| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-අභිනව-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
සඞ්‌ඝාදිසෙසකණ්‌ඩං
Saṅghādisesakaṇḍaṃ
පියවචනෙන ආලපනන්‌ති පියායිතබ්‌බවචනෙනාලපනං, සාධූනං සමාලපනන්‌ති වුත්‌තං හොති. සාධවො හි පරෙ ‘‘භොන්‌තො’’ති වා ‘‘දෙවානංපියා’’ති වා ‘‘භද්‍රභව’’න්‌ති වා ‘‘ආයස්‌මන්‌තො’’ති වා සමාලපන්‌ති.
Piyavacanenaālapananti piyāyitabbavacanenālapanaṃ, sādhūnaṃ samālapananti vuttaṃ hoti. Sādhavo hi pare ‘‘bhonto’’ti vā ‘‘devānaṃpiyā’’ti vā ‘‘bhadrabhava’’nti vā ‘‘āyasmanto’’ti vā samālapanti.
1. සුක්‌කවිස්‌සට්‌ඨිසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
1. Sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā
සං-සද්‌දො විජ්‌ජමානත්‌ථොති ආහ ‘‘සංවිජ්‌ජතී’’ති. චෙතනාති වීතික්‌කමවසප්‌පවත්‌තා පුබ්‌බභාගචෙතනා, මොචනස්‌සාදචෙතනාති අත්‌ථො. අස්‌සාති සුක්‌කවිස්‌සට්‌ඨියා. අඤ්‌ඤපදත්‌ථසමාසෙනෙව සුක්‌කවිස්‌සට්‌ඨියා වුත්‌තත්‌තා ඉක-සද්‌දස්‌ස විසුං අත්‌ථො නත්‌ථීති ආහ ‘‘සඤ්‌චෙතනාව සඤ්‌චෙතනිකා’’ති. ඉදානි ඉක-සද්‌දොව අත්‌ථිඅත්‌ථං පකාසෙතීති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘සඤ්‌චෙතනා වා’’තිආදිමාහ. සංවිජ්‌ජමානා චෙතනා සඤ්‌චෙතනා. සුක්‌කස්‌සාති සම්‌භවස්‌ස. විසට්‌ඨීති විස්‌සග්‌ගො.
Saṃ-saddo vijjamānatthoti āha ‘‘saṃvijjatī’’ti. Cetanāti vītikkamavasappavattā pubbabhāgacetanā, mocanassādacetanāti attho. Assāti sukkavissaṭṭhiyā. Aññapadatthasamāseneva sukkavissaṭṭhiyā vuttattā ika-saddassa visuṃ attho natthīti āha ‘‘sañcetanāva sañcetanikā’’ti. Idāni ika-saddova atthiatthaṃ pakāsetīti dassento ‘‘sañcetanā vā’’tiādimāha. Saṃvijjamānā cetanā sañcetanā. Sukkassāti sambhavassa. Visaṭṭhīti vissaggo.
ඉදානි තං යස්‌මිං කාලෙ මොචෙති, යෙනාධිප්‌පායෙන මොචෙති, යෙන චොපායෙන මොචෙති, යඤ්‌ච තස්‌ස අධිප්‌පායස්‌ස වත්‌ථු, තං සබ්‌බං සඞ්‌ඛෙපතො විභාවෙත්‌වා සරූපතො තං විසට්‌ඨිං දස්‌සෙතුං ‘‘රාගූපත්‌ථම්‌භාදීසූ’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ රාගස්‌ස බලවභාවො, රාගෙන වා අඞ්‌ගජාතස්‌සූපත්‌ථම්‌භො ථද්‌ධභාවො රාගූපත්‌ථම්‌භො, සො ආදි යෙසං තෙ රාගූපත්‌ථම්‌භාදයො, තෙසු රාගූපත්‌ථම්‌භාදීසු. ආදිසද්‌දෙන (පාරා. 238) වච්‌චූපත්‌ථම්‌භපස්‌සාවූපත්‌ථම්‌භවාතූපත්‌ථම්‌භඋච්‌චාලිඞ්‌ගපාණකදට්‌ඨූපත්‌ථම්‌භානං ගහණං. කම්‌මඤ්‌ඤතං පත්‌තෙති මොචනකම්‌මක්‌ඛමතාය කම්‌මනියතං පත්‌තෙ, අජ්‌ඣත්‌තරූපාදීසු උපක්‌කමාරහභාවං පත්‌තෙති අත්‌ථො. අරොගස්‌ස භාවො ආරොග්‍යං, තං ආදි යෙසං තෙ ආරොග්‍යාදයො, තෙසු ආරොග්‍යාදීසු. ආදිසද්‌දෙන සුඛභෙසජ්‌ජදානපුඤ්‌ඤයඤ්‌ඤසග්‌ගබීජවීමංසදවානං ගහණං. අජ්‌ඣත්‌තරූපං අජ්‌ඣත්‌තං උපාදින්‌නරූපං, තං ආදි යෙසං තෙ අජ්‌ඣත්‌තරූපාදයො, තෙසු. ආදිසද්‌දෙන බහිද්‌ධාරූපඅජ්‌ඣත්‌තබහිද්‌ධාරූපආකාසෙකටිකම්‌පනානං ගහණං. මොචනෙ අස්‌සාදො සුඛවෙදනා මොචනස්‌සාදො, මොචනත්‌ථං පුබ්‌බභාගෙ පවත්‌තරාගො, සම්‌පයුත්‌තඅස්‌සාදසීසෙන චෙත්‌ථ රාගො වුත්‌තො, තෙන සම්‌පයුත්‌තා චෙතනා මොචනස්‌සාදචෙතනා, තාය . ඉමිනා මුච්‌චනස්‌සාදො (පාරා. අට්‌ඨ. 2.240) මුත්‌තස්‌සාදො මෙථුනස්‌සාදො ඵස්‌සස්‌සාදො කණ්‌ඩුවනස්‌සාදො දස්‌සනස්‌සාදො නිසජ්‌ජස්‌සාදො වාචස්‌සාදො ගෙහසිතපෙමං වනභඞ්‌ගියන්‌ති ඉමෙහි සම්‌පයුත්‌තා චෙතනායො පටික්‌ඛිපති, තාහි නිමිත්‌තෙ උපක්‌කමන්‌තස්‌ස මුත්‌තෙපි අනාපත්‌ති. ‘‘නිමිත්‌තෙ උපක්‌කමන්‌තස්‌සා’’ති ඉමිනා පන ඌරුමද්‌දාපනාදීනි පටික්‌ඛිපති. තෙන හි සතිපි මොචනස්‌සාදෙ නිමිත්‌තෙ උපක්‌කමාභාවතො මුත්‌තෙපි අනාපත්‌ති. වුත්‌තඤ්‌හෙතං සමන්‌තපාසාදිකායං ‘‘සා ච ඛො නිමිත්‌තෙ උපක්‌කමන්‌තස්‌සෙව, හත්‌ථපරිකම්‌මපාදපරිකම්‌මගත්‌තපරිකම්‌මකරණෙන සචෙපි අසුචි මුච්‌චති, අනාපත්‌තී’’ති.
Idāni taṃ yasmiṃ kāle moceti, yenādhippāyena moceti, yena copāyena moceti, yañca tassa adhippāyassa vatthu, taṃ sabbaṃ saṅkhepato vibhāvetvā sarūpato taṃ visaṭṭhiṃ dassetuṃ ‘‘rāgūpatthambhādīsū’’tiādimāha. Tattha rāgassa balavabhāvo, rāgena vā aṅgajātassūpatthambho thaddhabhāvo rāgūpatthambho, so ādi yesaṃ te rāgūpatthambhādayo, tesu rāgūpatthambhādīsu. Ādisaddena (pārā. 238) vaccūpatthambhapassāvūpatthambhavātūpatthambhauccāliṅgapāṇakadaṭṭhūpatthambhānaṃ gahaṇaṃ. Kammaññataṃ patteti mocanakammakkhamatāya kammaniyataṃ patte, ajjhattarūpādīsu upakkamārahabhāvaṃ patteti attho. Arogassa bhāvo ārogyaṃ, taṃ ādi yesaṃ te ārogyādayo, tesu ārogyādīsu. Ādisaddena sukhabhesajjadānapuññayaññasaggabījavīmaṃsadavānaṃ gahaṇaṃ. Ajjhattarūpaṃ ajjhattaṃ upādinnarūpaṃ, taṃ ādi yesaṃ te ajjhattarūpādayo, tesu. Ādisaddena bahiddhārūpaajjhattabahiddhārūpaākāsekaṭikampanānaṃ gahaṇaṃ. Mocane assādo sukhavedanā mocanassādo, mocanatthaṃ pubbabhāge pavattarāgo, sampayuttaassādasīsena cettha rāgo vutto, tena sampayuttā cetanā mocanassādacetanā, tāya . Iminā muccanassādo (pārā. aṭṭha. 2.240) muttassādo methunassādo phassassādo kaṇḍuvanassādo dassanassādo nisajjassādo vācassādo gehasitapemaṃ vanabhaṅgiyanti imehi sampayuttā cetanāyo paṭikkhipati, tāhi nimitte upakkamantassa muttepi anāpatti. ‘‘Nimitte upakkamantassā’’ti iminā pana ūrumaddāpanādīni paṭikkhipati. Tena hi satipi mocanassāde nimitte upakkamābhāvato muttepi anāpatti. Vuttañhetaṃ samantapāsādikāyaṃ ‘‘sā ca kho nimitte upakkamantasseva, hatthaparikammapādaparikammagattaparikammakaraṇena sacepi asuci muccati, anāpattī’’ti.
ආසයධාතුනානාත්‌තතොති පිත්‌තසෙම්‌හපුබ්‌බලොහිතාසයානඤ්‌චෙව පථවීධාතුආදීනඤ්‌ච චතුන්‌නං ධාතූනං, රසසොණිතාදීනං වා සත්‌තන්‌නං ධාතූනං නානාත්‌තතො. ඨානා චාවනාති සුක්‌කස්‌ස යං ඨානං, තතො චුති. සුක්‌කස්‌ස හි වත්‌ථිසීසං කටි කායොති (පාරා. අට්‌ඨ. 2.237) තිධා ඨානං පකප්‌පෙන්‌ති. එකො කිරාචරියො ‘‘වත්‌ථිසීසං සුක්‌කස්‌ස ඨාන’’න්‌ති ආහ, එකො ‘‘කටී’’ති, එකො ‘‘සකලො කායො’’ති. තෙසු තතියස්‌ස භාසිතං සුභාසිතං. කෙසලොමනඛදන්‌තානඤ්‌හි මංසවිනිමුත්‌තට්‌ඨානං, උච්‌චාරපස්‌සාවඛෙළසිඞ්‌ඝාණිකා, ථද්‌ධසුක්‌ඛචම්‌මානි ච වජ්‌ජෙත්‌වා අවසෙසො ඡවිමංසලොහිතානුගතො සබ්‌බොපි කායො කායප්‌පසාදභාවජීවිතින්‌ද්‍රියාබද්‌ධපිත්‌තානං, සම්‌භවස්‌ස ච ඨානමෙව. තථා හි රාගපරියුට්‌ඨානෙනාභිභූතානං හත්‌ථීනං උභොහි කණ්‌ණචූළිකාහි සම්‌භවො නික්‌ඛමති.
Āsayadhātunānāttatoti pittasemhapubbalohitāsayānañceva pathavīdhātuādīnañca catunnaṃ dhātūnaṃ, rasasoṇitādīnaṃ vā sattannaṃ dhātūnaṃ nānāttato. Ṭhānā cāvanāti sukkassa yaṃ ṭhānaṃ, tato cuti. Sukkassa hi vatthisīsaṃ kaṭi kāyoti (pārā. aṭṭha. 2.237) tidhā ṭhānaṃ pakappenti. Eko kirācariyo ‘‘vatthisīsaṃ sukkassa ṭhāna’’nti āha, eko ‘‘kaṭī’’ti, eko ‘‘sakalo kāyo’’ti. Tesu tatiyassa bhāsitaṃ subhāsitaṃ. Kesalomanakhadantānañhi maṃsavinimuttaṭṭhānaṃ, uccārapassāvakheḷasiṅghāṇikā, thaddhasukkhacammāni ca vajjetvā avaseso chavimaṃsalohitānugato sabbopi kāyo kāyappasādabhāvajīvitindriyābaddhapittānaṃ, sambhavassa ca ṭhānameva. Tathā hi rāgapariyuṭṭhānenābhibhūtānaṃ hatthīnaṃ ubhohi kaṇṇacūḷikāhi sambhavo nikkhamati.
එත්‌ථ ච ‘‘රාගූපත්‌ථම්‌භාදීසූ’’තිආදිනා (පාරා. අට්‌ඨ. 2.237) කාලො දස්‌සිතො. රාගූපත්‌ථම්‌භාදිකාලෙසු හි අඞ්‌ගජාතං කම්‌මනියං හොති. යස්‌ස කම්‌මනියත්‌තෙ සති මොචෙති, ඉතො පරං අඤ්‌ඤො කාලො නත්‌ථි. න හි විනා රාගූපත්‌ථම්‌භාදීහි පුබ්‌බණ්‌හාදයො කාලභෙදා මොචනෙ නිමිත්‌තං හොන්‌ති. ‘‘ආරොග්‍යාදීසූ’’තිආදිනා පන අධිප්‌පායො දස්‌සිතො. එවරූපෙන හි අධිප්‌පායභෙදෙන මොචෙති, න අඤ්‌ඤථා. ‘‘අජ්‌ඣත්‌තරූපාදීසූ’’තිආදිනා උපායො දස්‌සිතො. අජ්‌ඣත්‌තරූපෙ වා හි මොචෙය්‍ය, බහිද්‌ධාරූපෙ වා, උභයත්‌ථ වා, ආකාසෙ වා කටිං කම්‌පෙන්‌තො, ඉතො පරං අඤ්‌ඤො උපායො නත්‌ථි. නීලාදිවසෙනා’’තිආදීහි පන දසහි නවමස්‌ස අධිප්‌පායස්‌ස වත්‌ථු දස්‌සිතං. වීමංසන්‌තො හි නීලාදීසු අඤ්‌ඤතරවසෙන වීමංසති, න තෙහි විනිමුත්‌තන්‌ති. ‘‘ඨානා චාවනා’’ති ඉමිනා පන අත්‌ථතො විස්‌සට්‌ඨි දස්‌සිතා . යථාහ ‘‘විස්‌සට්‌ඨීති ඨානතො චාවනා වුච්‌චතී’’ති (පාරා. 237). සා චායං තස්‌ස සුක්‌කස්‌ස ඨානා චාවනා රාගවසෙන. වුත්‌තඤ්‌හෙතං කථාවත්‌ථුඅට්‌ඨකථායං ‘‘සුක්‌කවිස්‌සට්‌ඨි නාම රාගසමුට්‌ඨානා හොතී’’ති (කථා. අට්‌ඨ. 307). අඤ්‌ඤත්‍ර සුපිනන්‌තාති සුපිනො එව සුපිනන්‌තො, තං ඨපෙත්‌වාති වුත්‌තං හොති. තෙනාහ ‘‘යා සුපිනෙ’’තිආදි. සඞ්‌ඝාදිසෙසොති ඉමස්‌ස ආපත්‌තිනිකායස්‌ස නාමං. තෙනාහ ‘‘යා අඤ්‌ඤත්‍ර සුපිනන්‌තා’’තිආදි. ආපත්‌තිනිකායොති ආපත්‌තිසමූහො. කිඤ්‌චාපි අයං එකාව ආපත්‌ති, රුළ්‌හිසද්‌දෙන, පන අවයවෙ සමූහවොහාරෙන වා ‘‘නිකායො’’ති වුත්‌තො ‘‘එකො වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, එකො විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො’’තිආදීසු විය.
Ettha ca ‘‘rāgūpatthambhādīsū’’tiādinā (pārā. aṭṭha. 2.237) kālo dassito. Rāgūpatthambhādikālesu hi aṅgajātaṃ kammaniyaṃ hoti. Yassa kammaniyatte sati moceti, ito paraṃ añño kālo natthi. Na hi vinā rāgūpatthambhādīhi pubbaṇhādayo kālabhedā mocane nimittaṃ honti. ‘‘Ārogyādīsū’’tiādinā pana adhippāyo dassito. Evarūpena hi adhippāyabhedena moceti, na aññathā. ‘‘Ajjhattarūpādīsū’’tiādinā upāyo dassito. Ajjhattarūpe vā hi moceyya, bahiddhārūpe vā, ubhayattha vā, ākāse vā kaṭiṃ kampento, ito paraṃ añño upāyo natthi. Nīlādivasenā’’tiādīhi pana dasahi navamassa adhippāyassa vatthu dassitaṃ. Vīmaṃsanto hi nīlādīsu aññataravasena vīmaṃsati, na tehi vinimuttanti. ‘‘Ṭhānā cāvanā’’ti iminā pana atthato vissaṭṭhi dassitā . Yathāha ‘‘vissaṭṭhīti ṭhānato cāvanā vuccatī’’ti (pārā. 237). Sā cāyaṃ tassa sukkassa ṭhānā cāvanā rāgavasena. Vuttañhetaṃ kathāvatthuaṭṭhakathāyaṃ ‘‘sukkavissaṭṭhi nāma rāgasamuṭṭhānā hotī’’ti (kathā. aṭṭha. 307). Aññatra supinantāti supino eva supinanto, taṃ ṭhapetvāti vuttaṃ hoti. Tenāha ‘‘yā supine’’tiādi. Saṅghādisesoti imassa āpattinikāyassa nāmaṃ. Tenāha ‘‘yā aññatra supinantā’’tiādi. Āpattinikāyoti āpattisamūho. Kiñcāpi ayaṃ ekāva āpatti, ruḷhisaddena, pana avayave samūhavohārena vā ‘‘nikāyo’’ti vutto ‘‘eko vedanākkhandho, eko viññāṇakkhandho’’tiādīsu viya.
අස්‌සාති (සාරත්‌ථ. ටී. 2.16 සංඝාදිසෙසකණ්‌ඩ) ආපත්‌තිනිකායස්‌ස. නනු ච අයුත්‌තොයං නිද්‌දෙසො ‘‘සඞ්‌ඝො ආදිම්‌හි චෙව සෙසෙ ච ඉච්‌ඡිතබ්‌බො අස්‌සා’’ති. න හි ආපත්‌තිනිකායස්‌ස ආදිම්‌හි චෙව සෙසෙ ච සඞ්‌ඝො ඉච්‌ඡිතො, කිඤ්‌චරහි වුට්‌ඨානස්‌සාති ඉමං චොදනං මනසි නිධාය යථා න විරුජ්‌ඣති, තථා අධිප්‌පායං විවරිතුං ‘‘කිං වුත්‌තං හොතී’’තිආදිමාහ. ආපත්‌තිතො වුට්‌ඨානස්‌ස ආදිම්‌හි චෙව සෙසෙ ච ඉච්‌ඡිතො සඞ්‌ඝො ආපත්‌තියාව ඉච්‌ඡිතො නාම හොතීති අයමෙත්‌ථ අධිප්‌පායො. ආපත්‌තිවුට්‌ඨානන්‌ති ආපත්‌තිතො වුට්‌ඨානං, අනාපත්‌තිකභාවූපගමනන්‌ති අත්‌ථො.
Assāti (sārattha. ṭī. 2.16 saṃghādisesakaṇḍa) āpattinikāyassa. Nanu ca ayuttoyaṃ niddeso ‘‘saṅgho ādimhi ceva sese ca icchitabbo assā’’ti. Na hi āpattinikāyassa ādimhi ceva sese ca saṅgho icchito, kiñcarahi vuṭṭhānassāti imaṃ codanaṃ manasi nidhāya yathā na virujjhati, tathā adhippāyaṃ vivarituṃ ‘‘kiṃ vuttaṃ hotī’’tiādimāha. Āpattito vuṭṭhānassa ādimhi ceva sese ca icchito saṅgho āpattiyāva icchito nāma hotīti ayamettha adhippāyo. Āpattivuṭṭhānanti āpattito vuṭṭhānaṃ, anāpattikabhāvūpagamananti attho.
දකසොතන්‌ති පස්‌සාවමග්‌ගං, අඞ්‌ගජාතප්‌පදෙසන්‌ති වුත්‌තං හොති. යදි එවං අථ කස්‌මා අට්‌ඨකථායං ‘‘දකසොතං ඔතිණ්‌ණමත්‌තෙ’’ති වුත්‌තන්‌ති ආහ ‘‘ඨානතො පන චුත’’න්‌තිආදි. අවස්‌සමෙව දකසොතං ඔතරති අධිවාසෙත්‌වා අන්‌තරා නිවාරෙතුං අසක්‌කුණෙය්‍යත්‌තා. දකසොතොරොහනතො (සාරත්‌ථ. ටී. 2.236-237) පට්‌ඨාය පන උපාදින්‌නතො විනිමුත්‌තත්‌තා සම්‌භවරූපං උතුසමුට්‌ඨානමෙව අවසිස්‌සති, සෙසං තිසමුට්‌ඨානං නත්‌ථීති වෙදිතබ්‌බං. තස්‌මාති යස්‌මා ඨානතො චුතං දකසොතං ඔතරති, තස්‌මා.
Dakasotanti passāvamaggaṃ, aṅgajātappadesanti vuttaṃ hoti. Yadi evaṃ atha kasmā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘dakasotaṃ otiṇṇamatte’’ti vuttanti āha ‘‘ṭhānato pana cuta’’ntiādi. Avassameva dakasotaṃ otarati adhivāsetvā antarā nivāretuṃ asakkuṇeyyattā. Dakasotorohanato (sārattha. ṭī. 2.236-237) paṭṭhāya pana upādinnato vinimuttattā sambhavarūpaṃ utusamuṭṭhānameva avasissati, sesaṃ tisamuṭṭhānaṃ natthīti veditabbaṃ. Tasmāti yasmā ṭhānato cutaṃ dakasotaṃ otarati, tasmā.
අමොචනාධිප්‌පායස්‌සාති භෙසජ්‌ජෙන නිමිත්‌තං ආලිම්‌පන්‌තස්‌ස උච්‌චාරාදීනි වා කරොන්‌තස්‌ස. සුපිනං පස්‌සන්‌තස්‌සාති (පාරා. අට්‌ඨ. 2.237) ධාතුක්‌ඛොභතො වා අනුභූතපුබ්‌බතො වා දෙවතොපසංහාරතො වා පුබ්‌බනිමිත්‌තතො වාති ඉමෙහි චතූහි කාරණෙහි සුපිනං පස්‌සන්‌තස්‌ස. කිං පනෙතං පස්‌සන්‌තො සුත්‌තො පස්‌සති, පටිබුද්‌ධො, උදාහු නෙව සුත්‌තො, න පටිබුද්‌ධොති? කිඤ්‌චෙත්‌ථ – යදි තාව සුත්‌තො පස්‌සති, අභිධම්‌මවිරොධො ආපජ්‌ජති. භවඞ්‌ගචිත්‌තෙන හි සුපති, තං රූපනිමිත්‌තාදිආරම්‌මණං වා රාගාදිසම්‌පයුත්‌තං වා න හොති. සුපිනං පස්‌සන්‌තස්‌ස ච ඊදිසානි චිත්‌තානි උප්‌පජ්‌ජන්‌ති. අථ පටිබුද්‌ධො පස්‌සති, විනයවිරොධො ආපජ්‌ජති. යඤ්‌හි පටිබුද්‌ධො පස්‌සති, තං සබ්‌බොහාරිකචිත්‌තෙන පස්‌සති. සබ්‌බොහාරිකචිත්‌තෙන ච කතෙ වීතික්‌කමෙ අනාපත්‌ති නාම නත්‌ථි. සුපිනං පස්‌සන්‌තෙන පන කතෙපි වීතික්‌කමෙ එකන්‌තං අනාපත්‌ති එව. අථ නෙව සුත්‌තො න පටිබුද්‌ධො පස්‌සති, කො නාම පස්‌සති, එවඤ්‌ච සති සුපිනස්‌ස අභාවොව ආපජ්‌ජතීති? න අභාවො, කස්‌මා? යස්‌මා කපිමිද්‌ධපරෙතො පස්‌සති. වුත්‌තඤ්‌හෙතං ‘‘කපිමිද්‌ධපරෙතො ඛො මහාරාජ සුපිනං පස්‌සතී’’ති (මි. ප. 5.3.5). කපිමිද්‌ධපරෙතොති මක්‌කටනිද්‌දාය යුත්‌තො. යථා හි මක්‌කටස්‌ස නිද්‌දා ලහුපරිවත්‌තා හොති, එවං යා නිද්‌දා පුනප්‌පුනං කුසලාදිචිත්‌තවොකිණ්‌ණත්‌තා ලහුපරිවත්‌තා, යස්‌සා පවත්‌තියං පුනප්‌පුනං භවඞ්‌ගතො උත්‌තරණං හොති, තාය යුත්‌තො සුපිනං පස්‌සති. යස්‌ස ච එවං පස්‌සන්‌තස්‌ස සුපිනෙ මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවන්‌තස්‌ස විය, කායසංසග්‌ගාදීනි ආපජ්‌ජන්‌තස්‌ස විය ච සුපිනන්‌තෙනෙව කාරණෙන අසුචි මුච්‌චති, තස්‌සපි අනාපත්‌ති. සුපිනෙ (පාරා. අට්‌ඨ. 2.262) පන උප්‌පන්‌නාය අස්‌සාදචෙතනාය සචස්‌ස විසයො හොති, නිච්‌චලෙන භවිතබ්‌බං, න හත්‌ථෙන නිමිත්‌තං කීළාපෙතබ්‌බං. කාසාවපච්‌චත්‌ථරණරක්‌ඛණත්‌ථං පන හත්‌ථපුටෙන ගහෙත්‌වා ජග්‌ගනත්‌ථාය උදකට්‌ඨානං ගන්‌තුං වට්‌ටති.
Amocanādhippāyassāti bhesajjena nimittaṃ ālimpantassa uccārādīni vā karontassa. Supinaṃ passantassāti (pārā. aṭṭha. 2.237) dhātukkhobhato vā anubhūtapubbato vā devatopasaṃhārato vā pubbanimittato vāti imehi catūhi kāraṇehi supinaṃ passantassa. Kiṃ panetaṃ passanto sutto passati, paṭibuddho, udāhu neva sutto, na paṭibuddhoti? Kiñcettha – yadi tāva sutto passati, abhidhammavirodho āpajjati. Bhavaṅgacittena hi supati, taṃ rūpanimittādiārammaṇaṃ vā rāgādisampayuttaṃ vā na hoti. Supinaṃ passantassa ca īdisāni cittāni uppajjanti. Atha paṭibuddho passati, vinayavirodho āpajjati. Yañhi paṭibuddho passati, taṃ sabbohārikacittena passati. Sabbohārikacittena ca kate vītikkame anāpatti nāma natthi. Supinaṃ passantena pana katepi vītikkame ekantaṃ anāpatti eva. Atha neva sutto na paṭibuddho passati, ko nāma passati, evañca sati supinassa abhāvova āpajjatīti? Na abhāvo, kasmā? Yasmā kapimiddhapareto passati. Vuttañhetaṃ ‘‘kapimiddhapareto kho mahārāja supinaṃ passatī’’ti (mi. pa. 5.3.5). Kapimiddhaparetoti makkaṭaniddāya yutto. Yathā hi makkaṭassa niddā lahuparivattā hoti, evaṃ yā niddā punappunaṃ kusalādicittavokiṇṇattā lahuparivattā, yassā pavattiyaṃ punappunaṃ bhavaṅgato uttaraṇaṃ hoti, tāya yutto supinaṃ passati. Yassa ca evaṃ passantassa supine methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa viya, kāyasaṃsaggādīni āpajjantassa viya ca supinanteneva kāraṇena asuci muccati, tassapi anāpatti. Supine (pārā. aṭṭha. 2.262) pana uppannāya assādacetanāya sacassa visayo hoti, niccalena bhavitabbaṃ, na hatthena nimittaṃ kīḷāpetabbaṃ. Kāsāvapaccattharaṇarakkhaṇatthaṃ pana hatthapuṭena gahetvā jagganatthāya udakaṭṭhānaṃ gantuṃ vaṭṭati.
සුක්‌කවිස්‌සට්‌ඨිසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
