| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
೧. ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡೋ
1. Pārājikakaṇḍo
೧. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ
1. Paṭhamapārājikaṃ
ಸುದಿನ್ನಭಾಣವಾರವಣ್ಣನಾ
Sudinnabhāṇavāravaṇṇanā
೨೪. ವಿಕ್ಕಾಯಿಕಭಣ್ಡಸ್ಸ ವಿಕ್ಕಿಣನಂ ಇಣದಾನಞ್ಚ ಭಣ್ಡಪ್ಪಯೋಜನಂ ನಾಮ। ಏವಂ ಪಯೋಜಿತಸ್ಸ ಮೂಲಸ್ಸ ಸಹ ವಡ್ಢಿಯಾ ಗಹಣವಾಯಾಮೋ ಉದ್ಧಾರೋ ನಾಮ। ಅಸುಕದಿವಸೇ ದಿನ್ನನ್ತಿಆದಿನಾ ಪಮುಟ್ಠಸ್ಸ ಸತುಪ್ಪಾದನಾದಿ ಸಾರಣಂ ನಾಮ। ಚತುಬ್ಬಿಧಾಯಾತಿ ಖತ್ತಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಸಮಣಾನಂ ವಸೇನ, ಭಿಕ್ಖುಆದೀನಂ ವಾ ವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಾಯ। ದಿಸ್ವಾನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸೀತಿ ಹೇತುಅತ್ಥೇ ಅಯಂ ದಿಸ್ವಾನ-ಸದ್ದೋ ಅಸಮಾನಕತ್ತುಕತ್ತಾ, ಯಥಾ ಘತಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಬಲಂ ಹೋತೀತಿ, ಏವಮಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ ಏವರೂಪೇಸು। ಭಬ್ಬಕುಲಪುತ್ತೋತಿ ಉಪನಿಸ್ಸಯಮತ್ತಸಭಾವೇನ ವುತ್ತಂ, ನ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕತಾಯ। ತೇನೇವಸ್ಸ ಮಾತಾದಿಅಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಸಮಾಯೋಗೇನ ಕತವೀತಿಕ್ಕಮನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇನ ಅಧಿಗಮನ್ತರಾಯೋ ಜಾತೋ। ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಾನಂ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇಸು ಲದ್ಧಬ್ಯಾಕರಣಾನಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕೇನಚಿ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕಾತುಂ। ತೇನೇವ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲತ್ಥೇರಾದಯೋ ಅಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾಪಿ ಅಧಿಗಮಸಮ್ಪನ್ನಾ ಏವ ಅಹೇಸುನ್ತಿ। ಚರಿಮಕಚಿತ್ತನ್ತಿ ಚುತಿಚಿತ್ತಂ। ಸಙ್ಖಂ ವಿಯ ಲಿಖಿತಂ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಧೋವಿತಂ ಸಙ್ಖಲಿಖಿತನ್ತಿ ಆಹ ಧೋತಇಚ್ಚಾದಿ। ಅಜ್ಝಾವಸತಾತಿ ಅಧಿ-ಸದ್ದಯೋಗೇನ ಅಗಾರನ್ತಿ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ’’ತಿ। ಕಸಾಯರಸರತ್ತಾನಿ ಕಾಸಾಯಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಕಸಾಯರಸಪೀತತಾಯಾ’’ತಿ। ಕಸಾಯತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತತಾಯ ಚ ಹಿ ರಸೋಪಿ ‘‘ಕಸಾಯರಸೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
24. Vikkāyikabhaṇḍassa vikkiṇanaṃ iṇadānañca bhaṇḍappayojanaṃ nāma. Evaṃ payojitassa mūlassa saha vaḍḍhiyā gahaṇavāyāmo uddhāro nāma. Asukadivase dinnantiādinā pamuṭṭhassa satuppādanādi sāraṇaṃ nāma. Catubbidhāyāti khattiyabrāhmaṇagahapatisamaṇānaṃ vasena, bhikkhuādīnaṃ vā vasena catubbidhāya. Disvānassa etadahosīti hetuatthe ayaṃ disvāna-saddo asamānakattukattā, yathā ghataṃ pivitvā balaṃ hotīti, evamaññatthāpi evarūpesu. Bhabbakulaputtoti upanissayamattasabhāvena vuttaṃ, na pacchimabhavikatāya. Tenevassa mātādiakalyāṇamittasamāyogena katavītikkamanaṃ nissāya uppannavippaṭisārena adhigamantarāyo jāto. Pacchimabhavikānaṃ pubbabuddhuppādesu laddhabyākaraṇānaṃ na sakkā kenaci antarāyaṃ kātuṃ. Teneva aṅgulimālattherādayo akusalaṃ katvāpi adhigamasampannā eva ahesunti. Carimakacittanti cuticittaṃ. Saṅkhaṃ viya likhitaṃ ghaṃsitvā dhovitaṃ saṅkhalikhitanti āha dhotaiccādi. Ajjhāvasatāti adhi-saddayogena agāranti bhummatthe upayogavacananti āha ‘‘agāramajjhe’’ti. Kasāyarasarattāni kāsāyānīti āha ‘‘kasāyarasapītatāyā’’ti. Kasāyato nibbattatāya ca hi rasopi ‘‘kasāyaraso’’ti vuccati.
೨೬. ಯದಾ ಜಾನಾತಿ-ಸದ್ದೋ ಬೋಧನತ್ಥೋ ನ ಹೋತಿ, ತದಾ ತಸ್ಸ ಪಯೋಗೇ ಸಪ್ಪಿನೋ ಜಾನಾತಿ ಮಧುನೋ ಜಾನಾತೀತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಕರಣತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ ಸದ್ದಸತ್ಥವಿದೂ ಇಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಕಿಞ್ಚಿ ದುಕ್ಖೇನ ನಾನುಭೋಸೀ’’ತಿ। ಕೇನಚಿ ದುಕ್ಖೇನ ನಾನುಭೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಹಿ ಕರಣತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಸ್ಸ ಲೋಪೋ ಕತೋ, ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ವಿಕಪ್ಪದ್ವಯೇಪಿ ಪುರಿಮಪದಸ್ಸ ಉತ್ತರಪದೇನ ಸಮಾನವಿಭತ್ತಿಲೋಪೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ’’ತಿ। ಯದಾ ಪನ ಜಾನಾತಿ-ಸದ್ದೋ ಸರಣತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ತದಾ ಮಾತು ಸರತೀತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ ಸದ್ದಸತ್ಥವಿದೂ ವದನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಥ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ದುಕ್ಖಂ ನಸ್ಸರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ, ಕಸ್ಸಚಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನನುಭೂತತಾಯ ನಸ್ಸರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಕಪ್ಪದ್ವಯೇಪೀತಿ ಅನುಭವನಸರಣತ್ಥವಸೇನ ವುತ್ತೇ ದುತಿಯತತಿಯವಿಕಪ್ಪದ್ವಯೇ। ಪುರಿಮಪದಸ್ಸಾತಿ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಪದಸ್ಸ। ಉತ್ತರಪದೇನಾತಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸಾತಿಪದೇನ। ಸಮಾನಾಯ ಸಾಮಿವಚನಭೂತಾಯ ವಿಭತ್ತಿಯಾ ‘‘ಕಸ್ಸಚಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಕಿಞ್ಚಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸಾ’’ತಿ ಲೋಪೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಮರಣೇನಪಿ ಮಯಂ ತೇತಿ ಏತ್ಥ ತೇತಿ ಪದಸ್ಸ ಸಹತ್ಥೇ ಕರಣವಸೇನಪಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ತಯಾ ವಿಯೋಗಂ ವಾ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅತ್ಥನ್ತರಂ ವುತ್ತಂ।
26. Yadā jānāti-saddo bodhanattho na hoti, tadā tassa payoge sappino jānāti madhuno jānātītiādīsu viya karaṇatthe sāmivacanaṃ saddasatthavidū icchantīti āha ‘‘kiñci dukkhena nānubhosī’’ti. Kenaci dukkhena nānubhosīti attho, kiñcīti etthāpi hi karaṇatthe sāmivacanassa lopo kato, teneva vakkhati ‘‘vikappadvayepi purimapadassa uttarapadena samānavibhattilopo daṭṭhabbo’’ti. Yadā pana jānāti-saddo saraṇattho hoti, tadā mātu saratītiādīsu viya upayogatthe sāmivacanaṃ saddasatthavidū vadantīti āha ‘‘atha vā kiñci dukkhaṃ nassaratīti attho’’ti, kassaci dukkhassa ananubhūtatāya nassaratīti attho. Vikappadvayepīti anubhavanasaraṇatthavasena vutte dutiyatatiyavikappadvaye. Purimapadassāti kiñcīti padassa. Uttarapadenāti dukkhassātipadena. Samānāya sāmivacanabhūtāya vibhattiyā ‘‘kassaci dukkhassā’’ti vattabbe ‘‘kiñci dukkhassā’’ti lopoti daṭṭhabbo. Maraṇenapi mayaṃ teti ettha teti padassa sahatthe karaṇavasenapi atthaṃ dassetuṃ tayā viyogaṃ vā pāpuṇissāmāti atthantaraṃ vuttaṃ.
೨೮. ಗನ್ಧಬ್ಬಾ ನಾಮ ಗಾಯನಕಾ। ನಟಾ ನಾಮ ರಙ್ಗನಟಾ। ನಾಟಕಾ ಲಙ್ಘನಕಾದಯೋ। ಸುಖೂಪಕರಣೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಚರಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ಯಸ್ಮಾ ಲಳನ್ತೋ ಕೀಳನ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ದುತಿಯೇ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೇ ಲಳಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ದಾನಪ್ಪದಾನಾದೀನೀತಿ ಏತ್ಥ ನಿಚ್ಚದಾನಂ ದಾನಂ ನಾಮ, ವಿಸೇಸದಾನಂ ಪದಾನಂ ನಾಮ, ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸೀಲಾದೀನಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ।
28.Gandhabbā nāma gāyanakā. Naṭā nāma raṅganaṭā. Nāṭakā laṅghanakādayo. Sukhūpakaraṇehi attano paricaraṇaṃ karonto yasmā laḷanto kīḷanto nāma hoti, tasmā dutiye atthavikappe laḷātiādi vuttaṃ. Dānappadānādīnīti ettha niccadānaṃ dānaṃ nāma, visesadānaṃ padānaṃ nāma, ādi-saddena sīlādīni saṅgaṇhāti.
೩೦. ಚುದ್ದಸ ಭತ್ತಾನೀತಿ ಸಙ್ಘಭತ್ತಂ ಉದ್ದೇಸಭತ್ತಂ ನಿಮನ್ತನಂ ಸಲಾಕಂ ಪಕ್ಖಿಕಂ ಉಪೋಸಥಿಕಂ ಪಾಟಿಪದಿಕಂ ಆಗನ್ತುಕಂ ಗಮಿಕಂ ಗಿಲಾನಂ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಂ ವಿಹಾರ-ಧುರ-ವಾರಭತ್ತನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಚುದ್ದಸ ಭತ್ತಾನಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಸೇನಾಸನಾದಿಪಚ್ಚಯತ್ತಯನಿಸ್ಸಿತೇಸು ಆರಞ್ಞಕಙ್ಗಾದಿಪಧಾನಙ್ಗಾನಂ ಗಹಣವಸೇನ ಸೇಸಧುತಙ್ಗಾನಿಪಿ ಗಹಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವಜ್ಜೀನನ್ತಿ ವಜ್ಜೀರಾಜೂನಂ। ವಜ್ಜೀಸೂತಿ ಜನಪದಾಪೇಕ್ಖಂ ಬಹುವಚನಂ, ವಜ್ಜೀನಾಮಕೇ ಜನಪದೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಾಯೇವ ಉಪಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಚ ಉಪಭೋಗಪರಿಭೋಗಾ, ಇತ್ಥಿವತ್ಥಾದೀನಿ ಚ ತದುಪಕರಣಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇಹಿ ತೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಉಕ್ಕಟ್ಠಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕತ್ತಾತಿ ಸೇಸಧುತಙ್ಗಪರಿವಾರಿತೇನ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಧುತಙ್ಗೇನ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ, ತೇನಾಹ ‘‘ಸಪದಾನಚಾರಂ ಚರಿತುಕಾಮೋ’’ತಿ।
30.Cuddasa bhattānīti saṅghabhattaṃ uddesabhattaṃ nimantanaṃ salākaṃ pakkhikaṃ uposathikaṃ pāṭipadikaṃ āgantukaṃ gamikaṃ gilānaṃ gilānupaṭṭhākaṃ vihāra-dhura-vārabhattanti imāni cuddasa bhattāni. Ettha ca senāsanādipaccayattayanissitesu āraññakaṅgādipadhānaṅgānaṃ gahaṇavasena sesadhutaṅgānipi gahitāneva hontīti veditabbaṃ. Vajjīnanti vajjīrājūnaṃ. Vajjīsūti janapadāpekkhaṃ bahuvacanaṃ, vajjīnāmake janapadeti attho. Pañcakāmaguṇāyeva upabhuñjitabbato paribhuñjitabbato ca upabhogaparibhogā, itthivatthādīni ca tadupakaraṇānīti āha ‘‘yehi tesa’’ntiādi. Ukkaṭṭhapiṇḍapātikattāti sesadhutaṅgaparivāritena ukkaṭṭhapiṇḍapātikadhutaṅgena samannāgatattā, tenāha ‘‘sapadānacāraṃ caritukāmo’’ti.
೩೧. ದೋಸಾತಿ ರತ್ತಿ। ತತ್ಥ ಅಭಿವುತ್ಥಂ ಪರಿವುಸಿತಂ ಆಭಿದೋಸಿಕಂ, ಅಭಿದೋಸಂ ವಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲಂ ಗತೋ ಪತ್ತೋ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ ಆಭಿದೋಸಿಕೋ, ತೇನಾಹ ಏಕರತ್ತಾತಿಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ ವಾತಿಆದಿ।
31.Dosāti ratti. Tattha abhivutthaṃ parivusitaṃ ābhidosikaṃ, abhidosaṃ vā paccūsakālaṃ gato patto atikkanto ābhidosiko, tenāha ekarattātikkantassa vātiādi.
೩೨. ಉದಕಕಞ್ಜಿಯನ್ತಿ ಪಾನೀಯಪರಿಭೋಜನೀಯಉದಕಞ್ಚ ಯಾಗು ಚ। ತಥಾತಿ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇ।ಅನೋಕಪ್ಪನಂ ಅಸದ್ದಹನಂ, ಅಮರಿಸನಂ ಅಸಹನಂ।
32.Udakakañjiyanti pānīyaparibhojanīyaudakañca yāgu ca. Tathāti samuccayatthe.Anokappanaṃ asaddahanaṃ, amarisanaṃ asahanaṃ.
೩೪. ತದ್ಧಿತಲೋಪನ್ತಿ ಪಿತಾಮಹತೋ ಆಗತಂ ‘‘ಪೇತಾಮಹ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ತದ್ಧಿತಪಚ್ಚಯನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಏ-ಕಾರಸ್ಸ ಲೋಪಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೇಸಂ ಸನ್ತಕಂ ಧನಂ ಗಹಿತಂ, ತೇ ಇಣಾಯಿಕಾ। ಪಲಿಬುದ್ಧೋತಿ ‘ಮಾ ಗಚ್ಛ ಮಾ ಭುಞ್ಜಾ’ತಿಆದಿನಾ ಕತಾವರಣೋ, ಪೀಳಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
34.Taddhitalopanti pitāmahato āgataṃ ‘‘petāmaha’’nti vattabbe taddhitapaccayanimittassa e-kārassa lopaṃ katvāti attho. Yesaṃ santakaṃ dhanaṃ gahitaṃ, te iṇāyikā. Palibuddhoti ‘mā gaccha mā bhuñjā’tiādinā katāvaraṇo, pīḷitoti attho.
೩೫. ಅತ್ತನಾತಿ ಸಯಂ। ಸಪತಿನೋ ಧನಸಾಮಿನೋ ಇದಂ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ, ಧನಂ। ತದೇವ ವಿಭವೋ।
35.Attanāti sayaṃ. Sapatino dhanasāmino idaṃ sāpateyyaṃ, dhanaṃ. Tadeva vibhavo.
೩೬. ಭಿಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಅಗಹಿತಪುಬ್ಬಾ ಏವ ಭಿಜ್ಜನ್ತಿ। ದಿನ್ನಾಪಿ ಪಟಿಸನ್ಧೀತಿ ಪಿತರಾ ದಿನ್ನಂ ಸುಕ್ಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿಪಿ ತೇನ ದಿನ್ನಾ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ। ಸುಕ್ಕಮೇವ ವಾ ಇಧ ಪಟಿಸನ್ಧಿನಿಸ್ಸಯತ್ತಾ ‘‘ಪಟಿಸನ್ಧೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ಖಿಪ್ಪಂ ಪತಿಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ। ನ ಹಿ ಪಿತು ಸಂಯೋಗಕ್ಖಣೇಯೇವ ಸತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿನಿಯಮೋ ಅತ್ಥಿ ಸುಕ್ಕಮೇವ ತಥಾ ಪತಿಟ್ಠಾನನಿಯಮತೋ। ಸುಕ್ಕೇ ಪನ ಪತಿಟ್ಠಿತೇ ಯಾವ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ, ಅಡ್ಢಮಾಸಮತ್ತಂ ವಾ, ತಂ ಗಬ್ಭಸಣ್ಠಾನಸ್ಸ ಖೇತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ ಮಾತು ಮಂಸಸ್ಸ ಲೋಹಿತಲೇಸಸ್ಸ ಸಬ್ಬದಾಪಿ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ। ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪಞ್ಞತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಸಬ್ಭಾವತೋ ಅಪಞ್ಞತ್ತೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇತಿ ಇಮಸ್ಸ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಅಟ್ಠಪಿತೇತಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ। ಏವರೂಪನ್ತಿ ಏವಂ ಗರುಕಸಭಾವಂ, ಪಾರಾಜಿಕಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸವತ್ಥುಭೂತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ಅವಸೇಸೇ ಪಞ್ಚಖುದ್ದಕಾಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇ ಏವ ಪಞ್ಞಪೇಸೀ’’ತಿ। ಯಂ ಆದೀನವನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಚೋಪನತೋತಿ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಚಲನತೋ।
36.Bhijjantīti agahitapubbā eva bhijjanti. Dinnāpi paṭisandhīti pitarā dinnaṃ sukkaṃ nissāya uppannassa sattassa paṭisandhipi tena dinnā nāma hotīti vuttaṃ. Sukkameva vā idha paṭisandhinissayattā ‘‘paṭisandhī’’ti vuttaṃ, tenāha ‘‘khippaṃ patiṭṭhātī’’ti. Na hi pitu saṃyogakkhaṇeyeva sattassa uppattiniyamo atthi sukkameva tathā patiṭṭhānaniyamato. Sukke pana patiṭṭhite yāva satta divasāni, aḍḍhamāsamattaṃ vā, taṃ gabbhasaṇṭhānassa khettameva hoti mātu maṃsassa lohitalesassa sabbadāpi vijjamānattā. Pubbepi paññattasikkhāpadānaṃ sabbhāvato apaññatte sikkhāpadeti imassa paṭhamapārājikasikkhāpade aṭṭhapiteti attho vutto. Evarūpanti evaṃ garukasabhāvaṃ, pārājikasaṅghādisesavatthubhūtanti attho, tenāha ‘‘avasese pañcakhuddakāpattikkhandhe eva paññapesī’’ti. Yaṃ ādīnavanti sambandho. Kāyaviññatticopanatoti kāyaviññattiyā nibbattacalanato.
ತೇನೇವಾತಿ ಅವಧಾರಣೇನ ಯಾನಿ ಗಬ್ಭಗ್ಗಹಣಕಾರಣಾನಿ ನಿವತ್ತಿತಾನಿ, ತಾನಿಪಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಕಿಂ ಪನಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಉಭಯೇಸಂ ಛನ್ದರಾಗವಸೇನ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೋ ವುತ್ತೋ। ಇತ್ಥಿಯಾ ಏವ ಛನ್ದರಾಗವಸೇನ ನಾಭಿಪರಾಮಸನಂ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಂ। ಸಾಮಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಹಿ ಮಾತಾ ಪುತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಞ್ಜಾತಾದರಾ ನಾಭಿಪರಾಮಸನಕಾಲೇ ಕಾಮರಾಗಸಮಾಕುಲಚಿತ್ತಾ ಅಹೋಸಿ, ಇತರಥಾ ಪುತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಏವ ಅಸಮ್ಭವತೋ। ‘‘ಸಕ್ಕೋ ಚಸ್ಸಾ ಕಾಮರಾಗಸಮುಪ್ಪತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಅಕಾಸೀ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ, ವತ್ಥುವಸೇನ ವಾ ಏತಂ ನಾಭಿಪರಾಮಸನಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗತೋ ವಿಸುಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಮಾತಙ್ಗಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಮಙ್ಗಲಿಕಾಯ ನಾಭಿಪರಾಮಸನೇನ ಮಣ್ಡಬ್ಯಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಅಹೋಸಿ। ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತಮಾತು ನಾಭಿಯಂ ವಿಚ್ಛಿಕಾ ಫರಿತ್ವಾ ಗತಾ, ತೇನ ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಅಹೋಸೀತಿ ಆಹ ಏತೇನೇವ ನಯೇನಾತಿಆದಿ।
Tenevāti avadhāraṇena yāni gabbhaggahaṇakāraṇāni nivattitāni, tānipi dassetuṃ kiṃ panātiādi vuttaṃ. Tattha ubhayesaṃ chandarāgavasena kāyasaṃsaggo vutto. Itthiyā eva chandarāgavasena nābhiparāmasanaṃ visuṃ vuttaṃ. Sāmapaṇḍitassa hi mātā puttuppattiyā sañjātādarā nābhiparāmasanakāle kāmarāgasamākulacittā ahosi, itarathā puttuppattiyā eva asambhavato. ‘‘Sakko cassā kāmarāgasamuppattinimittāni akāsī’’tipi vadanti, vatthuvasena vā etaṃ nābhiparāmasanaṃ kāyasaṃsaggato visuṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Mātaṅgapaṇḍitassa diṭṭhamaṅgalikāya nābhiparāmasanena maṇḍabyassa nibbatti ahosi. Caṇḍapajjotamātu nābhiyaṃ vicchikā pharitvā gatā, tena caṇḍapajjotassa nibbatti ahosīti āha eteneva nayenātiādi.
ಅಯನ್ತಿ ಸುದಿನ್ನಸ್ಸ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯಾತಿ ಯಂ ಅಜ್ಝಾಚಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ। ಮಾತಾಪಿತರೋ ಚ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಸುಕ್ಕಸ್ಸ ಸಮ್ಭವಂ ದೀಪೇತಿ, ಮಾತಾ ಚ ಉತುನೀ ಹೋತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಸೋಣಿತಸ್ಸ। ಗನ್ಧಬ್ಬೋತಿ ತತ್ರುಪಗೋ ಸತ್ತೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ಗನ್ತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತ-ಕಾರಸ್ಸ ಚೇತ್ಥ ಧ-ಕಾರೋ ಕತೋ। ಅಥ ವಾ ಗನ್ಧಬ್ಬಾ ನಾಮ ರಙ್ಗನಟಾ, ತೇ ವಿಯ ತತ್ರ ತತ್ರ ಭವೇಸು ನಾನಾವೇಸಗ್ಗಹಣತೋ ಅಯಮ್ಪಿ ‘‘ಗನ್ಧಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸನ್ನಿಪಾತಕ್ಖಣತೋ ಪಚ್ಛಾಪಿ ಸತ್ತಾಹಬ್ಭನ್ತರೇ ತತ್ರ ಉಪಪನ್ನೋ ‘‘ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಗಬ್ಭಸ್ಸಾತಿ ಕಲಲರೂಪಸಹಿತಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ। ತಞ್ಹಿ ಇಧ ‘‘ಗಬ್ಭೋ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ ಸಾ ತೇನ ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹೀತಿಆದೀಸು (ಪಾರಾ॰ ೩೬) ವಿಯ। ಅಸ್ಸ ತಂ ಅಜ್ಝಾಚಾರನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪಾಳಿಯಂ ನಿರಬ್ಬುದೋ ವತ ಭೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ನಿರಾದೀನವೋತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅನನ್ತರಂ ತಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ಸುದಿನ್ನೇನ…ಪೇ॰… ಆದೀನವೋ ಉಪ್ಪಾದಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಇತಿಹಾತಿ ನಿಪಾತಸಮುದಾಯಸ್ಸ ಏವನ್ತಿ ಇದಂ ಅತ್ಥಭವನಂ। ಮುಹುತ್ತೇನಾತಿ ಇದಂ ಖಣೇನಾತಿ ಪದಸ್ಸ ವೇವಚನಂ। ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಅಬ್ಭುಗ್ಗತೋಪಿ ದೇವಾನಂ ತಾವಮಹನ್ತೋ ಸದ್ದೋ ತೇಸಂ ರೂಪಂ ವಿಯ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಗೋಚರೋ ನ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಪಚ್ಛಾ ಸುದಿನ್ನೇನ ವುತ್ತೇ ಏವ ಜಾನಿಂಸೂತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Ayanti sudinnassa purāṇadutiyikā. Yaṃ sandhāyāti yaṃ ajjhācāraṃ sandhāya. Mātāpitaro ca sannipatitā hontīti iminā sukkassa sambhavaṃ dīpeti, mātā ca utunī hotīti iminā soṇitassa. Gandhabboti tatrupago satto adhippeto, gantabboti vuttaṃ hoti, ta-kārassa cettha dha-kāro kato. Atha vā gandhabbā nāma raṅganaṭā, te viya tatra tatra bhavesu nānāvesaggahaṇato ayampi ‘‘gandhabbo’’ti vutto, so mātāpitūnaṃ sannipātakkhaṇato pacchāpi sattāhabbhantare tatra upapanno ‘‘paccupaṭṭhito’’ti vutto. Gabbhassāti kalalarūpasahitassa paṭisandhiviññāṇassa. Tañhi idha ‘‘gabbho’’ti adhippetaṃ sā tena gabbhaṃ gaṇhītiādīsu (pārā. 36) viya. Assa taṃ ajjhācāranti sambandho. Pāḷiyaṃ nirabbudo vata bho bhikkhusaṅgho nirādīnavoti imassa anantaraṃ tasmiṃ bhikkhusaṅgheti ajjhāharitvā sudinnena…pe… ādīnavo uppāditoti yojanā veditabbā. Itihāti nipātasamudāyassa evanti idaṃ atthabhavanaṃ. Muhuttenāti idaṃ khaṇenāti padassa vevacanaṃ. Yāva brahmalokā abbhuggatopi devānaṃ tāvamahanto saddo tesaṃ rūpaṃ viya manussānaṃ gocaro na hoti. Tasmā pacchā sudinnena vutte eva jāniṃsūti daṭṭhabbaṃ.
೩೭. ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಮಗ್ಗಪದಟ್ಠಾನಂ ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಮೇವ ಉಪಚಾರತೋ ವುತ್ತಂ ತಸ್ಸೇವ ಯಾವಜೀವಂ ಚರಿತಬ್ಬತ್ತಾ। ಅವಿಪ್ಫಾರಿಕೋತಿ ಉದ್ದೇಸಾದೀಸು ಅಬ್ಯಾವಟೋ। ವಹಚ್ಛಿನ್ನೋತಿ ಛಿನ್ನಪಾದೋ, ಛಿನ್ನಖನ್ಧೋ ವಾ। ಚಿನ್ತಯೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪಜ್ಝಾಯೀತಿ ಪದಸ್ಸ ಕಿರಿಯಾಪದತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇನ ‘‘ಕಿಸೋ ಅಹೋಸಿ…ಪೇ॰… ಪಜ್ಝಾಯಿ ಚಾ’’ತಿ ಚ-ಕಾರಂ ಆನೇತ್ವಾ ಪಾಳಿಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ।
37.Maggabrahmacariyanti maggapadaṭṭhānaṃ sikkhattayameva upacārato vuttaṃ tasseva yāvajīvaṃ caritabbattā. Avipphārikoti uddesādīsu abyāvaṭo. Vahacchinnoti chinnapādo, chinnakhandho vā. Cintayīti iminā pajjhāyīti padassa kiriyāpadattaṃ dasseti. Tena ‘‘kiso ahosi…pe… pajjhāyi cā’’ti ca-kāraṃ ānetvā pāḷiyojanā kātabbā.
೩೮. ಗಣೇ ಜನಸಮಾಗಮೇ ಸನ್ನಿಪಾತನಂ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾ, ಸಾವ ಪಪಞ್ಚಾ, ತೇನ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾಪಪಞ್ಚೇನ। ಯಸ್ಸಾತಿ ಯೇ ಅಸ್ಸ। ಕಥಾಫಾಸುಕಾತಿ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕಭಾವೇನ ಫಾಸುಕಕಥಾ, ಸುಖಸಮ್ಭಾಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಪಾದಾರೂಪಂ ಭೂತರೂಪಮುಖೇನೇವ ಮನ್ದನಂ ಪೀನನಞ್ಚ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ಪಸಾದಇಚ್ಚಾದಿ। ದಾನೀತಿ ನಿಪಾತೋ ಇಧ ಪನ-ಸದ್ದತ್ಥೇ ವತ್ತತಿ ತಕ್ಕಾಲವಾಚಿನೋ ಏತರಹಿ-ಪದಸ್ಸ ವಿಸುಂ ವುಚ್ಚಮಾನತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸೋ ಪನ ತ್ವ’’ನ್ತಿ। ನೋ-ಸದ್ದೋಪಿ ನು-ಸದ್ದೋ ವಿಯ ಪುಚ್ಛನತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕಚ್ಚಿ ನು ತ್ವ’’ನ್ತಿ। ತಮೇವಾತಿ ಗಿಹಿಭಾವಪತ್ಥನಾಲಕ್ಖಣಮೇವ। ಅನಭಿರತಿಮೇವಾತಿ ಏವ-ಕಾರೇನ ನಿವತ್ತಿತಾಯ ಪನ ತದಞ್ಞಾಯ ಅನಭಿರತಿಯಾ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಧಿಕುಸಲಾನನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ, ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾ ಅಧಿಕುಸಲಾ ನಾಮ। ಇದಂ ಪನಾತಿಆದಿ ಉಪರಿ ವತ್ತಬ್ಬವಿಸೇಸದಸ್ಸನಂ। ಪರಿಯಾಯವಚನಮತ್ತನ್ತಿ ಸದ್ದತ್ಥಕಥನಮತ್ತಂ।
38. Gaṇe janasamāgame sannipātanaṃ gaṇasaṅgaṇikā, sāva papañcā, tena gaṇasaṅgaṇikāpapañcena. Yassāti ye assa. Kathāphāsukāti vissāsikabhāvena phāsukakathā, sukhasambhāsāti attho. Upādārūpaṃ bhūtarūpamukheneva mandanaṃ pīnanañca hotīti āha pasādaiccādi. Dānīti nipāto idha pana-saddatthe vattati takkālavācino etarahi-padassa visuṃ vuccamānattāti āha ‘‘so pana tva’’nti. No-saddopi nu-saddo viya pucchanatthoti āha ‘‘kacci nu tva’’nti. Tamevāti gihibhāvapatthanālakkhaṇameva. Anabhiratimevāti eva-kārena nivattitāya pana tadaññāya anabhiratiyā vijjamānattaṃ dassetuṃ adhikusalānantiādi vuttaṃ, samathavipassanā adhikusalā nāma. Idaṃ panātiādi upari vattabbavisesadassanaṃ. Pariyāyavacanamattanti saddatthakathanamattaṃ.
ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಧಮ್ಮೇ, ಏವಂ ವಿರಾಗಾಯ ದೇಸಿತೇ ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಾಮಾತಿ ಗರಹಾಯಂ। ಲೋಕುತ್ತರನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ವಿರಾಗಾಯಾತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಕಿಲೇಸಕ್ಖಯನಿಬ್ಬಾನತೋ ವಿಸೇಸೇತಿ। ಜಾತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಮಾನೋ ಏವ ಮದಜನನಟ್ಠೇನ ಮದೋತಿ ಮಾನಮದೋ। ‘‘ಅಹಂ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ಪವತ್ತೋ ಮಾನೋ ಪುರಿಸಮದೋ। ‘‘ಅಸದ್ಧಮ್ಮಸೇವನಾಸಮತ್ಥತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಾನೋ, ರಾಗೋ ಏವ ವಾ ಪುರಿಸಮದೋ’’ತಿ ಕೇಚಿ। ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಬಲಮದಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ತೇಭೂಮಕವಟ್ಟನ್ತಿ ತೀಸು ಭೂಮೀಸು ಕಮ್ಮಕಿಲೇಸವಿಪಾಕಾ ಪವತ್ತನಟ್ಠೇನ ವಟ್ಟಂ। ವಿರಜ್ಜತೀತಿ ವಿಗಚ್ಛತಿ। ಯೋನಿಯೋತಿ ಅಣ್ಡಜಾದಯೋ, ತಾ ಪನ ಯವನ್ತಿ ತಾಹಿ ಸತ್ತಾ ಅಮಿಸ್ಸಿತಾಪಿ ಸಮಾನಜಾತಿತಾಯ ಮಿಸ್ಸಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ‘‘ಯೋನಿಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಾ।
Tasminti dhamme, evaṃ virāgāya desite satīti attho. Nāmāti garahāyaṃ. Lokuttaranibbānanti virāgāyātiādinā vuttakilesakkhayanibbānato viseseti. Jātiṃ nissāya uppajjanakamāno eva madajananaṭṭhena madoti mānamado. ‘‘Ahaṃ puriso’’ti pavatto māno purisamado. ‘‘Asaddhammasevanāsamatthataṃ nissāya māno, rāgo eva vā purisamado’’ti keci. Ādi-saddena balamadādiṃ saṅgaṇhāti. Tebhūmakavaṭṭanti tīsu bhūmīsu kammakilesavipākā pavattanaṭṭhena vaṭṭaṃ. Virajjatīti vigacchati. Yoniyoti aṇḍajādayo, tā pana yavanti tāhi sattā amissitāpi samānajātitāya missitā hontīti ‘‘yoniyo’’ti vuttā.
ಞಾತತೀರಣಪಹಾನವಸೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಲಕ್ಖಣಾದಿವಸೇನ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯನಾಮರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೋ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾ ನಾಮ। ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಲೋಕಿಯವಿಪಸ್ಸನಾ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾ ನಾಮ। ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾ ನಾಮ। ಇಧ ಪನ ಞಾತತೀರಣಕಿಚ್ಚಾನಮ್ಪಿ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಸಿಜ್ಝನತೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ತಿವಿಧಾಪಿ ಪರಿಞ್ಞಾ ವುತ್ತಾ, ತೇನೇವ ‘‘ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗೋವ ಕಥಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಾಮೇಸು ಪಾತಬ್ಯತಾನನ್ತಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇಸು ಪಾತಬ್ಯತಾಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಸುಭಾದಿಆಕಾರಾನಂ ತದಾಕಾರಗಾಹಿಕಾನಂ ತಣ್ಹಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಸಯಮುಖೇನ ಹೇತ್ಥ ವಿಸಯಿನೋ ಗಹಿತಾ। ತೀಸು ಠಾನೇಸೂತಿ ‘‘ವಿರಾಗಾಯ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋ…ಪೇ॰… ನೋ ಸಉಪಾದಾನಾಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೇಸು।
Ñātatīraṇapahānavasenāti ettha lakkhaṇādivasena sappaccayanāmarūpapariggaho ñātapariññā nāma. Kalāpasammasanādivasena pavattā lokiyavipassanā tīraṇapariññā nāma. Ariyamaggo pahānapariññā nāma. Idha pana ñātatīraṇakiccānampi asammohato maggakkhaṇe sijjhanato ariyamaggameva sandhāya tividhāpi pariññā vuttā, teneva ‘‘lokuttaramaggova kathito’’ti vuttaṃ. Kāmesu pātabyatānanti vatthukāmesu pātabyatāsaṅkhātānaṃ subhādiākārānaṃ tadākāragāhikānaṃ taṇhānanti attho. Visayamukhena hettha visayino gahitā. Tīsu ṭhānesūti ‘‘virāgāya dhammo desito…pe… no saupādānāyā’’ti evaṃ vuttesu.
೩೯. ಕಲಿಸಾಸನಾರೋಪನತ್ಥಾಯಾತಿ ದೋಸಾರೋಪನತ್ಥಾಯ। ಕಲೀತಿ ಕೋಧಸ್ಸ ನಾಮಂ, ತಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಕಲಿಸಾಸನಂ, ಕೋಧವಸೇನ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ಗರಹಾ। ಅಜ್ಝಾಚಾರೋವ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ। ಸಮಣಕರಣಾನಂ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಸಮಣಭಾವಕರಾನಂ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಾದಿಧಮ್ಮಾನಂ। ಪಾಳಿಯಂ ಕಥಂ-ಸದ್ದಯೋಗೇನ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀತಿ ಅನಾಗತವಚನಂ ಕತಂ, ‘‘ನಾಮ-ಸದ್ದಯೋಗೇನಾ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಅತಿವಿಯ ದುಕ್ಖವಿಪಾಕನ್ತಿ ಗಹಟ್ಠಾನಂ ನಾತಿಸಾವಜ್ಜಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಭಗವತೋ ಆಣಾವೀತಿಕ್ಕಮತೋ ಚೇವ ಸಮಾದಿನ್ನಸಿಕ್ಖತ್ತಯವಿನಾಸನತೋ ಚ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ। ಉದಕೇ ಭವಂ ಓದಕಂ, ಧೋವನಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ಆಹ ಉದಕಕಿಚ್ಚನ್ತಿಆದಿ। ಸಮಾಪಜ್ಜಿಸ್ಸಸೀತಿ ಅನಾಗತವಚನಂ ನಾಮ-ಸದ್ದಯೋಗೇನ ಕತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ನಾಮ-ಸದ್ದೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ದುಬ್ಭರತಾದೀನಂ ಹೇತುಭೂತೋ ಅಸಂವರೋ ಇಧ ದುಬ್ಭರತಾದಿ-ಸದ್ದೇನ ವುತ್ತೋ ಕಾರಣೇ ಕಾರಿಯೋಪಚಾರೇನಾತಿ ಆಹ ‘‘ದುಬ್ಭರತಾದೀನಂ ವತ್ಥುಭೂತಸ್ಸ ಅಸಂವರಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಅತ್ತಾತಿ ಅತ್ತಭಾವೋ। ದುಬ್ಭರತನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಉಪಟ್ಠಾಕೇಹಿ ಚ ದುಕ್ಖೇನ ಭರಿತಬ್ಬತಂ। ಸತ್ತೇಹಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಚ ಸಙ್ಗಣನಂ ಸಮೋಧಾನಂ ಸಙ್ಗಣಿಕಾತಿ ಆಹ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾಯಾತಿಆದಿ। ಅಟ್ಠಕುಸೀತವತ್ಥುಪಾರಿಪೂರಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಏಕಂ, ತಥಾ ಅಕಾಸಿನ್ತಿ, ಮಗ್ಗೋ ಗನ್ತಬ್ಬೋತಿ ಅಗಮಾಸಿನ್ತಿ, ನಾಲತ್ಥಂ ಭೋಜನಸ್ಸ ಪಾರಿಪೂರಿನ್ತಿ, ಅಲತ್ಥನ್ತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮೇ ಆಬಾಧೋತಿ, ಅಚಿರವುಟ್ಠಿತೋ ಗೇಲಞ್ಞಾತಿ ಏಕನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ಕುಸೀತವತ್ಥೂನಿ ನಾಮ। ಏತ್ಥ ಚ ಕೋಸಜ್ಜಂ ಕುಸೀತ-ಸದ್ದೇನ ವುತ್ತಂ। ವಿನಾಪಿ ಹಿ ಭಾವಜೋತನಪಚ್ಚಯಂ ಭಾವತ್ಥೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ ಯಥಾ ಪಟಸ್ಸ ಸುಕ್ಕನ್ತಿ। ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾಪಚಯಭೂತಾಯ ವಿವಟ್ಟಾಯಾತಿ ರಾಗಾದಿಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಪಚಯಹೇತುಭೂತಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಾಯ, ನಿಬ್ಬಾನತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಂವರಪ್ಪಹಾನಪಟಿಸಂಯುತ್ತನ್ತಿ ಸೀಲಸಂವರಾದೀಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಂವರೇಹಿ ಚೇವ ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನಾದೀಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಹಾನೇಹಿ ಚ ಉಪೇತಂ। ಅಸುತ್ತನ್ತ ವಿನಿಬದ್ಧನ್ತಿ ತೀಸು ಪಿಟಕೇಸು ಪಾಳಿಸಙ್ಖಾತಸುತ್ತನ್ತವಸೇನ ಅರಚಿತಂ, ಸಙ್ಗೀತಿಕಾರೇಹಿ ಚ ಅನಾರೋಪಿತಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ಪಾಳಿವಿನಿಮುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ತೇನ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಯಥಾನುರೂಪಂ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏವರೂಪಾ ಹಿ ಪಕಿಣ್ಣಕದೇಸನಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಮೂಲಂ। ಓಕ್ಕನ್ತಿಕಧಮ್ಮದೇಸನಾ ನಾಮ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಪಸಙ್ಗೇ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಓತಾರೇತ್ವಾ ನಾನಾನಯೇಹಿ ಕಥಿಯಮಾನಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ, ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ಕಿರಾತಿಆದಿ। ಪಟಿಕ್ಖಿಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯಾತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ‘‘ಕಿಮೇತೇನಾ’’ತಿ ಮದ್ದನಚಿತ್ತಾ।
39.Kalisāsanāropanatthāyāti dosāropanatthāya. Kalīti kodhassa nāmaṃ, tassa sāsanaṃ kalisāsanaṃ, kodhavasena vuccamānā garahā. Ajjhācārova vītikkamo. Samaṇakaraṇānaṃ dhammānanti samaṇabhāvakarānaṃ hirottappādidhammānaṃ. Pāḷiyaṃ kathaṃ-saddayogena na sakkhissasīti anāgatavacanaṃ kataṃ, ‘‘nāma-saddayogenā’’tipi vadanti. Ativiya dukkhavipākanti gahaṭṭhānaṃ nātisāvajjampi kammaṃ pabbajitānaṃ bhagavato āṇāvītikkamato ceva samādinnasikkhattayavināsanato ca mahāsāvajjaṃ hotīti vuttaṃ. Udake bhavaṃ odakaṃ, dhovanakiccanti āha udakakiccantiādi. Samāpajjissasīti anāgatavacanaṃ nāma-saddayogena katanti āha ‘‘nāma-saddena yojetabba’’nti. Dubbharatādīnaṃ hetubhūto asaṃvaro idha dubbharatādi-saddena vutto kāraṇe kāriyopacārenāti āha ‘‘dubbharatādīnaṃ vatthubhūtassa asaṃvarassā’’ti. Attāti attabhāvo. Dubbharatanti attanā upaṭṭhākehi ca dukkhena bharitabbataṃ. Sattehi kilesehi ca saṅgaṇanaṃ samodhānaṃ saṅgaṇikāti āha gaṇasaṅgaṇikāyātiādi. Aṭṭhakusītavatthupāripūriyāti ettha kammaṃ kātabbanti ekaṃ, tathā akāsinti, maggo gantabboti agamāsinti, nālatthaṃ bhojanassa pāripūrinti, alatthanti, uppanno me ābādhoti, aciravuṭṭhito gelaññāti ekanti imāni aṭṭha kusītavatthūni nāma. Ettha ca kosajjaṃ kusīta-saddena vuttaṃ. Vināpi hi bhāvajotanapaccayaṃ bhāvattho viññāyati yathā paṭassa sukkanti. Sabbakilesāpacayabhūtāya vivaṭṭāyāti rāgādisabbakilesānaṃ apacayahetubhūtāya nibbānāya, nibbānatthanti attho. Saṃvarappahānapaṭisaṃyuttanti sīlasaṃvarādīhi pañcahi saṃvarehi ceva tadaṅgappahānādīhi pañcahi pahānehi ca upetaṃ. Asuttanta vinibaddhanti tīsu piṭakesu pāḷisaṅkhātasuttantavasena aracitaṃ, saṅgītikārehi ca anāropitaṃ, tenāha ‘‘pāḷivinimutta’’nti. Tena ca aṭṭhakathāsu yathānurūpaṃ saṅgahitanti dasseti. Evarūpā hi pakiṇṇakadesanā aṭṭhakathāya mūlaṃ. Okkantikadhammadesanā nāma tasmiṃ tasmiṃ pasaṅge otāretvā otāretvā nānānayehi kathiyamānā dhammadesanā, tenāha bhagavā kirātiādi. Paṭikkhipanādhippāyāti paññattampi sikkhāpadaṃ ‘‘kimetenā’’ti maddanacittā.
ವುತ್ತತ್ಥವಸೇನಾತಿ ಪತಿಟ್ಠಾಅಧಿಗಮುಪಾಯವಸೇನ। ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿಭಙ್ಗೇ ಯಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ ಆರತಿ ವಿರತೀತಿಆದಿನಾ (ವಿಭ॰ ೭೦೬) ನಿದ್ದಿಟ್ಠವಿರತಿಯೋ ಚೇವ, ಯಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚೇತನಾ ಸಞ್ಚೇತನಾತಿಆದಿನಾ (ವಿಭ॰ ೭೦೪) ನಿದ್ದಿಟ್ಠಚೇತನಾ ಚ, ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ಫಸ್ಸೋ…ಪೇ॰… ಅವಿಕ್ಖೇಪೋತಿಆದಿನಾ (ವಿಭ॰ ೭೦೫) ನಿದ್ದಿಟ್ಠಫಸ್ಸಾದಿಧಮ್ಮಾ ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಯಞ್ಚ ಅತ್ಥೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿಭಙ್ಗೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಯೋ ತತ್ಥ ನಾಮಕಾಯೋ ಪದಕಾಯೋತಿ ಇದಂ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ನಾಮಕಾಯೋತಿ ನಾಮಸಮೂಹೋ ನಾಮಪಞ್ಞತ್ತಿಯೇವ, ಸೇಸಾನಿಪಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಾನಿ। ಸಿಕ್ಖಾಕೋಟ್ಠಾಸೋತಿ ವಿರತಿಆದಯೋ ವುತ್ತಾ ತಪ್ಪಕಾಸಕಞ್ಚ ವಚನಂ।
Vuttatthavasenāti patiṭṭhāadhigamupāyavasena. Sikkhāpadavibhaṅge yā tasmiṃ samaye kāmesumicchācārā ārati viratītiādinā (vibha. 706) niddiṭṭhaviratiyo ceva, yā tasmiṃ samaye cetanā sañcetanātiādinā (vibha. 704) niddiṭṭhacetanā ca, kāmesumicchācārā viramantassa phasso…pe… avikkhepotiādinā (vibha. 705) niddiṭṭhaphassādidhammā ca sikkhāpadanti dassetuṃ ‘‘ayañca attho sikkhāpadavibhaṅge vuttanayeneva veditabbo’’ti vuttaṃ. ‘‘Yo tattha nāmakāyo padakāyoti idaṃ mahāaṭṭhakathāyaṃ vutta’’nti vadanti. Nāmakāyoti nāmasamūho nāmapaññattiyeva, sesānipi tasseva vevacanāni. Sikkhākoṭṭhāsoti viratiādayo vuttā tappakāsakañca vacanaṃ.
ಅತ್ಥವಸೇತಿ ಹಿತವಿಸೇಸೇ ಆನಿಸಂಸವಿಸೇಸೇ, ತೇ ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಹೇತೂತಿ ಆಹ ‘‘ಕಾರಣವಸೇ’’ತಿ। ಸುಖವಿಹಾರಾಭಾವೇ ಸಹಜೀವನಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಸಹಜೀವಿತಾತಿ ಸುಖವಿಹಾರೋವ ವುತ್ತೋ। ದುಸ್ಸೀಲಪುಗ್ಗಲಾತಿ ನಿಸ್ಸೀಲಾ ದೂಸಿತಸೀಲಾ ಚ। ಪಾರಾಜಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದಪ್ಪಸಙ್ಗೇ ಹಿ ನಿಸ್ಸೀಲಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ಸೇಸಸಿಕ್ಖಾಪದಪಸಙ್ಗೇ ತೇಹಿ ತೇಹಿ ವೀತಿಕ್ಕಮೇಹಿ ಖಣ್ಡಛಿದ್ದಾದಿಭಾವಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ದೂಸಿತಸೀಲಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಉಭಯೇನಪಿ ಅಲಜ್ಜಿನೋವ ಇಧ ‘‘ದುಸ್ಸೀಲಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಮ್ಪಿ ದಸ ಅತ್ಥವಸೇ ಪಟಿಚ್ಚೇವ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ ಉಪರಿ ದುಸ್ಸೀಲಪುಗ್ಗಲೇ ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ, ತೇನೇವ ‘‘ಯೇ ಮಙ್ಕುತಂ…ಪೇ॰… ನಿಗ್ಗಹೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಸಾಧಾರಣವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ। ತತ್ಥ ಮಙ್ಕುತನ್ತಿ ನಿತ್ತೇಜತಂ ಅಧೋಮುಖತಂ। ಧಮ್ಮೇನಾತಿಆದೀಸು ಧಮ್ಮೋತಿ ಭೂತಂ ವತ್ಥು। ವಿನಯೋತಿ ಚೋದನಾ ಚೇವ ಸಾರಣಾ ಚ। ಸತ್ಥುಸಾಸನನ್ತಿ ಞತ್ತಿಸಮ್ಪದಾ ಚೇವ ಅನುಸಾವನಸಮ್ಪದಾ ಚ। ಸನ್ದಿಟ್ಠಮಾನಾತಿ ಸಂಸಯಂ ಆಪಜ್ಜಮಾನಾ। ಉಬ್ಬಾಳ್ಹಾತಿ ಪೀಳಿತಾ। ದುಸ್ಸೀಲಪುಗ್ಗಲೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಹಿ ಉಪೋಸಥೋ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಪವಾರಣಾ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಿ ನಪ್ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಸಾಮಗ್ಗೀ ನ ಹೋತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅಲಜ್ಜೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥಾದಿಸಕಲಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಧಮ್ಮಪರಿಭೋಗತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಾನಂ ನಿಯತಕಾಲಿಕತಾಯ ಚ ಅವಸ್ಸಂ ಕತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮತೋ ವಿಸುಂ ಗಹಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಕಿತ್ತಿ ಗರಹಾ। ಅಯಸೋ ಪರಿವಾರಹಾನಿ।
Atthavaseti hitavisese ānisaṃsavisese, te ca sikkhāpadapaññattiyā hetūti āha ‘‘kāraṇavase’’ti. Sukhavihārābhāve sahajīvanassa abhāvato sahajīvitāti sukhavihārova vutto. Dussīlapuggalāti nissīlā dūsitasīlā ca. Pārājikasikkhāpadappasaṅge hi nissīlā adhippetā, sesasikkhāpadapasaṅge tehi tehi vītikkamehi khaṇḍachiddādibhāvappattiyā dūsitasīlā adhippetā. Ubhayenapi alajjinova idha ‘‘dussīlā’’ti vuttāti veditabbā. Sabbasikkhāpadānampi dasa atthavase paṭicceva paññattattā upari dussīlapuggale nissāyāti etthāpi eseva nayo, teneva ‘‘ye maṅkutaṃ…pe… niggahessatī’’ti sabbasikkhāpadasādhāraṇavasena attho vutto. Tattha maṅkutanti nittejataṃ adhomukhataṃ. Dhammenātiādīsu dhammoti bhūtaṃ vatthu. Vinayoti codanā ceva sāraṇā ca. Satthusāsananti ñattisampadā ceva anusāvanasampadā ca. Sandiṭṭhamānāti saṃsayaṃ āpajjamānā. Ubbāḷhāti pīḷitā. Dussīlapuggale nissāya hi uposatho na tiṭṭhati, pavāraṇā na tiṭṭhati, saṅghakammāni nappavattanti, sāmaggī na hotīti iminā alajjīhi saddhiṃ uposathādisakalasaṅghakammaṃ kātuṃ na vaṭṭati dhammaparibhogattāti dasseti. Uposathapavāraṇānaṃ niyatakālikatāya ca avassaṃ kattabbattā saṅghakammato visuṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ. Akitti garahā. Ayaso parivārahāni.
ಚುದ್ದಸ ಖನ್ಧಕವತ್ತಾನಿ ನಾಮ ವತ್ತಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ॰ ೩೫೬ ಆದಯೋ) ವುತ್ತಾನಿ ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಂ ಆವಾಸಿಕಗಮಿಕಅನುಮೋದನಭತ್ತಗ್ಗಪಿಣ್ಡಚಾರಿಕಆರಞ್ಞಕಸೇನಾಸನಜನ್ತಾಘರವಚ್ಚಕುಟಿಉಪಜ್ಝಾಯಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಆಚರಿಯಅನ್ತೇವಾಸಿಕವತ್ತನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಚುದ್ದಸ ವತ್ತಾನಿ, ಏತಾನಿ ಚ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಬ್ಬದಾ ಚ ಯಥಾರಹಂ ಚರಿತಬ್ಬಾನಿ। ದ್ವೇ ಅಸೀತಿ ಮಹಾವತ್ತಾನಿ ಪನ ತಜ್ಜನೀಯಕಮ್ಮಕತಾದಿಕಾಲೇಯೇವ ಚರಿತಬ್ಬಾನಿ, ನ ಸಬ್ಬದಾ। ತಸ್ಮಾ ವಿಸುಂ ಗಣಿತಾನಿ। ತಾನಿ ಪನ ‘‘ಪಾರಿವಾಸಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವತ್ತಂ ಪಞ್ಞಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೭೫) ಆರಭಿತ್ವಾ ‘‘ನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬಂ…ಪೇ॰… ನ ಛಮಾಯ ಚಙ್ಕಮನ್ತೇ ಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾವಸಾನಾನಿ ಛಸಟ್ಠಿ, ತತೋ ಪರಂ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾರಿವಾಸಿಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಾರಿವಾಸಿಕೇನ ವುಡ್ಢತರೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ, ಮೂಲಾಯಪಟಿಕಸ್ಸನಾರಹೇನ, ಮಾನತ್ತಚಾರಿಕೇನ, ಮಾನತ್ತಾರಹೇನ, ಅಬ್ಭಾನಾರಹೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಚ್ಛನ್ನೇ ಆವಾಸೇ ವತ್ಥಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳವ॰ ೮೨) ವುತ್ತವತ್ತಾನಿ ಪಕತತ್ತೇನ ಚರಿತಬ್ಬೇಹಿ ಅನಞ್ಞತ್ತಾ ವಿಸುಂ ಅಗಣೇತ್ವಾ ಪಾರಿವಾಸಿಕವುಡ್ಢತರಾದೀಸು ಪುಗ್ಗಲನ್ತರೇಸು ಚರಿತಬ್ಬತ್ತಾ ತೇಸಂ ವಸೇನ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ಏಕೇಕಂ ಕತ್ವಾ ಗಣಿತಾನಿ ಪಞ್ಚಾತಿ ಏಕಸತ್ತತಿವತ್ತಾನಿ ಚ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಕತವತ್ತೇಸು ಚ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ಪಕತತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಭಿವಾದನಂ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾನಂ…ಪೇ॰… ನಹಾನೇ ಪಿಟ್ಠಿಪರಿಕಮ್ಮಂ ಸಾದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೮೬) ಇದಂ ಅಭಿವಾದನಾದೀನಂ ಅಸಾದಿಯನಂ ಏಕಂ, ‘‘ನ ಪಕತತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಯಾ ಅನುದ್ಧಂಸೇತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದೀನಿ (ಚೂಳವ॰ ೫೧) ಚ ದಸಾತಿ ಏವಂ ದ್ವಾಸೀತಿ ವತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಏತೇಸ್ವೇವ ಪನ ಕಾನಿಚಿ ತಜ್ಜನೀಯಕಮ್ಮಾದಿವತ್ತಾನಿ ಕಾನಿಚಿ ಪಾರಿವಾಸಿಕಾದಿವತ್ತಾನೀತಿ ಅಗ್ಗಹಿತಗ್ಗಹಣೇನ ದ್ವಾಸೀತಿಯೇವ। ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾಪದೇಸೇ ಅಪ್ಪಕಂ ಊನಮಧಿಕಂ ವಾ ಗಣನೂಪಗಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಸೀತಿಖನ್ಧಕವತ್ತಾನೀತಿ ಆಗತಂ। ಅಥ ವಾ ಪುರಿಮೇಹಿ ಚುದ್ದಸವತ್ತೇಹಿ ಅಸಙ್ಗಹಿತಾನಿ ವಿನಯಾಗತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ವತ್ತಾನಿ ಯಥಾ ದ್ವಾಸೀತಿ ವತ್ತಾನಿ, ಅಸೀತಿ ವತ್ತಾನಿ ಏವ ವಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಞಾತಬ್ಬಾನಿ।
Cuddasa khandhakavattāni nāma vattakkhandhake (cūḷava. 356 ādayo) vuttāni āgantukavattaṃ āvāsikagamikaanumodanabhattaggapiṇḍacārikaāraññakasenāsanajantāgharavaccakuṭiupajjhāyasaddhivihārikaācariyaantevāsikavattanti imāni cuddasa vattāni, etāni ca sabbesaṃ bhikkhūnaṃ sabbadā ca yathārahaṃ caritabbāni. Dve asīti mahāvattāni pana tajjanīyakammakatādikāleyeva caritabbāni, na sabbadā. Tasmā visuṃ gaṇitāni. Tāni pana ‘‘pārivāsikānaṃ bhikkhūnaṃ vattaṃ paññapessāmī’’ti (cūḷava. 75) ārabhitvā ‘‘na upasampādetabbaṃ…pe… na chamāya caṅkamante caṅkame caṅkamitabba’’nti vuttāvasānāni chasaṭṭhi, tato paraṃ ‘‘na, bhikkhave, pārivāsikena bhikkhunā pārivāsikena vuḍḍhatarena bhikkhunā saddhiṃ, mūlāyapaṭikassanārahena, mānattacārikena, mānattārahena, abbhānārahena bhikkhunā saddhiṃ ekacchanne āvāse vatthabba’’ntiādinā (cūḷava. 82) vuttavattāni pakatattena caritabbehi anaññattā visuṃ agaṇetvā pārivāsikavuḍḍhatarādīsu puggalantaresu caritabbattā tesaṃ vasena sampiṇḍetvā ekekaṃ katvā gaṇitāni pañcāti ekasattativattāni ca ukkhepanīyakammakatavattesu ca vuttaṃ ‘‘na pakatattassa bhikkhuno abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ…pe… nahāne piṭṭhiparikammaṃ sāditabba’’nti (cūḷava. 86) idaṃ abhivādanādīnaṃ asādiyanaṃ ekaṃ, ‘‘na pakatatto bhikkhu sīlavipattiyā anuddhaṃsetabbo’’tiādīni (cūḷava. 51) ca dasāti evaṃ dvāsīti vattāni honti, etesveva pana kānici tajjanīyakammādivattāni kānici pārivāsikādivattānīti aggahitaggahaṇena dvāsītiyeva. Aññattha pana aṭṭhakathāpadese appakaṃ ūnamadhikaṃ vā gaṇanūpagaṃ na hotīti asītikhandhakavattānīti āgataṃ. Atha vā purimehi cuddasavattehi asaṅgahitāni vinayāgatāni sabbāni vattāni yathā dvāsīti vattāni, asīti vattāni eva vā honti, tathā saṅgahetvā ñātabbāni.
ಸಂವರವಿನಯೋತಿ ಸೀಲಸಂವರೋ ಸತಿಸಂವರೋ ಞಾಣಸಂವರೋ ಖನ್ತಿಸಂವರೋ ವೀರಿಯಸಂವರೋತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೋಪಿ ಸಂವರೋ ಯಥಾಸಕಂ ಸಂವರಿತಬ್ಬಾನಂ ವಿನೇತಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀನಂ ಸಂವರಣತೋ ಸಂವರೋ, ವಿನಯನತೋ ವಿನಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪಹಾನವಿನಯೋತಿ ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಪ್ಪಹಾನಂ ಸಮುಚ್ಛೇದಪ್ಪಹಾನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಪ್ಪಹಾನಂ ನಿಸ್ಸರಣಪ್ಪಹಾನನ್ತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಮ್ಪಿ ಪಹಾನಂ, ಯಸ್ಮಾ ಚಾಗಟ್ಠೇನ ಪಹಾನಂ, ವಿನಯನಟ್ಠೇನ ವಿನಯೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಹಾನವಿನಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಮಥವಿನಯೋತಿ ಸತ್ತ ಅಧಿಕರಣಸಮಥಾ। ಪಞ್ಞತ್ತಿವಿನಯೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಮೇವ। ತಮ್ಪಿ ಹಿ ಭಗವತೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾವ ಅನುಗ್ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ ತಬ್ಭಾವೇ ಏವ ಭಾವತೋ। ಸಙ್ಖಲಿಕನಯಂ ಕತ್ವಾ ದಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಯೋಜನಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತತ್ಥ ಪುರಿಮಪುರಿಮಪದಸ್ಸ ಅನನ್ತರಪದೇನೇವ ಯೋಜಿತತ್ತಾ ಅಯೋಸಙ್ಖಲಿಕಸದಿಸನ್ತಿ ‘‘ಸಙ್ಖಲಿಕನಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ದಸಸು ಪದೇಸು ಏಕಮೇಕಂ ಪದಂ ತದವಸೇಸೇಹಿ ನವನವಪದೇಹಿ ಯೋಜಿತತ್ತಾ ‘‘ಏಕೇಕಪದಮೂಲಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Saṃvaravinayoti sīlasaṃvaro satisaṃvaro ñāṇasaṃvaro khantisaṃvaro vīriyasaṃvaroti pañcavidhopi saṃvaro yathāsakaṃ saṃvaritabbānaṃ vinetabbānañca kāyaduccaritādīnaṃ saṃvaraṇato saṃvaro, vinayanato vinayoti vuccati. Pahānavinayoti tadaṅgappahānaṃ vikkhambhanappahānaṃ samucchedappahānaṃ paṭippassaddhippahānaṃ nissaraṇappahānanti pañcavidhampi pahānaṃ, yasmā cāgaṭṭhena pahānaṃ, vinayanaṭṭhena vinayo, tasmā ‘‘pahānavinayo’’ti vuccati. Samathavinayoti satta adhikaraṇasamathā. Paññattivinayoti sikkhāpadameva. Tampi hi bhagavato sikkhāpadapaññattiyāva anuggahitaṃ hoti tabbhāve eva bhāvato. Saṅkhalikanayaṃ katvā dasakkhattuṃ yojanañca katvā yaṃ vuttanti sambandho. Tattha purimapurimapadassa anantarapadeneva yojitattā ayosaṅkhalikasadisanti ‘‘saṅkhalikanaya’’nti vuttaṃ. Dasasu padesu ekamekaṃ padaṃ tadavasesehi navanavapadehi yojitattā ‘‘ekekapadamūlika’’nti vuttaṃ.
ಅತ್ಥಸತಂ ಧಮ್ಮಸತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯೋ ಹಿ ಸೋ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ॰ ೩೩೪) ಯಂ ಸಙ್ಘಸುಟ್ಠು, ತಂ ಸಙ್ಘಫಾಸೂತಿ ಆದಿಂಕತ್ವಾ ಯಂ ಸದ್ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಯಾ, ತಂ ವಿನಯಾನುಗ್ಗಹಾಯಾತಿ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಖಣ್ಡಚಕ್ಕವಸೇನೇವ ಸಙ್ಖಲಿಕನಯೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಏಕಮೂಲಕನಯೇ ಆಗತಬದ್ಧಚಕ್ಕನಯೇನ ಯಂ ವಿನಯಾನುಗ್ಗಹಾಯ, ತಂ ಸಙ್ಘಸುಟ್ಠೂತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಬದ್ಧಚಕ್ಕೇ ಕತೇ ಪುರಿಮಪುರಿಮಾನಿ ದಸ ಧಮ್ಮಪದಾನಿ, ಪಚ್ಛಿಮಪಚ್ಛಿಮಾನಿ ದಸ ಅತ್ಥಪದಾನಿ ಚಾತಿ ವೀಸತಿ ಪದಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಏಕಮೂಲಕನಯೇ ಪನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಾರೇ ನವೇವ ಅತ್ಥಪದಾನಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಏವಂ ದಸಹಿ ವಾರೇಹಿ ನವುತಿ ಅತ್ಥಪದಾನಿ ನವುತಿ ಧಮ್ಮಪದಾನಿ ಚ ಹೋನ್ತಿ, ತಾನಿ ಸಙ್ಖಲಿಕನಯೇ ವುತ್ತೇಹಿ ದಸಹಿ ಅತ್ಥಪದೇಹಿ ದಸಹಿ ಧಮ್ಮಪದೇಹಿ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜಿತಾನಿ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಅತ್ಥಸತಂ ಧಮ್ಮಸತಞ್ಚ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ ಟೀ॰ ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡ ೨.೩೯) ಸಙ್ಖಲಿಕನಯೇಪಿ ಏಕಮೂಲಕನಯೇಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಅತ್ಥಸತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸತಸ್ಸ ಯೋಜನಾಮುಖಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ತಥಾ ಸಿದ್ಧೇಪಿ ಅತ್ಥಸತಂ ಧಮ್ಮಸತನ್ತಿ (ಪರಿ॰ ೩೩೪) ಗಾಥಾಯ ನ ಸಮೇತಿ ದ್ವೇ ಅತ್ಥಸತಾನಿ ದ್ವೇ ಧಮ್ಮಸತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ನಿರುತ್ತಿಸತಾನಿ ಅಟ್ಠ ಞಾಣಸತಾನೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬತೋ। ತಸ್ಮಾ ಇಧ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅತ್ಥಸತಂ ಧಮ್ಮಸತನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ದ್ವೇ ಚ ನಿರುತ್ತಿಸತಾನೀತಿ ಅತ್ಥಜೋತಿಕಾನಂ ನಿರುತ್ತೀನಂ ವಸೇನ ನಿರುತ್ತಿಸತಂ, ಧಮ್ಮಭೂತಾನಂ ನಿರುತ್ತೀನಞ್ಚ ವಸೇನ ನಿರುತ್ತಿಸತನ್ತಿ ದ್ವೇ ನಿರುತ್ತಿಸತಾನಿ। ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಞಾಣಸತಾನೀತಿ ಅತ್ಥಸತೇ ಞಾಣಸತಂ, ಧಮ್ಮಸತೇ ಞಾಣಸತಂ, ದ್ವೀಸು ನಿರುತ್ತಿಸತೇಸು ದ್ವೇ ಞಾಣಸತಾನೀತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಞಾಣಸತಾನಿ। ಅತಿರೇಕಾನಯನತ್ಥೋತಿ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ।
Atthasataṃdhammasatanti ettha yo hi so parivāre (pari. 334) yaṃ saṅghasuṭṭhu, taṃ saṅghaphāsūti ādiṃkatvā yaṃ saddhammaṭṭhitiyā, taṃ vinayānuggahāyāti pariyosānaṃ khaṇḍacakkavaseneva saṅkhalikanayo vutto, tasmiṃ ekamūlakanaye āgatabaddhacakkanayena yaṃ vinayānuggahāya, taṃ saṅghasuṭṭhūti idampi yojetvā baddhacakke kate purimapurimāni dasa dhammapadāni, pacchimapacchimāni dasa atthapadāni cāti vīsati padāni honti. Ekamūlakanaye pana ekasmiṃ vāre naveva atthapadāni labbhanti. Evaṃ dasahi vārehi navuti atthapadāni navuti dhammapadāni ca honti, tāni saṅkhalikanaye vuttehi dasahi atthapadehi dasahi dhammapadehi ca saddhiṃ yojitāni yathāvuttaṃ atthasataṃ dhammasatañca hontīti veditabbaṃ. Yaṃ panettha sāratthadīpaniyaṃ (sārattha ṭī. pārājikakaṇḍa 2.39) saṅkhalikanayepi ekamūlakanayepi paccekaṃ atthasatassa dhammasatassa yojanāmukhaṃ vuttaṃ, taṃ tathā siddhepi atthasataṃ dhammasatanti (pari. 334) gāthāya na sameti dve atthasatāni dve dhammasatāni cattāri niruttisatāni aṭṭha ñāṇasatānīti vattabbato. Tasmā idha vuttanayeneva atthasataṃ dhammasatanti vuttanti gahetabbaṃ. Dve ca niruttisatānīti atthajotikānaṃ niruttīnaṃ vasena niruttisataṃ, dhammabhūtānaṃ niruttīnañca vasena niruttisatanti dve niruttisatāni. Cattāri ca ñāṇasatānīti atthasate ñāṇasataṃ, dhammasate ñāṇasataṃ, dvīsu niruttisatesu dve ñāṇasatānīti cattāri ñāṇasatāni. Atirekānayanatthoti avuttasamuccayattho.
ಪಠಮಪಞ್ಞತ್ತಿಕಥಾವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
Paṭhamapaññattikathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.
ಸುದಿನ್ನಭಾಣವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sudinnabhāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೧. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೧. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ಸುದಿನ್ನಭಾಣವಾರವಣ್ಣನಾ • Sudinnabhāṇavāravaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಸುದಿನ್ನಭಾಣವಾರವಣ್ಣನಾ • Sudinnabhāṇavāravaṇṇanā
