| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បាចិត្យាទិយោជនាបាឡិ • Pācityādiyojanāpāḷi |
៣. សមុច្ចយក្ខន្ធកំ
3. Samuccayakkhandhakaṃ
១. សុក្កវិស្សដ្ឋិកថា
1. Sukkavissaṭṭhikathā
សមុច្ចយក្ខន្ធកេ តត្ថាតិ ចតុព្ពិធេសុ មានត្តេសុ។ យំ មានត្តំ ទិយ្យតិ, ឥទំ អប្បដិច្ឆន្នមានត្តំ នាមាតិ យោជនា។ ឯសេវ នយោ អនន្តរវាក្យេសុបិ។ បដិច្ឆន្នាយ អាបត្តិយាតិ ហេត្វត្ថេ ករណវចនំ, ការណត្ថេ និស្សក្កវចនំ វា។ អទ្ធមាសន្តិ បន្នរសទិវសកាលំ។ ឱធាយាតិ សមូហំ កត្វា។ ‘‘ឯកតោ កត្វា’’តិ ឥមិនា ‘‘ឱធាយា’’តិ បទស្ស អត្ថំ ទស្សេតិ។ តេសូតិ ចតុព្ពិធេសុ មានត្តេសុ។ ឥទន្តិ មានត្តំ។ អប្បដិច្ឆន្នាយ…បេ.… វចនតោតិ ញាបកហេតុ។ ឯតេន អប្បដិច្ឆន្នាយ អាបត្តិយា ទាតព្ពំ មានត្តំ អប្បដិច្ឆន្នមានត្តន្តិ វចនត្ថំ ទស្សេតិ។ តន្តិ អប្បដិច្ឆន្នមានត្តំ។ ឥធាតិ ឥមិស្សំ បាឡិយំ។ តតុត្តរីតិ តតោ តីហិបិ ឧត្តរិ។ នានាវត្ថូនិ ឯតាសន្តិ នានាវត្ថុកាយោ។ តាសន្តិ នានាវត្ថុកានំ។
Samuccayakkhandhake tatthāti catubbidhesu mānattesu. Yaṃ mānattaṃ diyyati, idaṃ appaṭicchannamānattaṃ nāmāti yojanā. Eseva nayo anantaravākyesupi. Paṭicchannāya āpattiyāti hetvatthe karaṇavacanaṃ, kāraṇatthe nissakkavacanaṃ vā. Addhamāsanti pannarasadivasakālaṃ. Odhāyāti samūhaṃ katvā. ‘‘Ekato katvā’’ti iminā ‘‘odhāyā’’ti padassa atthaṃ dasseti. Tesūti catubbidhesu mānattesu. Idanti mānattaṃ. Appaṭicchannāya…pe… vacanatoti ñāpakahetu. Etena appaṭicchannāya āpattiyā dātabbaṃ mānattaṃ appaṭicchannamānattanti vacanatthaṃ dasseti. Tanti appaṭicchannamānattaṃ. Idhāti imissaṃ pāḷiyaṃ. Tatuttarīti tato tīhipi uttari. Nānāvatthūni etāsanti nānāvatthukāyo. Tāsanti nānāvatthukānaṃ.
មាឡកសីមាយមេវាតិ សីមមាឡកេ ឯវ, សីមង្គណេ ឯវាតិ អត្ថោ។ តត្ថេវាតិ មាឡកសីមាយមេវ។
Māḷakasīmāyamevāti sīmamāḷake eva, sīmaṅgaṇe evāti attho. Tatthevāti māḷakasīmāyameva.
វេទយាមហន្តិ វេទយាមិ អហំ។ មម មានត្តចរភាវំ សង្ឃំ ជានាបេមីតិ អត្ថោ។ វេទយតីតិ មន្តិ ជានាបេតិ, ឥតិ មំ សង្ឃោ ធារេតូតិ អធិប្បាយោ។ វុត្តនយេនេវាតិ បារិវាសិកក្ខន្ធកេ វុត្តនយេនេវ។ និក្ខិបិតព្ពន្តិ ‘‘មានត្តំ និក្ខិបាមិ, វត្តំ និក្ខិបាមី’’តិ និក្ខិបិតព្ពំ។ មាឡកតោតិ សីមង្គណតោ។ សោបីតិ សហ គច្ឆន្តោបិ។ ‘‘មាឡកេ នារោចិត’’ន្តិ ឥមិនា យស្ស មាឡកេ អារោចិតំ, តស្ស អនារោចេត្វាបិ និក្ខិបិតព្ពន្តិ ទស្សេតិ។ អារោចេន្តេន វត្តព្ពន្តិ សម្ពន្ធោ។
Vedayāmahanti vedayāmi ahaṃ. Mama mānattacarabhāvaṃ saṅghaṃ jānāpemīti attho. Vedayatīti manti jānāpeti, iti maṃ saṅgho dhāretūti adhippāyo. Vuttanayenevāti pārivāsikakkhandhake vuttanayeneva. Nikkhipitabbanti ‘‘mānattaṃ nikkhipāmi, vattaṃ nikkhipāmī’’ti nikkhipitabbaṃ. Māḷakatoti sīmaṅgaṇato. Sopīti saha gacchantopi. ‘‘Māḷake nārocita’’nti iminā yassa māḷake ārocitaṃ, tassa anārocetvāpi nikkhipitabbanti dasseti. Ārocentena vattabbanti sambandho.
វិសភាគេហិ សហ វសន្តស្ស វត្តស្ស ទុប្បូរិតត្តា វុត្តំ’’សភាគា ភិក្ខូ វសន្តី’’តិ។ ចតូហិ, បញ្ចហិ វាតិ វាសទ្ទេន តតោ អតិរេកម្បិ សង្គណ្ហាតិ។ បរិក្ខេបារហដ្ឋានតោតិ ចីវរក្ខន្ធកេ (មហាវ. អដ្ឋ. ៣៧៩) វុត្តបរិក្ខេបារហដ្ឋានតោ។ ‘‘ទ្វេ លេឌ្ឌុបាតេ អតិក្កមិត្វា’’តិ ឥទំ វិហារេ ភិក្ខូនំ សជ្ឈាយាទិសទ្ទសវនូបចារបហានត្ថំ វុត្តំ។ សចេ សវនូបចារតោ ន មុច្ចតិ, តតោ អតិរេកម្បិ អតិក្កមិតព្ពំ។ ឱក្កម្មាតិ មគ្គបដិបន្នានំ ភិក្ខូនំ វចនសទ្ទសវនូបចារបហានត្ថំ ឱក្កមិត្វា។ ‘‘គុម្ពេន វា វតិយា វា’’តិ ទស្សនូបចារបហានត្ថំ វុត្តំ។ ឥធ ឧបចារោ នាម យត្ថ ឋត្វា បស្សតិ សុណាតិ, សោយេវ ទេសោ។ អញ្ញោតិ ចតូហិ បញ្ចហិ វា ភិក្ខូហិ អញ្ញោ។ ឯសាតិ ឯសោ មានត្តចារិកោ។
Visabhāgehi saha vasantassa vattassa duppūritattā vuttaṃ’’sabhāgā bhikkhū vasantī’’ti. Catūhi, pañcahi vāti vāsaddena tato atirekampi saṅgaṇhāti. Parikkhepārahaṭṭhānatoti cīvarakkhandhake (mahāva. aṭṭha. 379) vuttaparikkhepārahaṭṭhānato. ‘‘Dve leḍḍupāte atikkamitvā’’ti idaṃ vihāre bhikkhūnaṃ sajjhāyādisaddasavanūpacārapahānatthaṃ vuttaṃ. Sace savanūpacārato na muccati, tato atirekampi atikkamitabbaṃ. Okkammāti maggapaṭipannānaṃ bhikkhūnaṃ vacanasaddasavanūpacārapahānatthaṃ okkamitvā. ‘‘Gumbena vā vatiyā vā’’ti dassanūpacārapahānatthaṃ vuttaṃ. Idha upacāro nāma yattha ṭhatvā passati suṇāti, soyeva deso. Aññoti catūhi pañcahi vā bhikkhūhi añño. Esāti eso mānattacāriko.
‘‘ទ្វាទសហត្ថំ ឧបចារំ ឱក្កមិត្វា’’តិ ឥមិនា អនោក្កមិត្វា អជានន្តស្សេវ គច្ឆតិ, នត្ថិ រត្តិច្ឆេទោបីតិ ទស្សេតិ។ ឯត្ថ ទិដ្ឋរូបានំ សុតសទ្ទានំ ទ្វាទសហត្ថូបចារតោ ពហិ ឋិតានម្បិ អារោចេតព្ពំ។ អទិដ្ឋាសុតានម្បិ អន្តោ ទ្វាទសហត្ថូបចារគតានំ អារោចេតព្ពន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ សតិ ករណីយេតិ ឥទំ គន្តុស្ស ការណទស្សនត្ថំ វុត្តំ។ អសតិ ករណីយេបិ គន្តុំ វដ្ដតិ។ សោបីតិ ឯកោ ភិក្ខុបិ។ ‘‘តស្ស សន្តិកេ អារោចេត្វា’’តិ ឥមិនា អនារោចនេ វត្តភេទទុក្កដំ ហោតីតិ ទស្សេតិ។ ឯកស្ស សន្តិកេ អារោចេត្វា និក្ខិបិយមានេ កិំ ឩនេ គណេ ចរណទោសោ វា វិប្បវាសោ វា ន ហោតីតិ អាហ ‘‘អយញ្ចា’’តិអាទិ។ តត្ថ អយញ្ចាតិ មានត្តចារិកោ បន។ យស្មា ការណា វសិ, តេន ការណេនាតិ យោជនា។ ភិក្ខូនញ្ច អត្ថិភាវំ សល្លក្ខេត្វាតិ បកតត្តាគតកាលេ តស្ស អនារោចេត្វាវ គច្ឆន្តិ, តស្មា ភិក្ខូនញ្ច ទ្វាទសហត្ថូបចារេ អត្ថិភាវំ សល្លក្ខេត្វាតិ អត្ថោ។ ឯត្ថ ច ‘‘គណស្ស អារោចេត្វា’’តិ ឥមិនា ឩនេ គណេ ចរណទោសាភាវំ ទស្សេតិ។ ‘‘ភិក្ខូនញ្ច អត្ថិភាវំ សល្លក្ខេត្វា’’តិ ឥមិនា វិប្បវាសទោសាភាវំ ទស្សេតិ។ យន្តិ បុព្ពេ អនារោចិតំ យំ ភិក្ខុំ ។ អយន្តិ បឋមំ បស្សិតព្ពស្ស អារោចេត្វា និក្ខិបនំ។ ‘‘និក្ខិត្តវត្តស្ស បរិហារោ’’តិ ឥមិនា អនិក្ខិត្តវត្តេ អន្តោឧបចារគតានំ សព្ពេសំ អារោចេតព្ពន្តិ ទស្សេតិ។
‘‘Dvādasahatthaṃ upacāraṃ okkamitvā’’ti iminā anokkamitvā ajānantasseva gacchati, natthi ratticchedopīti dasseti. Ettha diṭṭharūpānaṃ sutasaddānaṃ dvādasahatthūpacārato bahi ṭhitānampi ārocetabbaṃ. Adiṭṭhāsutānampi anto dvādasahatthūpacāragatānaṃ ārocetabbanti daṭṭhabbaṃ. Sati karaṇīyeti idaṃ gantussa kāraṇadassanatthaṃ vuttaṃ. Asati karaṇīyepi gantuṃ vaṭṭati. Sopīti eko bhikkhupi. ‘‘Tassa santike ārocetvā’’ti iminā anārocane vattabhedadukkaṭaṃ hotīti dasseti. Ekassa santike ārocetvā nikkhipiyamāne kiṃ ūne gaṇe caraṇadoso vā vippavāso vā na hotīti āha ‘‘ayañcā’’tiādi. Tattha ayañcāti mānattacāriko pana. Yasmā kāraṇā vasi, tena kāraṇenāti yojanā. Bhikkhūnañca atthibhāvaṃ sallakkhetvāti pakatattāgatakāle tassa anārocetvāva gacchanti, tasmā bhikkhūnañca dvādasahatthūpacāre atthibhāvaṃ sallakkhetvāti attho. Ettha ca ‘‘gaṇassa ārocetvā’’ti iminā ūne gaṇe caraṇadosābhāvaṃ dasseti. ‘‘Bhikkhūnañca atthibhāvaṃ sallakkhetvā’’ti iminā vippavāsadosābhāvaṃ dasseti. Yanti pubbe anārocitaṃ yaṃ bhikkhuṃ . Ayanti paṭhamaṃ passitabbassa ārocetvā nikkhipanaṃ. ‘‘Nikkhittavattassa parihāro’’ti iminā anikkhittavatte antoupacāragatānaṃ sabbesaṃ ārocetabbanti dasseti.
អយន្តិ មានត្តចារិកោ, ឋិតោតិ សម្ពន្ធោ។ តេនាបីតិ មានត្តចារិកេនបិ, យាចិតព្ពន្តិ យោជនា។ សោតិ អនិក្ខិត្តវត្តោ ភិក្ខុ។ តត្រាតិ ‘‘សោ អព្ភេតព្ពោ’’តិ វចនេ។ អយំ អព្ភានវិធិ វុត្តោតិ យោជនា។ អយញ្ចាតិ អព្ភានវិធិ ច។ តាសន្តិ អាបត្តីនំ។ ឯវន្តិអាទិ និគមនំ។ បដិច្ឆន្នមានត្តំ បន ទាតព្ពំ ហោតីតិ សម្ពន្ធោ។ ‘‘បដិច្ឆន្នាយា’’តិអាទិនា បដិច្ឆន្នាយ អាបត្តិយា ទាតព្ពំ មានត្តំ បដិច្ឆន្នមានត្តន្តិ វចនត្ថំ ទស្សេតិ។ នន្តិ បដិច្ឆន្នមានត្តំ។
Ayanti mānattacāriko, ṭhitoti sambandho. Tenāpīti mānattacārikenapi, yācitabbanti yojanā. Soti anikkhittavatto bhikkhu. Tatrāti ‘‘so abbhetabbo’’ti vacane. Ayaṃ abbhānavidhi vuttoti yojanā. Ayañcāti abbhānavidhi ca. Tāsanti āpattīnaṃ. Evantiādi nigamanaṃ. Paṭicchannamānattaṃ pana dātabbaṃ hotīti sambandho. ‘‘Paṭicchannāyā’’tiādinā paṭicchannāya āpattiyā dātabbaṃ mānattaṃ paṭicchannamānattanti vacanatthaṃ dasseti. Nanti paṭicchannamānattaṃ.
