Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၄. သုဂန္ဓတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
4. Sugandhattheragāthāvaṇṇanā
အနုဝသ္သိကော ပဗ္ဗဇိတောတိ အာယသ္မတော သုဂန္ဓတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? သော ကိရ ဣတော ဒ္ဝာနဝုတေ ကပ္ပေ တိသ္သသ္သ နာမ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ ကာလေ မနုသ္သယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော မိဂဗ္ယဓနေန အရညေ ဝိစရတိ။ သတ္ထာ တသ္သ အနုကမ္ပာယ ပဒဝဠဉ္ဇံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဂတော။ သော သတ္ထု ပဒစေတိယာနိ ဒိသ္ဝာ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရတာယ ‘‘သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလသ္သ ဣမာနိ ပဒာနီ’’တိ ပီတိသောမနသ္သဇာတော ကောရဏ္ဍကပုပ္ဖာနိ ဂဟေတ္ဝာ ပူဇံ ကတ္ဝာ စိတ္တံ ပသာဒေသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ တတော စုတော အပရာပရံ ပုညာနိ ကတ္ဝာ ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ကသ္သပသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ကုဋုမ္ဗိကော ဟုတ္ဝာ သတ္ထု ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ စ မဟာဒာနံ ပဝတ္တေတ္ဝာ ဂန္ဓကုဋိံ မဟဂ္ဃဂောသိတစန္ဒနံ ပိသိတ္ဝာ တေန ပရိဘဏ္ဍံ ကတ္ဝာ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ – ‘‘နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ မယ္ဟံ သရီရံ ဧဝံသုဂန္ဓံ ဟောတူ’’တိ။ ဧဝံ အညာနိပိ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဗဟူနိ ပုညကမ္မာနိ ကတ္ဝာ သုဂတီသု ဧဝ ပရိဝတ္တမာနော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ဝိဘဝသမ္ပန္နသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိ။ နိဗ္ဗတ္တသ္သ စ တသ္သ မာတုကုစ္ဆိဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ မာတု သရီရံ သကလမ္ပိ ဂေဟံ သုရဘိဂန္ဓံ ဝာယတိ။ ဇာတဒိဝသေ ပန ဝိသေသတော ပရမသုဂန္ဓံ သာမန္တဂေဟေသုပိ ဝာယတေဝ။ တသ္သ မာတာပိတရော ‘‘အမ္ဟာကံ ပုတ္တော အတ္တနာဝ အတ္တနော နာမံ ဂဟေတ္ဝာ အာဂတော’’တိ သုဂန္ဓောတ္ဝေဝ နာမံ အကံသု။ သော အနုပုဗ္ဗေန ဝယပ္ပတ္တော မဟာသေလတ္ထေရံ ဒိသ္ဝာ တသ္သ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဝိပသ္သနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ ဧဝ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၂.၅၀.၁၅-၂၄) –
Anuvassiko pabbajitoti āyasmato sugandhattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira ito dvānavute kappe tissassa nāma sammāsambuddhassa kāle manussayoniyaṃ nibbattitvā viññutaṃ patto migabyadhanena araññe vicarati. Satthā tassa anukampāya padavaḷañjaṃ dassetvā gato. So satthu padacetiyāni disvā purimabuddhesu katādhikāratāya ‘‘sadevake loke aggapuggalassa imāni padānī’’ti pītisomanassajāto koraṇḍakapupphāni gahetvā pūjaṃ katvā cittaṃ pasādesi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā tato cuto aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato kāle kuṭumbiko hutvā satthu bhikkhusaṅghassa ca mahādānaṃ pavattetvā gandhakuṭiṃ mahagghagositacandanaṃ pisitvā tena paribhaṇḍaṃ katvā patthanaṃ paṭṭhapesi – ‘‘nibbattanibbattaṭṭhāne mayhaṃ sarīraṃ evaṃsugandhaṃ hotū’’ti. Evaṃ aññānipi tattha tattha bhave bahūni puññakammāni katvā sugatīsu eva parivattamāno imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ vibhavasampannassa brāhmaṇassa gehe nibbatti. Nibbattassa ca tassa mātukucchigatakālato paṭṭhāya mātu sarīraṃ sakalampi gehaṃ surabhigandhaṃ vāyati. Jātadivase pana visesato paramasugandhaṃ sāmantagehesupi vāyateva. Tassa mātāpitaro ‘‘amhākaṃ putto attanāva attano nāmaṃ gahetvā āgato’’ti sugandhotveva nāmaṃ akaṃsu. So anupubbena vayappatto mahāselattheraṃ disvā tassa santike dhammaṃ sutvā pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto sattāhabbhantare eva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.15-24) –
‘‘ဝနကမ္မိကော ပုရေ အာသိံ၊ ပိတုမာတုမတေနဟံ။
‘‘Vanakammiko pure āsiṃ, pitumātumatenahaṃ;
ပသုမာရေန ဇီဝာမိ၊ ကုသလံ မေ န ဝိဇ္ဇတိ။
Pasumārena jīvāmi, kusalaṃ me na vijjati.
‘‘မမ အာသယသာမန္တာ၊ တိသ္သော လောကဂ္ဂနာယကော။
‘‘Mama āsayasāmantā, tisso lokagganāyako;
ပဒာနိ တီဏိ ဒသ္သေသိ၊ အနုကမ္ပာယ စက္ခုမာ။
Padāni tīṇi dassesi, anukampāya cakkhumā.
‘‘အက္ကန္တေ စ ပဒေ ဒိသ္ဝာ၊ တိသ္သနာမသ္သ သတ္ထုနော။
‘‘Akkante ca pade disvā, tissanāmassa satthuno;
ဟဋ္ဌော ဟဋ္ဌေန စိတ္တေန၊ ပဒေ စိတ္တံ ပသာဒယိံ။
Haṭṭho haṭṭhena cittena, pade cittaṃ pasādayiṃ.
‘‘ကောရဏ္ဍံ ပုပ္ဖိတံ ဒိသ္ဝာ၊ ပာဒပံ ဓရဏီရုဟံ။
‘‘Koraṇḍaṃ pupphitaṃ disvā, pādapaṃ dharaṇīruhaṃ;
သကောသကံ ဂဟေတ္ဝာန၊ ပဒသေဋ္ဌံ အပူဇယိံ။
Sakosakaṃ gahetvāna, padaseṭṭhaṃ apūjayiṃ.
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ။
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ဇဟိတ္ဝာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘ယံ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ၊ ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ။
‘‘Yaṃ yaṃ yonupapajjāmi, devattaṃ atha mānusaṃ;
ကောရဏ္ဍကဆဝီ ဟောမိ၊ သုပ္ပဘာသော ဘဝာမဟံ။
Koraṇḍakachavī homi, suppabhāso bhavāmahaṃ.
‘‘ဒ္ဝေနဝုတေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ကမ္မမကရိံ တဒာ။
‘‘Dvenavute ito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ပဒပူဇာယိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, padapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ အညံ ဗ္ယာကရောန္တော ‘‘အနုဝသ္သိကော ပဗ္ဗဇိတော’’တိ ဣမံ ဂာထံ အဘာသိ။
Arahattaṃ pana patvā aññaṃ byākaronto ‘‘anuvassiko pabbajito’’ti imaṃ gāthaṃ abhāsi.
၂၄. တတ္ထ အနုဝသ္သိကောတိ အနုဂတော ဥပဂတော ဝသ္သံ အနုဝသ္သော, အနုဝသ္သောဝ အနုဝသ္သိကော။ ပဗ္ဗဇိတောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂတော, ပဗ္ဗဇိတော ဟုတ္ဝာ ဥပဂတဝသ္သမတ္တော ဧကဝသ္သိကောတိ အတ္ထော။ အထ ဝာ အနုဂတံ ပစ္ဆာဂတံ အပဂတံ ဝသ္သံ အနုဝသ္သံ, တံ အသ္သ အတ္ထီတိ အနုဝသ္သိကော။ ယသ္သ ပဗ္ဗဇိတသ္သ ဝသ္သံ အပရိပုဏ္ဏတာယ န ဂဏနူပဂတံ, သော ဧဝံ ဝုတ္တော, တသ္မာ အဝသ္သိကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပသ္သ ဓမ္မသုဓမ္မတန္တိ တဝ သတ္ထု ဓမ္မသ္သ သုဓမ္မဘာဝံ သ္ဝာက္ခာတတံ ဧကန္တနိယ္ယာနိကတံ ပသ္သ, ယတ္ထ အနုဝသ္သိကော တုဝံ ပဗ္ဗဇိတော။ ပုဗ္ဗေနိဝာသဉာဏံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ အာသဝက္ခယဉာဏန္တိ တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ တယာ အနုပ္ပတ္တာ သစ္ဆိကတာ, တတော ဧဝ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနံ အနုသိဋ္ဌိ ဩဝာဒော အနုသိက္ခိတောတိ ကတကိစ္စတံ နိသ္သာယ ပီတိသောမနသ္သဇာတော ထေရော အတ္တာနံ ပရံ ဝိယ ကတ္ဝာ ဝဒတီတိ။
24. Tattha anuvassikoti anugato upagato vassaṃ anuvasso, anuvassova anuvassiko. Pabbajitoti pabbajjaṃ upagato, pabbajito hutvā upagatavassamatto ekavassikoti attho. Atha vā anugataṃ pacchāgataṃ apagataṃ vassaṃ anuvassaṃ, taṃ assa atthīti anuvassiko. Yassa pabbajitassa vassaṃ aparipuṇṇatāya na gaṇanūpagataṃ, so evaṃ vutto, tasmā avassikoti vuttaṃ hoti. Passa dhammasudhammatanti tava satthu dhammassa sudhammabhāvaṃ svākkhātataṃ ekantaniyyānikataṃ passa, yattha anuvassiko tuvaṃ pabbajito. Pubbenivāsañāṇaṃ dibbacakkhuñāṇaṃ āsavakkhayañāṇanti tisso vijjā tayā anuppattā sacchikatā, tato eva kataṃ buddhassa sāsanaṃ sammāsambuddhassa sāsanaṃ anusiṭṭhi ovādo anusikkhitoti katakiccataṃ nissāya pītisomanassajāto thero attānaṃ paraṃ viya katvā vadatīti.
သုဂန္ဓတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Sugandhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၄. သုဂန္ဓတ္ထေရဂာထာ • 4. Sugandhattheragāthā