Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౨౬౯] ౯. సుజాతజాతకవణ్ణనా
[269] 9. Sujātajātakavaṇṇanā
న హి వణ్ణేన సమ్పన్నాతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో అనాథపిణ్డికస్స సుణిసం ధనఞ్చయసేట్ఠిధీతరం విసాఖాయ కనిట్ఠభగినిం సుజాతం ఆరబ్భ కథేసి. సా కిర మహన్తేన యసేన అనాథపిణ్డికస్స ఘరం పూరయమానా పావిసి, ‘‘మహాకులస్స ధీతా అహ’’న్తి మానథద్ధా అహోసి కోధనా చణ్డీ ఫరుసా, సస్సుససురసామికవత్తాని న కరోతి, గేహజనం తజ్జేన్తీ పహరన్తీ చరతి. అథేకదివసం సత్థా పఞ్చహి భిక్ఖుసతేహి పరివుతో అనాథపిణ్డికస్స గేహం గన్త్వా నిసీది. మహాసేట్ఠి ధమ్మం సుణన్తోవ భగవన్తం ఉపనిసీది, తస్మిం ఖణే సుజాతా దాసకమ్మకరేహి సద్ధిం కలహం కరోతి. సత్థా ధమ్మకథం ఠపేత్వా ‘‘కిం సద్దో ఏసో’’తి ఆహ. ఏసా, భన్తే, కులసుణ్హా అగారవా, నేవస్సా సస్సుససురసామికవత్తం అత్థి, అస్సద్ధా అప్పసన్నా అహోరత్తం కలహం కురుమానా విచరతీతి. తేన హి నం పక్కోసథాతి. సా ఆగన్త్వా వన్దిత్వా ఏకమన్తం అట్ఠాసి.
Na hi vaṇṇena sampannāti idaṃ satthā jetavane viharanto anāthapiṇḍikassa suṇisaṃ dhanañcayaseṭṭhidhītaraṃ visākhāya kaniṭṭhabhaginiṃ sujātaṃ ārabbha kathesi. Sā kira mahantena yasena anāthapiṇḍikassa gharaṃ pūrayamānā pāvisi, ‘‘mahākulassa dhītā aha’’nti mānathaddhā ahosi kodhanā caṇḍī pharusā, sassusasurasāmikavattāni na karoti, gehajanaṃ tajjentī paharantī carati. Athekadivasaṃ satthā pañcahi bhikkhusatehi parivuto anāthapiṇḍikassa gehaṃ gantvā nisīdi. Mahāseṭṭhi dhammaṃ suṇantova bhagavantaṃ upanisīdi, tasmiṃ khaṇe sujātā dāsakammakarehi saddhiṃ kalahaṃ karoti. Satthā dhammakathaṃ ṭhapetvā ‘‘kiṃ saddo eso’’ti āha. Esā, bhante, kulasuṇhā agāravā, nevassā sassusasurasāmikavattaṃ atthi, assaddhā appasannā ahorattaṃ kalahaṃ kurumānā vicaratīti. Tena hi naṃ pakkosathāti. Sā āgantvā vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
అథ నం సత్థా ‘‘సత్తిమా, సుజాతే, పురిసస్స భరియా, తాసం త్వం కతరా’’తి పుచ్ఛి. ‘‘భన్తే, నాహం సంఖిత్తేన కథితస్స అత్థం ఆజానామి, విత్థారేన మే కథేథా’’తి. సత్థా ‘‘తేన హి ఓహితసోతా సుణోహీ’’తి వత్వా ఇమా గాథా అభాసి –
Atha naṃ satthā ‘‘sattimā, sujāte, purisassa bhariyā, tāsaṃ tvaṃ katarā’’ti pucchi. ‘‘Bhante, nāhaṃ saṃkhittena kathitassa atthaṃ ājānāmi, vitthārena me kathethā’’ti. Satthā ‘‘tena hi ohitasotā suṇohī’’ti vatvā imā gāthā abhāsi –
‘‘పదుట్ఠచిత్తా అహితానుకమ్పినీ, అఞ్ఞేసు రత్తా అతిమఞ్ఞతే పతిం,
‘‘Paduṭṭhacittā ahitānukampinī, aññesu rattā atimaññate patiṃ,
ధనేన కీతస్స వధాయ ఉస్సుకా; యా ఏవరూపా పురిసస్స భరియా,
Dhanena kītassa vadhāya ussukā; Yā evarūpā purisassa bhariyā,
వధకా చ భరియాతి చ సా పవుచ్చతి. [౧]
Vadhakā ca bhariyāti ca sā pavuccati. [1]
‘‘యం ఇత్థియా విన్దతి సామికో ధనం, సిప్పం వణిజ్జఞ్చ కసిం అధిట్ఠహం,
‘‘Yaṃ itthiyā vindati sāmiko dhanaṃ, sippaṃ vaṇijjañca kasiṃ adhiṭṭhahaṃ,
అప్పమ్పి తస్స అపహాతుమిచ్ఛతి; యా ఏవరూపా పురిసస్స భరియా,
Appampi tassa apahātumicchati; Yā evarūpā purisassa bhariyā,
చోరీ చ భరియాతి చ సా పవుచ్చతి. [౨]
Corī ca bhariyāti ca sā pavuccati. [2]
‘‘అకమ్మకామా అలసా మహగ్ఘసా, ఫరుసా చ చణ్డీ చ దురుత్తవాదినీ,
‘‘Akammakāmā alasā mahagghasā, pharusā ca caṇḍī ca duruttavādinī,
ఉట్ఠాయకానం అభిభుయ్య వత్తతి; యా ఏవరూపా పురిసస్స భరియా,
Uṭṭhāyakānaṃ abhibhuyya vattati; Yā evarūpā purisassa bhariyā,
అయ్యా చ భరియాతి చ సా పవుచ్చతి. [౩]
Ayyā ca bhariyāti ca sā pavuccati. [3]
‘‘యా సబ్బదా హోతి హితానుకమ్పినీ, మాతావ పుత్తం అనురక్ఖతే పతిం,
‘‘Yā sabbadā hoti hitānukampinī, mātāva puttaṃ anurakkhate patiṃ,
తతో ధనం సమ్భతమస్స రక్ఖతి; యా ఏవరూపా పురిసస్స భరియా,
Tato dhanaṃ sambhatamassa rakkhati; Yā evarūpā purisassa bhariyā,
మాతా చ భరియాతి చ సా పవుచ్చతి. [౪]
Mātā ca bhariyāti ca sā pavuccati. [4]
‘‘యథాపి జేట్ఠా భగినీ కనిట్ఠకా, సగారవా హోతి సకమ్హి సాధికే,
‘‘Yathāpi jeṭṭhā bhaginī kaniṭṭhakā, sagāravā hoti sakamhi sādhike,
హిరీమనా భత్తు వసానువత్తినీ; యా ఏవరూపా పురిసస్స భరియా,
Hirīmanā bhattu vasānuvattinī; Yā evarūpā purisassa bhariyā,
భగినీ చ భరియాతి చ సా పవుచ్చతి. [౫]
Bhaginī ca bhariyāti ca sā pavuccati. [5]
‘‘యాచీధ దిస్వాన పతిం పమోదతి, సఖీ సఖారంవ చిరస్సమాగతం,
‘‘Yācīdha disvāna patiṃ pamodati, sakhī sakhāraṃva cirassamāgataṃ,
కోలేయ్యకా సీలవతీ పతిబ్బతా; యా ఏవరూపా పురిసస్స భరియా,
Koleyyakā sīlavatī patibbatā; Yā evarūpā purisassa bhariyā,
సఖీ చ భరియాతి చ సా పవుచ్చతి. [౬]
Sakhī ca bhariyāti ca sā pavuccati. [6]
‘‘అక్కుద్ధసన్తా వధదణ్డతజ్జితా, అదుట్ఠచిత్తా పతినో తితిక్ఖతి,
‘‘Akkuddhasantā vadhadaṇḍatajjitā, aduṭṭhacittā patino titikkhati,
అక్కోధనా భత్తు వసానువత్తినీ; యా ఏవరూపా పురిసస్స భరియా,
Akkodhanā bhattu vasānuvattinī; Yā evarūpā purisassa bhariyā,
దాసీ చ భరియాతి చ సా పవుచ్చతి’’. (అ॰ ని॰ ౭.౬౩); [౭]
Dāsī ca bhariyāti ca sā pavuccati’’. (a. ni. 7.63); [7]
ఇమా ఖో, సుజాతే, పురిసస్స సత్త భరియా. తాసు వధకసమా చోరీసమా అయ్యసమాతి ఇమా తిస్సో నిరయే నిబ్బత్తన్తి, ఇతరా చతస్సో నిమ్మానరతిదేవలోకే.
Imā kho, sujāte, purisassa satta bhariyā. Tāsu vadhakasamā corīsamā ayyasamāti imā tisso niraye nibbattanti, itarā catasso nimmānaratidevaloke.
‘‘యాచీధ భరియా వధకాతి వుచ్చతి, చోరీతి అయ్యాతి చ యా పవుచ్చతి;
‘‘Yācīdha bhariyā vadhakāti vuccati, corīti ayyāti ca yā pavuccati;
దుస్సీలరూపా ఫరుసా అనాదరా, కాయస్స భేదా నిరయం వజన్తి తా.
Dussīlarūpā pharusā anādarā, kāyassa bhedā nirayaṃ vajanti tā.
‘‘యాచీధ మాతా భగినీ సఖీతి చ, దాసీతి భరియాతి చ యా పవుచ్చతి;
‘‘Yācīdha mātā bhaginī sakhīti ca, dāsīti bhariyāti ca yā pavuccati;
సీలే ఠితత్తా చిరరత్తసంవుతా, కాయస్స భేదా సుగతిం వజన్తి తా’’తి. (అ॰ ని॰ ౭.౬౩);
Sīle ṭhitattā cirarattasaṃvutā, kāyassa bhedā sugatiṃ vajanti tā’’ti. (a. ni. 7.63);
ఏవం సత్థరి ఇమా సత్త భరియా దస్సేన్తేయేవ సుజాతా సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహి. ‘‘సుజాతే, త్వం ఇమాసం సత్తన్నం భరియానం కతరా’’తి వుత్తే ‘‘దాసిసమా అహం, భన్తే’’తి వత్వా తథాగతం వన్దిత్వా ఖమాపేసి. ఇతి సత్థా సుజాతం ఘరసుణ్హం ఏకోవాదేనేవ దమేత్వా కతభత్తకిచ్చో జేతవనం గన్త్వా భిక్ఖుసఙ్ఘేన వత్తే దస్సితే గన్ధకుటిం పావిసి. ధమ్మసభాయమ్పి ఖో, భిక్ఖూ, సత్థు గుణకథం సముట్ఠాపేసుం – ‘‘ఆవుసో, ఏకోవాదేనేవ సత్థా సుజాతం ఘరసుణ్హం దమేత్వా సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠాపేసీ’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘న, భిక్ఖవే, ఇదానేవ, పుబ్బేపి మయా సుజాతా ఏకోవాదేనేవ దమితా’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Evaṃ satthari imā satta bhariyā dassenteyeva sujātā sotāpattiphale patiṭṭhahi. ‘‘Sujāte, tvaṃ imāsaṃ sattannaṃ bhariyānaṃ katarā’’ti vutte ‘‘dāsisamā ahaṃ, bhante’’ti vatvā tathāgataṃ vanditvā khamāpesi. Iti satthā sujātaṃ gharasuṇhaṃ ekovādeneva dametvā katabhattakicco jetavanaṃ gantvā bhikkhusaṅghena vatte dassite gandhakuṭiṃ pāvisi. Dhammasabhāyampi kho, bhikkhū, satthu guṇakathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, ekovādeneva satthā sujātaṃ gharasuṇhaṃ dametvā sotāpattiphale patiṭṭhāpesī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi mayā sujātā ekovādeneva damitā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో తస్స అగ్గమహేసియా కుచ్ఛిస్మిం నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో తక్కసిలాయం సబ్బసిప్పాని ఉగ్గణ్హిత్వా పితు అచ్చయేన రజ్జే పతిట్ఠాయ ధమ్మేన సమేన రజ్జం కారేసి. తస్స మాతా కోధనా అహోసి చణ్డా ఫరుసా అక్కోసికా పరిభాసికా. సో మాతు ఓవాదం దాతుకామోపి ‘‘అవత్థుకం కథేతుం న యుత్త’’న్తి తస్సా అనుసాసనత్థం ఏకం ఉపమం ఓలోకేన్తో చరతి. అథేకదివసం ఉయ్యానం అగమాసి, మాతాపి పుత్తేన సద్ధింయేవ అగమాసి . అథ అన్తరామగ్గే కికీ సకుణో విరవి, బోధిసత్తపరిసా తం సద్దం సుత్వా కణ్ణే పిదహిత్వా ‘‘అమ్భో, చణ్డవాచే ఫరుసవాచే మా సద్దమకాసీ’’తి ఆహ. బోధిసత్తే పన నాటకపరివారితే మాతరా సద్ధిం ఉయ్యానే విచరన్తే ఏకస్మిం సుపుప్ఫితసాలరుక్ఖే నిలీనా ఏకా కోకిలా మధురేన సరేన వస్సి. మహాజనో తస్సా సద్దేన సమ్మత్తో హుత్వా అఞ్జలిం పగ్గహేత్వా ‘‘సణ్హవాచే సఖిలవాచే ముదువాచే వస్స వస్సా’’తి గీవం ఉక్ఖిపిత్వా ఓహితసోతో ఓలోకేన్తో అట్ఠాసి.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa aggamahesiyā kucchismiṃ nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ sabbasippāni uggaṇhitvā pitu accayena rajje patiṭṭhāya dhammena samena rajjaṃ kāresi. Tassa mātā kodhanā ahosi caṇḍā pharusā akkosikā paribhāsikā. So mātu ovādaṃ dātukāmopi ‘‘avatthukaṃ kathetuṃ na yutta’’nti tassā anusāsanatthaṃ ekaṃ upamaṃ olokento carati. Athekadivasaṃ uyyānaṃ agamāsi, mātāpi puttena saddhiṃyeva agamāsi . Atha antarāmagge kikī sakuṇo viravi, bodhisattaparisā taṃ saddaṃ sutvā kaṇṇe pidahitvā ‘‘ambho, caṇḍavāce pharusavāce mā saddamakāsī’’ti āha. Bodhisatte pana nāṭakaparivārite mātarā saddhiṃ uyyāne vicarante ekasmiṃ supupphitasālarukkhe nilīnā ekā kokilā madhurena sarena vassi. Mahājano tassā saddena sammatto hutvā añjaliṃ paggahetvā ‘‘saṇhavāce sakhilavāce muduvāce vassa vassā’’ti gīvaṃ ukkhipitvā ohitasoto olokento aṭṭhāsi.
అథ మహాసత్తో తాని ద్వే కారణాని దిస్వా ‘‘ఇదాని మాతరం సఞ్ఞాపేతుం సక్ఖిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా ‘‘అమ్మ, అన్తరామగ్గే కికీసద్దం సుత్వా మహాజనో ‘మా సద్దమకాసి , మా సద్దమకాసీ’తి కణ్ణే పిదహి, ఫరుసవాచా నామ న కస్సచి పియా’’తి వత్వా ఇమా గాథా అవోచ –
Atha mahāsatto tāni dve kāraṇāni disvā ‘‘idāni mātaraṃ saññāpetuṃ sakkhissāmī’’ti cintetvā ‘‘amma, antarāmagge kikīsaddaṃ sutvā mahājano ‘mā saddamakāsi , mā saddamakāsī’ti kaṇṇe pidahi, pharusavācā nāma na kassaci piyā’’ti vatvā imā gāthā avoca –
౫౫.
55.
‘‘న హి వణ్ణేన సమ్పన్నా, మఞ్జుకా పియదస్సనా;
‘‘Na hi vaṇṇena sampannā, mañjukā piyadassanā;
ఖరవాచా పియా హోన్తి, అస్మిం లోకే పరమ్హి చ.
Kharavācā piyā honti, asmiṃ loke paramhi ca.
౫౬.
56.
‘‘నను పస్ససిమం కాళిం, దుబ్బణ్ణం తిలకాహతం;
‘‘Nanu passasimaṃ kāḷiṃ, dubbaṇṇaṃ tilakāhataṃ;
కోకిలం సణ్హభాణేన, బహూనం పాణినం పియం.
Kokilaṃ saṇhabhāṇena, bahūnaṃ pāṇinaṃ piyaṃ.
౫౭.
57.
‘‘తస్మా సఖిలవాచస్స, మన్తభాణీ అనుద్ధతో;
‘‘Tasmā sakhilavācassa, mantabhāṇī anuddhato;
అత్థం ధమ్మఞ్చ దీపేతి, మధురం తస్స భాసిత’’న్తి.
Atthaṃ dhammañca dīpeti, madhuraṃ tassa bhāsita’’nti.
తాసం అయమత్థో – అమ్మ, ఇమే సత్తా పియఙ్గుసామాదినా సరీరవణ్ణేన సమన్నాగతా కథానిగ్ఘోసస్స మధురతాయ మఞ్జుకా, అభిరూపతాయ పియదస్సనా సమానాపి అన్తమసో మాతాపితరోపి అక్కోసపరిభాసాదివసేన పవత్తాయ ఖరవాచాయ సమన్నాగతత్తా ఖరవాచా ఇమస్మిఞ్చ పరస్మిఞ్చ లోకే పియా నామ న హోన్తి అన్తరామగ్గే ఖరవాచా కికీ వియ, సణ్హభాణినో పన మట్ఠాయ మధురాయ వాచాయ సమన్నాగతా విరూపాపి పియా హోన్తి. తేన తం వదామి – నను పస్ససి త్వం ఇమం కాళిం దుబ్బణ్ణం సరీరవణ్ణతోపి కాళతరేహి తిలకేహి ఆహతం కోకిలం, యా ఏవం దుబ్బణ్ణా సమానాపి సణ్హభాసనేన బహూనం పియా జాతా. ఇతి యస్మా ఖరవాచో సత్తో లోకే మాతాపితూనమ్పి అప్పియో, తస్మా బహుజనస్స పియభావం ఇచ్ఛన్తో పోసో సఖిలవాచో సణ్హమట్ఠముదువాచో అస్స. పఞ్ఞాసఙ్ఖాతాయ మన్తాయ పరిచ్ఛిన్దిత్వా వచనతో మన్తభాణీ, వినా ఉద్ధచ్చేన పమాణయుత్తస్సేవ కథనతో అనుద్ధతో. యో హి ఏవరూపో పుగ్గలో పాళిఞ్చ అత్థఞ్చ దీపేతి, తస్స భాసితం కారణసన్నిస్సితం కత్వా పరం అనక్కోసేత్వా కథితతాయ మధురన్తి.
Tāsaṃ ayamattho – amma, ime sattā piyaṅgusāmādinā sarīravaṇṇena samannāgatā kathānigghosassa madhuratāya mañjukā, abhirūpatāya piyadassanā samānāpi antamaso mātāpitaropi akkosaparibhāsādivasena pavattāya kharavācāya samannāgatattā kharavācā imasmiñca parasmiñca loke piyā nāma na honti antarāmagge kharavācā kikī viya, saṇhabhāṇino pana maṭṭhāya madhurāya vācāya samannāgatā virūpāpi piyā honti. Tena taṃ vadāmi – nanu passasi tvaṃ imaṃ kāḷiṃ dubbaṇṇaṃ sarīravaṇṇatopi kāḷatarehi tilakehi āhataṃ kokilaṃ, yā evaṃ dubbaṇṇā samānāpi saṇhabhāsanena bahūnaṃ piyā jātā. Iti yasmā kharavāco satto loke mātāpitūnampi appiyo, tasmā bahujanassa piyabhāvaṃ icchanto poso sakhilavāco saṇhamaṭṭhamuduvāco assa. Paññāsaṅkhātāya mantāya paricchinditvā vacanato mantabhāṇī, vinā uddhaccena pamāṇayuttasseva kathanato anuddhato. Yo hi evarūpo puggalo pāḷiñca atthañca dīpeti, tassa bhāsitaṃ kāraṇasannissitaṃ katvā paraṃ anakkosetvā kathitatāya madhuranti.
ఏవం బోధిసత్తో ఇమాహి తీహి గాథాహి మాతు ధమ్మం దేసేత్వా మాతరం సఞ్ఞాపేసి, సా తతో పట్ఠాయ ఆచారసమ్పన్నా అహోసి. బోధిసత్తోపి మాతరం ఏకోవాదేన నిబ్బిసేవనం కత్వా యథాకమ్మం గతో.
Evaṃ bodhisatto imāhi tīhi gāthāhi mātu dhammaṃ desetvā mātaraṃ saññāpesi, sā tato paṭṭhāya ācārasampannā ahosi. Bodhisattopi mātaraṃ ekovādena nibbisevanaṃ katvā yathākammaṃ gato.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా బారాణసిరఞ్ఞో మాతా సుజాతా అహోసి, రాజా పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā bārāṇasirañño mātā sujātā ahosi, rājā pana ahameva ahosi’’nti.
సుజాతజాతకవణ్ణనా నవమా.
Sujātajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౨౬౯. సుజాతజాతకం • 269. Sujātajātakaṃ