Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౬. సుహేమన్తత్థేరగాథావణ్ణనా

    6. Suhemantattheragāthāvaṇṇanā

    సతలిఙ్గస్స అత్థస్సాతి ఆయస్మతో సుహేమన్తత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయం పుఞ్ఞం ఉపచినన్తో ఇతో ద్వానవుతే కప్పే తిస్సస్స భగవతో కాలే వనచరో హుత్వా వనే వసతి, తం అనుగ్గహితుం భగవా అరఞ్ఞం పవిసిత్వా తస్స ఆసన్నే ఠానే అఞ్ఞతరస్మిం రుక్ఖమూలే నిసీది. సో భగవన్తం దిస్వా పసన్నచిత్తో సుగన్ధాని పున్నాగపుప్ఫాని ఓచినిత్వా భగవన్తం పూజేసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా అపరాపరం పుఞ్ఞాని కత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే పారియన్తదేసే విభవసమ్పన్నస్స బ్రాహ్మణస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి, సుహేమన్తోతిస్స నామం అహోసి. సో విఞ్ఞుతం పత్తో సఙ్కస్సనగరే మిగదాయే విహరన్తం భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా ధమ్మం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా తేపిటకో హుత్వా విపస్సనం పట్ఠపేత్వా నచిరస్సేవ ఛళభిఞ్ఞో పటిసమ్భిదాపత్తో అహోసి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౬.౪౬-౫౦) –

    Sataliṅgassa atthassāti āyasmato suhemantattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito dvānavute kappe tissassa bhagavato kāle vanacaro hutvā vane vasati, taṃ anuggahituṃ bhagavā araññaṃ pavisitvā tassa āsanne ṭhāne aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi. So bhagavantaṃ disvā pasannacitto sugandhāni punnāgapupphāni ocinitvā bhagavantaṃ pūjesi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde pāriyantadese vibhavasampannassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, suhemantotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto saṅkassanagare migadāye viharantaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā tepiṭako hutvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva chaḷabhiñño paṭisambhidāpatto ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.46-50) –

    ‘‘కాననం వనమోగయ్హ, వసామి లుద్దకో అహం;

    ‘‘Kānanaṃ vanamogayha, vasāmi luddako ahaṃ;

    పున్నాగం పుప్ఫితం దిస్వా, బుద్ధసేట్ఠం అనుస్సరిం.

    Punnāgaṃ pupphitaṃ disvā, buddhaseṭṭhaṃ anussariṃ.

    ‘‘తం పుప్ఫం ఓచినిత్వాన, సుగన్ధం గన్ధితం సుభం;

    ‘‘Taṃ pupphaṃ ocinitvāna, sugandhaṃ gandhitaṃ subhaṃ;

    థూపం కరిత్వా పులినే, బుద్ధస్స అభిరోపయిం.

    Thūpaṃ karitvā puline, buddhassa abhiropayiṃ.

    ‘‘ద్వేనవుతే ఇతో కప్పే, యం పుప్ఫమభిపూజయిం;

    ‘‘Dvenavute ito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;

    దుగ్గతిం నాభిజానామి, బుద్ధపూజాయిదం ఫలం.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘ఏకమ్హి నవుతే కప్పే, ఏకో ఆసిం తమోనుదో;

    ‘‘Ekamhi navute kappe, eko āsiṃ tamonudo;

    సత్తరతనసమ్పన్నో, చక్కవత్తీ మహబ్బలో.

    Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    అరహత్తం పన పత్వా ఏవం చిన్తేసి – ‘‘మయా ఖో యం సావకేన పత్తబ్బం, తం అనుప్పత్తం, యంనూనాహం ఇదాని భిక్ఖూనం అనుగ్గహం కరేయ్య’’న్తి. ఏవం చిన్తేత్వా పభిన్నపటిసమ్భిదతాయ అకిలాసుతాయ చ అత్తనో సన్తికం ఉపగతే భిక్ఖూ యథారహం ఓవదన్తో అనుసాసన్తో కఙ్ఖం ఛిన్దన్తో ధమ్మం కథేన్తో కమ్మట్ఠానం నిగ్గుమ్బం నిజ్జటం కత్వా ఆచిక్ఖన్తో విహరతి. అథేకదివసం అత్తనో సన్తికం ఉపగతానం భిక్ఖూనం విఞ్ఞూనఞ్చ పుగ్గలానం విసేసం ఆచిక్ఖన్తో –

    Arahattaṃ pana patvā evaṃ cintesi – ‘‘mayā kho yaṃ sāvakena pattabbaṃ, taṃ anuppattaṃ, yaṃnūnāhaṃ idāni bhikkhūnaṃ anuggahaṃ kareyya’’nti. Evaṃ cintetvā pabhinnapaṭisambhidatāya akilāsutāya ca attano santikaṃ upagate bhikkhū yathārahaṃ ovadanto anusāsanto kaṅkhaṃ chindanto dhammaṃ kathento kammaṭṭhānaṃ niggumbaṃ nijjaṭaṃ katvā ācikkhanto viharati. Athekadivasaṃ attano santikaṃ upagatānaṃ bhikkhūnaṃ viññūnañca puggalānaṃ visesaṃ ācikkhanto –

    ౧౦౬.

    106.

    ‘‘సతలిఙ్గస్స అత్థస్స, సతలక్ఖణధారినో;

    ‘‘Sataliṅgassa atthassa, satalakkhaṇadhārino;

    ఏకఙ్గదస్సీ దుమ్మేధో, సతదస్సీ చ పణ్డితో’’తి. – గాథం అభాసి;

    Ekaṅgadassī dummedho, satadassī ca paṇḍito’’ti. – gāthaṃ abhāsi;

    తత్థ సతలిఙ్గస్సాతి లీనమత్థం గమేన్తీతి లిఙ్గాని, అత్థేసు సద్దస్స పవత్తినిమిత్తాని, తాని పన సతం అనేకాని లిఙ్గాని ఏతస్సాతి సతలిఙ్గో. అనేకత్థో హి ఇధ సతసద్దో, ‘‘సతం సహస్స’’న్తిఆదీసు వియ న సఙ్ఖ్యావిసేసత్థో తస్స సతలిఙ్గస్స. అత్థస్సాతి ఞేయ్యస్స, ఞేయ్యఞ్హి ఞాణేన అరణీయతో ‘‘అత్థో’’తి వుచ్చతి. సో చ ఏకోపి అనేకలిఙ్గో, యథా ‘‘సక్కో పురిన్దదో మఘవా’’తి, ‘‘పఞ్ఞా విజ్జా మేధా ఞాణ’’న్తి చ. యేన లిఙ్గేన పవత్తినిమిత్తేన తావతింసాధిపతిమ్హి ఇన్దసద్దో పవత్తో, న తేన తత్థ సక్కాదిసద్దా పవత్తా, అథ ఖో అఞ్ఞేన. తథా యేన సమ్మాదిట్ఠిమ్హి పఞ్ఞాసద్దో పవత్తో, న తేన విజ్జాదిసద్దా. తేన వుత్తం ‘‘సతలిఙ్గస్స అత్థస్సా’’తి.

    Tattha sataliṅgassāti līnamatthaṃ gamentīti liṅgāni, atthesu saddassa pavattinimittāni, tāni pana sataṃ anekāni liṅgāni etassāti sataliṅgo. Anekattho hi idha satasaddo, ‘‘sataṃ sahassa’’ntiādīsu viya na saṅkhyāvisesattho tassa sataliṅgassa. Atthassāti ñeyyassa, ñeyyañhi ñāṇena araṇīyato ‘‘attho’’ti vuccati. So ca ekopi anekaliṅgo, yathā ‘‘sakko purindado maghavā’’ti, ‘‘paññā vijjā medhā ñāṇa’’nti ca. Yena liṅgena pavattinimittena tāvatiṃsādhipatimhi indasaddo pavatto, na tena tattha sakkādisaddā pavattā, atha kho aññena. Tathā yena sammādiṭṭhimhi paññāsaddo pavatto, na tena vijjādisaddā. Tena vuttaṃ ‘‘sataliṅgassa atthassā’’ti.

    సతలక్ఖణధారినోతి అనేకలక్ఖణవతో. లక్ఖీయతి ఏతేనాతి లక్ఖణం, పచ్చయభావినో అత్థస్స అత్తనో ఫలం పటిచ్చ పచ్చయభావో, తేన హి సో అయం ఇమస్స కారణన్తి లక్ఖీయతి. సో చ ఏకస్సేవ అత్థస్స అనేకప్పభేదో ఉపలబ్భతి , తేనాహ ‘‘సతలక్ఖణధారినో’’తి. అథ వా లక్ఖీయన్తీతి లక్ఖణాని, తస్స తస్స అత్థస్స సఙ్ఖతతాదయో పకారవిసేసా తే పన అత్థతో అవత్థావిసేసా వేదితబ్బా. తే చ పన తేసం అనిచ్చతాదిసామఞ్ఞలక్ఖణం లిఙ్గేన్తి ఞాపేన్తీతి ‘‘లిఙ్గానీ’’తి చ వుచ్చన్తి. తస్సిమే ఆకారా, యస్మా ఏకస్సాపి అత్థస్స అనేకే ఉపలబ్భన్తి. తేన వుత్తం ‘‘సతలిఙ్గస్స అత్థస్స, సతలక్ఖణధారినో’’తి. తేనాహ ఆయస్మా ధమ్మసేనాపతి – ‘‘సబ్బే ధమ్మా సబ్బాకారేన బుద్ధస్స భగవతో ఞాణముఖే ఆపాథం ఆగచ్ఛన్తీ’’తి (మహాని॰ ౧౫౬; చూళని॰ మోఘరాజమాణవపుచ్ఛానిద్దేస ౮౫; పటి॰ మ॰ ౩.౫).

    Satalakkhaṇadhārinoti anekalakkhaṇavato. Lakkhīyati etenāti lakkhaṇaṃ, paccayabhāvino atthassa attano phalaṃ paṭicca paccayabhāvo, tena hi so ayaṃ imassa kāraṇanti lakkhīyati. So ca ekasseva atthassa anekappabhedo upalabbhati , tenāha ‘‘satalakkhaṇadhārino’’ti. Atha vā lakkhīyantīti lakkhaṇāni, tassa tassa atthassa saṅkhatatādayo pakāravisesā te pana atthato avatthāvisesā veditabbā. Te ca pana tesaṃ aniccatādisāmaññalakkhaṇaṃ liṅgenti ñāpentīti ‘‘liṅgānī’’ti ca vuccanti. Tassime ākārā, yasmā ekassāpi atthassa aneke upalabbhanti. Tena vuttaṃ ‘‘sataliṅgassa atthassa, satalakkhaṇadhārino’’ti. Tenāha āyasmā dhammasenāpati – ‘‘sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchantī’’ti (mahāni. 156; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; paṭi. ma. 3.5).

    ఏకఙ్గదస్సీ దుమ్మేధోతి ఏవం అనేకలిఙ్గే అనేకలక్ఖణే అత్థే యో తత్థ ఏకఙ్గదస్సీ అపుథుపఞ్ఞతాయ ఏకలిఙ్గమత్తం ఏకలక్ఖణమత్తఞ్చ దిస్వా అత్తనా దిట్ఠమేవ ‘‘ఇదమేవ సచ్చ’’న్తి అభినివిస్స ‘‘మోఘమఞ్ఞ’’న్తి ఇతరం పటిక్ఖిపతి, హత్థిదస్సనకఅన్ధో వియ ఏకఙ్గగాహీ దుమ్మేధో దుప్పఞ్ఞో తత్థ విజ్జమానానంయేవ పకారవిసేసానం అజాననతో మిచ్ఛా అభినివిసనతో చ. సతదస్సీ చ పణ్డితోతి పణ్డితో పన తత్థ విజ్జమానే అనేకేపి పకారే అత్తనో పఞ్ఞాచక్ఖునా సబ్బసో పస్సతి. యో వా తత్థ లబ్భమానే అనేకే పఞ్ఞాచక్ఖునా అత్తనాపి పస్సతి, అఞ్ఞేసమ్పి దస్సేతి పకాసేతి, సో పణ్డితో విచక్ఖణో అత్థేసు కుసలో నామాతి. ఏవం థేరో ఉక్కంసగతం అత్తనో పటిసమ్భిదాసమ్పత్తిం భిక్ఖూనం విభావేసి.

    Ekaṅgadassī dummedhoti evaṃ anekaliṅge anekalakkhaṇe atthe yo tattha ekaṅgadassī aputhupaññatāya ekaliṅgamattaṃ ekalakkhaṇamattañca disvā attanā diṭṭhameva ‘‘idameva sacca’’nti abhinivissa ‘‘moghamañña’’nti itaraṃ paṭikkhipati, hatthidassanakaandho viya ekaṅgagāhī dummedho duppañño tattha vijjamānānaṃyeva pakāravisesānaṃ ajānanato micchā abhinivisanato ca. Satadassī ca paṇḍitoti paṇḍito pana tattha vijjamāne anekepi pakāre attano paññācakkhunā sabbaso passati. Yo vā tattha labbhamāne aneke paññācakkhunā attanāpi passati, aññesampi dasseti pakāseti, so paṇḍito vicakkhaṇo atthesu kusalo nāmāti. Evaṃ thero ukkaṃsagataṃ attano paṭisambhidāsampattiṃ bhikkhūnaṃ vibhāvesi.

    సుహేమన్తత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Suhemantattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౬. సుహేమన్తత్థేరగాథా • 6. Suhemantattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact