| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / थेरीगाथा-अट्ठकथा • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
४. सुजाताथेरीगाथावण्णना
4. Sujātātherīgāthāvaṇṇanā
अलङ्कता सुवसनातिआदिका सुजाताय थेरिया गाथा। अयम्पि पुरिमबुद्धेसु कताधिकारा तत्थ तत्थ भवे विवट्टूपनिस्सयं कुसलं उपचिनन्ती अनुक्कमेन सम्भतविमोक्खसम्भारा हुत्वा इमस्मिं बुद्धुप्पादे साकेतनगरे सेट्ठिकुले निब्बत्तित्वा वयप्पत्ता मातापितूहि समानजातिकस्स सेट्ठिपुत्तस्स दिन्ना हुत्वा पतिकुलं गता। तत्थ तेन सद्धिं सुखसंवासं वसन्ती एकदिवसं उय्यानं गन्त्वा नक्खत्तकीळं कीळित्वा परिजनेन सद्धिं नगरं आगच्छन्ती अञ्जनवने सत्थारं दिस्वा पसन्नमानसा उपसङ्कमित्वा वन्दित्वा एकमन्तं निसीदि। सत्था तस्सा अनुपुब्बिं कथं कथेत्वा कल्लचित्ततं ञत्वा उपरि सामुक्कंसिकं धम्मदेसनं पकासेसि। सा देसनावसाने अत्तनो कताधिकारताय ञाणस्स परिपाकं गतत्ता च , सत्थु च देसनाविलासेन यथानिसिन्नाव सह पटिसम्भिदाहि अरहत्तं पत्वा सत्थारं वन्दित्वा गेहं गन्त्वा सामिकञ्च मातापितरो च अनुजानापेत्वा सत्थुआणाय भिक्खुनुपस्सयं गन्त्वा भिक्खुनीनं सन्तिके पब्बजि। पब्बजित्वा च अत्तनो पटिपत्तिं पच्चवेक्खित्वा उदानवसेन –
Alaṅkatā suvasanātiādikā sujātāya theriyā gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī anukkamena sambhatavimokkhasambhārā hutvā imasmiṃ buddhuppāde sāketanagare seṭṭhikule nibbattitvā vayappattā mātāpitūhi samānajātikassa seṭṭhiputtassa dinnā hutvā patikulaṃ gatā. Tattha tena saddhiṃ sukhasaṃvāsaṃ vasantī ekadivasaṃ uyyānaṃ gantvā nakkhattakīḷaṃ kīḷitvā parijanena saddhiṃ nagaraṃ āgacchantī añjanavane satthāraṃ disvā pasannamānasā upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Satthā tassā anupubbiṃ kathaṃ kathetvā kallacittataṃ ñatvā upari sāmukkaṃsikaṃ dhammadesanaṃ pakāsesi. Sā desanāvasāne attano katādhikāratāya ñāṇassa paripākaṃ gatattā ca , satthu ca desanāvilāsena yathānisinnāva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā satthāraṃ vanditvā gehaṃ gantvā sāmikañca mātāpitaro ca anujānāpetvā satthuāṇāya bhikkhunupassayaṃ gantvā bhikkhunīnaṃ santike pabbaji. Pabbajitvā ca attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
१४५.
145.
‘‘अलङ्कता सुवसना, मालिनी चन्दनोक्खिता।
‘‘Alaṅkatā suvasanā, mālinī candanokkhitā;
सब्बाभरणसञ्छन्ना, दासीगणपुरक्खता॥
Sabbābharaṇasañchannā, dāsīgaṇapurakkhatā.
१४६.
146.
‘‘अन्नं पानञ्च आदाय, खज्जं भोज्जं अनप्पकं।
‘‘Annaṃ pānañca ādāya, khajjaṃ bhojjaṃ anappakaṃ;
गेहतो निक्खमित्वान, उय्यानमभिहारयिं॥
Gehato nikkhamitvāna, uyyānamabhihārayiṃ.
१४७.
147.
‘‘तत्थ रमित्वा कीळित्वा, आगच्छन्ती सकं घरं।
‘‘Tattha ramitvā kīḷitvā, āgacchantī sakaṃ gharaṃ;
विहारं दट्ठुं पाविसिं, साकेते अञ्जनं वनं॥
Vihāraṃ daṭṭhuṃ pāvisiṃ, sākete añjanaṃ vanaṃ.
१४८.
148.
‘‘दिस्वान लोकपज्जोतं, वन्दित्वान उपाविसिं।
‘‘Disvāna lokapajjotaṃ, vanditvāna upāvisiṃ;
सो मे धम्ममदेसेसि, अनुकम्पाय चक्खुमा॥
So me dhammamadesesi, anukampāya cakkhumā.
१४९.
149.
‘‘सुत्वा च खो महेसिस्स, सच्चं सम्पटिविज्झहं।
‘‘Sutvā ca kho mahesissa, saccaṃ sampaṭivijjhahaṃ;
तत्थेव विरजं धम्मं, फुसयिं अमतं पदं॥
Tattheva virajaṃ dhammaṃ, phusayiṃ amataṃ padaṃ.
१५०.
150.
‘‘ततो विञ्ञातसद्धम्मा, पब्बजिं अनगारियं।
‘‘Tato viññātasaddhammā, pabbajiṃ anagāriyaṃ;
तिस्सो विज्जा अनुप्पत्ता, अमोघं बुद्धसासन’’न्ति॥ –
Tisso vijjā anuppattā, amoghaṃ buddhasāsana’’nti. –
इमा गाथा अभासि।
Imā gāthā abhāsi.
तत्थ अलङ्कताति विभूसिता। तं पन अलङ्कताकारं दस्सेतुं ‘‘सुवसना मालिनी चन्दनोक्खिता’’ति वुत्तं। तत्थ मालिनीति मालाधारिनी। चन्दनोक्खिताति चन्दनानुलित्ता। सब्बाभरणसञ्छन्नाति हत्थूपगादीहि सब्बेहि आभरणेहि अलङ्कारवसेन सञ्छादितसरीरा।
Tattha alaṅkatāti vibhūsitā. Taṃ pana alaṅkatākāraṃ dassetuṃ ‘‘suvasanā mālinī candanokkhitā’’ti vuttaṃ. Tattha mālinīti mālādhārinī. Candanokkhitāti candanānulittā. Sabbābharaṇasañchannāti hatthūpagādīhi sabbehi ābharaṇehi alaṅkāravasena sañchāditasarīrā.
अन्नं पानञ्च आदाय, खज्जं भोज्जं अनप्पकन्ति सालिओदनादिअन्नं, अम्बपानादिपानं, पिट्ठखादनीयादिखज्जं, अवसिट्ठं आहारसङ्खातं भोज्जञ्च पहूतं गहेत्वा। उय्यानमभिहारयिन्ति नक्खत्तकीळावसेन उय्यानं उपनेसिं। अन्नपानादिं तत्थ आनेत्वा सह परिजनेन कीळन्ती रमन्ती परिचारेसिन्ति अधिप्पायो।
Annaṃpānañca ādāya, khajjaṃ bhojjaṃ anappakanti sāliodanādiannaṃ, ambapānādipānaṃ, piṭṭhakhādanīyādikhajjaṃ, avasiṭṭhaṃ āhārasaṅkhātaṃ bhojjañca pahūtaṃ gahetvā. Uyyānamabhihārayinti nakkhattakīḷāvasena uyyānaṃ upanesiṃ. Annapānādiṃ tattha ānetvā saha parijanena kīḷantī ramantī paricāresinti adhippāyo.
साकेते अञ्जनं वनन्ति साकेतसमीपे अञ्जनवने विहारं पाविसिं।
Sākete añjanaṃ vananti sāketasamīpe añjanavane vihāraṃ pāvisiṃ.
लोकपज्जोतन्ति ञाणपज्जोतेन लोकस्स पज्जोतभूतं।
Lokapajjotanti ñāṇapajjotena lokassa pajjotabhūtaṃ.
फुसयिन्ति फुसिं, अधिगच्छिन्ति अत्थो। सेसं वुत्तनयमेव।
Phusayinti phusiṃ, adhigacchinti attho. Sesaṃ vuttanayameva.
सुजाताथेरीगाथावण्णना निट्ठिता।
Sujātātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / थेरीगाथापाळि • Therīgāthāpāḷi / ४. सुजाताथेरीगाथा • 4. Sujātātherīgāthā
