| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ကင္ခာဝိတရဏီ-အဘိနဝ-ဋီကာ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
သင္ဃာဒိသေသကဏ္ဍံ
Saṅghādisesakaṇḍaṃ
ပိယဝစနေန အာလပနန္တိ ပိယာယိတဗ္ဗဝစနေနာလပနံ, သာဓူနံ သမာလပနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သာဓဝော ဟိ ပရေ ‘‘ဘောန္တော’’တိ ဝာ ‘‘ဒေဝာနံပိယာ’’တိ ဝာ ‘‘ဘဒ္ရဘဝ’’န္တိ ဝာ ‘‘အာယသ္မန္တော’’တိ ဝာ သမာလပန္တိ။
Piyavacanenaālapananti piyāyitabbavacanenālapanaṃ, sādhūnaṃ samālapananti vuttaṃ hoti. Sādhavo hi pare ‘‘bhonto’’ti vā ‘‘devānaṃpiyā’’ti vā ‘‘bhadrabhava’’nti vā ‘‘āyasmanto’’ti vā samālapanti.
၁. သုက္ကဝိသ္သဋ္ဌိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
1. Sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā
သံ-သဒ္ဒော ဝိဇ္ဇမာနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘သံဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ စေတနာတိ ဝီတိက္ကမဝသပ္ပဝတ္တာ ပုဗ္ဗဘာဂစေတနာ, မောစနသ္သာဒစေတနာတိ အတ္ထော။ အသ္သာတိ သုက္ကဝိသ္သဋ္ဌိယာ။ အညပဒတ္ထသမာသေနေဝ သုက္ကဝိသ္သဋ္ဌိယာ ဝုတ္တတ္တာ ဣက-သဒ္ဒသ္သ ဝိသုံ အတ္ထော နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘သဉ္စေတနာဝ သဉ္စေတနိကာ’’တိ။ ဣဒာနိ ဣက-သဒ္ဒောဝ အတ္ထိအတ္ထံ ပကာသေတီတိ ဒသ္သေန္တော ‘‘သဉ္စေတနာ ဝာ’’တိအာဒိမာဟ။ သံဝိဇ္ဇမာနာ စေတနာ သဉ္စေတနာ။ သုက္ကသ္သာတိ သမ္ဘဝသ္သ။ ဝိသဋ္ဌီတိ ဝိသ္သဂ္ဂော။
Saṃ-saddo vijjamānatthoti āha ‘‘saṃvijjatī’’ti. Cetanāti vītikkamavasappavattā pubbabhāgacetanā, mocanassādacetanāti attho. Assāti sukkavissaṭṭhiyā. Aññapadatthasamāseneva sukkavissaṭṭhiyā vuttattā ika-saddassa visuṃ attho natthīti āha ‘‘sañcetanāva sañcetanikā’’ti. Idāni ika-saddova atthiatthaṃ pakāsetīti dassento ‘‘sañcetanā vā’’tiādimāha. Saṃvijjamānā cetanā sañcetanā. Sukkassāti sambhavassa. Visaṭṭhīti vissaggo.
ဣဒာနိ တံ ယသ္မိံ ကာလေ မောစေတိ, ယေနာဓိပ္ပာယေန မောစေတိ, ယေန စောပာယေန မောစေတိ, ယဉ္စ တသ္သ အဓိပ္ပာယသ္သ ဝတ္ထု, တံ သဗ္ဗံ သင္ခေပတော ဝိဘာဝေတ္ဝာ သရူပတော တံ ဝိသဋ္ဌိံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ရာဂူပတ္ထမ္ဘာဒီသူ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ရာဂသ္သ ဗလဝဘာဝော, ရာဂေန ဝာ အင္ဂဇာတသ္သူပတ္ထမ္ဘော ထဒ္ဓဘာဝော ရာဂူပတ္ထမ္ဘော, သော အာဒိ ယေသံ တေ ရာဂူပတ္ထမ္ဘာဒယော, တေသု ရာဂူပတ္ထမ္ဘာဒီသု။ အာဒိသဒ္ဒေန (ပာရာ. ၂၃၈) ဝစ္စူပတ္ထမ္ဘပသ္သာဝူပတ္ထမ္ဘဝာတူပတ္ထမ္ဘဥစ္စာလိင္ဂပာဏကဒဋ္ဌူပတ္ထမ္ဘာနံ ဂဟဏံ။ ကမ္မညတံ ပတ္တေတိ မောစနကမ္မက္ခမတာယ ကမ္မနိယတံ ပတ္တေ, အဇ္ဈတ္တရူပာဒီသု ဥပက္ကမာရဟဘာဝံ ပတ္တေတိ အတ္ထော။ အရောဂသ္သ ဘာဝော အာရောဂ္ယံ, တံ အာဒိ ယေသံ တေ အာရောဂ္ယာဒယော, တေသု အာရောဂ္ယာဒီသု။ အာဒိသဒ္ဒေန သုခဘေသဇ္ဇဒာနပုညယညသဂ္ဂဗီဇဝီမံသဒဝာနံ ဂဟဏံ။ အဇ္ဈတ္တရူပံ အဇ္ဈတ္တံ ဥပာဒိန္နရူပံ, တံ အာဒိ ယေသံ တေ အဇ္ဈတ္တရူပာဒယော, တေသု။ အာဒိသဒ္ဒေန ဗဟိဒ္ဓာရူပအဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓာရူပအာကာသေကဋိကမ္ပနာနံ ဂဟဏံ။ မောစနေ အသ္သာဒော သုခဝေဒနာ မောစနသ္သာဒော, မောစနတ္ထံ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တရာဂော, သမ္ပယုတ္တအသ္သာဒသီသေန စေတ္ထ ရာဂော ဝုတ္တော, တေန သမ္ပယုတ္တာ စေတနာ မောစနသ္သာဒစေတနာ, တာယ ။ ဣမိနာ မုစ္စနသ္သာဒော (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၂၄၀) မုတ္တသ္သာဒော မေထုနသ္သာဒော ဖသ္သသ္သာဒော ကဏ္ဍုဝနသ္သာဒော ဒသ္သနသ္သာဒော နိသဇ္ဇသ္သာဒော ဝာစသ္သာဒော ဂေဟသိတပေမံ ဝနဘင္ဂိယန္တိ ဣမေဟိ သမ္ပယုတ္တာ စေတနာယော ပဋိက္ခိပတိ, တာဟိ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမန္တသ္သ မုတ္တေပိ အနာပတ္တိ။ ‘‘နိမိတ္တေ ဥပက္ကမန္တသ္သာ’’တိ ဣမိနာ ပန ဦရုမဒ္ဒာပနာဒီနိ ပဋိက္ခိပတိ။ တေန ဟိ သတိပိ မောစနသ္သာဒေ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမာဘာဝတော မုတ္တေပိ အနာပတ္တိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ သမန္တပာသာဒိကာယံ ‘‘သာ စ ခော နိမိတ္တေ ဥပက္ကမန္တသ္သေဝ, ဟတ္ထပရိကမ္မပာဒပရိကမ္မဂတ္တပရိကမ္မကရဏေန သစေပိ အသုစိ မုစ္စတိ, အနာပတ္တီ’’တိ။
Idāni taṃ yasmiṃ kāle moceti, yenādhippāyena moceti, yena copāyena moceti, yañca tassa adhippāyassa vatthu, taṃ sabbaṃ saṅkhepato vibhāvetvā sarūpato taṃ visaṭṭhiṃ dassetuṃ ‘‘rāgūpatthambhādīsū’’tiādimāha. Tattha rāgassa balavabhāvo, rāgena vā aṅgajātassūpatthambho thaddhabhāvo rāgūpatthambho, so ādi yesaṃ te rāgūpatthambhādayo, tesu rāgūpatthambhādīsu. Ādisaddena (pārā. 238) vaccūpatthambhapassāvūpatthambhavātūpatthambhauccāliṅgapāṇakadaṭṭhūpatthambhānaṃ gahaṇaṃ. Kammaññataṃ patteti mocanakammakkhamatāya kammaniyataṃ patte, ajjhattarūpādīsu upakkamārahabhāvaṃ patteti attho. Arogassa bhāvo ārogyaṃ, taṃ ādi yesaṃ te ārogyādayo, tesu ārogyādīsu. Ādisaddena sukhabhesajjadānapuññayaññasaggabījavīmaṃsadavānaṃ gahaṇaṃ. Ajjhattarūpaṃ ajjhattaṃ upādinnarūpaṃ, taṃ ādi yesaṃ te ajjhattarūpādayo, tesu. Ādisaddena bahiddhārūpaajjhattabahiddhārūpaākāsekaṭikampanānaṃ gahaṇaṃ. Mocane assādo sukhavedanā mocanassādo, mocanatthaṃ pubbabhāge pavattarāgo, sampayuttaassādasīsena cettha rāgo vutto, tena sampayuttā cetanā mocanassādacetanā, tāya . Iminā muccanassādo (pārā. aṭṭha. 2.240) muttassādo methunassādo phassassādo kaṇḍuvanassādo dassanassādo nisajjassādo vācassādo gehasitapemaṃ vanabhaṅgiyanti imehi sampayuttā cetanāyo paṭikkhipati, tāhi nimitte upakkamantassa muttepi anāpatti. ‘‘Nimitte upakkamantassā’’ti iminā pana ūrumaddāpanādīni paṭikkhipati. Tena hi satipi mocanassāde nimitte upakkamābhāvato muttepi anāpatti. Vuttañhetaṃ samantapāsādikāyaṃ ‘‘sā ca kho nimitte upakkamantasseva, hatthaparikammapādaparikammagattaparikammakaraṇena sacepi asuci muccati, anāpattī’’ti.
အာသယဓာတုနာနာတ္တတောတိ ပိတ္တသေမ္ဟပုဗ္ဗလောဟိတာသယာနဉ္စေဝ ပထဝီဓာတုအာဒီနဉ္စ စတုန္နံ ဓာတူနံ, ရသသောဏိတာဒီနံ ဝာ သတ္တန္နံ ဓာတူနံ နာနာတ္တတော။ ဌာနာ စာဝနာတိ သုက္ကသ္သ ယံ ဌာနံ, တတော စုတိ။ သုက္ကသ္သ ဟိ ဝတ္ထိသီသံ ကဋိ ကာယောတိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၂၃၇) တိဓာ ဌာနံ ပကပ္ပေန္တိ။ ဧကော ကိရာစရိယော ‘‘ဝတ္ထိသီသံ သုက္ကသ္သ ဌာန’’န္တိ အာဟ, ဧကော ‘‘ကဋီ’’တိ, ဧကော ‘‘သကလော ကာယော’’တိ။ တေသု တတိယသ္သ ဘာသိတံ သုဘာသိတံ။ ကေသလောမနခဒန္တာနဉ္ဟိ မံသဝိနိမုတ္တဋ္ဌာနံ, ဥစ္စာရပသ္သာဝခေဠသိင္ဃာဏိကာ, ထဒ္ဓသုက္ခစမ္မာနိ စ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ အဝသေသော ဆဝိမံသလောဟိတာနုဂတော သဗ္ဗောပိ ကာယော ကာယပ္ပသာဒဘာဝဇီဝိတိန္ဒ္ရိယာဗဒ္ဓပိတ္တာနံ, သမ္ဘဝသ္သ စ ဌာနမေဝ။ တထာ ဟိ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနေနာဘိဘူတာနံ ဟတ္ထီနံ ဥဘောဟိ ကဏ္ဏစူဠိကာဟိ သမ္ဘဝော နိက္ခမတိ။
Āsayadhātunānāttatoti pittasemhapubbalohitāsayānañceva pathavīdhātuādīnañca catunnaṃ dhātūnaṃ, rasasoṇitādīnaṃ vā sattannaṃ dhātūnaṃ nānāttato. Ṭhānā cāvanāti sukkassa yaṃ ṭhānaṃ, tato cuti. Sukkassa hi vatthisīsaṃ kaṭi kāyoti (pārā. aṭṭha. 2.237) tidhā ṭhānaṃ pakappenti. Eko kirācariyo ‘‘vatthisīsaṃ sukkassa ṭhāna’’nti āha, eko ‘‘kaṭī’’ti, eko ‘‘sakalo kāyo’’ti. Tesu tatiyassa bhāsitaṃ subhāsitaṃ. Kesalomanakhadantānañhi maṃsavinimuttaṭṭhānaṃ, uccārapassāvakheḷasiṅghāṇikā, thaddhasukkhacammāni ca vajjetvā avaseso chavimaṃsalohitānugato sabbopi kāyo kāyappasādabhāvajīvitindriyābaddhapittānaṃ, sambhavassa ca ṭhānameva. Tathā hi rāgapariyuṭṭhānenābhibhūtānaṃ hatthīnaṃ ubhohi kaṇṇacūḷikāhi sambhavo nikkhamati.
ဧတ္ထ စ ‘‘ရာဂူပတ္ထမ္ဘာဒီသူ’’တိအာဒိနာ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၂၃၇) ကာလော ဒသ္သိတော။ ရာဂူပတ္ထမ္ဘာဒိကာလေသု ဟိ အင္ဂဇာတံ ကမ္မနိယံ ဟောတိ။ ယသ္သ ကမ္မနိယတ္တေ သတိ မောစေတိ, ဣတော ပရံ အညော ကာလော နတ္ထိ။ န ဟိ ဝိနာ ရာဂူပတ္ထမ္ဘာဒီဟိ ပုဗ္ဗဏ္ဟာဒယော ကာလဘေဒာ မောစနေ နိမိတ္တံ ဟောန္တိ။ ‘‘အာရောဂ္ယာဒီသူ’’တိအာဒိနာ ပန အဓိပ္ပာယော ဒသ္သိတော။ ဧဝရူပေန ဟိ အဓိပ္ပာယဘေဒေန မောစေတိ, န အညထာ။ ‘‘အဇ္ဈတ္တရူပာဒီသူ’’တိအာဒိနာ ဥပာယော ဒသ္သိတော။ အဇ္ဈတ္တရူပေ ဝာ ဟိ မောစေယ္ယ, ဗဟိဒ္ဓာရူပေ ဝာ, ဥဘယတ္ထ ဝာ, အာကာသေ ဝာ ကဋိံ ကမ္ပေန္တော, ဣတော ပရံ အညော ဥပာယော နတ္ထိ။ နီလာဒိဝသေနာ’’တိအာဒီဟိ ပန ဒသဟိ နဝမသ္သ အဓိပ္ပာယသ္သ ဝတ္ထု ဒသ္သိတံ။ ဝီမံသန္တော ဟိ နီလာဒီသု အညတရဝသေန ဝီမံသတိ, န တေဟိ ဝိနိမုတ္တန္တိ။ ‘‘ဌာနာ စာဝနာ’’တိ ဣမိနာ ပန အတ္ထတော ဝိသ္သဋ္ဌိ ဒသ္သိတာ ။ ယထာဟ ‘‘ဝိသ္သဋ္ဌီတိ ဌာနတော စာဝနာ ဝုစ္စတီ’’တိ (ပာရာ. ၂၃၇)။ သာ စာယံ တသ္သ သုက္ကသ္သ ဌာနာ စာဝနာ ရာဂဝသေန။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ကထာဝတ္ထုအဋ္ဌကထာယံ ‘‘သုက္ကဝိသ္သဋ္ဌိ နာမ ရာဂသမုဋ္ဌာနာ ဟောတီ’’တိ (ကထာ. အဋ္ဌ. ၃၀၇)။ အညတ္ရ သုပိနန္တာတိ သုပိနော ဧဝ သုပိနန္တော, တံ ဌပေတ္ဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ယာ သုပိနေ’’တိအာဒိ။ သင္ဃာဒိသေသောတိ ဣမသ္သ အာပတ္တိနိကာယသ္သ နာမံ။ တေနာဟ ‘‘ယာ အညတ္ရ သုပိနန္တာ’’တိအာဒိ။ အာပတ္တိနိကာယောတိ အာပတ္တိသမူဟော။ ကိဉ္စာပိ အယံ ဧကာဝ အာပတ္တိ, ရုဠ္ဟိသဒ္ဒေန, ပန အဝယဝေ သမူဟဝောဟာရေန ဝာ ‘‘နိကာယော’’တိ ဝုတ္တော ‘‘ဧကော ဝေဒနာက္ခန္ဓော, ဧကော ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု ဝိယ။
Ettha ca ‘‘rāgūpatthambhādīsū’’tiādinā (pārā. aṭṭha. 2.237) kālo dassito. Rāgūpatthambhādikālesu hi aṅgajātaṃ kammaniyaṃ hoti. Yassa kammaniyatte sati moceti, ito paraṃ añño kālo natthi. Na hi vinā rāgūpatthambhādīhi pubbaṇhādayo kālabhedā mocane nimittaṃ honti. ‘‘Ārogyādīsū’’tiādinā pana adhippāyo dassito. Evarūpena hi adhippāyabhedena moceti, na aññathā. ‘‘Ajjhattarūpādīsū’’tiādinā upāyo dassito. Ajjhattarūpe vā hi moceyya, bahiddhārūpe vā, ubhayattha vā, ākāse vā kaṭiṃ kampento, ito paraṃ añño upāyo natthi. Nīlādivasenā’’tiādīhi pana dasahi navamassa adhippāyassa vatthu dassitaṃ. Vīmaṃsanto hi nīlādīsu aññataravasena vīmaṃsati, na tehi vinimuttanti. ‘‘Ṭhānā cāvanā’’ti iminā pana atthato vissaṭṭhi dassitā . Yathāha ‘‘vissaṭṭhīti ṭhānato cāvanā vuccatī’’ti (pārā. 237). Sā cāyaṃ tassa sukkassa ṭhānā cāvanā rāgavasena. Vuttañhetaṃ kathāvatthuaṭṭhakathāyaṃ ‘‘sukkavissaṭṭhi nāma rāgasamuṭṭhānā hotī’’ti (kathā. aṭṭha. 307). Aññatra supinantāti supino eva supinanto, taṃ ṭhapetvāti vuttaṃ hoti. Tenāha ‘‘yā supine’’tiādi. Saṅghādisesoti imassa āpattinikāyassa nāmaṃ. Tenāha ‘‘yā aññatra supinantā’’tiādi. Āpattinikāyoti āpattisamūho. Kiñcāpi ayaṃ ekāva āpatti, ruḷhisaddena, pana avayave samūhavohārena vā ‘‘nikāyo’’ti vutto ‘‘eko vedanākkhandho, eko viññāṇakkhandho’’tiādīsu viya.
အသ္သာတိ (သာရတ္ထ. ဋီ. ၂.၁၆ သံဃာဒိသေသကဏ္ဍ) အာပတ္တိနိကာယသ္သ။ နနု စ အယုတ္တောယံ နိဒ္ဒေသော ‘‘သင္ဃော အာဒိမ္ဟိ စေဝ သေသေ စ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော အသ္သာ’’တိ။ န ဟိ အာပတ္တိနိကာယသ္သ အာဒိမ္ဟိ စေဝ သေသေ စ သင္ဃော ဣစ္ဆိတော, ကိဉ္စရဟိ ဝုဋ္ဌာနသ္သာတိ ဣမံ စောဒနံ မနသိ နိဓာယ ယထာ န ဝိရုဇ္ဈတိ, တထာ အဓိပ္ပာယံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိအာဒိမာဟ။ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနသ္သ အာဒိမ္ဟိ စေဝ သေသေ စ ဣစ္ဆိတော သင္ဃော အာပတ္တိယာဝ ဣစ္ဆိတော နာမ ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနန္တိ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ, အနာပတ္တိကဘာဝူပဂမနန္တိ အတ္ထော။
Assāti (sārattha. ṭī. 2.16 saṃghādisesakaṇḍa) āpattinikāyassa. Nanu ca ayuttoyaṃ niddeso ‘‘saṅgho ādimhi ceva sese ca icchitabbo assā’’ti. Na hi āpattinikāyassa ādimhi ceva sese ca saṅgho icchito, kiñcarahi vuṭṭhānassāti imaṃ codanaṃ manasi nidhāya yathā na virujjhati, tathā adhippāyaṃ vivarituṃ ‘‘kiṃ vuttaṃ hotī’’tiādimāha. Āpattito vuṭṭhānassa ādimhi ceva sese ca icchito saṅgho āpattiyāva icchito nāma hotīti ayamettha adhippāyo. Āpattivuṭṭhānanti āpattito vuṭṭhānaṃ, anāpattikabhāvūpagamananti attho.
ဒကသောတန္တိ ပသ္သာဝမဂ္ဂံ, အင္ဂဇာတပ္ပဒေသန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယဒိ ဧဝံ အထ ကသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဒကသောတံ ဩတိဏ္ဏမတ္တေ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဌာနတော ပန စုတ’’န္တိအာဒိ။ အဝသ္သမေဝ ဒကသောတံ ဩတရတိ အဓိဝာသေတ္ဝာ အန္တရာ နိဝာရေတုံ အသက္ကုဏေယ္ယတ္တာ။ ဒကသောတောရောဟနတော (သာရတ္ထ. ဋီ. ၂.၂၃၆-၂၃၇) ပဋ္ဌာယ ပန ဥပာဒိန္နတော ဝိနိမုတ္တတ္တာ သမ္ဘဝရူပံ ဥတုသမုဋ္ဌာနမေဝ အဝသိသ္သတိ, သေသံ တိသမုဋ္ဌာနံ နတ္ထီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဌာနတော စုတံ ဒကသောတံ ဩတရတိ, တသ္မာ။
Dakasotanti passāvamaggaṃ, aṅgajātappadesanti vuttaṃ hoti. Yadi evaṃ atha kasmā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘dakasotaṃ otiṇṇamatte’’ti vuttanti āha ‘‘ṭhānato pana cuta’’ntiādi. Avassameva dakasotaṃ otarati adhivāsetvā antarā nivāretuṃ asakkuṇeyyattā. Dakasotorohanato (sārattha. ṭī. 2.236-237) paṭṭhāya pana upādinnato vinimuttattā sambhavarūpaṃ utusamuṭṭhānameva avasissati, sesaṃ tisamuṭṭhānaṃ natthīti veditabbaṃ. Tasmāti yasmā ṭhānato cutaṃ dakasotaṃ otarati, tasmā.
အမောစနာဓိပ္ပာယသ္သာတိ ဘေသဇ္ဇေန နိမိတ္တံ အာလိမ္ပန္တသ္သ ဥစ္စာရာဒီနိ ဝာ ကရောန္တသ္သ။ သုပိနံ ပသ္သန္တသ္သာတိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၂၃၇) ဓာတုက္ခောဘတော ဝာ အနုဘူတပုဗ္ဗတော ဝာ ဒေဝတောပသံဟာရတော ဝာ ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော ဝာတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သုပိနံ ပသ္သန္တသ္သ။ ကိံ ပနေတံ ပသ္သန္တော သုတ္တော ပသ္သတိ, ပဋိဗုဒ္ဓော, ဥဒာဟု နေဝ သုတ္တော, န ပဋိဗုဒ္ဓောတိ? ကိဉ္စေတ္ထ – ယဒိ တာဝ သုတ္တော ပသ္သတိ, အဘိဓမ္မဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ။ ဘဝင္ဂစိတ္တေန ဟိ သုပတိ, တံ ရူပနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏံ ဝာ ရာဂာဒိသမ္ပယုတ္တံ ဝာ န ဟောတိ။ သုပိနံ ပသ္သန္တသ္သ စ ဤဒိသာနိ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အထ ပဋိဗုဒ္ဓော ပသ္သတိ, ဝိနယဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ။ ယဉ္ဟိ ပဋိဗုဒ္ဓော ပသ္သတိ, တံ သဗ္ဗောဟာရိကစိတ္တေန ပသ္သတိ။ သဗ္ဗောဟာရိကစိတ္တေန စ ကတေ ဝီတိက္ကမေ အနာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ သုပိနံ ပသ္သန္တေန ပန ကတေပိ ဝီတိက္ကမေ ဧကန္တံ အနာပတ္တိ ဧဝ။ အထ နေဝ သုတ္တော န ပဋိဗုဒ္ဓော ပသ္သတိ, ကော နာမ ပသ္သတိ, ဧဝဉ္စ သတိ သုပိနသ္သ အဘာဝောဝ အာပဇ္ဇတီတိ? န အဘာဝော, ကသ္မာ? ယသ္မာ ကပိမိဒ္ဓပရေတော ပသ္သတိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ‘‘ကပိမိဒ္ဓပရေတော ခော မဟာရာဇ သုပိနံ ပသ္သတီ’’တိ (မိ. ပ. ၅.၃.၅)။ ကပိမိဒ္ဓပရေတောတိ မက္ကဋနိဒ္ဒာယ ယုတ္တော။ ယထာ ဟိ မက္ကဋသ္သ နိဒ္ဒာ လဟုပရိဝတ္တာ ဟောတိ, ဧဝံ ယာ နိဒ္ဒာ ပုနပ္ပုနံ ကုသလာဒိစိတ္တဝောကိဏ္ဏတ္တာ လဟုပရိဝတ္တာ, ယသ္သာ ပဝတ္တိယံ ပုနပ္ပုနံ ဘဝင္ဂတော ဥတ္တရဏံ ဟောတိ, တာယ ယုတ္တော သုပိနံ ပသ္သတိ။ ယသ္သ စ ဧဝံ ပသ္သန္တသ္သ သုပိနေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တသ္သ ဝိယ, ကာယသံသဂ္ဂာဒီနိ အာပဇ္ဇန္တသ္သ ဝိယ စ သုပိနန္တေနေဝ ကာရဏေန အသုစိ မုစ္စတိ, တသ္သပိ အနာပတ္တိ။ သုပိနေ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၂၆၂) ပန ဥပ္ပန္နာယ အသ္သာဒစေတနာယ သစသ္သ ဝိသယော ဟောတိ, နိစ္စလေန ဘဝိတဗ္ဗံ, န ဟတ္ထေန နိမိတ္တံ ကီဠာပေတဗ္ဗံ။ ကာသာဝပစ္စတ္ထရဏရက္ခဏတ္ထံ ပန ဟတ္ထပုဋေန ဂဟေတ္ဝာ ဇဂ္ဂနတ္ထာယ ဥဒကဋ္ဌာနံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။
Amocanādhippāyassāti bhesajjena nimittaṃ ālimpantassa uccārādīni vā karontassa. Supinaṃ passantassāti (pārā. aṭṭha. 2.237) dhātukkhobhato vā anubhūtapubbato vā devatopasaṃhārato vā pubbanimittato vāti imehi catūhi kāraṇehi supinaṃ passantassa. Kiṃ panetaṃ passanto sutto passati, paṭibuddho, udāhu neva sutto, na paṭibuddhoti? Kiñcettha – yadi tāva sutto passati, abhidhammavirodho āpajjati. Bhavaṅgacittena hi supati, taṃ rūpanimittādiārammaṇaṃ vā rāgādisampayuttaṃ vā na hoti. Supinaṃ passantassa ca īdisāni cittāni uppajjanti. Atha paṭibuddho passati, vinayavirodho āpajjati. Yañhi paṭibuddho passati, taṃ sabbohārikacittena passati. Sabbohārikacittena ca kate vītikkame anāpatti nāma natthi. Supinaṃ passantena pana katepi vītikkame ekantaṃ anāpatti eva. Atha neva sutto na paṭibuddho passati, ko nāma passati, evañca sati supinassa abhāvova āpajjatīti? Na abhāvo, kasmā? Yasmā kapimiddhapareto passati. Vuttañhetaṃ ‘‘kapimiddhapareto kho mahārāja supinaṃ passatī’’ti (mi. pa. 5.3.5). Kapimiddhaparetoti makkaṭaniddāya yutto. Yathā hi makkaṭassa niddā lahuparivattā hoti, evaṃ yā niddā punappunaṃ kusalādicittavokiṇṇattā lahuparivattā, yassā pavattiyaṃ punappunaṃ bhavaṅgato uttaraṇaṃ hoti, tāya yutto supinaṃ passati. Yassa ca evaṃ passantassa supine methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa viya, kāyasaṃsaggādīni āpajjantassa viya ca supinanteneva kāraṇena asuci muccati, tassapi anāpatti. Supine (pārā. aṭṭha. 2.262) pana uppannāya assādacetanāya sacassa visayo hoti, niccalena bhavitabbaṃ, na hatthena nimittaṃ kīḷāpetabbaṃ. Kāsāvapaccattharaṇarakkhaṇatthaṃ pana hatthapuṭena gahetvā jagganatthāya udakaṭṭhānaṃ gantuṃ vaṭṭati.
သုက္ကဝိသ္သဋ္ဌိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
