरिया, परिभासका समणब्राह्मणानं।
‘‘Ye kecime maccharino kadariyā, paribhāsakā samaṇabrāhmaṇānaṃ;
इधेव निक्खिप्प सरीरदेहं, कायस्स भेदा निरयं वजन्ति’’॥
Idheva nikkhippa sarīradehaṃ, kāyassa bhedā nirayaṃ vajanti’’.
२०८.
208.
‘‘ये केचिमे सुग्गतिमासमाना 13, धम्मे ठिता संयमे संविभागे।
‘‘Ye kecime suggatimāsamānā 14, dhamme ṭhitā saṃyame saṃvibhāge;
इधेव निक्खिप्प सरीरदेहं, कायस्स भेदा सुगतिं वजन्ति’’॥
Idheva nikkhippa sarīradehaṃ, kāyassa bhedā sugatiṃ vajanti’’.
२०९.
209.
‘‘त्वं नोसि ञाति पुरिमासु जातिसु, सो मच्छरी रोसको 15 पापधम्मो।
‘‘Tvaṃ nosi ñāti purimāsu jātisu, so maccharī rosako 16 pāpadhammo;
तवेव अत्थाय इधागतम्हा, मा पापधम्मो निरयं गमित्थ’’ 17॥
Taveva atthāya idhāgatamhā, mā pāpadhammo nirayaṃ gamittha’’ 18.
२१०.
210.
‘‘अद्धा हि मं वो हितकामा, यं मं समनुसासथ।
‘‘Addhā hi maṃ vo hitakāmā, yaṃ maṃ samanusāsatha;
सोहं तथा करिस्सामि, सब्बं वुत्तं हितेसिभि॥
Sohaṃ tathā karissāmi, sabbaṃ vuttaṃ hitesibhi.
२११.
211.
‘‘एसाहमज्जेव उपारमामि, न चापिहं 19 किञ्चि करेय्य पापं।
‘‘Esāhamajjeva upāramāmi, na cāpihaṃ 20 kiñci kareyya pāpaṃ;
न चापि मे किञ्चि अदेय्यमत्थि, न चापिदत्वा उदकं पिवामि 21॥
Na cāpi me kiñci adeyyamatthi, na cāpidatvā udakaṃ pivāmi 22.
२१२.
212.
‘‘एवञ्च मे ददतो सब्बकालं 23, भोगा इमे वासव खीयिस्सन्ति।
‘‘Evañca me dadato sabbakālaṃ 24, bhogā ime vāsava khīyissanti;
ततो अहं पब्बजिस्सामि सक्क, हित्वान कामानि यथोधिकानि’’॥
Tato ahaṃ pabbajissāmi sakka, hitvāna kāmāni yathodhikāni’’.
२१३.
213.
‘‘नगुत्तमे गिरिवरे गन्धमादने, मोदन्ति ता देववराभिपालिता।
‘‘Naguttame girivare gandhamādane, modanti tā devavarābhipālitā;
अथागमा इसिवरो सब्बलोकगू, सुपुप्फितं दुमवरसाखमादिय॥
Athāgamā isivaro sabbalokagū, supupphitaṃ dumavarasākhamādiya.
२१४.
214.
‘‘सुचिं सुगन्धं तिदसेहि सक्कतं, पुप्फुत्तमं अमरवरेहि सेवितं।
‘‘Suciṃ sugandhaṃ tidasehi sakkataṃ, pupphuttamaṃ amaravarehi sevitaṃ;
अलद्ध मच्चेहि व दानवेहि वा, अञ्ञत्र देवेहि तदारहं हिदं 25॥
Aladdha maccehi va dānavehi vā, aññatra devehi tadārahaṃ hidaṃ 26.
२१५.
215.
‘‘ततो चतस्सो कनकत्तचूपमा, उट्ठाय नारियो पमदाधिपा मुनिं।
‘‘Tato catasso kanakattacūpamā, uṭṭhāya nāriyo pamadādhipā muniṃ;
आसा च सद्धा च सिरी ततो हिरी, इच्चब्रवुं नारददेव ब्राह्मणं॥
Āsā ca saddhā ca sirī tato hirī, iccabravuṃ nāradadeva brāhmaṇaṃ.
२१६.
216.
‘‘सचे अनुद्दिट्ठं तया महामुनि, पुप्फं इमं पारिछत्तस्स ब्रह्मे।
‘‘Sace anuddiṭṭhaṃ tayā mahāmuni, pupphaṃ imaṃ pārichattassa brahme;
ददाहि नो सब्बा गति ते इज्झतु, तुवम्पि नो होहि यथेव वासवो॥
Dadāhi no sabbā gati te ijjhatu, tuvampi no hohi yatheva vāsavo.
२१७.
217.
‘‘तं याचमानाभिसमेक्ख नारदो, इच्चब्रवी संकलहं उदीरयि।
‘‘Taṃ yācamānābhisamekkha nārado, iccabravī saṃkalahaṃ udīrayi;
न मय्हमत्थत्थि इमेहि कोचि नं, यायेव वो सेय्यसि सा पिळन्धथ’’ 27॥
Na mayhamatthatthi imehi koci naṃ, yāyeva vo seyyasi sā piḷandhatha’’ 28.
२१८.
218.
‘‘त्वं नोत्तमेवाभिसमेक्ख नारद, यस्सिच्छसि तस्सा अनुप्पवेच्छसु।
‘‘Tvaṃ nottamevābhisamekkha nārada, yassicchasi tassā anuppavecchasu;
यस्सा हि नो नारद त्वं पदस्ससि, सायेव नो हेहिति सेट्ठसम्मता’’॥
Yassā hi no nārada tvaṃ padassasi, sāyeva no hehiti seṭṭhasammatā’’.
२१९.
219.
‘‘अकल्लमेतं वचनं सुगत्ते, को ब्राह्मणो संकलहं उदीरये।
‘‘Akallametaṃ vacanaṃ sugatte, ko brāhmaṇo saṃkalahaṃ udīraye;
गन्त्वान भूताधिपमेव पुच्छथ, सचे न जानाथ इधुत्तमाधमं’’॥
Gantvāna bhūtādhipameva pucchatha, sace na jānātha idhuttamādhamaṃ’’.
२२०.
220.
‘‘ता नारदेन परमप्पकोपिता, उदीरिता वण्णमदेन मत्ता।
‘‘Tā nāradena paramappakopitā, udīritā vaṇṇamadena mattā;
सकासे 29 गन्त्वान सहस्सचक्खुनो, पुच्छिंसु भूताधिपं का नु सेय्यसि’’॥
Sakāse 30 gantvāna sahassacakkhuno, pucchiṃsu bhūtādhipaṃ kā nu seyyasi’’.
२२१.
221.
‘‘ता दिस्वा आयत्तमना पुरिन्ददो, इच्चब्रवी देववरो कतञ्जली।
‘‘Tā disvā āyattamanā purindado, iccabravī devavaro katañjalī;
सब्बाव वो होथ सुगत्ते सादिसी, को नेव भद्दे कलहं उदीरयि’’॥
Sabbāva vo hotha sugatte sādisī, ko neva bhadde kalahaṃ udīrayi’’.
२२२.
222.
सो नोब्रवि 35 गिरिवरे गन्धमादने, गन्त्वान भूताधिपमेव पुच्छथ।
So nobravi 36 girivare gandhamādane, gantvāna bhūtādhipameva pucchatha;
सचे न जानाथ इधुत्तमाधमं’’॥
Sace na jānātha idhuttamādhamaṃ’’.
२२३.
223.
‘‘असु 37 ब्रहारञ्ञचरो महामुनि, नादत्वा भत्तं वरगत्ते भुञ्जति।
‘‘Asu 38 brahāraññacaro mahāmuni, nādatvā bhattaṃ varagatte bhuñjati;
विचेय्य दानानि ददाति कोसियो, यस्सा हि सो दस्सति साव सेय्यसि’’॥
Viceyya dānāni dadāti kosiyo, yassā hi so dassati sāva seyyasi’’.
२२४.
224.
‘‘असू हि यो सम्मति दक्खिणं दिसं, गङ्गाय तीरे हिमवन्तपस्सनि 39।
‘‘Asū hi yo sammati dakkhiṇaṃ disaṃ, gaṅgāya tīre himavantapassani 40;
स कोसियो दुल्लभपानभोजनो, तस्स सुधं पापय देवसारथि’’॥
Sa kosiyo dullabhapānabhojano, tassa sudhaṃ pāpaya devasārathi’’.
२२५.
225.
‘‘स 41 मातली देववरेन पेसितो, सहस्सयुत्तं अभिरुय्ह सन्दनं।
‘‘Sa 42 mātalī devavarena pesito, sahassayuttaṃ abhiruyha sandanaṃ;
सुखिप्पमेव 43 उपगम्म अस्समं, अदिस्समानो मुनिनो सुधं अदा’’॥
Sukhippameva 44 upagamma assamaṃ, adissamāno munino sudhaṃ adā’’.
२२६.
226.
‘‘उदग्गिहुत्तं उपतिट्ठतो हि मे, पभङ्करं लोकतमोनुदुत्तमं।
‘‘Udaggihuttaṃ upatiṭṭhato hi me, pabhaṅkaraṃ lokatamonuduttamaṃ;
सब्बानि भूतानि अधिच्च 45 वासवो, को नेव मे पाणिसु किं सुधोदहि॥
Sabbāni bhūtāni adhicca 46 vāsavo, ko neva me pāṇisu kiṃ sudhodahi.
२२७.
227.
‘‘सङ्खूपमं सेतमतुल्यदस्सनं, सुचिं सुगन्धं पियरूपमब्भुतं।
‘‘Saṅkhūpamaṃ setamatulyadassanaṃ, suciṃ sugandhaṃ piyarūpamabbhutaṃ;
अदिट्ठपुब्बं मम जातु चक्खुभि 47, का देवता पाणिसु किं सुधोदहि’’॥
Adiṭṭhapubbaṃ mama jātu cakkhubhi 48, kā devatā pāṇisu kiṃ sudhodahi’’.
२२८.
228.
‘‘अहं महिन्देन महेसि पेसितो, सुधाभिहासिं तुरितो महामुनि।
‘‘Ahaṃ mahindena mahesi pesito, sudhābhihāsiṃ turito mahāmuni;
जानासि मं मातलि देवसारथि, भुञ्जस्सु भत्तुत्तम माभिवारयि 49॥
Jānāsi maṃ mātali devasārathi, bhuñjassu bhattuttama mābhivārayi 50.
२२९.
229.
‘‘भुत्ता च सा द्वादस हन्ति पापके, खुदं पिपासं अरतिं दरक्लमं 51।
‘‘Bhuttā ca sā dvādasa hanti pāpake, khudaṃ pipāsaṃ aratiṃ daraklamaṃ 52;
कोधूपनाहञ्च विवादपेसुणं, सीतुण्हतन्दिञ्च रसुत्तमं इदं’’॥
Kodhūpanāhañca vivādapesuṇaṃ, sītuṇhatandiñca rasuttamaṃ idaṃ’’.
२३०.
230.
‘‘न कप्पती मातलि मय्ह भुञ्जितुं, पुब्बे अदत्वा इति मे वतुत्तमं।
‘‘Na kappatī mātali mayha bhuñjituṃ, pubbe adatvā iti me vatuttamaṃ;
न चापि एकास्नमरीयपूजितं 53, असंविभागी च सुखं न विन्दति’’॥
Na cāpi ekāsnamarīyapūjitaṃ 54, asaṃvibhāgī ca sukhaṃ na vindati’’.
२३१.
231.
‘‘थीघातका ये चिमे पारदारिका, मित्तद्दुनो ये च सपन्ति सुब्बते।
‘‘Thīghātakā ye cime pāradārikā, mittadduno ye ca sapanti subbate;
सब्बे च ते मच्छरिपञ्चमाधमा, तस्मा अदत्वा उदकम्पि नास्निये 55॥
Sabbe ca te maccharipañcamādhamā, tasmā adatvā udakampi nāsniye 56.
२३२.
232.
‘‘सो हित्थिया वा पुरिसस्स वा पन, दस्सामि दानं विदुसम्पवण्णितं।
‘‘So hitthiyā vā purisassa vā pana, dassāmi dānaṃ vidusampavaṇṇitaṃ;
सद्धा वदञ्ञू इध वीतमच्छरा, भवन्ति हेते सुचिसच्चसम्मता’’ 57॥
Saddhā vadaññū idha vītamaccharā, bhavanti hete sucisaccasammatā’’ 58.
२३३.
233.
‘‘अतो मता 59 देववरेन पेसिता, कञ्ञा चतस्सो कनकत्तचूपमा।
‘‘Ato matā 60 devavarena pesitā, kaññā catasso kanakattacūpamā;
२३४.
234.
‘‘ता दिस्वा सब्बो परमप्पमोदितो 65, सुभेन वण्णेन सिखारिवग्गिनो।
‘‘Tā disvā sabbo paramappamodito 66, subhena vaṇṇena sikhārivaggino;
कञ्ञा चतस्सो चतुरो चतुद्दिसा, इच्चब्रवी मातलिनो च सम्मुखा॥
Kaññā catasso caturo catuddisā, iccabravī mātalino ca sammukhā.
२३५.
235.
‘‘पुरिमं दिसं का त्वं पभासि देवते, अलङ्कता तारवराव ओसधी।
‘‘Purimaṃ disaṃ kā tvaṃ pabhāsi devate, alaṅkatā tāravarāva osadhī;
पुच्छामि तं कञ्चनवेल्लिविग्गहे, आचिक्ख मे त्वं कतमासि देवता॥
Pucchāmi taṃ kañcanavelliviggahe, ācikkha me tvaṃ katamāsi devatā.
२३६.
236.
‘‘सिराह देवीमनुजेभि 67 पूजिता, अपापसत्तूपनिसेविनी सदा।
‘‘Sirāha devīmanujebhi 68 pūjitā, apāpasattūpanisevinī sadā;
सुधाविवादेन तवन्तिमागता, तं मं सुधाय वरपञ्ञ भाजय॥
Sudhāvivādena tavantimāgatā, taṃ maṃ sudhāya varapañña bhājaya.
२३७.
237.
सिरीति मं जानहि जूहतुत्तम, तं मं सुधाय वरपञ्ञ भाजय’’॥
Sirīti maṃ jānahi jūhatuttama, taṃ maṃ sudhāya varapañña bhājaya’’.
२३८.
238.
‘‘सिप्पेन विज्जाचरणेन बुद्धिया, नरा उपेता पगुणा सकम्मुना 73।
‘‘Sippena vijjācaraṇena buddhiyā, narā upetā paguṇā sakammunā 74;
तया विहीना न लभन्ति किञ्चनं 75, तयिदं न साधु यदिदं तया कतं॥
Tayā vihīnā na labhanti kiñcanaṃ 76, tayidaṃ na sādhu yadidaṃ tayā kataṃ.
२३९.
239.
‘‘पस्सामि पोसं अलसं महग्घसं, सुदुक्कुलीनम्पि अरूपिमं नरं।
‘‘Passāmi posaṃ alasaṃ mahagghasaṃ, sudukkulīnampi arūpimaṃ naraṃ;
तयानुगुत्तो सिरि जातिमामपि 77, पेसेति दासं विय भोगवा सुखी॥
Tayānugutto siri jātimāmapi 78, peseti dāsaṃ viya bhogavā sukhī.
२४०.
240.
‘‘तं तं असच्चं अविभज्जसेविनिं, जानामि मूळ्हं विदुरानुपातिनिं।
‘‘Taṃ taṃ asaccaṃ avibhajjaseviniṃ, jānāmi mūḷhaṃ vidurānupātiniṃ;
न तादिसी अरहति आसनूदकं, कुतो सुधा गच्छ न मय्ह रुच्चसि’’॥
Na tādisī arahati āsanūdakaṃ, kuto sudhā gaccha na mayha ruccasi’’.
२४१.
241.
‘‘का सुक्कदाठा पटिमुक्ककुण्डला, चित्तङ्गदा कम्बुविमट्ठधारिनी।
‘‘Kā sukkadāṭhā paṭimukkakuṇḍalā, cittaṅgadā kambuvimaṭṭhadhārinī;
ओसित्तवण्णं परिदय्ह सोभसि, कुसग्गिरत्तं अपिळय्ह मञ्जरिं॥
Osittavaṇṇaṃ paridayha sobhasi, kusaggirattaṃ apiḷayha mañjariṃ.
२४२.
242.
‘‘मिगीव भन्ता सरचापधारिना, विराधिता मन्दमिव उदिक्खसि।
‘‘Migīva bhantā saracāpadhārinā, virādhitā mandamiva udikkhasi;
को ते दुतीयो इध मन्दलोचने, न भायसि एकिका कानने वने’’॥
Ko te dutīyo idha mandalocane, na bhāyasi ekikā kānane vane’’.
२४३.
243.
‘‘न मे दुतीयो इध मत्थि कोसिय, मसक्कसारप्पभवम्हि देवता।
‘‘Na me dutīyo idha matthi kosiya, masakkasārappabhavamhi devatā;
आसा सुधासाय तवन्तिमागता, तं मं सुधाय वरपञ्ञ भाजय’’॥
Āsā sudhāsāya tavantimāgatā, taṃ maṃ sudhāya varapañña bhājaya’’.
२४४.
244.
‘‘आसाय यन्ति वाणिजा धनेसिनो, नावं समारुय्ह परेन्ति अण्णवे।
‘‘Āsāya yanti vāṇijā dhanesino, nāvaṃ samāruyha parenti aṇṇave;
ते तत्थ सीदन्ति अथोपि एकदा, जीनाधना एन्ति विनट्ठपाभता॥
Te tattha sīdanti athopi ekadā, jīnādhanā enti vinaṭṭhapābhatā.
२४५.
245.
‘‘आसाय खेत्तानि कसन्ति कस्सका, वपन्ति बीजानि करोन्तुपायसो।
‘‘Āsāya khettāni kasanti kassakā, vapanti bījāni karontupāyaso;
ईतीनिपातेन अवुट्ठिताय 79 वा, न किञ्चि विन्दन्ति ततो फलागमं॥
Ītīnipātena avuṭṭhitāya 80 vā, na kiñci vindanti tato phalāgamaṃ.
२४६.
246.
‘‘अथत्तकारानि करोन्ति भत्तुसु, आसं पुरक्खत्वा नरा सुखेसिनो।
‘‘Athattakārāni karonti bhattusu, āsaṃ purakkhatvā narā sukhesino;
ते भत्तुरत्था अतिगाळ्हिता पुन, दिसा पनस्सन्ति अलद्ध किञ्चनं॥
Te bhatturatthā atigāḷhitā puna, disā panassanti aladdha kiñcanaṃ.
२४७.
247.
‘‘हित्वान 81 धञ्ञञ्च धनञ्च ञातके, आसाय सग्गाधिमना सुखेसिनो।
‘‘Hitvāna 82 dhaññañca dhanañca ñātake, āsāya saggādhimanā sukhesino;
तपन्ति लूखम्पि तपं चिरन्तरं, कुमग्गमारुय्ह 83 परेन्ति दुग्गतिं॥
Tapanti lūkhampi tapaṃ cirantaraṃ, kumaggamāruyha 84 parenti duggatiṃ.
२४८.
248.
‘‘आसा विसंवादिकसम्मता इमे, आसे सुधासं 85 विनयस्सु अत्तनि।
‘‘Āsā visaṃvādikasammatā ime, āse sudhāsaṃ 86 vinayassu attani;
न तादिसी अरहति आसनूदकं, कुतो सुधा गच्छ न मय्ह रुच्चसि’’॥
Na tādisī arahati āsanūdakaṃ, kuto sudhā gaccha na mayha ruccasi’’.
२४९.
249.
‘‘दद्दल्लमाना यससा यसस्सिनी, जिघञ्ञनामव्हयनं दिसं पति।
‘‘Daddallamānā yasasā yasassinī, jighaññanāmavhayanaṃ disaṃ pati;
पुच्छामि तं कञ्चनवेल्लिविग्गहे, आचिक्ख मे त्वं कतमासि देवता’’॥
Pucchāmi taṃ kañcanavelliviggahe, ācikkha me tvaṃ katamāsi devatā’’.
२५०.
250.
‘‘सद्धाह देवीमनुजेहि 87 पूजिता, अपापसत्तूपनिसेविनी सदा।
‘‘Saddhāha devīmanujehi 88 pūjitā, apāpasattūpanisevinī sadā;
सुधाविवादेन तवन्तिमागता, तं मं सुधाय वरपञ्ञ भाजय’’॥
Sudhāvivādena tavantimāgatā, taṃ maṃ sudhāya varapañña bhājaya’’.
२५१.
251.
‘‘दानं दमं चागमथोपि संयमं, आदाय सद्धाय करोन्ति हेकदा।
‘‘Dānaṃ damaṃ cāgamathopi saṃyamaṃ, ādāya saddhāya karonti hekadā;
थेय्यं मुसा कूटमथोपि पेसुणं, करोन्ति हेके पुन विच्चुता तया॥
Theyyaṃ musā kūṭamathopi pesuṇaṃ, karonti heke puna viccutā tayā.
२५२.
252.
‘‘भरियासु पोसो सदिसीसु पेक्खवा 89, सीलूपपन्नासु पतिब्बतासुपि।
‘‘Bhariyāsu poso sadisīsu pekkhavā 90, sīlūpapannāsu patibbatāsupi;
२५३.
253.
‘‘त्वमेव सद्धे परदारसेविनी, पापं करोसि कुसलम्पि रिञ्चसि।
‘‘Tvameva saddhe paradārasevinī, pāpaṃ karosi kusalampi riñcasi;
न तादिसी अरहति आसनूदकं, कुतो सुधा गच्छ न मय्ह रुच्चसि’’॥
Na tādisī arahati āsanūdakaṃ, kuto sudhā gaccha na mayha ruccasi’’.
२५४.
254.
‘‘जिघञ्ञरत्तिं अरुणस्मिमूहते, या दिस्सति उत्तमरूपवण्णिनी।
‘‘Jighaññarattiṃ aruṇasmimūhate, yā dissati uttamarūpavaṇṇinī;
तथूपमा मं पटिभासि देवते, आचिक्ख मे त्वं कतमासि अच्छरा॥
Tathūpamā maṃ paṭibhāsi devate, ācikkha me tvaṃ katamāsi accharā.
२५५.
255.
‘‘काला निदाघेरिव अग्गिजारिव 97, अनिलेरिता लोहितपत्तमालिनी।
‘‘Kālā nidāgheriva aggijāriva 98, anileritā lohitapattamālinī;
का तिट्ठसि मन्दमिगावलोकयं 99, भासेसमानाव गिरं न मुञ्चसि’’॥
Kā tiṭṭhasi mandamigāvalokayaṃ 100, bhāsesamānāva giraṃ na muñcasi’’.
२५६.
256.
‘‘हिराह देवीमनुजेहि पूजिता, अपापसत्तूपनिसेविनी सदा।
‘‘Hirāha devīmanujehi pūjitā, apāpasattūpanisevinī sadā;
सुधाविवादेन तवन्तिमागता, साहं न सक्कोमि सुधम्पि याचितुं।
Sudhāvivādena tavantimāgatā, sāhaṃ na sakkomi sudhampi yācituṃ;
कोपीनरूपा विय याचनित्थिया’’॥
Kopīnarūpā viya yācanitthiyā’’.
२५७.
257.
‘‘धम्मेन ञायेन सुगत्ते लच्छसि, एसो हि धम्मो न हि याचना सुधा।
‘‘Dhammena ñāyena sugatte lacchasi, eso hi dhammo na hi yācanā sudhā;
तं तं अयाचन्तिमहं निमन्तये, सुधाय यञ्चिच्छसि तम्पि दम्मि ते॥
Taṃ taṃ ayācantimahaṃ nimantaye, sudhāya yañcicchasi tampi dammi te.
२५८.
258.
‘‘सा त्वं मया अज्ज सकम्हि अस्समे, निमन्तिता कञ्चनवेल्लिविग्गहे।
‘‘Sā tvaṃ mayā ajja sakamhi assame, nimantitā kañcanavelliviggahe;
तुवञ्हि मे सब्बरसेहि पूजिया, तं पूजयित्वान सुधम्पि अस्निये’’॥
Tuvañhi me sabbarasehi pūjiyā, taṃ pūjayitvāna sudhampi asniye’’.
२५९.
259.
‘‘सा कोसियेनानुमता जुतीमता, अद्धा हिरि रम्मं पाविसि यस्समं।
‘‘Sā kosiyenānumatā jutīmatā, addhā hiri rammaṃ pāvisi yassamaṃ;
उदकवन्तं 101 फलमरियपूजितं, अपापसत्तूपनिसेवितं सदा॥
Udakavantaṃ 102 phalamariyapūjitaṃ, apāpasattūpanisevitaṃ sadā.
२६०.
260.
‘‘रुक्खग्गहाना बहुकेत्थ पुप्फिता, अम्बा पियाला पनसा च किंसुका।
‘‘Rukkhaggahānā bahukettha pupphitā, ambā piyālā panasā ca kiṃsukā;
सोभञ्जना लोद्दमथोपि पद्मका, केका च भङ्गा तिलका सुपुप्फिता॥
Sobhañjanā loddamathopi padmakā, kekā ca bhaṅgā tilakā supupphitā.
२६१.
261.
‘‘साला करेरी बहुकेत्थ जम्बुयो, अस्सत्थनिग्रोधमधुकवेतसा 103।
‘‘Sālā karerī bahukettha jambuyo, assatthanigrodhamadhukavetasā 104;
उद्दालका पाटलि सिन्दुवारका 105, मनुञ्ञगन्धा मुचलिन्दकेतका॥
Uddālakā pāṭali sinduvārakā 106, manuññagandhā mucalindaketakā.
२६२.
262.
‘‘हरेणुका वेळुका केणु 107 तिन्दुका, सामाकनीवारमथोपि चीनका।
‘‘Hareṇukā veḷukā keṇu 108 tindukā, sāmākanīvāramathopi cīnakā;
मोचा कदली बहुकेत्थ सालियो, पवीहयो आभूजिनो च 109 तण्डुला॥
Mocā kadalī bahukettha sāliyo, pavīhayo ābhūjino ca 110 taṇḍulā.
२६३.
263.
अकक्कसा अपब्भारा, साधु अप्पटिगन्धिका॥
Akakkasā apabbhārā, sādhu appaṭigandhikā.
२६४.
264.
‘‘तत्थ मच्छा सन्निरता, खेमिनो बहुभोजना।
‘‘Tattha macchā sanniratā, khemino bahubhojanā;
आळिगग्गरकाकिण्णा, पाठीना काकमच्छका॥
Āḷigaggarakākiṇṇā, pāṭhīnā kākamacchakā.
२६५.
265.
‘‘तत्थ पक्खी सन्निरता, खेमिनो बहुभोजना।
‘‘Tattha pakkhī sanniratā, khemino bahubhojanā;
हंसा कोञ्चा मयूरा च, चक्कवाका च कुक्कुहा।
Haṃsā koñcā mayūrā ca, cakkavākā ca kukkuhā;
कुणालका बहू चित्रा, सिखण्डी जीवजीवका॥
Kuṇālakā bahū citrā, sikhaṇḍī jīvajīvakā.
२६६.
266.
‘‘तत्थ पानाय मायन्ति, नाना मिगगणा बहू।
‘‘Tattha pānāya māyanti, nānā migagaṇā bahū;
सीहा ब्यग्घा वराहा च, अच्छकोकतरच्छयो॥
Sīhā byagghā varāhā ca, acchakokataracchayo.
२६७.
267.
एणेय्या च वराहा च, गणिनो नीकसूकरा।
Eṇeyyā ca varāhā ca, gaṇino nīkasūkarā;
२६८.
268.
‘‘छमागिरी पुप्फविचित्रसन्थता, दिजाभिघुट्ठा दिजसङ्घसेविता’’॥
‘‘Chamāgirī pupphavicitrasanthatā, dijābhighuṭṭhā dijasaṅghasevitā’’.
२६९.
269.
‘‘सा सुत्तचा नीलदुमाभिलम्बिता, विज्जु महामेघरिवानुपज्जथ।
‘‘Sā suttacā nīladumābhilambitā, vijju mahāmegharivānupajjatha;
तस्सा सुसम्बन्धसिरं कुसामयं, सुचिं सुगन्धं अजिनूपसेवितं।
Tassā susambandhasiraṃ kusāmayaṃ, suciṃ sugandhaṃ ajinūpasevitaṃ;
अत्रिच्च 119 कोच्छं हिरिमेतदब्रवि, ‘निसीद कल्याणि सुखयिदमासनं’॥
Atricca 120 kocchaṃ hirimetadabravi, ‘nisīda kalyāṇi sukhayidamāsanaṃ’.
२७०.
270.
‘‘तस्सा तदा कोच्छगताय कोसियो, यदिच्छमानाय जटाजिनन्धरो 121।
‘‘Tassā tadā kocchagatāya kosiyo, yadicchamānāya jaṭājinandharo 122;
नवेहि पत्तेहि सयं सहूदकं, सुधाभिहासी तुरितो महामुनि॥
Navehi pattehi sayaṃ sahūdakaṃ, sudhābhihāsī turito mahāmuni.
२७१.
271.
‘‘सा तं पटिग्गय्ह उभोहि पाणिभि, इच्चब्रवि अत्तमना जटाधरं।
‘‘Sā taṃ paṭiggayha ubhohi pāṇibhi, iccabravi attamanā jaṭādharaṃ;
‘हन्दाहं एतरहि पूजिता तया, गच्छेय्यं ब्रह्मे तिदिवं जिताविनी’॥
‘Handāhaṃ etarahi pūjitā tayā, gaccheyyaṃ brahme tidivaṃ jitāvinī’.
२७२.
272.
‘‘सा कोसियेनानुमता जुतीमता, उदीरिता 123 वण्णमदेन मत्ता।
‘‘Sā kosiyenānumatā jutīmatā, udīritā 124 vaṇṇamadena mattā;
सकासे गन्त्वान सहस्सचक्खुनो, अयं सुधा वासव देहि मे जयं॥
Sakāse gantvāna sahassacakkhuno, ayaṃ sudhā vāsava dehi me jayaṃ.
२७३.
273.
सा पञ्जली देवमनुस्सपूजिता, नवम्हि कोच्छम्हि यदा उपाविसि’’॥
Sā pañjalī devamanussapūjitā, navamhi kocchamhi yadā upāvisi’’.
२७४.
274.
‘‘तमेव संसी 129 पुनदेव मातलिं, सहस्सनेत्तो तिदसानमिन्दो।
‘‘Tameva saṃsī 130 punadeva mātaliṃ, sahassanetto tidasānamindo;
गन्त्वान वाक्यं मम ब्रूहि कोसियं, आसाय सद्धा 131 सिरिया च कोसिय।
Gantvāna vākyaṃ mama brūhi kosiyaṃ, āsāya saddhā 132 siriyā ca kosiya;
हिरी सुधं केन मलत्थ हेतुना॥
Hirī sudhaṃ kena malattha hetunā.
२७५.
275.
‘‘तं सु वत्थं उदतारयी रथं, दद्दल्लमानं उपकारियसादिसं 133॥
‘‘Taṃ su vatthaṃ udatārayī rathaṃ, daddallamānaṃ upakāriyasādisaṃ 134.
जम्बोनदीसं तपनेय्यसन्निभं 135, अलङ्कतं कञ्चनचित्तसन्निभं॥
Jambonadīsaṃ tapaneyyasannibhaṃ 136, alaṅkataṃ kañcanacittasannibhaṃ.
२७६.
276.
‘‘सुवण्णचन्देत्थ बहू निपातिता, हत्थी गवस्सा किकिब्यग्घदीपियो 137।
‘‘Suvaṇṇacandettha bahū nipātitā, hatthī gavassā kikibyagghadīpiyo 138;
एणेय्यका लङ्घमयेत्थ पक्खिनो 139, मिगेत्थ वेळुरियमया युधा युता॥
Eṇeyyakā laṅghamayettha pakkhino 140, migettha veḷuriyamayā yudhā yutā.
२७७.
277.
‘‘तत्थस्सराजहरयो अयोजयुं, दससतानि सुसुनागसादिसे।
‘‘Tatthassarājaharayo ayojayuṃ, dasasatāni susunāgasādise;
अलङ्कते कञ्चनजालुरच्छदे, आवेळिने सद्दगमे असङ्गिते॥
Alaṅkate kañcanajāluracchade, āveḷine saddagame asaṅgite.
२७८.
278.
‘‘तं यानसेट्ठं अभिरुय्ह मातलि, दिसा इमायो 141 अभिनादयित्थ।
‘‘Taṃ yānaseṭṭhaṃ abhiruyha mātali, disā imāyo 142 abhinādayittha;
२७९.
279.
‘‘स खिप्पमेव उपगम्म अस्समं, पावारमेकंसकतो कतञ्जली।
‘‘Sa khippameva upagamma assamaṃ, pāvāramekaṃsakato katañjalī;
बहुस्सुतं वुद्धं विनीतवन्तं, इच्चब्रवी मातलि देवब्राह्मणं॥
Bahussutaṃ vuddhaṃ vinītavantaṃ, iccabravī mātali devabrāhmaṇaṃ.
२८०.
280.
‘‘इन्दस्स वाक्यं निसामेहि कोसिय, दूतो अहं पुच्छति तं पुरिन्ददो।
‘‘Indassa vākyaṃ nisāmehi kosiya, dūto ahaṃ pucchati taṃ purindado;
आसाय सद्धा सिरिया च कोसिय, हिरी सुधं केन मलत्थ हेतुना’’॥
Āsāya saddhā siriyā ca kosiya, hirī sudhaṃ kena malattha hetunā’’.
२८१.
281.
‘‘अन्धा सिरी मं पटिभाति मातलि, सद्धा अनिच्चा पन देवसारथि।
‘‘Andhā sirī maṃ paṭibhāti mātali, saddhā aniccā pana devasārathi;
आसा विसंवादिकसम्मता हि मे, हिरी च अरियम्हि गुणे पतिट्ठिता’’॥
Āsā visaṃvādikasammatā hi me, hirī ca ariyamhi guṇe patiṭṭhitā’’.
२८२.
282.
‘‘कुमारियो याचिमा गोत्तरक्खिता, जिण्णा च या या च सभत्तुइत्थियो।
‘‘Kumāriyo yācimā gottarakkhitā, jiṇṇā ca yā yā ca sabhattuitthiyo;
ता छन्दरागं पुरिसेसु उग्गतं, हिरिया निवारेन्ति सचित्तमत्तनो॥
Tā chandarāgaṃ purisesu uggataṃ, hiriyā nivārenti sacittamattano.
२८३.
283.
‘‘सङ्गामसीसे सरसत्तिसंयुते, पराजितानं पततं पलायिनं।
‘‘Saṅgāmasīse sarasattisaṃyute, parājitānaṃ patataṃ palāyinaṃ;
हिरिया निवत्तन्ति जहित्व 147 जीवितं, ते सम्पटिच्छन्ति पुना हिरीमना॥
Hiriyā nivattanti jahitva 148 jīvitaṃ, te sampaṭicchanti punā hirīmanā.
२८४.
284.
‘‘वेला यथा सागरवेगवारिनी, हिराय हि पापजनं निवारिनी।
‘‘Velā yathā sāgaravegavārinī, hirāya hi pāpajanaṃ nivārinī;
तं सब्बलोके हिरिमरियपूजितं, इन्दस्स तं वेदय देवसारथि’’॥
Taṃ sabbaloke hirimariyapūjitaṃ, indassa taṃ vedaya devasārathi’’.
२८५.
285.
‘‘को ते इमं कोसिय दिट्ठिमोदहि, ब्रह्मा महिन्दो अथ वा पजापति।
‘‘Ko te imaṃ kosiya diṭṭhimodahi, brahmā mahindo atha vā pajāpati;
हिराय देवेसु हि सेट्ठसम्मता, धीता महिन्दस्स महेसि जायथ’’॥
Hirāya devesu hi seṭṭhasammatā, dhītā mahindassa mahesi jāyatha’’.
२८६.
286.
इन्दो च तं इन्दसगोत्त कङ्खति, अज्जेव त्वं इन्दसहब्यतं वज’’॥
Indo ca taṃ indasagotta kaṅkhati, ajjeva tvaṃ indasahabyataṃ vaja’’.
२८७.
287.
‘‘एवं विसुज्झन्ति 153 अपापकम्मिनो, अथो सुचिण्णस्स फलं न नस्सति।
‘‘Evaṃ visujjhanti 154 apāpakammino, atho suciṇṇassa phalaṃ na nassati;
ये केचि मद्दक्खु सुधाय भोजनं, सब्बेव ते इन्दसहब्यतं गता’’॥
Ye keci maddakkhu sudhāya bhojanaṃ, sabbeva te indasahabyataṃ gatā’’.
२८८.
288.
‘‘हिरी उप्पलवण्णासि, कोसियो दानपति भिक्खु।
‘‘Hirī uppalavaṇṇāsi, kosiyo dānapati bhikkhu;
अनुरुद्धो पञ्चसिखो, आनन्दो आसि मातलि॥
Anuruddho pañcasikho, ānando āsi mātali.
२८९.
289.
‘‘सूरियो कस्सपो भिक्खु, मोग्गल्लानोसि चन्दिमा।
‘‘Sūriyo kassapo bhikkhu, moggallānosi candimā;
नारदो सारिपुत्तोसि, सम्बुद्धो आसि वासवो’’ति॥
Nārado sāriputtosi, sambuddho āsi vāsavo’’ti.
सुधाभोजनजातकं ततियं।
Sudhābhojanajātakaṃ tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā / [५३५] ३. सुधाभोजनजातकवण्णना • [535] 3. Sudhābhojanajātakavaṇṇanā
