| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
੨. ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਕਣ੍ਡੋ
2. Saṅghādisesakaṇḍo
੧. ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
1. Sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā
੨੩੫. ‘‘ਓਕ੍ਕਮਨ੍ਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪਾਠੋ। ਏਤ੍ਥਾਹ – ‘‘ਯੋ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ ਕਾਰਕੋ ਇਧ ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋਤਿ? ਅਭਿ-ਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਇਮਸ੍ਸ ਸਾਪੇਕ੍ਖਾਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਕਥਂ? ਕਣ੍ਡੁવਨਾਦਿਅਧਿਪ੍ਪਾਯਚੇਤਨਾવਸੇਨ ਚੇਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਣ੍ਡੁવਨਾਦਿਉਪਕ੍ਕਮੇਨ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਮੇਥੁਨਰਾਗવਸੇਨ ਊਰੁਆਦੀਸੁ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੂਸੁ, વਣਾਦੀਸੁ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯવਤ੍ਥੂਸੁ ਚ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿਯਾ ਸਤਿਪਿ ਨ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੋ। ਮੋਚਨਸ੍ਸਾਦਸਙ੍ਖਾਤਾਧਿਪ੍ਪਾਯਾਪੇਕ੍ਖਾવ ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿ ਸਤਿ ਉਪਕ੍ਕਮੇ, ਨ ਅਞ੍ਞਥਾ ‘‘ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ ਨ ਮੋਚਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વਚਨਤੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਦਤ੍ਥਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਇਧ ਕਾਰਕੋ ਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਞ੍ਞਥਾ ‘‘ਯੋ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਂ ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿਂ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਕਾਰਕੇ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇ ‘‘ਚੇਤੇਤਿ ਨ ਉਪਕ੍ਕਮਤਿ ਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤવਚਨવਿਰੋਧੋ। ‘‘ਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾਯ ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿਯਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਸੁਪਿਨਨ੍ਤਾ’’ਤਿ ਭੁਮ੍ਮੇ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਪਿ ਸੋવ વਿਰੋਧੋ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਦੁਭਯવਚਨਕ੍ਕਮਂ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਸੁਪਿਨਨ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਨਿਮਿਤ੍ਤਤ੍ਥੇ ਭੁਮ੍ਮવਚਨਾਭਾવਤੋ ਹੇਤੁਤ੍ਥਨਿਯਮੋ ਨ ਕਤੋ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਕਤੇ ਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਸੁਪਿਨਨ੍ਤਾ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਾਪਤ੍ਤਿ, ਉਪਕ੍ਕਮੇ ਅਸਤਿ ਅਨਾਪਤ੍ਤੀਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਦੀਪਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
235. ‘‘Okkamantāna’’nti pāṭho. Etthāha – ‘‘yo pana bhikkhū’’ti kārako idha kasmā na niddiṭṭhoti? Abhi-niddesena imassa sāpekkhābhāvadassanatthaṃ. Kathaṃ? Kaṇḍuvanādiadhippāyacetanāvasena cetentassa kaṇḍuvanādiupakkamena upakkamantassa, methunarāgavasena ūruādīsu dukkaṭavatthūsu, vaṇādīsu thullaccayavatthūsu ca upakkamantassa sukkavissaṭṭhiyā satipi na saṅghādiseso. Mocanassādasaṅkhātādhippāyāpekkhāva sukkavissaṭṭhi sati upakkame, na aññathā ‘‘anāpatti na mocanādhippāyassā’’ti vacanato. Tasmā tadatthadassanatthaṃ idha kārako na niddiṭṭho, aññathā ‘‘yo pana bhikkhu sañcetanikaṃ sukkavissaṭṭhiṃ āpajjeyyā’’ti kārake niddiṭṭhe ‘‘ceteti na upakkamati muccati, anāpattī’’ti vuttavacanavirodho. ‘‘Sañcetanikāya sukkavissaṭṭhiyā aññatra supinantā’’ti bhumme niddiṭṭhepi sova virodho āpajjati, tasmā tadubhayavacanakkamaṃ avatvā ‘‘sañcetanikā sukkavissaṭṭhi aññatra supinantā’’ti vuttaṃ. Tattha nimittatthe bhummavacanābhāvato hetutthaniyamo na kato hoti. Tasmiṃ akate sañcetanikā sukkavissaṭṭhi aññatra supinantā saṅghādisesāpatti, upakkame asati anāpattīti ayamattho dīpitoti veditabbaṃ.
੨੩੬-੭. ਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਠਮવਿਗ੍ਗਹੇਨ ਉਪਸਗ੍ਗਸ੍ਸ ਸਾਤ੍ਥਕਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਦੁਤਿਯੇਨ ਇਕਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ। વਾਤਪਿਤ੍ਤਸੇਮ੍ਹਰੁਹਿਰਾਦਿਆਸਯਭੇਦਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਾਤੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਪਥવੀਧਾਤੁਆਦਯੋ ਚਤਸ੍ਸੋ, ਚਕ੍ਖੁਧਾਤੁਆਦਯੋ વਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸਾ’’ਤਿ ਗਣ੍ਠਿਪਦੇ ਲਿਖਿਤਂ। વਤ੍ਥਿਸੀਸਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥਿਪੁਟਸ੍ਸ ਸੀਸਂ। ‘‘ਅਙ੍ਗਜਾਤਸ੍ਸ ਮੂਲਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ, ਨ ਅਗ੍ਗਸੀਸ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਥੇવਾਤਿ ‘‘ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਉਪਕ੍ਕਮਤੋ’’ਤਿਆਦਿਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਤਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਨ ਸਕਲਕਾਯਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਨ ਠਾਨਾ ਚੁਤਮਤ੍ਤੇ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਗਣ੍ਠਿਪਦੇ ਲਿਖਿਤਂ। ‘‘ਦਕਸੋਤਂ ਓਤਿਣ੍ਣਮਤ੍ਤੇ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨ ਸਮੇਤੀਤਿ ਚੇ ? ਤਤੋ ਦਕਸੋਤੋਰੋਹਣਞ੍ਚੇਤ੍ਥਾਤਿਆਦਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਉਪਕ੍ਕਮਂ ਕਤ੍વਾ ਸੁਕ੍ਕਂ ਠਾਨਾ ਚਾવੇਤ੍વਾ ਪੁਨ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰવਸੇਨ ਦਕਸੋਤੋਰੋਹਣਂ ਨਿવਾਰੇਤੁਂ ਅਧਿવਾਸੇਮੀਤਿ। ਤਤੋ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤੇ ਅਧਿવਾਸੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਤਥਾਪਿ ਅਧਿવਾਸਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਅਧਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰਾ ਦਕਸੋਤਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਨਿવਾਰੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤਾਯ ‘‘ਅਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇ વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਸ੍ਮਾ? ਠਾਨਾ ਚੁਤਞ੍ਹਿ ਅવਸ੍ਸਂ ਦਕਸੋਤਂ ਓਤਰਤੀਤਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਗਣ੍ਠਿਪਦਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਸਮੇਤਿ। ਤਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾਤਿ ਸਕਟ੍ਠਾਨਤੋ। ਸਕਸਰੀਰਤੋ ਹਿ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਮੇવ ਹੋਤਿ, ਤਤੋ ‘‘ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇ વਾ ਅਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇ વਾ’’ਤਿ વਚਨਂ વਿਰੁਜ੍ਝੇਯ੍ਯ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਤਮ੍ਹਾ ਤਮ੍ਹਾ ਸਰੀਰਪਦੇਸਾ ਚੁਤਂ ਅવਸ੍ਸਂ ਦਕਸੋਤਂ ਓਤਰਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦਕਸੋਤਂ ਓਤਿਣ੍ਣਮਤ੍ਤੇ’’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਚ ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਾਕਟਕਾਲਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਮੋਚਨਸ੍ਸਾਦੇਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਉਪਕ੍ਕਮਤੋ ਸੁਕ੍ਕਂ ਬਹੁਤਰਮ੍ਪਿ ਸਰੀਰਪਦੇਸਾ ਚੁਤਂ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਲਗ੍ਗਾવਸੇਸਂ ਯਤ੍ਤਕਂ ਏਕਾ ਖੁਦ੍ਦਕਮਕ੍ਖਿਕਾ ਪਿવੇਯ੍ਯ, ਤਤ੍ਤਕੇ ਦਕਸੋਤਂ ਓਤਿਣ੍ਣਮਤ੍ਤੇ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਾਪਤ੍ਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣਿਯਂ (ਕਙ੍ਖਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ) ‘‘ਦਕਸੋਤਂ ਅਨੋਤਿਣ੍ਣੇਪਿ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਮਨਂ ਅਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਚੇਤੇਤਿ ਉਪਕ੍ਕਮਤਿ ਨ ਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વਚਨਤੋ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋਪਿ ਨ ਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਪਸ੍ਸਾવਮ੍ਪਿ વਣ੍ਣਤਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ વਤ੍ਥਿਕੋਸਗਤਸ੍ਸ ਪਿਚ੍ਛਿਲਤਾਯ વਾ ਞਤ੍વਾ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਤੋ વੁਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਤਤਿਯਤ੍ਥੇਰવਾਦੇ ਯੁਤ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਬਾਚਰਿਯਾ ਇਮੇ ਏવ ਤਯੋ ਥੇਰਾ, ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਦਕਸੋਤੋਰੋਹਣਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਉਪਕ੍ਕਮਨਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ ਸਾਧਾਰਣਤੋ ਏਤ੍ਥ, ਏવਂ ਉਪਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ વਦਤਿ ਕਿਰ।
236-7.Sañcetanikāti ettha paṭhamaviggahena upasaggassa sātthakatā dassitā, dutiyena ikapaccayassa. Vātapittasemharuhirādiāsayabhedatoti attho. Dhātūti ettha ‘‘pathavīdhātuādayo catasso, cakkhudhātuādayo vā aṭṭhārasā’’ti gaṇṭhipade likhitaṃ. Vatthisīsanti vatthipuṭassa sīsaṃ. ‘‘Aṅgajātassa mūlaṃ adhippetaṃ, na aggasīsa’’nti vadanti. Tathevāti ‘‘nimitte upakkamato’’tiādiṃ gaṇhāti. Tato muccitvāti ‘‘na sakalakāyato, tasmā pana ṭhānā cutamatte hotū’’ti gaṇṭhipade likhitaṃ. ‘‘Dakasotaṃ otiṇṇamatte’’ti iminā na sametīti ce ? Tato dakasotorohaṇañcetthātiādi vuccati. Tassattho – nimitte upakkamaṃ katvā sukkaṃ ṭhānā cāvetvā puna vippaṭisāravasena dakasotorohaṇaṃ nivāretuṃ adhivāsemīti. Tato bahi nikkhamante adhivāsetuṃ na sakkā, tathāpi adhivāsanādhippāyena adhivāsetvā antarā dakasotato uddhaṃ nivāretuṃ asakkuṇeyyatāya ‘‘anikkhante vā’’ti vuttaṃ. Kasmā? Ṭhānā cutañhi avassaṃ dakasotaṃ otaratīti aṭṭhakathādhippāyo gaṇṭhipadādhippāyena sameti. Tato muccitvāti sakaṭṭhānato. Sakasarīrato hi bahi nikkhantameva hoti, tato ‘‘bahi nikkhante vā anikkhante vā’’ti vacanaṃ virujjheyya. Yasmā pana tamhā tamhā sarīrapadesā cutaṃ avassaṃ dakasotaṃ otarati, tasmā vuttaṃ ‘‘dakasotaṃ otiṇṇamatte’’ti, iminā ca āpattiyā pākaṭakālaṃ dasseti, kiṃ vuttaṃ hoti? Mocanassādena nimitte upakkamato sukkaṃ bahutarampi sarīrapadesā cutaṃ tattha tattha laggāvasesaṃ yattakaṃ ekā khuddakamakkhikā piveyya, tattake dakasotaṃ otiṇṇamatte saṅghādisesāpatti. Vuttañhi kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘dakasotaṃ anotiṇṇepi saṅghādiseso’’tiādi. Tattakassa bahi nikkhamanaṃ asallakkhento ‘‘ceteti upakkamati na muccati, āpatti thullaccayassā’’ti vacanato thullaccayanti saññāya desentopi na muccati, passāvampi vaṇṇataṃ passitvā vatthikosagatassa picchilatāya vā ñatvā saṅghādisesato vuṭṭhātabbaṃ. Ayamettha tatiyattheravāde yutti. Sabbācariyā ime eva tayo therā, tesampi dakasotorohaṇaṃ nimitte upakkamananti ayaṃ dutiyo vinicchayo sādhāraṇato ettha, evaṃ upatissatthero vadati kira.
ਠਾਨਾ ਚੁਤਞ੍ਹਿ ਅવਸ੍ਸਂ ਦਕਸੋਤਂ ਓਤਰਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਠਾਨਾ ਚਾવਨਮਤ੍ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ਆਪਤ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਕਸੋਤਂ ਓਤਿਣ੍ਣੇ ਏવ ਆਪਤ੍ਤਿ। ਸੁਕ੍ਕਸ੍ਸ ਹਿ ਸਕਲਂ ਸਰੀਰਂ ਠਾਨਂ, ਅਨੋਤਿਣ੍ਣੇ ਠਾਨਾ ਚੁਤਂ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤੀਤਿ વੀਮਂਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਆਭਿਧਮ੍ਮਿਕਤ੍ਤਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ‘‘ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿ ਨਾਮ ਰਾਗਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (ਕਥਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੦੭) ਕਥਾવਤ੍ਥੁਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਭવੋ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨੋ, ‘‘ਤਂ ਅਸੁਚਿਂ ਏਕਦੇਸਂ ਮੁਖੇਨ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ, ਏਕਦੇਸਂ ਅਙ੍ਗਜਾਤੇ ਪਕ੍ਖਿਪੀ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੫੦੩) વਚਨਤੋ ਉਤੁਸਮੁਟ੍ਠਾਨੋ ਚ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਸੋ ਚ ਖੋ ਅવੀਤਰਾਗਸ੍ਸੇવ ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨવਕਾਸੋ ਯਂ ਅਰਹਤੋ ਅਸੁਚਿ ਮੁਚ੍ਚੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੩੫੩; ਕਥਾ॰ ੩੧੩) વਚਨਤੋ। ਪਰੂਪਾਹਾਰਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਤਸ੍ਸ ਆਸਯੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਸੁਕ੍ਕਸ੍ਸ ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવਾਨਂ વਿਯ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨੋਕਾਸੋ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ (ਕਥਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੦੯) ਚਨਤੋ ਤਸ੍ਸ ਆਸਯੋਤਿ ਸਿਦ੍ਧਂ। ਪਾਕਤਿਕਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਂ વਿਯ ਅਸਂਸਟ੍ਠਤ੍ਤਾ, ਨਿਕ੍ਖਮਨਤੋ ਚ ‘‘વਤ੍ਥਿਸੀਸਂ, ਕਟਿ, ਕਾਯੋ’’ਤਿ ਤਿਧਾ ਸੁਕ੍ਕਸ੍ਸ ਠਾਨਂ ਪਕਪ੍ਪੇਨ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯਾ। ਸਪ੍ਪવਿਸਂ વਿਯ ਤਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ, ਨ ਚ વਿਸਸ੍ਸ ਠਾਨਨਿਯਮੋ, ਕੋਧવਸੇਨ ਫੁਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹੋਤਿ, ਏવਮਸ੍ਸ ਨ ਚ ਠਾਨਨਿਯਮੋ, ਰਾਗવਸੇਨ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹੋਤੀਤਿ ਤਕ੍ਕੋ।
Ṭhānā cutañhi avassaṃ dakasotaṃ otaratīti katvā ‘‘ṭhānā cāvanamattenevettha āpatti veditabbā’’ti vuttaṃ. Dakasotaṃ otiṇṇe eva āpatti. Sukkassa hi sakalaṃ sarīraṃ ṭhānaṃ, anotiṇṇe ṭhānā cutaṃ nāma na hotīti vīmaṃsitabbaṃ. Ābhidhammikattā therassa ‘‘sukkavissaṭṭhi nāma rāgasamuṭṭhānā hotī’’ti (kathā. aṭṭha. 307) kathāvatthuṭṭhakathāyaṃ vuttattā sambhavo cittasamuṭṭhāno, ‘‘taṃ asuciṃ ekadesaṃ mukhena aggahesi, ekadesaṃ aṅgajāte pakkhipī’’ti (pārā. 503) vacanato utusamuṭṭhāno ca dissati, so ca kho avītarāgasseva ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso yaṃ arahato asuci mucceyyā’’ti (mahāva. 353; kathā. 313) vacanato. Parūpāhāraṭṭhakathāyaṃ ‘‘atthi tassa āsayoti tassa sukkassa uccārapassāvānaṃ viya patiṭṭhānokāso atthī’’ti (kathā. aṭṭha. 309) canato tassa āsayoti siddhaṃ. Pākatikacittasamuṭṭhānarūpaṃ viya asaṃsaṭṭhattā, nikkhamanato ca ‘‘vatthisīsaṃ, kaṭi, kāyo’’ti tidhā sukkassa ṭhānaṃ pakappenti ācariyā. Sappavisaṃ viya taṃ daṭṭhabbaṃ, na ca visassa ṭhānaniyamo, kodhavasena phusantassa hoti, evamassa na ca ṭhānaniyamo, rāgavasena upakkamantassa hotīti takko.
ਖੋਭਕਰਣਪਚ੍ਚਯੋ ਨਾਮ ਭੇਸਜ੍ਜਸੇਨਾਸਨਾਹਾਰਾਦਿਪਚ੍ਚਯੋ। ਸਂਸਗ੍ਗਭੇਦਤੋਪੀਤਿ ਏਤੇਸੁ ਦ੍વੀਹਿਪਿ ਤੀਹਿਪਿ। ਪਹੀਨવਿਪਲ੍ਲਾਸਤ੍ਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸੁਪਿਨਨ੍ਤੇਨ ਸੇਕ੍ਖਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ વਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥਂ ਅਭੂਤਮੇવਾਤਿ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਤੋ ‘‘ਯਂ ਪਨ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਤੋ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤਂ ਏਕਨ੍ਤਸਚ੍ਚਮੇવ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ વਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ વਿਸਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੋ ਹਿ ਸਚ੍ਚੋ વਾ ਹੋਤਿ, ਅਲਿਕੋ વਾਤਿ ਕਤ੍વਾ ਤਞ੍ਚੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ਸਿਯਾ, ‘‘ਅਸੇਕ੍ਖਾ ਪਹੀਨવਿਪਲ੍ਲਾਸਤ੍ਤਾ ਸਚ੍ਚਮੇવ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨਾਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ। ਕਿਨ੍ਤੁ ਦਸ੍ਸਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਅਭੂਤਂ, ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋਪਿ ਹਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਯ ਅਸੁਣਨ੍ਤੋਪਿ ਸੁਣਨ੍ਤੋ વਿਯ ਅਮੁਨਨ੍ਤੋਪਿ ਮੁਨਨ੍ਤੋ વਿਯ ਹੋਤਿ। ਸਚ੍ਚਮ੍ਪਿ વਿਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨੋ ਤਕ੍ਕੋਤਿ ਆਚਰਿਯੋ। ਤਂ ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਆਗਨ੍ਤੁਕਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਮ੍ਮਨਿਮਿਤ੍ਤਗਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤਾਨਿ ਹਿ ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਾਦੀਨਿ ਭવਙ੍ਗਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ ਏવ। ਤਤ੍ਥ ਕਮ੍ਮਨਿਮਿਤ੍ਤਮਤੀਤਮੇવ, ਗਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਥੋਕਂ ਕਾਲਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸਿਯਾ।
Khobhakaraṇapaccayo nāma bhesajjasenāsanāhārādipaccayo. Saṃsaggabhedatopīti etesu dvīhipi tīhipi. Pahīnavipallāsattāti ettha yaṃ kiñci supinantena sekkhaputhujjanā passanti, taṃ sabbaṃ vipallatthaṃ abhūtamevāti āpajjati. Tato ‘‘yaṃ pana pubbanimittato passati. Taṃ ekantasaccameva hotī’’ti idaṃ virujjhati, tasmā na visayaṃ sandhāya vuttaṃ. So hi sacco vā hoti, aliko vāti katvā tañce sandhāya vuttaṃ siyā, ‘‘asekkhā pahīnavipallāsattā saccameva passanti, nāsacca’’nti vattabbaṃ siyā. Kintu dassanaṃ sandhāya vuttaṃ. Tañhi abhūtaṃ, apassantopi hi passanto viya asuṇantopi suṇanto viya amunantopi munanto viya hoti. Saccampi vipassatīti no takkoti ācariyo. Taṃ rūpanimittādiārammaṇaṃ na hoti, āgantukapaccuppannaṃ rūpanimittādiārammaṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Kammanimittagatinimittabhūtāni hi rūpanimittādīni bhavaṅgassa ārammaṇāni honti eva. Tattha kammanimittamatītameva, gatinimittaṃ thokaṃ kālaṃ paccuppannaṃ siyā.
ਈਦਿਸਾਨੀਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ ਅਨੁਭੂਤਪੁਬ੍ਬਪਰਿਕਪ੍ਪਿਤਾਗਨ੍ਤੁਕਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਾਨਿ, ਰਾਗਾਦਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਕ੍ਕਟਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦਾ ਲਹੁਪਰਿવਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਰੁਕ੍ਖਸਾਖਤੋ ਪਤਨਭਯਾ ਅਭਿਕ੍ਖਣਂ ਉਮ੍ਮੀਲਤਿ ਚ ਸੁਪਤਿ ਚ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਮ੍ਮੀਲਨ੍ਤਿ ਸੁਬ੍ਯਤ੍ਤਤਰਂ ਪਟਿਬੁਦ੍ਧਾ વਿਯ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਪਟਿਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਭવਙ੍ਗੋਤਰਣਂ વਿਯ ਸੁਪਿਨਕਾਲੇਪਿ ਤੇਸਂ ਭવਙ੍ਗੋਤਰਣਂ ਹੋਤਿ, ਯੇਨ ‘‘ਸੁਪਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ‘‘ਭવਙ੍ਗਚਿਤ੍ਤੇਨ ਹਿ ਸੁਪਤੀ’’ਤਿ વਚਨਤੋ ਭવਙ੍ਗੋਤਰਣਂ ਕਰਜਕਾਯਸ੍ਸ ਨਿਰੁਸ੍ਸਾਹਸਨ੍ਤਭਾવੂਪਨਿਸ੍ਸਯਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਦ੍ਦਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਾ ਕਰਜਕਾਯਸ੍ਸ ਦੁਬ੍ਬਲਭਾવੇਨ ਸੁਪਿਨਦਸ੍ਸਨਕਾਲੇ ਭવਙ੍ਗਤੋ ਉਤ੍ਤਰਣੇ ਸਤਿਪਿ ਨਿਰੁਸ੍ਸਾਹਸਨ੍ਤਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ‘‘ਪવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਯਤੋ ਸਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਟਿਬੁਦ੍ਧਾ’’ਤਿ ਨ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਕਰਜਕਾਯਸ੍ਸ ਨਿਰੁਸ੍ਸਾਹਸਨ੍ਤਸਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਚ ਤਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਹਦਯવਤ੍ਥੁ ਨ ਸੁਪ੍ਪਸਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ, ਤਤੋ ਤਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ਅਸੁਪ੍ਪਸਨ੍ਨવਟ੍ਟਿਨਿਸ੍ਸਿਤਦੀਪਪ੍ਪਭਾ વਿਯ। ਤੇਨੇવ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਸ੍વਾਯਂ ਦੁਬ੍ਬਲવਤ੍ਥੁਕਤ੍ਤਾ ਚੇਤਨਾਯ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਆਕਡ੍ਢਿਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Īdisānīti paccakkhato anubhūtapubbaparikappitāgantukapaccuppannarūpanimittādiārammaṇāni, rāgādisampayuttāni cāti attho. Makkaṭassa niddā lahuparivattā hoti. So hi rukkhasākhato patanabhayā abhikkhaṇaṃ ummīlati ca supati ca. Manussā kiñcāpi punappunaṃ ummīlanti subyattataraṃ paṭibuddhā viya passanti, atha kho paṭibuddhānaṃ punappunaṃ bhavaṅgotaraṇaṃ viya supinakālepi tesaṃ bhavaṅgotaraṇaṃ hoti, yena ‘‘supatī’’ti vuccati. ‘‘Bhavaṅgacittena hi supatī’’ti vacanato bhavaṅgotaraṇaṃ karajakāyassa nirussāhasantabhāvūpanissayattā ‘‘niddā’’ti vuccati. Sā karajakāyassa dubbalabhāvena supinadassanakāle bhavaṅgato uttaraṇe satipi nirussāhasantabhāvappattiyā ‘‘pavattatī’’ti ca vuccati, yato sattā ‘‘paṭibuddhā’’ti na vuccanti, karajakāyassa nirussāhasantasabhāvappattito ca tannissitaṃ hadayavatthu na suppasannaṃ hoti, tato tannissitāpi cittappavatti asuppasannavaṭṭinissitadīpappabhā viya. Teneva aṭṭhakathāyaṃ ‘‘svāyaṃ dubbalavatthukattā cetanāya paṭisandhiṃ ākaḍḍhituṃ asamattho’’tiādi vuttaṃ.
ਗਣ੍ਠਿਪਦੇ ਪਨ ‘‘ਦੁਬ੍ਬਲવਤ੍ਥੁਕਤ੍ਤਾਤਿ ਸੁਪਿਨੇ ਉਪਟ੍ਠਿਤਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਦੁਬ੍ਬਲ’’ਨ੍ਤਿ ਲਿਖਿਤਂ। ਤਂ ਅਨੇਕਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਚ ਦੁਬ੍ਬਲਾਰਮ੍ਮਣવਤ੍ਥੁਕਤ੍ਤਾ ਚੇਤਨਾ, ਤਾਯ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ਦੁਬ੍ਬਲਾ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਾਰਮ੍ਮਣਾਯ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਾਯ વਾ ਅਦੁਬ੍ਬਲਤ੍ਤਾ, ਅવਤ੍ਥੁਕਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲਭਾવੋ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ ਚੇਤਨਾਯ ਅવਤ੍ਥੁਕਾਯ ਭਾવਨਾਪਭਾવਾਯਾਤਿਰੇਕਬਲਸਬ੍ਭਾવਤੋ। ਭਾવਨਾਬਲਸਮਪ੍ਪਿਤਞ੍ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਮ੍ਪਿ ਸਮਾਨਂ ਅਤਿਭਾਰਿਯਮ੍ਪਿ ਕਰਜਕਾਯਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣੇਨੇવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਠਪੇਤਿ। ਤਪ੍ਪਟਿਭਾਗਂ ਅਨਪ੍ਪਿਤਮ੍ਪਿ ਕਾਮਾવਚਰਚਿਤ੍ਤਂ ਕਰਜਕਾਯਂ ਆਕਾਸੇ ਲਙ੍ਘਨਸਮਤ੍ਥਂ ਕਰੋਤਿ, ਪਗੇવੇਤਰਂ। ਕਿਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਤਂ ਅਨੁਮਾਨਕਾਰਣਂ, ਯੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਆਨੁਭਾવੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯੇਯ੍ਯ ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਭਾવੇਨ વਾ ਲਦ੍ਧਾਸੇવਨਾਦਿਕਿਰਿਯਾવਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੁਬ੍ਬਲવਤ੍ਥੁਕਤ੍ਤਾਤਿ ਦੁਬ੍ਬਲਹਦਯવਤ੍ਥੁਕਤ੍ਤਾਤਿ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਤਕ੍ਕੋ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਨ੍ਦਤਿਕ੍ਖਾਕਾਰੇਨ ਤਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਨ੍ਦਤਿਕ੍ਖਭਾવਨਿਪ੍ਫਾਦਨਸਮਤ੍ਥਞ੍ਚੇ, ਹਦਯવਤ੍ਥੁ ਚਕ੍ਖੁਸੋਤਾਦਿવਤ੍ਥੁ વਿਯ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਭવੇਯ੍ਯ, ਨ ਚੇਤਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ। ਯਤੋ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਹੇ ਉਪਾਦਾਯਰੂਪਪਾਲ਼ਿਯਂ ਉਦ੍ਦੇਸਾਰਹਂ ਨ ਜਾਤਂ। ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤ੍ਤਾ ਹਿ ਤਂ ਕਾਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਨ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ, વਤ੍ਥੁਰੂਪਤ੍ਤਾ ਚ ਅવਤ੍ਥੁਰੂਪਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਮ੍ਪਿ ਨ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਅਸੁਪ੍ਪਸਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਤਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਚ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ਅਸੁਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ, ਤਂ ਨ ਸਿਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਚੇ? ਸਿਦ੍ਧਮੇવ ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਮ੍ਪਿ ਸਪ੍ਪਾਯਾਸਪ੍ਪਾਯਉਤੁਆਹਾਰਾਦੀਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਸਮਾਯੋਗਤੋ, ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਾ વਿਕਾਰਦਸ੍ਸਨਤੋ, ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਚ। ਯਸ੍ਮਾ ਅਪ੍ਪਟਿਬੁਦ੍ਧੋਪਿ ਪਟਿਬੁਦ੍ਧਂ વਿਯ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਮਞ੍ਞਤੀਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਕਰਜਕਾਯਸ੍ਸ ਨਿਰੁਸ੍ਸਾਹਸਨ੍ਤਭਾવਾਕਾਰવਿਸੇਸੋ ਨਿਦ੍ਦਾ ਨਾਮ। ਸਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭવਙ੍ਗੋਤਰਣਾਕਾਰવਿਸੇਸੇਨ ਹੋਤਿ, ਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸਤ੍ਤੋ ਭવਙ੍ਗਤੋ ਉਤ੍ਤਿਣ੍ਣੋ ਸੁਪਿਨਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਸੋ ‘‘ਕਪਿਮਿਦ੍ਧਪਰੇਤੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੋ ਸੁਤ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਟਿਬੁਦ੍ਧੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਸਾਧਿਤੋ ਹੋਤਿ।
Gaṇṭhipade pana ‘‘dubbalavatthukattāti supine upaṭṭhitaṃ nimittampi dubbala’’nti likhitaṃ. Taṃ anekatthaṃ sabbampi nimittaṃ hoti, na ca dubbalārammaṇavatthukattā cetanā, tāya cittappavatti dubbalā atītānāgatārammaṇāya, paññattārammaṇāya vā adubbalattā, avatthukāya dubbalabhāvo na yujjati cetanāya avatthukāya bhāvanāpabhāvāyātirekabalasabbhāvato. Bhāvanābalasamappitañhi cittaṃ arūpampi samānaṃ atibhāriyampi karajakāyaṃ gahetvā ekacittakkhaṇeneva brahmalokaṃ pāpetvā ṭhapeti. Tappaṭibhāgaṃ anappitampi kāmāvacaracittaṃ karajakāyaṃ ākāse laṅghanasamatthaṃ karoti, pagevetaraṃ. Kiṃ panettha taṃ anumānakāraṇaṃ, yena cittasseva ānubhāvoti paññāyeyya cittānubhāvena vā laddhāsevanādikiriyāvisesanibbattidassanato, tasmā dubbalavatthukattāti dubbalahadayavatthukattāti ācariyassa takko. Attano mandatikkhākārena tannissitassa cittassa mandatikkhabhāvanipphādanasamatthañce, hadayavatthu cakkhusotādivatthu viya indriyaṃ bhaveyya, na cetaṃ indriyaṃ. Yato dhammasaṅgahe upādāyarūpapāḷiyaṃ uddesārahaṃ na jātaṃ. Anindriyattā hi taṃ kāyindriyassa anantaraṃ na uddiṭṭhaṃ, vatthurūpattā ca avatthurūpassa jīvitindriyassa anantarampi na uddiṭṭhaṃ, tasmā yaṃ vuttaṃ ‘‘tassa asuppasannattā tannissitā ca cittappavatti asuppasannā hotī’’ti, taṃ na siddhanti ce? Siddhameva anindriyānampi sappāyāsappāyautuāhārādīnaṃ paccayānaṃ samāyogato, cittappavattiyā vikāradassanato, paccakkhattā ca. Yasmā appaṭibuddhopi paṭibuddhaṃ viya attānaṃ maññatīti. Ettāvatā karajakāyassa nirussāhasantabhāvākāraviseso niddā nāma. Sā cittassa bhavaṅgotaraṇākāravisesena hoti, tāya samannāgato satto bhavaṅgato uttiṇṇo supinaṃ passati, so ‘‘kapimiddhapareto’’ti vuccati, so sutto appaṭibuddho hotīti ayamattho sādhito hoti.
ਯਸ੍ਮਾ ਭવਙ੍ਗવਾਰਨਿਰਨ੍ਤਰਤਾਯ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸੁਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਯਦਿ ਤਾવ ਸੁਤ੍ਤੋ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਅਭਿਧਮ੍ਮવਿਰੋਧੋ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਨਿਦ੍ਦਾਕ੍ਖਣੇ ਨ ਪਟਿਬੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਥ ਪਟਿਬੁਦ੍ਧੋ ਪਸ੍ਸਤਿ, વਿਨਯવਿਰੋਧੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਅਖੀਣਨਿਦ੍ਦੋ, ਅਨੋਤਿਣ੍ਣਭવਙ੍ਗੋ ਚ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਕਪਿਮਿਦ੍ਧਪਰੇਤੋ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਞ੍ਞਥਾ ਅਯਂ ਨੇવ ਸੁਤ੍ਤੋ ਨ ਪਟਿਬੁਦ੍ਧੋ, ਅਤ੍ਤਨਾ ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਂ ਅਨੋਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ ਅਭਿਧਮ੍ਮੋ, વਿਨਯੋ, ਨਾਗਸੇਨਤ੍ਥੇਰવਚਨਂ ਯੁਤ੍ਤਿ ਚਾਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸਂਸਨ੍ਦਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਪਿਮਿਦ੍ਧਪਰੇਤੋਤਿ ਭવਙ੍ਗਤੋ ਉਤ੍ਤਿਣ੍ਣਨਿਦ੍ਦਾਪਰੇਤੋ। ਸਾ ਹਿ ਇਧ ਕਪਿਮਿਦ੍ਧਂ ਨਾਮ। ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਮਿਦ੍ਧਂ? ਯਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਅਕਲ੍ਯਤਾ ਅਕਮ੍ਮਞ੍ਞਤਾ…ਪੇ॰… ਸੁਪਨਂ, ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਮਿਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੧੬੩) ਏવਮਾਗਤਂ। ਇਦਞ੍ਹਿ ਅਰੂਪਂ, ਇਮਸ੍ਸ ਫਲਭੂਤੋ ਕਰਜਕਾਯਸ੍ਸ ਅਕਲ੍ਯਤਾ’ਪਚਲਾਯਿਕਾਸੁਪਿ ਨਿਦ੍ਦਾવਿਸੇਸੋ ਕਾਰਣੋਪਚਾਰੇਨ ‘‘ਕਪਿਮਿਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਞ੍ਚੇવ ‘‘ਕਪਿਮਿਦ੍ਧਪਰੇਤੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੁਪਿਨਂ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ (ਮਿ॰ ਪ॰ ੫.੩.੫ ਥੋਕਂ વਿਸਦਿਸਂ) વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ।
Yasmā bhavaṅgavāranirantaratāya accantasutto nāma hoti, tasmā ‘‘yadi tāva sutto passati, abhidhammavirodho āpajjatī’’tiādi vuttaṃ. Yasmā pana niddākkhaṇe na paṭibuddho nāma hoti, tasmā ‘‘atha paṭibuddho passati, vinayavirodho’’tiādi vuttaṃ, yasmā ca akhīṇaniddo, anotiṇṇabhavaṅgo ca atthi, tasmā ‘‘kapimiddhapareto passatī’’ti vuttaṃ. Aññathā ayaṃ neva sutto na paṭibuddho, attanā taṃ niddaṃ anokkanto āpajjeyya. Ettāvatā ca abhidhammo, vinayo, nāgasenattheravacanaṃ yutti cāti sabbaṃ aññamaññasaṃsanditaṃ hoti. Tattha kapimiddhaparetoti bhavaṅgato uttiṇṇaniddāpareto. Sā hi idha kapimiddhaṃ nāma. ‘‘Tattha katamaṃ middhaṃ? Yā kāyassa akalyatā akammaññatā…pe… supanaṃ, idaṃ vuccati middha’’nti (dha. sa. 1163) evamāgataṃ. Idañhi arūpaṃ, imassa phalabhūto karajakāyassa akalyatā’pacalāyikāsupi niddāviseso kāraṇopacārena ‘‘kapimiddha’’nti pavuccati. Yañceva ‘‘kapimiddhapareto kho, mahārāja, supinaṃ passatī’’ti (mi. pa. 5.3.5 thokaṃ visadisaṃ) vuttanti.
ਯਂ ਤਂ ਆਪਤ੍ਤਿવੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯੇਨ વਿਨਯਕਮ੍ਮੇਨ ਤਤੋ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਇਧ ਆਪਤ੍ਤਿવੁਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ। ਅવਯવੇ ਸਮੂਹવੋਹਾਰੇਨ વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਾਖਚ੍ਛੇਦਕੋ ਰੁਕ੍ਖਚ੍ਛੇਦਕੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿਆਦਿ ਨਿਦਸ੍ਸਨਂ, વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿ ਰੁਲ਼੍ਹੀਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਨਿਦਸ੍ਸਨਂ। ਨ ਚ ਮਯਾਤਿ વੀਮਂਸਨਪਦਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ, ਮੋਚਨੇ ਚ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਮੁਚ੍ਚਨਪਕਤਿਯਾ ਚਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Yaṃtaṃ āpattivuṭṭhānanti ettha yena vinayakammena tato vuṭṭhānaṃ hoti, taṃ idha āpattivuṭṭhānaṃ nāma. Avayave samūhavohārena vāti ettha sākhacchedako rukkhacchedakoti vuccatītiādi nidassanaṃ, vedanākkhandhādi ruḷhīsaddassa nidassanaṃ. Na ca mayāti vīmaṃsanapadassa tassa kiriyaṃ sandhāya, mocane ca sanniṭṭhānaṃ sandhāya muccanapakatiyā cāti vuttaṃ.
੨੪੦. ਗੇਹਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਾ। વਨਭਙ੍ਗਿਯਨ੍ਤਿ ਪਾਭਤਿਕਂ। ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸੁਖવੇਦਨਾਮੁਖੇਨ ਰਾਗੋવ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਸੁਪਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਇਦਂ ਕਪਿਮਿਦ੍ਧਪਰੇਤੋ વਿਯ ਭવਙ੍ਗਸਨ੍ਤਤਿਂ ਅવਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸੁਪਨ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, વੀਮਂਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਜਗ੍ਗਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਸੋਧਨਤ੍ਥਾਯ।
240.Gehanti pañcakāmaguṇā. Vanabhaṅgiyanti pābhatikaṃ. Sampayuttasukhavedanāmukhena rāgova ‘‘assādo’’ti vutto. Supantassa cāti idaṃ kapimiddhapareto viya bhavaṅgasantatiṃ avicchinditvā supantaṃ sandhāya vuttanti, vīmaṃsitabbaṃ. Jagganatthāyāti sodhanatthāya.
੨੬੬. ‘‘ਦਾਰੁਧੀਤਲਿਕਲੇਪਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਅਙ੍ਗਜਾਤਪਟਿਨਿਜ੍ਝਾਨੇਪਿ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ‘‘ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਪਰਿਲ਼ਾਹੇ ਮੋਚਨਰਾਗਜੋ’’ਤਿ ਲਿਖਨ੍ਤਿ। વਾਲਿਕਾਯ વਾ ‘‘ਹਤ੍ਥਿਕਾਮਂ ਨਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿਯ ‘‘ਆਪਤ੍ਤਿ ਤ੍વ’’ਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਾਠੋ। ‘‘ਏਹਿ ਮੇ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ ਸਾਮਣੇਰ, ਅਙ੍ਗਜਾਤਂ ਗਣ੍ਹਾਹੀ’’ਤਿ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ‘‘વਚੀਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿਪਿ વਤ੍ਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਂ વਿਯ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞਂ ‘‘ਏવਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ ਆਣਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਆਪਤ੍ਤਿ ਸਿਯਾਤਿ ਸਙ੍ਕਰਂ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਕੇਚਿ।
266. ‘‘Dārudhītalikalepacittānaṃ aṅgajātapaṭinijjhānepi dukkaṭa’’nti vadanti. ‘‘Uppanne pariḷāhe mocanarāgajo’’ti likhanti. Vālikāya vā ‘‘hatthikāmaṃ nassatī’’ti ettha viya ‘‘āpatti tva’’nti sabbattha pāṭho. ‘‘Ehi me tvaṃ, āvuso sāmaṇera, aṅgajātaṃ gaṇhāhī’’ti āgatattā ‘‘vacīkamma’’ntipi vattuṃ yuttaṃ viya dissati. Evaṃ sante aññaṃ ‘‘evaṃ karohī’’ti āṇattiyāpi āpatti siyāti saṅkaraṃ hoti. Tasmā na vuttanti gahetabbanti keci.
੨੬੭. ‘‘ਪੁਪ੍ਫਾવਲਿਯਂ ਸਾਸવਲ਼ਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਦੁવਿਧੋ ਕਿਰ।
267. ‘‘Pupphāvaliyaṃ sāsavaḷiya’’nti duvidho kira.
ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੧. ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ • 1. Sukkavissaṭṭhisikkhāpadaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੧. ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 1. Sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ੧. ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 1. Sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ੧. ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 1. Sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā
