Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౪. సుగన్ధత్థేరగాథావణ్ణనా
4. Sugandhattheragāthāvaṇṇanā
అనువస్సికో పబ్బజితోతి ఆయస్మతో సుగన్ధత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? సో కిర ఇతో ద్వానవుతే కప్పే తిస్సస్స నామ సమ్మాసమ్బుద్ధస్స కాలే మనుస్సయోనియం నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో మిగబ్యధనేన అరఞ్ఞే విచరతి. సత్థా తస్స అనుకమ్పాయ పదవళఞ్జం దస్సేత్వా గతో. సో సత్థు పదచేతియాని దిస్వా పురిమబుద్ధేసు కతాధికారతాయ ‘‘సదేవకే లోకే అగ్గపుగ్గలస్స ఇమాని పదానీ’’తి పీతిసోమనస్సజాతో కోరణ్డకపుప్ఫాని గహేత్వా పూజం కత్వా చిత్తం పసాదేసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా తతో చుతో అపరాపరం పుఞ్ఞాని కత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో కస్సపస్స భగవతో కాలే కుటుమ్బికో హుత్వా సత్థు భిక్ఖుసఙ్ఘస్స చ మహాదానం పవత్తేత్వా గన్ధకుటిం మహగ్ఘగోసితచన్దనం పిసిత్వా తేన పరిభణ్డం కత్వా పత్థనం పట్ఠపేసి – ‘‘నిబ్బత్తనిబ్బత్తట్ఠానే మయ్హం సరీరం ఏవంసుగన్ధం హోతూ’’తి. ఏవం అఞ్ఞానిపి తత్థ తత్థ భవే బహూని పుఞ్ఞకమ్మాని కత్వా సుగతీసు ఏవ పరివత్తమానో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం విభవసమ్పన్నస్స బ్రాహ్మణస్స గేహే నిబ్బత్తి. నిబ్బత్తస్స చ తస్స మాతుకుచ్ఛిగతకాలతో పట్ఠాయ మాతు సరీరం సకలమ్పి గేహం సురభిగన్ధం వాయతి. జాతదివసే పన విసేసతో పరమసుగన్ధం సామన్తగేహేసుపి వాయతేవ. తస్స మాతాపితరో ‘‘అమ్హాకం పుత్తో అత్తనావ అత్తనో నామం గహేత్వా ఆగతో’’తి సుగన్ధోత్వేవ నామం అకంసు. సో అనుపుబ్బేన వయప్పత్తో మహాసేలత్థేరం దిస్వా తస్స సన్తికే ధమ్మం సుత్వా పబ్బజిత్వా విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తో సత్తాహబ్భన్తరే ఏవ అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౫౦.౧౫-౨౪) –
Anuvassiko pabbajitoti āyasmato sugandhattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira ito dvānavute kappe tissassa nāma sammāsambuddhassa kāle manussayoniyaṃ nibbattitvā viññutaṃ patto migabyadhanena araññe vicarati. Satthā tassa anukampāya padavaḷañjaṃ dassetvā gato. So satthu padacetiyāni disvā purimabuddhesu katādhikāratāya ‘‘sadevake loke aggapuggalassa imāni padānī’’ti pītisomanassajāto koraṇḍakapupphāni gahetvā pūjaṃ katvā cittaṃ pasādesi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā tato cuto aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato kāle kuṭumbiko hutvā satthu bhikkhusaṅghassa ca mahādānaṃ pavattetvā gandhakuṭiṃ mahagghagositacandanaṃ pisitvā tena paribhaṇḍaṃ katvā patthanaṃ paṭṭhapesi – ‘‘nibbattanibbattaṭṭhāne mayhaṃ sarīraṃ evaṃsugandhaṃ hotū’’ti. Evaṃ aññānipi tattha tattha bhave bahūni puññakammāni katvā sugatīsu eva parivattamāno imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ vibhavasampannassa brāhmaṇassa gehe nibbatti. Nibbattassa ca tassa mātukucchigatakālato paṭṭhāya mātu sarīraṃ sakalampi gehaṃ surabhigandhaṃ vāyati. Jātadivase pana visesato paramasugandhaṃ sāmantagehesupi vāyateva. Tassa mātāpitaro ‘‘amhākaṃ putto attanāva attano nāmaṃ gahetvā āgato’’ti sugandhotveva nāmaṃ akaṃsu. So anupubbena vayappatto mahāselattheraṃ disvā tassa santike dhammaṃ sutvā pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto sattāhabbhantare eva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.15-24) –
‘‘వనకమ్మికో పురే ఆసిం, పితుమాతుమతేనహం;
‘‘Vanakammiko pure āsiṃ, pitumātumatenahaṃ;
పసుమారేన జీవామి, కుసలం మే న విజ్జతి.
Pasumārena jīvāmi, kusalaṃ me na vijjati.
‘‘మమ ఆసయసామన్తా, తిస్సో లోకగ్గనాయకో;
‘‘Mama āsayasāmantā, tisso lokagganāyako;
పదాని తీణి దస్సేసి, అనుకమ్పాయ చక్ఖుమా.
Padāni tīṇi dassesi, anukampāya cakkhumā.
‘‘అక్కన్తే చ పదే దిస్వా, తిస్సనామస్స సత్థునో;
‘‘Akkante ca pade disvā, tissanāmassa satthuno;
హట్ఠో హట్ఠేన చిత్తేన, పదే చిత్తం పసాదయిం.
Haṭṭho haṭṭhena cittena, pade cittaṃ pasādayiṃ.
‘‘కోరణ్డం పుప్ఫితం దిస్వా, పాదపం ధరణీరుహం;
‘‘Koraṇḍaṃ pupphitaṃ disvā, pādapaṃ dharaṇīruhaṃ;
సకోసకం గహేత్వాన, పదసేట్ఠం అపూజయిం.
Sakosakaṃ gahetvāna, padaseṭṭhaṃ apūjayiṃ.
‘‘తేన కమ్మేన సుకతేన, చేతనాపణిధీహి చ;
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
జహిత్వా మానుసం దేహం, తావతింసమగచ్ఛహం.
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘యం యం యోనుపపజ్జామి, దేవత్తం అథ మానుసం;
‘‘Yaṃ yaṃ yonupapajjāmi, devattaṃ atha mānusaṃ;
కోరణ్డకఛవీ హోమి, సుప్పభాసో భవామహం.
Koraṇḍakachavī homi, suppabhāso bhavāmahaṃ.
‘‘ద్వేనవుతే ఇతో కప్పే, యం కమ్మమకరిం తదా;
‘‘Dvenavute ito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, పదపూజాయిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, padapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా అఞ్ఞం బ్యాకరోన్తో ‘‘అనువస్సికో పబ్బజితో’’తి ఇమం గాథం అభాసి.
Arahattaṃ pana patvā aññaṃ byākaronto ‘‘anuvassiko pabbajito’’ti imaṃ gāthaṃ abhāsi.
౨౪. తత్థ అనువస్సికోతి అనుగతో ఉపగతో వస్సం అనువస్సో, అనువస్సోవ అనువస్సికో. పబ్బజితోతి పబ్బజ్జం ఉపగతో, పబ్బజితో హుత్వా ఉపగతవస్సమత్తో ఏకవస్సికోతి అత్థో. అథ వా అనుగతం పచ్ఛాగతం అపగతం వస్సం అనువస్సం, తం అస్స అత్థీతి అనువస్సికో. యస్స పబ్బజితస్స వస్సం అపరిపుణ్ణతాయ న గణనూపగతం, సో ఏవం వుత్తో, తస్మా అవస్సికోతి వుత్తం హోతి. పస్స ధమ్మసుధమ్మతన్తి తవ సత్థు ధమ్మస్స సుధమ్మభావం స్వాక్ఖాతతం ఏకన్తనియ్యానికతం పస్స, యత్థ అనువస్సికో తువం పబ్బజితో. పుబ్బేనివాసఞాణం దిబ్బచక్ఖుఞాణం ఆసవక్ఖయఞాణన్తి తిస్సో విజ్జా తయా అనుప్పత్తా సచ్ఛికతా, తతో ఏవ కతం బుద్ధస్స సాసనం సమ్మాసమ్బుద్ధస్స సాసనం అనుసిట్ఠి ఓవాదో అనుసిక్ఖితోతి కతకిచ్చతం నిస్సాయ పీతిసోమనస్సజాతో థేరో అత్తానం పరం వియ కత్వా వదతీతి.
24. Tattha anuvassikoti anugato upagato vassaṃ anuvasso, anuvassova anuvassiko. Pabbajitoti pabbajjaṃ upagato, pabbajito hutvā upagatavassamatto ekavassikoti attho. Atha vā anugataṃ pacchāgataṃ apagataṃ vassaṃ anuvassaṃ, taṃ assa atthīti anuvassiko. Yassa pabbajitassa vassaṃ aparipuṇṇatāya na gaṇanūpagataṃ, so evaṃ vutto, tasmā avassikoti vuttaṃ hoti. Passa dhammasudhammatanti tava satthu dhammassa sudhammabhāvaṃ svākkhātataṃ ekantaniyyānikataṃ passa, yattha anuvassiko tuvaṃ pabbajito. Pubbenivāsañāṇaṃ dibbacakkhuñāṇaṃ āsavakkhayañāṇanti tisso vijjā tayā anuppattā sacchikatā, tato eva kataṃ buddhassa sāsanaṃ sammāsambuddhassa sāsanaṃ anusiṭṭhi ovādo anusikkhitoti katakiccataṃ nissāya pītisomanassajāto thero attānaṃ paraṃ viya katvā vadatīti.
సుగన్ధత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Sugandhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౪. సుగన్ధత్థేరగాథా • 4. Sugandhattheragāthā