Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / బుద్ధవంస-అట్ఠకథా • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā |
౧౪. సుజాతబుద్ధవంసవణ్ణనా
14. Sujātabuddhavaṃsavaṇṇanā
తతో తస్సాపరభాగే తస్మింయేవ మణ్డకప్పే అనుపుబ్బేన అపరిమితాయుకేసు సత్తేసు అనుక్కమేన పరిహాయిత్వా నవుతివస్ససహస్సాయుకేసు జాతేసు సుజాతరూపకాయో పరిసుద్ధజాతో సుజాతో నామ సత్థా లోకే ఉదపాది. సోపి పారమియో పూరేత్వా తుసితపురే నిబ్బత్తిత్వా తతో చవిత్వా సుమఙ్గలనగరే ఉగ్గతస్స నామ రఞ్ఞో కులే పభావతియా నామ అగ్గమహేసియా కుచ్ఛిస్మిం పటిసన్ధిం గహేత్వా దసన్నం మాసానం అచ్చయేన మాతుకుచ్ఛితో నిక్ఖమి. నామగ్గహణదివసే చస్స నామం కరోన్తో సకలజమ్బుదీపే సబ్బసత్తానం సుఖం జనయన్తో జాతోతి ‘‘సుజాతో’’ త్వేవస్స నామమకంసు. సో నవవస్ససహస్సాని అగారం అజ్ఝావసి. సిరీ ఉపసిరీ సిరినన్దో చాతి తస్స తయో పాసాదా అహేసుం. సిరీనన్దాదేవిప్పముఖాని తేవీసతి ఇత్థిసహస్సాని పచ్చుపట్ఠితాని అహేసుం.
Tato tassāparabhāge tasmiṃyeva maṇḍakappe anupubbena aparimitāyukesu sattesu anukkamena parihāyitvā navutivassasahassāyukesu jātesu sujātarūpakāyo parisuddhajāto sujāto nāma satthā loke udapādi. Sopi pāramiyo pūretvā tusitapure nibbattitvā tato cavitvā sumaṅgalanagare uggatassa nāma rañño kule pabhāvatiyā nāma aggamahesiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gahetvā dasannaṃ māsānaṃ accayena mātukucchito nikkhami. Nāmaggahaṇadivase cassa nāmaṃ karonto sakalajambudīpe sabbasattānaṃ sukhaṃ janayanto jātoti ‘‘sujāto’’ tvevassa nāmamakaṃsu. So navavassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi. Sirī upasirī sirinando cāti tassa tayo pāsādā ahesuṃ. Sirīnandādevippamukhāni tevīsati itthisahassāni paccupaṭṭhitāni ahesuṃ.
సో చత్తారి నిమిత్తాని దిస్వా సిరీనన్దాదేవియా ఉపసేనే నామ పుత్తే ఉప్పన్నే హంసవహం నామ వరతురఙ్గమారుయ్హ మహాభినిక్ఖమనం నిక్ఖమిత్వా పబ్బజి. తం పన పబ్బజన్తం మనుస్సానం కోటి అనుపబ్బజి. అథ సో తేహి పరివుతో నవ మాసే పధానచరియం చరిత్వా విసాఖపుణ్ణమాయ సిరీనన్దననగరే సిరీనన్దనసేట్ఠిస్స ధీతాయ దిన్నం పరమమధురం మధుపాయాసం పరిభుఞ్జిత్వా సాలవనే దివావిహారం వీతినామేత్వా సాయన్హసమయే సునన్దాజీవకేన దిన్నా అట్ఠ తిణముట్ఠియో గహేత్వా వేళుబోధిం ఉపసఙ్కమిత్వా తేత్తింసహత్థవిత్థతం తిణసన్థరం సన్థరిత్వా సూరియే ధరమానేయేవ సమారం మారబలం విధమిత్వా సమ్మాసమ్బోధిం పటివిజ్ఝిత్వా సబ్బబుద్ధానుచిణ్ణం ఉదానం ఉదానేత్వా సత్తసత్తాహం బోధిసమీపేయేవ వీతినామేత్వా బ్రహ్మునా ఆయాచితో అత్తనో కనిట్ఠభాతికం సుదస్సనకుమారం పురోహితపుత్తం దేవకుమారఞ్చ చతుసచ్చధమ్మపటివేధసమత్థే దిస్వా ఆకాసేన గన్త్వా సుమఙ్గలనగరసమీపే సుమఙ్గలుయ్యానే ఓతరిత్వా ఉయ్యానపాలేన అత్తనో భాతికం సుదస్సనకుమారం పురోహితపుత్తం దేవకుమారఞ్చ పక్కోసాపేత్వా తేసం సపరివారానం మజ్ఝే నిసిన్నో ధమ్మచక్కం పవత్తేసి. తత్థ అసీతియా కోటీనం ధమ్మాభిసమయో అహోసి. అయం పఠమాభిసమయో అహోసి.
So cattāri nimittāni disvā sirīnandādeviyā upasene nāma putte uppanne haṃsavahaṃ nāma varaturaṅgamāruyha mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā pabbaji. Taṃ pana pabbajantaṃ manussānaṃ koṭi anupabbaji. Atha so tehi parivuto nava māse padhānacariyaṃ caritvā visākhapuṇṇamāya sirīnandananagare sirīnandanaseṭṭhissa dhītāya dinnaṃ paramamadhuraṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā sālavane divāvihāraṃ vītināmetvā sāyanhasamaye sunandājīvakena dinnā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā veḷubodhiṃ upasaṅkamitvā tettiṃsahatthavitthataṃ tiṇasantharaṃ santharitvā sūriye dharamāneyeva samāraṃ mārabalaṃ vidhamitvā sammāsambodhiṃ paṭivijjhitvā sabbabuddhānuciṇṇaṃ udānaṃ udānetvā sattasattāhaṃ bodhisamīpeyeva vītināmetvā brahmunā āyācito attano kaniṭṭhabhātikaṃ sudassanakumāraṃ purohitaputtaṃ devakumārañca catusaccadhammapaṭivedhasamatthe disvā ākāsena gantvā sumaṅgalanagarasamīpe sumaṅgaluyyāne otaritvā uyyānapālena attano bhātikaṃ sudassanakumāraṃ purohitaputtaṃ devakumārañca pakkosāpetvā tesaṃ saparivārānaṃ majjhe nisinno dhammacakkaṃ pavattesi. Tattha asītiyā koṭīnaṃ dhammābhisamayo ahosi. Ayaṃ paṭhamābhisamayo ahosi.
యదా పన భగవా సుదస్సనుయ్యానద్వారే మహాసాలమూలే యమకపాటిహారియం కత్వా దేవేసు తావతింసేసు వస్సావాసం ఉపాగమి, తదా సత్తత్తింససతసహస్సానం ధమ్మాభిసమయో అహోసి. అయం దుతియో అభిసమయో అహోసి. యదా పన సుజాతో దసబలో పితుసన్తికం అగమాసి, తదా సట్ఠిసతసహస్సానం ధమ్మాభిసమయో అహోసి. అయం తతియో అభిసమయో అహోసి. తేన వుత్తం –
Yadā pana bhagavā sudassanuyyānadvāre mahāsālamūle yamakapāṭihāriyaṃ katvā devesu tāvatiṃsesu vassāvāsaṃ upāgami, tadā sattattiṃsasatasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi. Ayaṃ dutiyo abhisamayo ahosi. Yadā pana sujāto dasabalo pitusantikaṃ agamāsi, tadā saṭṭhisatasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi. Ayaṃ tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –
౧.
1.
‘‘తత్థేవ మణ్డకప్పమ్హి, సుజాతో నామ నాయకో;
‘‘Tattheva maṇḍakappamhi, sujāto nāma nāyako;
సీహహనుసభక్ఖన్ధో, అప్పమేయ్యో దురాసదో.
Sīhahanusabhakkhandho, appameyyo durāsado.
౨.
2.
‘‘చన్దోవ విమలో బుద్ధో, సతరంసీవ పతాపవా;
‘‘Candova vimalo buddho, sataraṃsīva patāpavā;
ఏవం సోభతి సమ్బుద్ధో, జలన్తో సిరియా సదా.
Evaṃ sobhati sambuddho, jalanto siriyā sadā.
౩.
3.
‘‘పాపుణిత్వాన సమ్బుద్ధో, కేవలం బోధిముత్తమం;
‘‘Pāpuṇitvāna sambuddho, kevalaṃ bodhimuttamaṃ;
సుమఙ్గలమ్హి నగరే, ధమ్మచక్కం పవత్తయి.
Sumaṅgalamhi nagare, dhammacakkaṃ pavattayi.
౪.
4.
‘‘దేసేన్తే పవరం ధమ్మం, సుజాతే లోకనాయకే;
‘‘Desente pavaraṃ dhammaṃ, sujāte lokanāyake;
అసీతికోటీ అభిసమింసు, పఠమే ధమ్మదేసనే.
Asītikoṭī abhisamiṃsu, paṭhame dhammadesane.
౫.
5.
‘‘యదా సుజాతో అమితయసో, దేవే వస్సం ఉపాగమి;
‘‘Yadā sujāto amitayaso, deve vassaṃ upāgami;
సత్తత్తింససతసహస్సానం, దుతియాభిసమయో అహు.
Sattattiṃsasatasahassānaṃ, dutiyābhisamayo ahu.
౬.
6.
‘‘యదా సుజాతో అసమసమో, ఉపగచ్ఛి పితుసన్తికం;
‘‘Yadā sujāto asamasamo, upagacchi pitusantikaṃ;
సట్ఠిసతసహస్సానం, తతియాభిసమయో అహూ’’తి.
Saṭṭhisatasahassānaṃ, tatiyābhisamayo ahū’’ti.
తత్థ తత్థేవ మణ్డకప్పమ్హీతి యస్మిం మణ్డకప్పే సుమేధో భగవా ఉప్పన్నో, తత్థేవ కప్పే సుజాతోపి భగవా ఉప్పన్నోతి అత్థో. సీహహనూతి సీహస్స వియ హను అస్సాతి సీహహను. సీహస్స పన హేట్ఠిమహనుమేవ పుణ్ణం హోతి, న ఉపరిమం. అస్స పన మహాపురిసస్స సీహస్స హేట్ఠిమహను వియ ద్వేపి పరిపుణ్ణాని ద్వాదసియం పక్ఖస్స చన్దసదిసాని హోన్తి. తేన వుత్తం ‘‘సీహహనూ’’తి. ఉసభక్ఖన్ధోతి ఉసభస్సేవ సమప్పవట్టక్ఖన్ధో, సువట్టితసువణ్ణాలిఙ్గసదిసక్ఖన్ధోతి అత్థో. సతరంసీవాతి దివసకరో వియ. సిరియాతి బుద్ధసిరియా. బోధిముత్తమన్తి ఉత్తమం సమ్బోధిం.
Tattha tattheva maṇḍakappamhīti yasmiṃ maṇḍakappe sumedho bhagavā uppanno, tattheva kappe sujātopi bhagavā uppannoti attho. Sīhahanūti sīhassa viya hanu assāti sīhahanu. Sīhassa pana heṭṭhimahanumeva puṇṇaṃ hoti, na uparimaṃ. Assa pana mahāpurisassa sīhassa heṭṭhimahanu viya dvepi paripuṇṇāni dvādasiyaṃ pakkhassa candasadisāni honti. Tena vuttaṃ ‘‘sīhahanū’’ti. Usabhakkhandhoti usabhasseva samappavaṭṭakkhandho, suvaṭṭitasuvaṇṇāliṅgasadisakkhandhoti attho. Sataraṃsīvāti divasakaro viya. Siriyāti buddhasiriyā. Bodhimuttamanti uttamaṃ sambodhiṃ.
సుధమ్మవతీనగరే సుధమ్ముయ్యానే ఆగతానం మనుస్సానం ధమ్మం దేసేత్వా సట్ఠిసతసహస్సాని ఏహిభిక్ఖుభావేన పబ్బాజేత్వా తేసం మజ్ఝే పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసి, సో పఠమో సన్నిపాతో అహోసి. తతో పరం తిదివోరోహణే భగవతో పఞ్ఞాససతసహస్సానం దుతియో సన్నిపాతో అహోసి. పున ‘‘సుదస్సనకుమారో భగవతో సన్తికే పబ్బజిత్వా అరహత్తం పత్తో’’తి సుత్వా ‘‘మయమ్పి పబ్బజిస్సామా’’తి ఆగతాని చత్తారి పురిససతసహస్సాని గహేత్వా సుదస్సనత్థేరో సుజాతం నరాసభం ఉపసఙ్కమి. తేసం భగవా ధమ్మం దేసేత్వా ఏహిభిక్ఖుపబ్బజ్జాయ పబ్బాజేత్వా చతురఙ్గసమన్నాగతే సన్నిపాతే పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసి, సో తతియో సన్నిపాతో అహోసి. తేన వుత్తం –
Sudhammavatīnagare sudhammuyyāne āgatānaṃ manussānaṃ dhammaṃ desetvā saṭṭhisatasahassāni ehibhikkhubhāvena pabbājetvā tesaṃ majjhe pātimokkhaṃ uddisi, so paṭhamo sannipāto ahosi. Tato paraṃ tidivorohaṇe bhagavato paññāsasatasahassānaṃ dutiyo sannipāto ahosi. Puna ‘‘sudassanakumāro bhagavato santike pabbajitvā arahattaṃ patto’’ti sutvā ‘‘mayampi pabbajissāmā’’ti āgatāni cattāri purisasatasahassāni gahetvā sudassanatthero sujātaṃ narāsabhaṃ upasaṅkami. Tesaṃ bhagavā dhammaṃ desetvā ehibhikkhupabbajjāya pabbājetvā caturaṅgasamannāgate sannipāte pātimokkhaṃ uddisi, so tatiyo sannipāto ahosi. Tena vuttaṃ –
౭.
7.
‘‘సన్నిపాతా తయో ఆసుం, సుజాతస్స మహేసినో;
‘‘Sannipātā tayo āsuṃ, sujātassa mahesino;
ఖీణాసవానం విమలానం, సన్తచిత్తాన తాదినం.
Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, santacittāna tādinaṃ.
౮.
8.
‘‘అభిఞ్ఞాబలప్పత్తానం, అప్పత్తానం భవాభవే;
‘‘Abhiññābalappattānaṃ, appattānaṃ bhavābhave;
సట్ఠిసతసహస్సాని, పఠమం సన్నిపతింసు తే.
Saṭṭhisatasahassāni, paṭhamaṃ sannipatiṃsu te.
౯.
9.
‘‘పునాపరం సన్నిపాతే, తిదివోరోహణే జినే;
‘‘Punāparaṃ sannipāte, tidivorohaṇe jine;
పఞ్ఞాససతసహస్సానం, దుతియో ఆసి సమాగమో.
Paññāsasatasahassānaṃ, dutiyo āsi samāgamo.
౧౦.
10.
‘‘ఉపసఙ్కమన్తో నరాసభం, సుదస్సనో అగ్గసావకో;
‘‘Upasaṅkamanto narāsabhaṃ, sudassano aggasāvako;
చతూహి సతసహస్సేహి, సమ్బుద్ధం ఉపసఙ్కమీ’’తి.
Catūhi satasahassehi, sambuddhaṃ upasaṅkamī’’ti.
తత్థ అప్పత్తానన్తి భవాభవే అసమ్పత్తానన్తి అత్థో. ‘‘అప్పవత్తా భవాభవే’’తిపి పాఠో, సోయేవత్థో. తిదివోరోహణేతి సగ్గలోకతో ఓతరన్తే కత్తుకారకే దట్ఠబ్బో. కారకవిపల్లాసేన వుత్తం. అథ వా తిదివోరోహణేతి తిదివతో ఓతరణే. జినేతి జినస్స, సామిఅత్థే భుమ్మం దట్ఠబ్బం.
Tattha appattānanti bhavābhave asampattānanti attho. ‘‘Appavattā bhavābhave’’tipi pāṭho, soyevattho. Tidivorohaṇeti saggalokato otarante kattukārake daṭṭhabbo. Kārakavipallāsena vuttaṃ. Atha vā tidivorohaṇeti tidivato otaraṇe. Jineti jinassa, sāmiatthe bhummaṃ daṭṭhabbaṃ.
తదా కిర అమ్హాకం బోధిసత్తో చక్కవత్తిరాజా హుత్వా ‘‘బుద్ధో లోకే ఉప్పన్నో’’తి సుత్వా భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా ధమ్మకథం సుత్వా బుద్ధప్పముఖస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స సత్తహి రతనేహి సద్ధిం చతుమహాదీపరజ్జం దత్వా సత్థు సన్తికే పబ్బజి. సకలదీపవాసినో జనా రట్ఠుప్పాదం గహేత్వా ఆరామికకిచ్చం సాధేత్వా బుద్ధప్పముఖస్స సఙ్ఘస్స నిచ్చం మహాదానమదంసు. సోపి నం సత్థా – ‘‘అనాగతే గోతమో నామ బుద్ధో భవిస్సతీ’’తి బ్యాకాసి. తేన వుత్తం –
Tadā kira amhākaṃ bodhisatto cakkavattirājā hutvā ‘‘buddho loke uppanno’’ti sutvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammakathaṃ sutvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sattahi ratanehi saddhiṃ catumahādīparajjaṃ datvā satthu santike pabbaji. Sakaladīpavāsino janā raṭṭhuppādaṃ gahetvā ārāmikakiccaṃ sādhetvā buddhappamukhassa saṅghassa niccaṃ mahādānamadaṃsu. Sopi naṃ satthā – ‘‘anāgate gotamo nāma buddho bhavissatī’’ti byākāsi. Tena vuttaṃ –
౧౧.
11.
‘‘అహం తేన సమయేన, చతుదీపమ్హి ఇస్సరో;
‘‘Ahaṃ tena samayena, catudīpamhi issaro;
అన్తలిక్ఖచరో ఆసిం, చక్కవత్తీ మహబ్బలో.
Antalikkhacaro āsiṃ, cakkavattī mahabbalo.
౧౩.
13.
‘‘చతుదీపే మహారజ్జం రతనే సత్త ఉత్తమే;
‘‘Catudīpe mahārajjaṃ ratane satta uttame;
బుద్ధే నియ్యాతయిత్వాన, పబ్బజిం తస్స సన్తికే.
Buddhe niyyātayitvāna, pabbajiṃ tassa santike.
౧౪.
14.
‘‘ఆరామికా జనపదే, ఉట్ఠానం పటిపిణ్డియ;
‘‘Ārāmikā janapade, uṭṭhānaṃ paṭipiṇḍiya;
ఉపనేన్తి భిక్ఖుసఙ్ఘస్స, పచ్చయం సయనాసనం.
Upanenti bhikkhusaṅghassa, paccayaṃ sayanāsanaṃ.
౧౫.
15.
‘‘సోపి మం బుద్ధో బ్యాకాసి, దససహస్సిమ్హి ఇస్సరో;
‘‘Sopi maṃ buddho byākāsi, dasasahassimhi issaro;
తింసకప్పసహస్సమ్హి, అయం బుద్ధో భవిస్సతి.
Tiṃsakappasahassamhi, ayaṃ buddho bhavissati.
౧౬.
16.
‘‘పధానం పదహిత్వాన…పే॰… హేస్సామ సమ్ముఖా ఇమం.
‘‘Padhānaṃ padahitvāna…pe… hessāma sammukhā imaṃ.
౧౭.
17.
‘‘తస్సాపి చవనం సుత్వా, భియ్యో హాసం జనేసహం;
‘‘Tassāpi cavanaṃ sutvā, bhiyyo hāsaṃ janesahaṃ;
అధిట్ఠహిం వతం ఉగ్గం, దసపారమిపూరియా.
Adhiṭṭhahiṃ vataṃ uggaṃ, dasapāramipūriyā.
౧౮.
18.
‘‘సుత్తన్తం వినయఞ్చాపి, నవఙ్గం సత్థుసాసనం;
‘‘Suttantaṃ vinayañcāpi, navaṅgaṃ satthusāsanaṃ;
సబ్బం పరియాపుణిత్వాన, సోభయిం జినసాసనం.
Sabbaṃ pariyāpuṇitvāna, sobhayiṃ jinasāsanaṃ.
౧౯.
19.
‘‘తత్థప్పమత్తో విహరన్తో, బ్రహ్మం భావేత్వ భావనం;
‘‘Tatthappamatto viharanto, brahmaṃ bhāvetva bhāvanaṃ;
అభిఞ్ఞాపారమిం గన్త్వా, బ్రహ్మలోకమగఞ్ఛహ’’న్తి.
Abhiññāpāramiṃ gantvā, brahmalokamagañchaha’’nti.
తత్థ చతుదీపమ్హీతి సపరివారదీపానం చతున్నం మహాదీపానన్తి అత్థో. అన్తలిక్ఖచరోతి చక్కరతనం పురక్ఖత్వా ఆకాసచరో. రతనే సత్తాతి హత్థిరతనాదీని సత్త రతనాని. ఉత్తమేతి ఉత్తమాని. అథ వా ఉత్తమే బుద్ధేతి అత్థో దట్ఠబ్బో. నియ్యాతయిత్వానాతి దత్వాన. ఉట్ఠానన్తి రట్ఠుప్పాదం, ఆయన్తి అత్థో. పటిపిణ్డియాతి రాసిం కత్వా సంకడ్ఢిత్వా. పచ్చయన్తి చీవరాదివివిధం పచ్చయం. దససహస్సిమ్హి ఇస్సరోతి దససహస్సిలోకధాతుయం ఇస్సరో, తదేతం జాతిక్ఖేత్తం సన్ధాయ వుత్తన్తి వేదితబ్బం. అనన్తానం లోకధాతూనం ఇస్సరో భగవా. తింసకప్పసహస్సమ్హీతి ఇతో పట్ఠాయ తింసకప్పసహస్సానం మత్థకేతి అత్థో.
Tattha catudīpamhīti saparivāradīpānaṃ catunnaṃ mahādīpānanti attho. Antalikkhacaroti cakkaratanaṃ purakkhatvā ākāsacaro. Ratane sattāti hatthiratanādīni satta ratanāni. Uttameti uttamāni. Atha vā uttame buddheti attho daṭṭhabbo. Niyyātayitvānāti datvāna. Uṭṭhānanti raṭṭhuppādaṃ, āyanti attho. Paṭipiṇḍiyāti rāsiṃ katvā saṃkaḍḍhitvā. Paccayanti cīvarādivividhaṃ paccayaṃ. Dasasahassimhi issaroti dasasahassilokadhātuyaṃ issaro, tadetaṃ jātikkhettaṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ. Anantānaṃ lokadhātūnaṃ issaro bhagavā. Tiṃsakappasahassamhīti ito paṭṭhāya tiṃsakappasahassānaṃ matthaketi attho.
తస్స పన సుజాతస్స భగవతో సుమఙ్గలం నామ నగరం అహోసి, ఉగ్గతో నామ రాజా పితా, పభావతీ నామ మాతా, సుదస్సనో చ సుదేవో చ ద్వే అగ్గసావకా, నారదో నాముపట్ఠాకో, నాగా చ నాగసమాలా చ ద్వే అగ్గసావికా, మహావేళురుక్ఖో బోధి, సో కిర మన్దచ్ఛిద్దో ఘనక్ఖన్ధో పరమరమణీయో వేళురియమణివణ్ణేహి విమలేహి పత్తేహి సఞ్ఛన్నవిపులసాఖో మయూరపిఞ్ఛకలాపో వియ విరోచిత్థ. తస్స పన భగవతో సరీరం పణ్ణాసహత్థుబ్బేధం అహోసి, ఆయు నవుతివస్ససహస్సాని, సిరీనన్దా నామస్స అగ్గమహేసీ, ఉపసేనో నామ పుత్తో. తురఙ్గవరయానేన నిక్ఖమి. సో పన చన్దవతీనగరే సిలారామే పరినిబ్బాయి. తేన వుత్తం –
Tassa pana sujātassa bhagavato sumaṅgalaṃ nāma nagaraṃ ahosi, uggato nāma rājā pitā, pabhāvatī nāma mātā, sudassano ca sudevo ca dve aggasāvakā, nārado nāmupaṭṭhāko, nāgā ca nāgasamālā ca dve aggasāvikā, mahāveḷurukkho bodhi, so kira mandacchiddo ghanakkhandho paramaramaṇīyo veḷuriyamaṇivaṇṇehi vimalehi pattehi sañchannavipulasākho mayūrapiñchakalāpo viya virocittha. Tassa pana bhagavato sarīraṃ paṇṇāsahatthubbedhaṃ ahosi, āyu navutivassasahassāni, sirīnandā nāmassa aggamahesī, upaseno nāma putto. Turaṅgavarayānena nikkhami. So pana candavatīnagare silārāme parinibbāyi. Tena vuttaṃ –
౨౦.
20.
‘‘సుమఙ్గలం నామ నగరం, ఉగ్గతో నామ ఖత్తియో;
‘‘Sumaṅgalaṃ nāma nagaraṃ, uggato nāma khattiyo;
మాతా పభావతీ నామ, సుజాతస్స మహేసినో.
Mātā pabhāvatī nāma, sujātassa mahesino.
౨౫.
25.
‘‘సుదస్సనో సుదేవో చ, అహేసుం అగ్గసావకా;
‘‘Sudassano sudevo ca, ahesuṃ aggasāvakā;
నారదో నాముపట్ఠాకో, సుజాతస్స మహేసినో.
Nārado nāmupaṭṭhāko, sujātassa mahesino.
౨౬.
26.
‘‘నాగో చ నాగసమాలా చ, అహేసుం అగ్గసావికా;
‘‘Nāgo ca nāgasamālā ca, ahesuṃ aggasāvikā;
బోధి తస్స భగవతో, మహావేళూతి వుచ్చతి.
Bodhi tassa bhagavato, mahāveḷūti vuccati.
౨౭.
27.
‘‘సో చ రుక్ఖో ఘనక్ఖన్ధో, అచ్ఛిద్దో హోతి పత్తికో;
‘‘So ca rukkho ghanakkhandho, acchiddo hoti pattiko;
ఉజు వంసో బ్రహా హోతి, దస్సనీయో మనోరమో.
Uju vaṃso brahā hoti, dassanīyo manoramo.
౨౮.
28.
‘‘ఏకక్ఖన్ధో పవడ్ఢిత్వా, తతో సాఖా పభిజ్జతి;
‘‘Ekakkhandho pavaḍḍhitvā, tato sākhā pabhijjati;
యథా సుబద్ధో మోరహత్థో, ఏవం సోభతి సో దుమో.
Yathā subaddho morahattho, evaṃ sobhati so dumo.
౨౯.
29.
‘‘న తస్స కణ్టకా హోన్తి, నాపి ఛిద్దం మహా అహు;
‘‘Na tassa kaṇṭakā honti, nāpi chiddaṃ mahā ahu;
విత్థిణ్ణసాఖో అవిరలో, సన్దచ్ఛాయో మనోరమో.
Vitthiṇṇasākho aviralo, sandacchāyo manoramo.
౩౧.
31.
‘‘పఞ్ఞాసరతనో ఆసి, ఉచ్చత్తనేన సో జినో;
‘‘Paññāsaratano āsi, uccattanena so jino;
సబ్బాకారవరూపేతో, సబ్బగుణముపాగతో.
Sabbākāravarūpeto, sabbaguṇamupāgato.
౩౨.
32.
‘‘తస్స పభా అసమసమా, నిద్ధావతి సమన్తతో;
‘‘Tassa pabhā asamasamā, niddhāvati samantato;
అప్పమాణో అతులియో, ఓపమ్మేహి అనూపమో.
Appamāṇo atuliyo, opammehi anūpamo.
౩౩.
33.
‘‘నవుతివస్ససహస్సాని, ఆయు విజ్జతి తావదే;
‘‘Navutivassasahassāni, āyu vijjati tāvade;
తావతా తిట్ఠమానో సో, తారేసి జనతం బహుం.
Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.
౩౪.
34.
‘‘యథాపి సాగరే ఊమీ, గగనే తారకా యథా;
‘‘Yathāpi sāgare ūmī, gagane tārakā yathā;
ఏవం తదా పావచనం, అరహన్తేహి చిత్తితం.
Evaṃ tadā pāvacanaṃ, arahantehi cittitaṃ.
౩౫.
35.
‘‘సో చ బుద్ధో అసమసమో, గుణాని చ తాని అతులియాని;
‘‘So ca buddho asamasamo, guṇāni ca tāni atuliyāni;
సబ్బం తమన్తరహితం, నను రిత్తా సబ్బసఙ్ఖారా’’తి.
Sabbaṃ tamantarahitaṃ, nanu rittā sabbasaṅkhārā’’ti.
తత్థ అచ్ఛిద్దోతి అప్పచ్ఛిద్దో. ‘‘అనుదరా కఞ్ఞా’’తిఆదీసు వియ దట్ఠబ్బం. కేచి ‘‘ఛిద్దం హోతి పరిత్తక’’న్తి పఠన్తి. పత్తికోతి బహుపత్తో, కాచమణివణ్ణేహి పత్తేహి సఞ్ఛన్నోతి అత్థో. ఉజూతి అవఙ్కో అకుటిలో. వంసోతి వేళు. బ్రహాతి సమన్తతో మహా. ఏకక్ఖన్ధోతి అవనిరుహో ఏకో అదుతియో చాతి అత్థో. పవడ్ఢిత్వాతి వడ్ఢిత్వా. తతో సాఖా పభిజ్జతీతి తతో వంసగ్గతో పఞ్చవిధా సాఖా నిక్ఖమిత్వా పభిజ్జిత్థ. ‘‘తతో సాఖా పభిజ్జథా’’తిపి పాఠో. సుబద్ధోతి సుట్ఠు పఞ్చబన్ధనాకారేన బద్ధో. మోరహత్థోతి ఆతపసన్నివారణత్థం కతో బద్ధో మోరపిఞ్ఛకలాపో వుచ్చతి.
Tattha acchiddoti appacchiddo. ‘‘Anudarā kaññā’’tiādīsu viya daṭṭhabbaṃ. Keci ‘‘chiddaṃ hoti parittaka’’nti paṭhanti. Pattikoti bahupatto, kācamaṇivaṇṇehi pattehi sañchannoti attho. Ujūti avaṅko akuṭilo. Vaṃsoti veḷu. Brahāti samantato mahā. Ekakkhandhoti avaniruho eko adutiyo cāti attho. Pavaḍḍhitvāti vaḍḍhitvā. Tato sākhā pabhijjatīti tato vaṃsaggato pañcavidhā sākhā nikkhamitvā pabhijjittha. ‘‘Tato sākhā pabhijjathā’’tipi pāṭho. Subaddhoti suṭṭhu pañcabandhanākārena baddho. Morahatthoti ātapasannivāraṇatthaṃ kato baddho morapiñchakalāpo vuccati.
న తస్స కణ్టకా హోన్తీతి తస్స వంసస్స కణ్టకినోపి రుక్ఖస్స కణ్టకా నాహేసుం. అవిరలోతి అవిరలసాఖాసఞ్ఛన్నో. సన్దచ్ఛాయోతి ఘనచ్ఛాయో, అవిరలత్తావ సన్దచ్ఛాయోతి వుత్తో. పఞ్ఞాసరతనో ఆసీతి పఞ్ఞాసహత్థో అహోసి. సబ్బాకారవరూపేతోతి సబ్బేన ఆకారేన వరేహియేవ ఉపేతో సబ్బాకారవరూపేతో నామ. సబ్బగుణముపాగతోతి అనన్తరపదస్సేవ వేవచనమత్తం.
Na tassa kaṇṭakā hontīti tassa vaṃsassa kaṇṭakinopi rukkhassa kaṇṭakā nāhesuṃ. Aviraloti aviralasākhāsañchanno. Sandacchāyoti ghanacchāyo, aviralattāva sandacchāyoti vutto. Paññāsaratano āsīti paññāsahattho ahosi. Sabbākāravarūpetoti sabbena ākārena varehiyeva upeto sabbākāravarūpeto nāma. Sabbaguṇamupāgatoti anantarapadasseva vevacanamattaṃ.
అప్పమాణోతి పమాణరహితో, పమాణం గహేతుం అసక్కుణేయ్యత్తా వా అప్పమాణో. అతులియోతి అతులో, కేనచి అసదిసోతి అత్థో. ఓపమ్మేహీతి ఉపమితబ్బేహి. అనూపమోతి ఉపమారహితో, ‘‘ఇమినా చ ఇమినా చ సదిసో’’తి వత్తుం అసక్కుణేయ్యభావతో అనూపమోతి అత్థో. గుణాని చ తానీతి గుణా చ తే, సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణాదయో గుణాతి అత్థో. లిఙ్గవిపల్లాసేన వుత్తం. సేసం సబ్బత్థ ఉత్తానత్థమేవాతి.
Appamāṇoti pamāṇarahito, pamāṇaṃ gahetuṃ asakkuṇeyyattā vā appamāṇo. Atuliyoti atulo, kenaci asadisoti attho. Opammehīti upamitabbehi. Anūpamoti upamārahito, ‘‘iminā ca iminā ca sadiso’’ti vattuṃ asakkuṇeyyabhāvato anūpamoti attho. Guṇānica tānīti guṇā ca te, sabbaññutaññāṇādayo guṇāti attho. Liṅgavipallāsena vuttaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
సుజాతబుద్ధవంసవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Sujātabuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.
నిట్ఠితో ద్వాదసమో బుద్ధవంసో.
Niṭṭhito dvādasamo buddhavaṃso.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / బుద్ధవంసపాళి • Buddhavaṃsapāḷi / ౧౪. సుజాతబుద్ధవంసో • 14. Sujātabuddhavaṃso