| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
១០. សុខវិហារិជាតកវណ្ណនា
10. Sukhavihārijātakavaṇṇanā
យញ្ច អញ្ញេ ន រក្ខន្តីតិ ឥទំ សត្ថា អនុបិយនគរំ និស្សាយ អនុបិយអម្ពវនេ វិហរន្តោ សុខវិហារិំ ភទ្ទិយត្ថេរំ អារព្ភ កថេសិ។ សុខវិហារី ភទ្ទិយត្ថេរោ ឆខត្តិយសមាគមេ ឧបាលិសត្តមោ បព្ពជិតោ។ តេសុ ភទ្ទិយត្ថេរោ ច, កិមិលត្ថេរោ ច, ភគុត្ថេរោ ច, ឧបាលិត្ថេរោ ច អរហត្តំ បត្តា, អានន្ទត្ថេរោ សោតាបន្នោ ជាតោ, អនុរុទ្ធត្ថេរោ ទិព្ពចក្ខុកោ, ទេវទត្តោ ឈានលាភី ជាតោ។ ឆន្នំ បន ខត្តិយានំ វត្ថុ យាវ អនុបិយនគរា ខណ្ឌហាលជាតកេ អាវិភវិស្សតិ។ អាយស្មា បន ភទ្ទិយោ រាជកាលេ អត្តនោ រក្ខសំវិធានញ្ចេវ តាវ ពហូហិ រក្ខាហិ រក្ខិយមានស្ស ឧបរិបាសាទវរតលេ មហាសយនេ សម្បរិវត្តមានស្សាបិ អត្តនោ ភយុប្បត្តិញ្ច ឥទានិ អរហត្តំ បត្វា អរញ្ញាទីសុ យត្ថ កត្ថចិ វិហរន្តោបិ អត្តនោ វិគតភយតញ្ច សមនុស្សរន្តោ ‘‘អហោ សុខំ, អហោ សុខ’’ន្តិ ឧទានំ ឧទានេសិ។ តំ សុត្វា ភិក្ខូ ‘‘អាយស្មា ភទ្ទិយោ អញ្ញំ ព្យាករោតី’’តិ ភគវតោ អារោចេសុំ។ ភគវា ‘‘ន, ភិក្ខវេ , ភទ្ទិយោ ឥទានេវ សុខវិហារី, បុព្ពេបិ សុខវិហារីយេវា’’តិ អាហ។ ភិក្ខូ តស្សត្ថស្សាវិភាវត្ថាយ ភគវន្តំ យាចិំសុ។ ភគវា ភវន្តរេន បដិច្ឆន្នំ ការណំ បាកដំ អកាសិ។
Yañcaaññe na rakkhantīti idaṃ satthā anupiyanagaraṃ nissāya anupiyaambavane viharanto sukhavihāriṃ bhaddiyattheraṃ ārabbha kathesi. Sukhavihārī bhaddiyatthero chakhattiyasamāgame upālisattamo pabbajito. Tesu bhaddiyatthero ca, kimilatthero ca, bhagutthero ca, upālitthero ca arahattaṃ pattā, ānandatthero sotāpanno jāto, anuruddhatthero dibbacakkhuko, devadatto jhānalābhī jāto. Channaṃ pana khattiyānaṃ vatthu yāva anupiyanagarā khaṇḍahālajātake āvibhavissati. Āyasmā pana bhaddiyo rājakāle attano rakkhasaṃvidhānañceva tāva bahūhi rakkhāhi rakkhiyamānassa uparipāsādavaratale mahāsayane samparivattamānassāpi attano bhayuppattiñca idāni arahattaṃ patvā araññādīsu yattha katthaci viharantopi attano vigatabhayatañca samanussaranto ‘‘aho sukhaṃ, aho sukha’’nti udānaṃ udānesi. Taṃ sutvā bhikkhū ‘‘āyasmā bhaddiyo aññaṃ byākarotī’’ti bhagavato ārocesuṃ. Bhagavā ‘‘na, bhikkhave , bhaddiyo idāneva sukhavihārī, pubbepi sukhavihārīyevā’’ti āha. Bhikkhū tassatthassāvibhāvatthāya bhagavantaṃ yāciṃsu. Bhagavā bhavantarena paṭicchannaṃ kāraṇaṃ pākaṭaṃ akāsi.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការយមានេ ពោធិសត្តោ ឧទិច្ចព្រាហ្មណមហាសាលោ ហុត្វា កាមេសុ អាទីនវំ, នេក្ខម្មេ ចានិសំសំ ទិស្វា កាមេ បហាយ ហិមវន្តំ បវិសិត្វា ឥសិបព្ពជ្ជំ បព្ពជិត្វា អដ្ឋ សមាបត្តិយោ និព្ពត្តេសិ, បរិវារោបិស្ស មហា អហោសិ បញ្ច តាបសសតានិ។ សោ វស្សកាលេ ហិមវន្តតោ និក្ខមិត្វា តាបសគណបរិវុតោ គាមនិគមាទីសុ ចារិកំ ចរន្តោ ពារាណសិំ បត្វា រាជានំ និស្សាយ រាជុយ្យានេ វាសំ កប្បេសិ។ តត្ថ វស្សិកេ ចត្តារោ មាសេ វសិត្វា រាជានំ អាបុច្ឆិ។ អថ នំ រាជា ‘‘តុម្ហេ, ភន្តេ, មហល្លកា, កិំ វោ ហិមវន្តេន, អន្តេវាសិកេ ហិមវន្តំ បេសេត្វា ឥធេវ វសថា’’តិ យាចិ។ ពោធិសត្តោ ជេដ្ឋន្តេវាសិកំ បញ្ច តាបសសតានិ បដិច្ឆាបេត្វា ‘‘គច្ឆ, ត្វំ ឥមេហិ សទ្ធិំ ហិមវន្តេ វស, អហំ បន ឥធេវ វសិស្សាមី’’តិ តេ ឧយ្យោជេត្វា សយំ តត្ថេវ វាសំ កប្បេសិ។
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārayamāne bodhisatto udiccabrāhmaṇamahāsālo hutvā kāmesu ādīnavaṃ, nekkhamme cānisaṃsaṃ disvā kāme pahāya himavantaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā aṭṭha samāpattiyo nibbattesi, parivāropissa mahā ahosi pañca tāpasasatāni. So vassakāle himavantato nikkhamitvā tāpasagaṇaparivuto gāmanigamādīsu cārikaṃ caranto bārāṇasiṃ patvā rājānaṃ nissāya rājuyyāne vāsaṃ kappesi. Tattha vassike cattāro māse vasitvā rājānaṃ āpucchi. Atha naṃ rājā ‘‘tumhe, bhante, mahallakā, kiṃ vo himavantena, antevāsike himavantaṃ pesetvā idheva vasathā’’ti yāci. Bodhisatto jeṭṭhantevāsikaṃ pañca tāpasasatāni paṭicchāpetvā ‘‘gaccha, tvaṃ imehi saddhiṃ himavante vasa, ahaṃ pana idheva vasissāmī’’ti te uyyojetvā sayaṃ tattheva vāsaṃ kappesi.
សោ បនស្ស ជេដ្ឋន្តេវាសិកោ រាជបព្ពជិតោ មហន្តំ រជ្ជំ បហាយ បព្ពជិត្វា កសិណបរិកម្មំ កត្វា អដ្ឋសមាបត្តិលាភី អហោសិ។ សោ តាបសេហិ សទ្ធិំ ហិមវន្តេ វសមានោ ឯកទិវសំ អាចរិយំ ទដ្ឋុកាមោ ហុត្វា តេ តាបសេ អាមន្តេត្វា ‘‘តុម្ហេ អនុក្កណ្ឋមានា ឥធេវ វសថ, អហំ អាចរិយំ វន្ទិត្វា អាគមិស្សាមី’’តិ អាចរិយស្ស សន្តិកំ គន្ត្វា វន្ទិត្វា បដិសន្ថារំ កត្វា ឯកំ កដ្ឋត្ថរិកំ អត្ថរិត្វា អាចរិយស្ស សន្តិកេយេវ និបជ្ជិ។ តស្មិញ្ច សមយេ រាជា ‘‘តាបសំ បស្សិស្សាមី’’តិ ឧយ្យានំ គន្ត្វា វន្ទិត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ។ អន្តេវាសិកតាបសោ រាជានំ ទិស្វា នេវ វុដ្ឋាសិ, និបន្នោយេវ បន ‘‘អហោ សុខំ, អហោ សុខ’’ន្តិ ឧទានំ ឧទានេសិ។ រាជា ‘‘អយំ តាបសោ មំ ទិស្វាបិ ន ឧដ្ឋិតោ’’តិ អនត្តមនោ ពោធិសត្តំ អាហ – ‘‘ភន្តេ, អយំ តាបសោ យទិច្ឆកំ ភុត្តោ ភវិស្សតិ, ឧទានំ ឧទានេន្តោ សុខសេយ្យមេវ កប្បេតី’’តិ។ មហារាជ, អយំ តាបសោ បុព្ពេ តុម្ហាទិសោ ឯកោ រាជា អហោសិ, ស្វាយំ ‘‘អហំ បុព្ពេ គិហិកាលេ រជ្ជសិរិំ អនុភវន្តោ អាវុធហត្ថេហិ ពហូហិ រក្ខិយមានោបិ ឯវរូបំ សុខំ នាម នាលត្ថ’’ន្តិ អត្តនោ បព្ពជ្ជាសុខំ ឈានសុខញ្ច អារព្ភ ឥមំ ឧទានំ ឧទានេតីតិ។ ឯវញ្ច បន វត្វា ពោធិសត្តោ រញ្ញោ ធម្មកថំ កថេតុំ ឥមំ គាថមាហ –
So panassa jeṭṭhantevāsiko rājapabbajito mahantaṃ rajjaṃ pahāya pabbajitvā kasiṇaparikammaṃ katvā aṭṭhasamāpattilābhī ahosi. So tāpasehi saddhiṃ himavante vasamāno ekadivasaṃ ācariyaṃ daṭṭhukāmo hutvā te tāpase āmantetvā ‘‘tumhe anukkaṇṭhamānā idheva vasatha, ahaṃ ācariyaṃ vanditvā āgamissāmī’’ti ācariyassa santikaṃ gantvā vanditvā paṭisanthāraṃ katvā ekaṃ kaṭṭhattharikaṃ attharitvā ācariyassa santikeyeva nipajji. Tasmiñca samaye rājā ‘‘tāpasaṃ passissāmī’’ti uyyānaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Antevāsikatāpaso rājānaṃ disvā neva vuṭṭhāsi, nipannoyeva pana ‘‘aho sukhaṃ, aho sukha’’nti udānaṃ udānesi. Rājā ‘‘ayaṃ tāpaso maṃ disvāpi na uṭṭhito’’ti anattamano bodhisattaṃ āha – ‘‘bhante, ayaṃ tāpaso yadicchakaṃ bhutto bhavissati, udānaṃ udānento sukhaseyyameva kappetī’’ti. Mahārāja, ayaṃ tāpaso pubbe tumhādiso eko rājā ahosi, svāyaṃ ‘‘ahaṃ pubbe gihikāle rajjasiriṃ anubhavanto āvudhahatthehi bahūhi rakkhiyamānopi evarūpaṃ sukhaṃ nāma nālattha’’nti attano pabbajjāsukhaṃ jhānasukhañca ārabbha imaṃ udānaṃ udānetīti. Evañca pana vatvā bodhisatto rañño dhammakathaṃ kathetuṃ imaṃ gāthamāha –
១០.
10.
‘‘យញ្ច អញ្ញេ ន រក្ខន្តិ, យោ ច អញ្ញេ ន រក្ខតិ;
‘‘Yañca aññe na rakkhanti, yo ca aññe na rakkhati;
ស វេ រាជ សុខំ សេតិ, កាមេសុ អនបេក្ខវា’’តិ។
Sa ve rāja sukhaṃ seti, kāmesu anapekkhavā’’ti.
តត្ថ យញ្ច អញ្ញេ ន រក្ខន្តីតិ យំ បុគ្គលំ អញ្ញេ ពហូ បុគ្គលា ន រក្ខន្តិ។ យោ ច អញ្ញេ ន រក្ខតីតិ យោ ច ‘‘ឯកកោ អហំ រជ្ជំ ការេមី’’តិ អញ្ញេ ពហូ ជនេ ន រក្ខតិ។ ស វេ រាជ សុខំ សេតីតិ មហារាជ សោ បុគ្គលោ ឯកោ អទុតិយោ បវិវិត្តោ កាយិកចេតសិកសុខសមង្គី ហុត្វា សុខំ សេតិ។ ឥទញ្ច ទេសនាសីសមេវ។ ន កេវលំ បន សេតិយេវ, ឯវរូបោ បន បុគ្គលោ សុខំ គច្ឆតិ តិដ្ឋតិ និសីទតិ សយតីតិ សព្ពិរិយាបថេសុ សុខប្បត្តោវ ហោតិ។ កាមេសុ អនបេក្ខវាតិ វត្ថុ កាមកិលេសកាមេសុ អបេក្ខារហិតោ វិគតច្ឆន្ទរាគោ និត្តណ្ហោ ឯវរូបោ បុគ្គលោ សព្ពិរិយាបថេសុ សុខំ វិហរតិ មហារាជាតិ។
Tattha yañca aññe na rakkhantīti yaṃ puggalaṃ aññe bahū puggalā na rakkhanti. Yo ca aññe na rakkhatīti yo ca ‘‘ekako ahaṃ rajjaṃ kāremī’’ti aññe bahū jane na rakkhati. Sa ve rāja sukhaṃ setīti mahārāja so puggalo eko adutiyo pavivitto kāyikacetasikasukhasamaṅgī hutvā sukhaṃ seti. Idañca desanāsīsameva. Na kevalaṃ pana setiyeva, evarūpo pana puggalo sukhaṃ gacchati tiṭṭhati nisīdati sayatīti sabbiriyāpathesu sukhappattova hoti. Kāmesu anapekkhavāti vatthu kāmakilesakāmesu apekkhārahito vigatacchandarāgo nittaṇho evarūpo puggalo sabbiriyāpathesu sukhaṃ viharati mahārājāti.
រាជា ធម្មទេសនំ សុត្វា តុដ្ឋមានសោ វន្ទិត្វា និវេសនមេវ គតោ, អន្តេវាសិកោបិ អាចរិយំ វន្ទិត្វា ហិមវន្តមេវ គតោ។ ពោធិសត្តោ បន តត្ថេវ វិហរន្តោ អបរិហីនជ្ឈានោ កាលំ កត្វា ព្រហ្មលោកេ និព្ពត្តិ។
Rājā dhammadesanaṃ sutvā tuṭṭhamānaso vanditvā nivesanameva gato, antevāsikopi ācariyaṃ vanditvā himavantameva gato. Bodhisatto pana tattheva viharanto aparihīnajjhāno kālaṃ katvā brahmaloke nibbatti.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ទស្សេត្វា ទ្វេ វត្ថូនិ កថេត្វា អនុសន្ធិំ ឃដេត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា អន្តេវាសិកោ ភទ្ទិយត្ថេរោ អហោសិ, គណសត្ថា បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā dassetvā dve vatthūni kathetvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā antevāsiko bhaddiyatthero ahosi, gaṇasatthā pana ahameva ahosi’’nti.
សុខវិហារិជាតកវណ្ណនា ទសមា។
Sukhavihārijātakavaṇṇanā dasamā.
អបណ្ណកវគ្គោ បឋមោ។
Apaṇṇakavaggo paṭhamo.
តស្សុទ្ទានំ –
Tassuddānaṃ –
អបណ្ណកំ វណ្ណុបថំ, សេរិវំ ចូឡសេដ្ឋិ ច;
Apaṇṇakaṃ vaṇṇupathaṃ, serivaṃ cūḷaseṭṭhi ca;
តណ្ឌុលំ ទេវធម្មញ្ច, កដ្ឋវាហនគាមណិ;
Taṇḍulaṃ devadhammañca, kaṭṭhavāhanagāmaṇi;
មឃទេវំ វិហារីតិ, បិណ្ឌិតា ទស ជាតកាតិ។
Maghadevaṃ vihārīti, piṇḍitā dasa jātakāti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ១០. សុខវិហារិជាតកំ • 10. Sukhavihārijātakaṃ
