| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / កង្ខាវិតរណី-អភិនវ-ដីកា • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
សង្ឃាទិសេសកណ្ឌំ
Saṅghādisesakaṇḍaṃ
បិយវចនេន អាលបនន្តិ បិយាយិតព្ពវចនេនាលបនំ, សាធូនំ សមាលបនន្តិ វុត្តំ ហោតិ។ សាធវោ ហិ បរេ ‘‘ភោន្តោ’’តិ វា ‘‘ទេវានំបិយា’’តិ វា ‘‘ភទ្រភវ’’ន្តិ វា ‘‘អាយស្មន្តោ’’តិ វា សមាលបន្តិ។
Piyavacanenaālapananti piyāyitabbavacanenālapanaṃ, sādhūnaṃ samālapananti vuttaṃ hoti. Sādhavo hi pare ‘‘bhonto’’ti vā ‘‘devānaṃpiyā’’ti vā ‘‘bhadrabhava’’nti vā ‘‘āyasmanto’’ti vā samālapanti.
១. សុក្កវិស្សដ្ឋិសិក្ខាបទវណ្ណនា
1. Sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā
សំ-សទ្ទោ វិជ្ជមានត្ថោតិ អាហ ‘‘សំវិជ្ជតី’’តិ។ ចេតនាតិ វីតិក្កមវសប្បវត្តា បុព្ពភាគចេតនា, មោចនស្សាទចេតនាតិ អត្ថោ។ អស្សាតិ សុក្កវិស្សដ្ឋិយា។ អញ្ញបទត្ថសមាសេនេវ សុក្កវិស្សដ្ឋិយា វុត្តត្តា ឥក-សទ្ទស្ស វិសុំ អត្ថោ នត្ថីតិ អាហ ‘‘សញ្ចេតនាវ សញ្ចេតនិកា’’តិ។ ឥទានិ ឥក-សទ្ទោវ អត្ថិអត្ថំ បកាសេតីតិ ទស្សេន្តោ ‘‘សញ្ចេតនា វា’’តិអាទិមាហ។ សំវិជ្ជមានា ចេតនា សញ្ចេតនា។ សុក្កស្សាតិ សម្ភវស្ស។ វិសដ្ឋីតិ វិស្សគ្គោ។
Saṃ-saddo vijjamānatthoti āha ‘‘saṃvijjatī’’ti. Cetanāti vītikkamavasappavattā pubbabhāgacetanā, mocanassādacetanāti attho. Assāti sukkavissaṭṭhiyā. Aññapadatthasamāseneva sukkavissaṭṭhiyā vuttattā ika-saddassa visuṃ attho natthīti āha ‘‘sañcetanāva sañcetanikā’’ti. Idāni ika-saddova atthiatthaṃ pakāsetīti dassento ‘‘sañcetanā vā’’tiādimāha. Saṃvijjamānā cetanā sañcetanā. Sukkassāti sambhavassa. Visaṭṭhīti vissaggo.
ឥទានិ តំ យស្មិំ កាលេ មោចេតិ, យេនាធិប្បាយេន មោចេតិ, យេន ចោបាយេន មោចេតិ, យញ្ច តស្ស អធិប្បាយស្ស វត្ថុ, តំ សព្ពំ សង្ខេបតោ វិភាវេត្វា សរូបតោ តំ វិសដ្ឋិំ ទស្សេតុំ ‘‘រាគូបត្ថម្ភាទីសូ’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ រាគស្ស ពលវភាវោ, រាគេន វា អង្គជាតស្សូបត្ថម្ភោ ថទ្ធភាវោ រាគូបត្ថម្ភោ, សោ អាទិ យេសំ តេ រាគូបត្ថម្ភាទយោ, តេសុ រាគូបត្ថម្ភាទីសុ។ អាទិសទ្ទេន (បារា. ២៣៨) វច្ចូបត្ថម្ភបស្សាវូបត្ថម្ភវាតូបត្ថម្ភឧច្ចាលិង្គបាណកទដ្ឋូបត្ថម្ភានំ គហណំ។ កម្មញ្ញតំ បត្តេតិ មោចនកម្មក្ខមតាយ កម្មនិយតំ បត្តេ, អជ្ឈត្តរូបាទីសុ ឧបក្កមារហភាវំ បត្តេតិ អត្ថោ។ អរោគស្ស ភាវោ អារោគ្យំ, តំ អាទិ យេសំ តេ អារោគ្យាទយោ, តេសុ អារោគ្យាទីសុ។ អាទិសទ្ទេន សុខភេសជ្ជទានបុញ្ញយញ្ញសគ្គពីជវីមំសទវានំ គហណំ។ អជ្ឈត្តរូបំ អជ្ឈត្តំ ឧបាទិន្នរូបំ, តំ អាទិ យេសំ តេ អជ្ឈត្តរូបាទយោ, តេសុ។ អាទិសទ្ទេន ពហិទ្ធារូបអជ្ឈត្តពហិទ្ធារូបអាកាសេកដិកម្បនានំ គហណំ។ មោចនេ អស្សាទោ សុខវេទនា មោចនស្សាទោ, មោចនត្ថំ បុព្ពភាគេ បវត្តរាគោ, សម្បយុត្តអស្សាទសីសេន ចេត្ថ រាគោ វុត្តោ, តេន សម្បយុត្តា ចេតនា មោចនស្សាទចេតនា, តាយ ។ ឥមិនា មុច្ចនស្សាទោ (បារា. អដ្ឋ. ២.២៤០) មុត្តស្សាទោ មេថុនស្សាទោ ផស្សស្សាទោ កណ្ឌុវនស្សាទោ ទស្សនស្សាទោ និសជ្ជស្សាទោ វាចស្សាទោ គេហសិតបេមំ វនភង្គិយន្តិ ឥមេហិ សម្បយុត្តា ចេតនាយោ បដិក្ខិបតិ, តាហិ និមិត្តេ ឧបក្កមន្តស្ស មុត្តេបិ អនាបត្តិ។ ‘‘និមិត្តេ ឧបក្កមន្តស្សា’’តិ ឥមិនា បន ឩរុមទ្ទាបនាទីនិ បដិក្ខិបតិ។ តេន ហិ សតិបិ មោចនស្សាទេ និមិត្តេ ឧបក្កមាភាវតោ មុត្តេបិ អនាបត្តិ។ វុត្តញ្ហេតំ សមន្តបាសាទិកាយំ ‘‘សា ច ខោ និមិត្តេ ឧបក្កមន្តស្សេវ, ហត្ថបរិកម្មបាទបរិកម្មគត្តបរិកម្មករណេន សចេបិ អសុចិ មុច្ចតិ, អនាបត្តី’’តិ។
Idāni taṃ yasmiṃ kāle moceti, yenādhippāyena moceti, yena copāyena moceti, yañca tassa adhippāyassa vatthu, taṃ sabbaṃ saṅkhepato vibhāvetvā sarūpato taṃ visaṭṭhiṃ dassetuṃ ‘‘rāgūpatthambhādīsū’’tiādimāha. Tattha rāgassa balavabhāvo, rāgena vā aṅgajātassūpatthambho thaddhabhāvo rāgūpatthambho, so ādi yesaṃ te rāgūpatthambhādayo, tesu rāgūpatthambhādīsu. Ādisaddena (pārā. 238) vaccūpatthambhapassāvūpatthambhavātūpatthambhauccāliṅgapāṇakadaṭṭhūpatthambhānaṃ gahaṇaṃ. Kammaññataṃ patteti mocanakammakkhamatāya kammaniyataṃ patte, ajjhattarūpādīsu upakkamārahabhāvaṃ patteti attho. Arogassa bhāvo ārogyaṃ, taṃ ādi yesaṃ te ārogyādayo, tesu ārogyādīsu. Ādisaddena sukhabhesajjadānapuññayaññasaggabījavīmaṃsadavānaṃ gahaṇaṃ. Ajjhattarūpaṃ ajjhattaṃ upādinnarūpaṃ, taṃ ādi yesaṃ te ajjhattarūpādayo, tesu. Ādisaddena bahiddhārūpaajjhattabahiddhārūpaākāsekaṭikampanānaṃ gahaṇaṃ. Mocane assādo sukhavedanā mocanassādo, mocanatthaṃ pubbabhāge pavattarāgo, sampayuttaassādasīsena cettha rāgo vutto, tena sampayuttā cetanā mocanassādacetanā, tāya . Iminā muccanassādo (pārā. aṭṭha. 2.240) muttassādo methunassādo phassassādo kaṇḍuvanassādo dassanassādo nisajjassādo vācassādo gehasitapemaṃ vanabhaṅgiyanti imehi sampayuttā cetanāyo paṭikkhipati, tāhi nimitte upakkamantassa muttepi anāpatti. ‘‘Nimitte upakkamantassā’’ti iminā pana ūrumaddāpanādīni paṭikkhipati. Tena hi satipi mocanassāde nimitte upakkamābhāvato muttepi anāpatti. Vuttañhetaṃ samantapāsādikāyaṃ ‘‘sā ca kho nimitte upakkamantasseva, hatthaparikammapādaparikammagattaparikammakaraṇena sacepi asuci muccati, anāpattī’’ti.
អាសយធាតុនានាត្តតោតិ បិត្តសេម្ហបុព្ពលោហិតាសយានញ្ចេវ បថវីធាតុអាទីនញ្ច ចតុន្នំ ធាតូនំ, រសសោណិតាទីនំ វា សត្តន្នំ ធាតូនំ នានាត្តតោ។ ឋានា ចាវនាតិ សុក្កស្ស យំ ឋានំ, តតោ ចុតិ។ សុក្កស្ស ហិ វត្ថិសីសំ កដិ កាយោតិ (បារា. អដ្ឋ. ២.២៣៧) តិធា ឋានំ បកប្បេន្តិ។ ឯកោ កិរាចរិយោ ‘‘វត្ថិសីសំ សុក្កស្ស ឋាន’’ន្តិ អាហ, ឯកោ ‘‘កដី’’តិ, ឯកោ ‘‘សកលោ កាយោ’’តិ។ តេសុ តតិយស្ស ភាសិតំ សុភាសិតំ។ កេសលោមនខទន្តានញ្ហិ មំសវិនិមុត្តដ្ឋានំ, ឧច្ចារបស្សាវខេឡសិង្ឃាណិកា, ថទ្ធសុក្ខចម្មានិ ច វជ្ជេត្វា អវសេសោ ឆវិមំសលោហិតានុគតោ សព្ពោបិ កាយោ កាយប្បសាទភាវជីវិតិន្ទ្រិយាពទ្ធបិត្តានំ, សម្ភវស្ស ច ឋានមេវ។ តថា ហិ រាគបរិយុដ្ឋានេនាភិភូតានំ ហត្ថីនំ ឧភោហិ កណ្ណចូឡិកាហិ សម្ភវោ និក្ខមតិ។
Āsayadhātunānāttatoti pittasemhapubbalohitāsayānañceva pathavīdhātuādīnañca catunnaṃ dhātūnaṃ, rasasoṇitādīnaṃ vā sattannaṃ dhātūnaṃ nānāttato. Ṭhānā cāvanāti sukkassa yaṃ ṭhānaṃ, tato cuti. Sukkassa hi vatthisīsaṃ kaṭi kāyoti (pārā. aṭṭha. 2.237) tidhā ṭhānaṃ pakappenti. Eko kirācariyo ‘‘vatthisīsaṃ sukkassa ṭhāna’’nti āha, eko ‘‘kaṭī’’ti, eko ‘‘sakalo kāyo’’ti. Tesu tatiyassa bhāsitaṃ subhāsitaṃ. Kesalomanakhadantānañhi maṃsavinimuttaṭṭhānaṃ, uccārapassāvakheḷasiṅghāṇikā, thaddhasukkhacammāni ca vajjetvā avaseso chavimaṃsalohitānugato sabbopi kāyo kāyappasādabhāvajīvitindriyābaddhapittānaṃ, sambhavassa ca ṭhānameva. Tathā hi rāgapariyuṭṭhānenābhibhūtānaṃ hatthīnaṃ ubhohi kaṇṇacūḷikāhi sambhavo nikkhamati.
ឯត្ថ ច ‘‘រាគូបត្ថម្ភាទីសូ’’តិអាទិនា (បារា. អដ្ឋ. ២.២៣៧) កាលោ ទស្សិតោ។ រាគូបត្ថម្ភាទិកាលេសុ ហិ អង្គជាតំ កម្មនិយំ ហោតិ។ យស្ស កម្មនិយត្តេ សតិ មោចេតិ, ឥតោ បរំ អញ្ញោ កាលោ នត្ថិ។ ន ហិ វិនា រាគូបត្ថម្ភាទីហិ បុព្ពណ្ហាទយោ កាលភេទា មោចនេ និមិត្តំ ហោន្តិ។ ‘‘អារោគ្យាទីសូ’’តិអាទិនា បន អធិប្បាយោ ទស្សិតោ។ ឯវរូបេន ហិ អធិប្បាយភេទេន មោចេតិ, ន អញ្ញថា។ ‘‘អជ្ឈត្តរូបាទីសូ’’តិអាទិនា ឧបាយោ ទស្សិតោ។ អជ្ឈត្តរូបេ វា ហិ មោចេយ្យ, ពហិទ្ធារូបេ វា, ឧភយត្ថ វា, អាកាសេ វា កដិំ កម្បេន្តោ, ឥតោ បរំ អញ្ញោ ឧបាយោ នត្ថិ។ នីលាទិវសេនា’’តិអាទីហិ បន ទសហិ នវមស្ស អធិប្បាយស្ស វត្ថុ ទស្សិតំ។ វីមំសន្តោ ហិ នីលាទីសុ អញ្ញតរវសេន វីមំសតិ, ន តេហិ វិនិមុត្តន្តិ។ ‘‘ឋានា ចាវនា’’តិ ឥមិនា បន អត្ថតោ វិស្សដ្ឋិ ទស្សិតា ។ យថាហ ‘‘វិស្សដ្ឋីតិ ឋានតោ ចាវនា វុច្ចតី’’តិ (បារា. ២៣៧)។ សា ចាយំ តស្ស សុក្កស្ស ឋានា ចាវនា រាគវសេន។ វុត្តញ្ហេតំ កថាវត្ថុអដ្ឋកថាយំ ‘‘សុក្កវិស្សដ្ឋិ នាម រាគសមុដ្ឋានា ហោតី’’តិ (កថា. អដ្ឋ. ៣០៧)។ អញ្ញត្រ សុបិនន្តាតិ សុបិនោ ឯវ សុបិនន្តោ, តំ ឋបេត្វាតិ វុត្តំ ហោតិ។ តេនាហ ‘‘យា សុបិនេ’’តិអាទិ។ សង្ឃាទិសេសោតិ ឥមស្ស អាបត្តិនិកាយស្ស នាមំ។ តេនាហ ‘‘យា អញ្ញត្រ សុបិនន្តា’’តិអាទិ។ អាបត្តិនិកាយោតិ អាបត្តិសមូហោ។ កិញ្ចាបិ អយំ ឯកាវ អាបត្តិ, រុឡ្ហិសទ្ទេន, បន អវយវេ សមូហវោហារេន វា ‘‘និកាយោ’’តិ វុត្តោ ‘‘ឯកោ វេទនាក្ខន្ធោ, ឯកោ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ’’តិអាទីសុ វិយ។
Ettha ca ‘‘rāgūpatthambhādīsū’’tiādinā (pārā. aṭṭha. 2.237) kālo dassito. Rāgūpatthambhādikālesu hi aṅgajātaṃ kammaniyaṃ hoti. Yassa kammaniyatte sati moceti, ito paraṃ añño kālo natthi. Na hi vinā rāgūpatthambhādīhi pubbaṇhādayo kālabhedā mocane nimittaṃ honti. ‘‘Ārogyādīsū’’tiādinā pana adhippāyo dassito. Evarūpena hi adhippāyabhedena moceti, na aññathā. ‘‘Ajjhattarūpādīsū’’tiādinā upāyo dassito. Ajjhattarūpe vā hi moceyya, bahiddhārūpe vā, ubhayattha vā, ākāse vā kaṭiṃ kampento, ito paraṃ añño upāyo natthi. Nīlādivasenā’’tiādīhi pana dasahi navamassa adhippāyassa vatthu dassitaṃ. Vīmaṃsanto hi nīlādīsu aññataravasena vīmaṃsati, na tehi vinimuttanti. ‘‘Ṭhānā cāvanā’’ti iminā pana atthato vissaṭṭhi dassitā . Yathāha ‘‘vissaṭṭhīti ṭhānato cāvanā vuccatī’’ti (pārā. 237). Sā cāyaṃ tassa sukkassa ṭhānā cāvanā rāgavasena. Vuttañhetaṃ kathāvatthuaṭṭhakathāyaṃ ‘‘sukkavissaṭṭhi nāma rāgasamuṭṭhānā hotī’’ti (kathā. aṭṭha. 307). Aññatra supinantāti supino eva supinanto, taṃ ṭhapetvāti vuttaṃ hoti. Tenāha ‘‘yā supine’’tiādi. Saṅghādisesoti imassa āpattinikāyassa nāmaṃ. Tenāha ‘‘yā aññatra supinantā’’tiādi. Āpattinikāyoti āpattisamūho. Kiñcāpi ayaṃ ekāva āpatti, ruḷhisaddena, pana avayave samūhavohārena vā ‘‘nikāyo’’ti vutto ‘‘eko vedanākkhandho, eko viññāṇakkhandho’’tiādīsu viya.
អស្សាតិ (សារត្ថ. ដី. ២.១៦ សំឃាទិសេសកណ្ឌ) អាបត្តិនិកាយស្ស។ ននុ ច អយុត្តោយំ និទ្ទេសោ ‘‘សង្ឃោ អាទិម្ហិ ចេវ សេសេ ច ឥច្ឆិតព្ពោ អស្សា’’តិ។ ន ហិ អាបត្តិនិកាយស្ស អាទិម្ហិ ចេវ សេសេ ច សង្ឃោ ឥច្ឆិតោ, កិញ្ចរហិ វុដ្ឋានស្សាតិ ឥមំ ចោទនំ មនសិ និធាយ យថា ន វិរុជ្ឈតិ, តថា អធិប្បាយំ វិវរិតុំ ‘‘កិំ វុត្តំ ហោតី’’តិអាទិមាហ។ អាបត្តិតោ វុដ្ឋានស្ស អាទិម្ហិ ចេវ សេសេ ច ឥច្ឆិតោ សង្ឃោ អាបត្តិយាវ ឥច្ឆិតោ នាម ហោតីតិ អយមេត្ថ អធិប្បាយោ។ អាបត្តិវុដ្ឋានន្តិ អាបត្តិតោ វុដ្ឋានំ, អនាបត្តិកភាវូបគមនន្តិ អត្ថោ។
Assāti (sārattha. ṭī. 2.16 saṃghādisesakaṇḍa) āpattinikāyassa. Nanu ca ayuttoyaṃ niddeso ‘‘saṅgho ādimhi ceva sese ca icchitabbo assā’’ti. Na hi āpattinikāyassa ādimhi ceva sese ca saṅgho icchito, kiñcarahi vuṭṭhānassāti imaṃ codanaṃ manasi nidhāya yathā na virujjhati, tathā adhippāyaṃ vivarituṃ ‘‘kiṃ vuttaṃ hotī’’tiādimāha. Āpattito vuṭṭhānassa ādimhi ceva sese ca icchito saṅgho āpattiyāva icchito nāma hotīti ayamettha adhippāyo. Āpattivuṭṭhānanti āpattito vuṭṭhānaṃ, anāpattikabhāvūpagamananti attho.
ទកសោតន្តិ បស្សាវមគ្គំ, អង្គជាតប្បទេសន្តិ វុត្តំ ហោតិ។ យទិ ឯវំ អថ កស្មា អដ្ឋកថាយំ ‘‘ទកសោតំ ឱតិណ្ណមត្តេ’’តិ វុត្តន្តិ អាហ ‘‘ឋានតោ បន ចុត’’ន្តិអាទិ។ អវស្សមេវ ទកសោតំ ឱតរតិ អធិវាសេត្វា អន្តរា និវារេតុំ អសក្កុណេយ្យត្តា។ ទកសោតោរោហនតោ (សារត្ថ. ដី. ២.២៣៦-២៣៧) បដ្ឋាយ បន ឧបាទិន្នតោ វិនិមុត្តត្តា សម្ភវរូបំ ឧតុសមុដ្ឋានមេវ អវសិស្សតិ, សេសំ តិសមុដ្ឋានំ នត្ថីតិ វេទិតព្ពំ។ តស្មាតិ យស្មា ឋានតោ ចុតំ ទកសោតំ ឱតរតិ, តស្មា។
Dakasotanti passāvamaggaṃ, aṅgajātappadesanti vuttaṃ hoti. Yadi evaṃ atha kasmā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘dakasotaṃ otiṇṇamatte’’ti vuttanti āha ‘‘ṭhānato pana cuta’’ntiādi. Avassameva dakasotaṃ otarati adhivāsetvā antarā nivāretuṃ asakkuṇeyyattā. Dakasotorohanato (sārattha. ṭī. 2.236-237) paṭṭhāya pana upādinnato vinimuttattā sambhavarūpaṃ utusamuṭṭhānameva avasissati, sesaṃ tisamuṭṭhānaṃ natthīti veditabbaṃ. Tasmāti yasmā ṭhānato cutaṃ dakasotaṃ otarati, tasmā.
អមោចនាធិប្បាយស្សាតិ ភេសជ្ជេន និមិត្តំ អាលិម្បន្តស្ស ឧច្ចារាទីនិ វា ករោន្តស្ស។ សុបិនំ បស្សន្តស្សាតិ (បារា. អដ្ឋ. ២.២៣៧) ធាតុក្ខោភតោ វា អនុភូតបុព្ពតោ វា ទេវតោបសំហារតោ វា បុព្ពនិមិត្តតោ វាតិ ឥមេហិ ចតូហិ ការណេហិ សុបិនំ បស្សន្តស្ស។ កិំ បនេតំ បស្សន្តោ សុត្តោ បស្សតិ, បដិពុទ្ធោ, ឧទាហុ នេវ សុត្តោ, ន បដិពុទ្ធោតិ? កិញ្ចេត្ថ – យទិ តាវ សុត្តោ បស្សតិ, អភិធម្មវិរោធោ អាបជ្ជតិ។ ភវង្គចិត្តេន ហិ សុបតិ, តំ រូបនិមិត្តាទិអារម្មណំ វា រាគាទិសម្បយុត្តំ វា ន ហោតិ។ សុបិនំ បស្សន្តស្ស ច ឦទិសានិ ចិត្តានិ ឧប្បជ្ជន្តិ។ អថ បដិពុទ្ធោ បស្សតិ, វិនយវិរោធោ អាបជ្ជតិ។ យញ្ហិ បដិពុទ្ធោ បស្សតិ, តំ សព្ពោហារិកចិត្តេន បស្សតិ។ សព្ពោហារិកចិត្តេន ច កតេ វីតិក្កមេ អនាបត្តិ នាម នត្ថិ។ សុបិនំ បស្សន្តេន បន កតេបិ វីតិក្កមេ ឯកន្តំ អនាបត្តិ ឯវ។ អថ នេវ សុត្តោ ន បដិពុទ្ធោ បស្សតិ, កោ នាម បស្សតិ, ឯវញ្ច សតិ សុបិនស្ស អភាវោវ អាបជ្ជតីតិ? ន អភាវោ, កស្មា? យស្មា កបិមិទ្ធបរេតោ បស្សតិ។ វុត្តញ្ហេតំ ‘‘កបិមិទ្ធបរេតោ ខោ មហារាជ សុបិនំ បស្សតី’’តិ (មិ. ប. ៥.៣.៥)។ កបិមិទ្ធបរេតោតិ មក្កដនិទ្ទាយ យុត្តោ។ យថា ហិ មក្កដស្ស និទ្ទា លហុបរិវត្តា ហោតិ, ឯវំ យា និទ្ទា បុនប្បុនំ កុសលាទិចិត្តវោកិណ្ណត្តា លហុបរិវត្តា, យស្សា បវត្តិយំ បុនប្បុនំ ភវង្គតោ ឧត្តរណំ ហោតិ, តាយ យុត្តោ សុបិនំ បស្សតិ។ យស្ស ច ឯវំ បស្សន្តស្ស សុបិនេ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវន្តស្ស វិយ, កាយសំសគ្គាទីនិ អាបជ្ជន្តស្ស វិយ ច សុបិនន្តេនេវ ការណេន អសុចិ មុច្ចតិ, តស្សបិ អនាបត្តិ។ សុបិនេ (បារា. អដ្ឋ. ២.២៦២) បន ឧប្បន្នាយ អស្សាទចេតនាយ សចស្ស វិសយោ ហោតិ, និច្ចលេន ភវិតព្ពំ, ន ហត្ថេន និមិត្តំ កីឡាបេតព្ពំ។ កាសាវបច្ចត្ថរណរក្ខណត្ថំ បន ហត្ថបុដេន គហេត្វា ជគ្គនត្ថាយ ឧទកដ្ឋានំ គន្តុំ វដ្ដតិ។
Amocanādhippāyassāti bhesajjena nimittaṃ ālimpantassa uccārādīni vā karontassa. Supinaṃ passantassāti (pārā. aṭṭha. 2.237) dhātukkhobhato vā anubhūtapubbato vā devatopasaṃhārato vā pubbanimittato vāti imehi catūhi kāraṇehi supinaṃ passantassa. Kiṃ panetaṃ passanto sutto passati, paṭibuddho, udāhu neva sutto, na paṭibuddhoti? Kiñcettha – yadi tāva sutto passati, abhidhammavirodho āpajjati. Bhavaṅgacittena hi supati, taṃ rūpanimittādiārammaṇaṃ vā rāgādisampayuttaṃ vā na hoti. Supinaṃ passantassa ca īdisāni cittāni uppajjanti. Atha paṭibuddho passati, vinayavirodho āpajjati. Yañhi paṭibuddho passati, taṃ sabbohārikacittena passati. Sabbohārikacittena ca kate vītikkame anāpatti nāma natthi. Supinaṃ passantena pana katepi vītikkame ekantaṃ anāpatti eva. Atha neva sutto na paṭibuddho passati, ko nāma passati, evañca sati supinassa abhāvova āpajjatīti? Na abhāvo, kasmā? Yasmā kapimiddhapareto passati. Vuttañhetaṃ ‘‘kapimiddhapareto kho mahārāja supinaṃ passatī’’ti (mi. pa. 5.3.5). Kapimiddhaparetoti makkaṭaniddāya yutto. Yathā hi makkaṭassa niddā lahuparivattā hoti, evaṃ yā niddā punappunaṃ kusalādicittavokiṇṇattā lahuparivattā, yassā pavattiyaṃ punappunaṃ bhavaṅgato uttaraṇaṃ hoti, tāya yutto supinaṃ passati. Yassa ca evaṃ passantassa supine methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa viya, kāyasaṃsaggādīni āpajjantassa viya ca supinanteneva kāraṇena asuci muccati, tassapi anāpatti. Supine (pārā. aṭṭha. 2.262) pana uppannāya assādacetanāya sacassa visayo hoti, niccalena bhavitabbaṃ, na hatthena nimittaṃ kīḷāpetabbaṃ. Kāsāvapaccattharaṇarakkhaṇatthaṃ pana hatthapuṭena gahetvā jagganatthāya udakaṭṭhānaṃ gantuṃ vaṭṭati.
សុក្កវិស្សដ្ឋិសិក្ខាបទវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
