| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / चूळवग्ग-अट्ठकथा • Cūḷavagga-aṭṭhakathā |
३. समुच्चयक्खन्धकं
3. Samuccayakkhandhakaṃ
सुक्कविस्सट्ठिकथा
Sukkavissaṭṭhikathā
९७. समुच्चयक्खन्धके – छारत्तं मानत्तन्ति एत्थ चतुब्बिधं मानत्तं – अप्पटिच्छन्नमानत्तं, पटिच्छन्नमानत्तं, पक्खमानत्तं, समोधानमानत्तन्ति। तत्थ अप्पटिच्छन्नमानत्तं नाम – यं अप्पटिच्छन्नाय आपत्तिया परिवासं अदत्वा केवलं आपत्तिं आपन्नभावेनेव मानत्तारहस्स मानत्तं दिय्यति। पटिच्छन्नमानत्तं नाम – यं पटिच्छन्नाय आपत्तिया परिवुत्थपरिवासस्स दिय्यति। पक्खमानत्तं नाम – यं पटिच्छन्नाय वा अप्पटिच्छन्नाय वा आपत्तिया अद्धमासं भिक्खुनीनं दिय्यति। समोधानमानत्तं नाम – यं ओधाय एकतो कत्वा दिय्यति। तेसु इदं ‘‘अप्पटिच्छन्नाय छारत्तं मानत्त’’न्ति वचनतो ‘‘अप्पटिच्छन्नमानत्त’’न्ति वेदितब्बं। तं देन्तेन सचे एकं आपत्तिं आपन्नो होति, इध वुत्तनयेन दातब्बं। सचे द्वे वा तिस्सो वा ततुत्तरिं वा आपन्नो, यथेव ‘‘एकं आपत्ति’’न्ति वुत्तं; एवं ‘‘द्वे आपत्तियो, तिस्सो आपत्तियो’’ति वत्तब्बं। ततुत्तरि पन सचेपि सतं वा सहस्सं वा होति, ‘‘सम्बहुला’’ति वत्तब्बं। नानावत्थुकायोपि एकतो कत्वा दातब्बा, तासं दानविधिं परिवासदाने कथयिस्साम।
97. Samuccayakkhandhake – chārattaṃ mānattanti ettha catubbidhaṃ mānattaṃ – appaṭicchannamānattaṃ, paṭicchannamānattaṃ, pakkhamānattaṃ, samodhānamānattanti. Tattha appaṭicchannamānattaṃ nāma – yaṃ appaṭicchannāya āpattiyā parivāsaṃ adatvā kevalaṃ āpattiṃ āpannabhāveneva mānattārahassa mānattaṃ diyyati. Paṭicchannamānattaṃ nāma – yaṃ paṭicchannāya āpattiyā parivutthaparivāsassa diyyati. Pakkhamānattaṃ nāma – yaṃ paṭicchannāya vā appaṭicchannāya vā āpattiyā addhamāsaṃ bhikkhunīnaṃ diyyati. Samodhānamānattaṃ nāma – yaṃ odhāya ekato katvā diyyati. Tesu idaṃ ‘‘appaṭicchannāya chārattaṃ mānatta’’nti vacanato ‘‘appaṭicchannamānatta’’nti veditabbaṃ. Taṃ dentena sace ekaṃ āpattiṃ āpanno hoti, idha vuttanayena dātabbaṃ. Sace dve vā tisso vā tatuttariṃ vā āpanno, yatheva ‘‘ekaṃ āpatti’’nti vuttaṃ; evaṃ ‘‘dve āpattiyo, tisso āpattiyo’’ti vattabbaṃ. Tatuttari pana sacepi sataṃ vā sahassaṃ vā hoti, ‘‘sambahulā’’ti vattabbaṃ. Nānāvatthukāyopi ekato katvā dātabbā, tāsaṃ dānavidhiṃ parivāsadāne kathayissāma.
एवं आपत्तिवसेन कम्मवाचं कत्वा दिन्ने मानत्ते ‘‘एवमेतं धारयामी’’ति कम्मवाचापरियोसाने माळकसीमायमेव ‘‘मानत्तं समादियामि, वत्तं समादियामी’’ति वुत्तनयेन वत्तं समादातब्बं। वत्तं समादियित्वा तत्थेव सङ्घस्स आरोचेतब्बं, आरोचेन्तेन च एवं आरोचेतब्बं –
Evaṃ āpattivasena kammavācaṃ katvā dinne mānatte ‘‘evametaṃ dhārayāmī’’ti kammavācāpariyosāne māḷakasīmāyameva ‘‘mānattaṃ samādiyāmi, vattaṃ samādiyāmī’’ti vuttanayena vattaṃ samādātabbaṃ. Vattaṃ samādiyitvā tattheva saṅghassa ārocetabbaṃ, ārocentena ca evaṃ ārocetabbaṃ –
‘‘अहं , भन्ते, एकं आपत्तिं आपज्जिं सञ्चेतनिकं सुक्कविस्सट्ठिं अप्पटिच्छन्नं, सोहं सङ्घं एकिस्सा आपत्तिया सञ्चेतनिकाय सुक्कविस्सट्ठिया अप्पटिच्छन्नाय छारत्तं मानत्तं याचिं, तस्स मे सङ्घो एकिस्सा आपत्तिया सञ्चेतनिकाय सुक्कविस्सट्ठिया अप्पटिच्छन्नाय छारत्तं मानत्तं अदासि। सोहं मानत्तं चरामि, वेदयामहं, भन्ते ‘वेदयती’ति मं सङ्घो धारेतू’’ति।
‘‘Ahaṃ , bhante, ekaṃ āpattiṃ āpajjiṃ sañcetanikaṃ sukkavissaṭṭhiṃ appaṭicchannaṃ, sohaṃ saṅghaṃ ekissā āpattiyā sañcetanikāya sukkavissaṭṭhiyā appaṭicchannāya chārattaṃ mānattaṃ yāciṃ, tassa me saṅgho ekissā āpattiyā sañcetanikāya sukkavissaṭṭhiyā appaṭicchannāya chārattaṃ mānattaṃ adāsi. Sohaṃ mānattaṃ carāmi, vedayāmahaṃ, bhante ‘vedayatī’ti maṃ saṅgho dhāretū’’ti.
इमञ्च पन अत्थं गहेत्वा याय कायचि भासाय आरोचेतुं वट्टतियेव। आरोचेत्वा सचे निक्खिपितुकामो, वुत्तनयेनेव सङ्घमज्झे निक्खिपितब्बं। माळकतो भिक्खूसु निक्खन्तेसु एकस्सपि सन्तिके निक्खिपितुं वट्टति। माळकतो निक्खमित्वा सतिं पटिलभन्तेन सहगच्छन्तस्स सन्तिके निक्खिपितब्बं। सचे सोपि पक्कन्तो, अञ्ञस्स यस्स माळके नारोचितं, तस्स आरोचेत्वा निक्खिपितब्बं। आरोचेन्तेन पन अवसाने ‘‘वेदयतीति मं आयस्मा धारेतू’’ति वत्तब्बं। द्विन्नं आरोचेन्तेन ‘‘आयस्मन्ता धारेन्तू’’ति, तिण्णं आरोचेन्तेन ‘‘आयस्मन्तो धारेन्तू’’ति वत्तब्बं। निक्खित्तकालतो पट्ठाय पकतत्तट्ठाने तिट्ठति।
Imañca pana atthaṃ gahetvā yāya kāyaci bhāsāya ārocetuṃ vaṭṭatiyeva. Ārocetvā sace nikkhipitukāmo, vuttanayeneva saṅghamajjhe nikkhipitabbaṃ. Māḷakato bhikkhūsu nikkhantesu ekassapi santike nikkhipituṃ vaṭṭati. Māḷakato nikkhamitvā satiṃ paṭilabhantena sahagacchantassa santike nikkhipitabbaṃ. Sace sopi pakkanto, aññassa yassa māḷake nārocitaṃ, tassa ārocetvā nikkhipitabbaṃ. Ārocentena pana avasāne ‘‘vedayatīti maṃ āyasmā dhāretū’’ti vattabbaṃ. Dvinnaṃ ārocentena ‘‘āyasmantā dhārentū’’ti, tiṇṇaṃ ārocentena ‘‘āyasmanto dhārentū’’ti vattabbaṃ. Nikkhittakālato paṭṭhāya pakatattaṭṭhāne tiṭṭhati.
सचे अप्पभिक्खुको विहारो होति, सभागा भिक्खू वसन्ति, वत्तं अनिक्खिपित्वा अन्तोविहारेयेव रत्तियो गणेतब्बा। अथ न सक्का सोधेतुं, वुत्तनयेनेव वत्तं निक्खिपित्वा पच्चूससमये चतूहि पञ्चहि वा भिक्खूहि सद्धिं परिक्खित्तस्स विहारस्स परिक्खेपतो, अपरिक्खित्तस्स परिक्खेपारहट्ठानतो द्वे लेड्डुपाते अतिक्कमित्वा महामग्गतो ओक्कम्म गुम्बेन वा वतिया वा पटिच्छन्नट्ठाने निसीदितब्बं। अन्तोअरुणेयेव वुत्तनयेन वत्तं समादियित्वा आरोचेतब्बं। सचे अञ्ञो कोचि भिक्खु केनचिदेव करणीयेन तं ठानं आगच्छति, सचे एस तं पस्सति, सद्दं वास्स सुणाति, आरोचेतब्बं। अनारोचेन्तस्स रत्तिच्छेदो चेव वत्तभेदो च।
Sace appabhikkhuko vihāro hoti, sabhāgā bhikkhū vasanti, vattaṃ anikkhipitvā antovihāreyeva rattiyo gaṇetabbā. Atha na sakkā sodhetuṃ, vuttanayeneva vattaṃ nikkhipitvā paccūsasamaye catūhi pañcahi vā bhikkhūhi saddhiṃ parikkhittassa vihārassa parikkhepato, aparikkhittassa parikkhepārahaṭṭhānato dve leḍḍupāte atikkamitvā mahāmaggato okkamma gumbena vā vatiyā vā paṭicchannaṭṭhāne nisīditabbaṃ. Antoaruṇeyeva vuttanayena vattaṃ samādiyitvā ārocetabbaṃ. Sace añño koci bhikkhu kenacideva karaṇīyena taṃ ṭhānaṃ āgacchati, sace esa taṃ passati, saddaṃ vāssa suṇāti, ārocetabbaṃ. Anārocentassa ratticchedo ceva vattabhedo ca.
अथ द्वादसहत्थं उपचारं ओक्कमित्वा अजानन्तस्सेव गच्छति, रत्तिच्छेदो होति एव, वत्तभेदो पन नत्थि। आरोचितकालतो पट्ठाय च एकं भिक्खुं ठपेत्वा सेसेहि सति करणीये गन्तुम्पि वट्टति। अरुणे उट्ठिते तस्स भिक्खुस्स सन्तिके वत्तं निक्खिपितब्बं। सचे सोपि केनचि कम्मेन पुरेअरुणेयेव गच्छति, अञ्ञं विहारतो निक्खन्तं वा आगन्तुकं वा यं पठमं पस्सति, तस्स सन्तिके आरोचेत्वा वत्तं निक्खिपितब्बं। अयञ्च यस्मा गणस्स आरोचेत्वा भिक्खूनञ्च अत्थिभावं सल्लक्खेत्वाव वसि, तेनस्स ऊने गणे चरणदोसो वा विप्पवासो वा न होति। सचे न कञ्चि पस्सति, विहारं गन्त्वा अत्तना सद्धिं गतभिक्खूसु एकस्स सन्तिके निक्खिपितब्बन्ति महासुमत्थेरो आह। महापदुमत्थेरो पन ‘‘यं पठमं पस्सति, तस्स आरोचेत्वा निक्खिपितब्बं; अयं निक्खित्तवत्तस्स परिहारो’’ति आह।
Atha dvādasahatthaṃ upacāraṃ okkamitvā ajānantasseva gacchati, ratticchedo hoti eva, vattabhedo pana natthi. Ārocitakālato paṭṭhāya ca ekaṃ bhikkhuṃ ṭhapetvā sesehi sati karaṇīye gantumpi vaṭṭati. Aruṇe uṭṭhite tassa bhikkhussa santike vattaṃ nikkhipitabbaṃ. Sace sopi kenaci kammena purearuṇeyeva gacchati, aññaṃ vihārato nikkhantaṃ vā āgantukaṃ vā yaṃ paṭhamaṃ passati, tassa santike ārocetvā vattaṃ nikkhipitabbaṃ. Ayañca yasmā gaṇassa ārocetvā bhikkhūnañca atthibhāvaṃ sallakkhetvāva vasi, tenassa ūne gaṇe caraṇadoso vā vippavāso vā na hoti. Sace na kañci passati, vihāraṃ gantvā attanā saddhiṃ gatabhikkhūsu ekassa santike nikkhipitabbanti mahāsumatthero āha. Mahāpadumatthero pana ‘‘yaṃ paṭhamaṃ passati, tassa ārocetvā nikkhipitabbaṃ; ayaṃ nikkhittavattassa parihāro’’ti āha.
एवं छारत्तं मानत्तं अखण्डं चरित्वा यत्थ सिया वीसतिगणो भिक्खुसङ्घो, तत्थ सो भिक्खु अब्भेतब्बो। अब्भेन्तेहि च पठमं अब्भानारहो कातब्बो। अयञ्हि निक्खित्तवत्तत्ता पकतत्तट्ठाने ठितो, पकतत्तस्स च अब्भानं कातुं न वट्टति, तस्मा वत्तं समादापेतब्बो। वत्ते समादिन्ने अब्भानारहो होति। तेनापि वत्तं समादियित्वा आरोचेत्वा अब्भानं याचितब्बं। अनिक्खित्तवत्तस्स पुन वत्तसमादानकिच्चं नत्थि। सो हि छारत्तातिक्कमेनेव अब्भानारहो होति, तस्मा सो अब्भेतब्बो। तत्र य्वायं ‘‘एवञ्च पन, भिक्खवे, अब्भेतब्बो’’ति पाळियंयेव अब्भानविधि वुत्तो, अयञ्च एकापत्तिवसेन वुत्तो। सचे पन द्वे तिस्सो सम्बहुला वा एकवत्थुका वा नानावत्थुका वा आपत्तियो होन्ति, तासं वसेन कम्मवाचा कातब्बा। एवं अप्पटिच्छन्नमानत्तं दातब्बं। पटिच्छन्नमानत्तं पन यस्मा पटिच्छन्नाय आपत्तिया परिवुत्थपरिवासस्स दातब्बं होति, तस्मा नं परिवासकथायंयेव कथयिस्साम।
Evaṃ chārattaṃ mānattaṃ akhaṇḍaṃ caritvā yattha siyā vīsatigaṇo bhikkhusaṅgho, tattha so bhikkhu abbhetabbo. Abbhentehi ca paṭhamaṃ abbhānāraho kātabbo. Ayañhi nikkhittavattattā pakatattaṭṭhāne ṭhito, pakatattassa ca abbhānaṃ kātuṃ na vaṭṭati, tasmā vattaṃ samādāpetabbo. Vatte samādinne abbhānāraho hoti. Tenāpi vattaṃ samādiyitvā ārocetvā abbhānaṃ yācitabbaṃ. Anikkhittavattassa puna vattasamādānakiccaṃ natthi. So hi chārattātikkameneva abbhānāraho hoti, tasmā so abbhetabbo. Tatra yvāyaṃ ‘‘evañca pana, bhikkhave, abbhetabbo’’ti pāḷiyaṃyeva abbhānavidhi vutto, ayañca ekāpattivasena vutto. Sace pana dve tisso sambahulā vā ekavatthukā vā nānāvatthukā vā āpattiyo honti, tāsaṃ vasena kammavācā kātabbā. Evaṃ appaṭicchannamānattaṃ dātabbaṃ. Paṭicchannamānattaṃ pana yasmā paṭicchannāya āpattiyā parivutthaparivāsassa dātabbaṃ hoti, tasmā naṃ parivāsakathāyaṃyeva kathayissāma.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / चूळवग्गपाळि • Cūḷavaggapāḷi / १. सुक्कविस्सट्ठि • 1. Sukkavissaṭṭhi
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / सुक्कविस्सट्ठिकथावण्णना • Sukkavissaṭṭhikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / सुक्कविस्सट्ठिकथावण्णना • Sukkavissaṭṭhikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / सुक्कविस्सट्ठिकथावण्णना • Sukkavissaṭṭhikathāvaṇṇanā
