| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / बुद्धवंसपाळि • Buddhavaṃsapāḷi |
६. सुमनबुद्धवंसो
6. Sumanabuddhavaṃso
१.
1.
मङ्गलस्स अपरेन, सुमनो नाम नायको।
Maṅgalassa aparena, sumano nāma nāyako;
सब्बधम्मेहि असमो, सब्बसत्तानमुत्तमो॥
Sabbadhammehi asamo, sabbasattānamuttamo.
२.
2.
तदा अमतभेरिं सो, आहनी मेखले पुरे।
Tadā amatabheriṃ so, āhanī mekhale pure;
धम्मसङ्खसमायुत्तं, नवङ्गं जिनसासनं॥
Dhammasaṅkhasamāyuttaṃ, navaṅgaṃ jinasāsanaṃ.
३.
3.
निज्जिनित्वा किलेसे सो, पत्वा सम्बोधिमुत्तमं।
Nijjinitvā kilese so, patvā sambodhimuttamaṃ;
मापेसि नगरं सत्था, सद्धम्मपुरवरुत्तमं॥
Māpesi nagaraṃ satthā, saddhammapuravaruttamaṃ.
४.
4.
निरन्तरं अकुटिलं, उजुं विपुलवित्थतं।
Nirantaraṃ akuṭilaṃ, ujuṃ vipulavitthataṃ;
मापेसि सो महावीथिं, सतिपट्ठानवरुत्तमं॥
Māpesi so mahāvīthiṃ, satipaṭṭhānavaruttamaṃ.
५.
5.
फले चत्तारि सामञ्ञे, चतस्सो पटिसम्भिदा।
Phale cattāri sāmaññe, catasso paṭisambhidā;
छळभिञ्ञाट्ठसमापत्ती, पसारेसि तत्थ वीथियं॥
Chaḷabhiññāṭṭhasamāpattī, pasāresi tattha vīthiyaṃ.
६.
6.
ये अप्पमत्ता अखिला, हिरिवीरियेहुपागता।
Ye appamattā akhilā, hirivīriyehupāgatā;
ते ते इमे गुणवरे, आदियन्ति यथा सुखं॥
Te te ime guṇavare, ādiyanti yathā sukhaṃ.
७.
7.
एवमेतेन योगेन, उद्धरन्तो महाजनं।
Evametena yogena, uddharanto mahājanaṃ;
बोधेसि पठमं सत्था, कोटिसतसहस्सियो॥
Bodhesi paṭhamaṃ satthā, koṭisatasahassiyo.
८.
8.
यम्हि काले महावीरो, ओवदी तित्थिये गणे।
Yamhi kāle mahāvīro, ovadī titthiye gaṇe;
९.
9.
यदा देवा मनुस्सा च, समग्गा एकमानसा।
Yadā devā manussā ca, samaggā ekamānasā;
निरोधपञ्हं पुच्छिंसु, संसयञ्चापि मानसं॥
Nirodhapañhaṃ pucchiṃsu, saṃsayañcāpi mānasaṃ.
१०.
10.
तदापि धम्मदेसने, निरोधपरिदीपने।
Tadāpi dhammadesane, nirodhaparidīpane;
नवुतिकोटिसहस्सानं, ततियाभिसमयो अहु॥
Navutikoṭisahassānaṃ, tatiyābhisamayo ahu.
११.
11.
सन्निपाता तयो आसुं, सुमनस्स महेसिनो।
Sannipātā tayo āsuṃ, sumanassa mahesino;
खीणासवानं विमलानं, सन्तचित्तान तादिनं॥
Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, santacittāna tādinaṃ.
१२.
12.
वस्संवुत्थस्स भगवतो, अभिघुट्ठे पवारणे।
Vassaṃvutthassa bhagavato, abhighuṭṭhe pavāraṇe;
कोटिसतसहस्सेहि, पवारेसि तथागतो॥
Koṭisatasahassehi, pavāresi tathāgato.
१३.
13.
ततोपरं सन्निपाते, विमले कञ्चनपब्बते।
Tatoparaṃ sannipāte, vimale kañcanapabbate;
नवुतिकोटिसहस्सानं, दुतियो आसि समागमो॥
Navutikoṭisahassānaṃ, dutiyo āsi samāgamo.
१४.
14.
यदा सक्को देवराजा, बुद्धदस्सनुपागमि।
Yadā sakko devarājā, buddhadassanupāgami;
असीतिकोटिसहस्सानं, ततियो आसि समागमो॥
Asītikoṭisahassānaṃ, tatiyo āsi samāgamo.
१५.
15.
अहं तेन समयेन, नागराजा महिद्धिको।
Ahaṃ tena samayena, nāgarājā mahiddhiko;
अतुलो नाम नामेन, उस्सन्नकुसलसञ्चयो॥
Atulo nāma nāmena, ussannakusalasañcayo.
१६.
16.
तदाहं नागभावना, निक्खमित्वा सञातिभि।
Tadāhaṃ nāgabhāvanā, nikkhamitvā sañātibhi;
नागानं दिब्बतुरियेहि, ससङ्घं जिनमुपट्ठहिं॥
Nāgānaṃ dibbaturiyehi, sasaṅghaṃ jinamupaṭṭhahiṃ.
१७.
17.
कोटिसतसहस्सानं, अन्नपानेन तप्पयिं।
Koṭisatasahassānaṃ, annapānena tappayiṃ;
पच्चेकदुस्सयुगं दत्वा, सरणं तमुपागमिं॥
Paccekadussayugaṃ datvā, saraṇaṃ tamupāgamiṃ.
१८.
18.
सोपि मं बुद्धो ब्याकासि, सुमनो लोकनायको।
Sopi maṃ buddho byākāsi, sumano lokanāyako;
‘‘अपरिमेय्यितो कप्पे, अयं बुद्धो भविस्सति॥
‘‘Aparimeyyito kappe, ayaṃ buddho bhavissati.
१९.
19.
‘‘पधानं पदहित्वान…पे॰… हेस्साम सम्मुखा इमं’’॥
‘‘Padhānaṃ padahitvāna…pe… hessāma sammukhā imaṃ’’.
२०.
20.
तस्सापि वचनं सुत्वा, भिय्यो चित्तं पसादयिं।
Tassāpi vacanaṃ sutvā, bhiyyo cittaṃ pasādayiṃ;
उत्तरिं वतमधिट्ठासिं, दसपारमिपूरिया॥
Uttariṃ vatamadhiṭṭhāsiṃ, dasapāramipūriyā.
२१.
21.
सिरिमा नाम जनिका, सुमनस्स महेसिनो॥
Sirimā nāma janikā, sumanassa mahesino.
२२.
22.
नववस्ससहस्सानि , अगारं अज्झ सो वसि।
Navavassasahassāni , agāraṃ ajjha so vasi;
चन्दो सुचन्दो वटंसो च, तयो पासादमुत्तमा॥
Cando sucando vaṭaṃso ca, tayo pāsādamuttamā.
२३.
23.
तेसट्ठिसतसहस्सानि, नारियो समलङ्कता।
Tesaṭṭhisatasahassāni, nāriyo samalaṅkatā;
वटंसिका नाम नारी, अनूपमो नाम अत्रजो॥
Vaṭaṃsikā nāma nārī, anūpamo nāma atrajo.
२४.
24.
निमित्ते चतुरो दिस्वा, हत्थियानेन निक्खमि।
Nimitte caturo disvā, hatthiyānena nikkhami;
अनूनदसमासानि, पधानं पदही जिनो॥
Anūnadasamāsāni, padhānaṃ padahī jino.
२५.
25.
ब्रह्मुना याचितो सन्तो, सुमनो लोकनायको।
Brahmunā yācito santo, sumano lokanāyako;
वत्ति चक्कं महावीरो, मेखले पुरमुत्तमे॥
Vatti cakkaṃ mahāvīro, mekhale puramuttame.
२६.
26.
सरणो भावितत्तो च, अहेसुं अग्गसावका।
Saraṇo bhāvitatto ca, ahesuṃ aggasāvakā;
उदेनो नामुपट्ठाको, सुमनस्स महेसिनो॥
Udeno nāmupaṭṭhāko, sumanassa mahesino.
२७.
27.
सोणा च उपसोणा च, अहेसुं अग्गसाविका।
Soṇā ca upasoṇā ca, ahesuṃ aggasāvikā;
सोपि बुद्धो अमितयसो, नागमूले अबुज्झथ॥
Sopi buddho amitayaso, nāgamūle abujjhatha.
२८.
28.
वरुणो चेव सरणो च, अहेसुं अग्गुपट्ठका।
Varuṇo ceva saraṇo ca, ahesuṃ aggupaṭṭhakā;
चाला च उपचाला च, अहेसुं अग्गुपट्ठिका॥
Cālā ca upacālā ca, ahesuṃ aggupaṭṭhikā.
२९.
29.
कञ्चनग्घियसङ्कासो, दससहस्सी विरोचति॥
Kañcanagghiyasaṅkāso, dasasahassī virocati.
३०.
30.
नवुतिवस्ससहस्सानि, आयु विज्जति तावदे।
Navutivassasahassāni, āyu vijjati tāvade;
तावता तिट्ठमानो सो, तारेसि जनतं बहुं॥
Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.
३१.
31.
तारणीये तारयित्वा, बोधनीये च बोधयि।
Tāraṇīye tārayitvā, bodhanīye ca bodhayi;
परिनिब्बायि सम्बुद्धो, उळुराजाव अत्थमि॥
Parinibbāyi sambuddho, uḷurājāva atthami.
३२.
32.
ते च खीणासवा भिक्खू, सो च बुद्धो असादिसो।
Te ca khīṇāsavā bhikkhū, so ca buddho asādiso;
अतुलप्पभं दस्सयित्वा, निब्बुता ये महायसा॥
Atulappabhaṃ dassayitvā, nibbutā ye mahāyasā.
३३.
33.
तञ्च ञाणं अतुलियं, तानि च अतुलानि रतनानि।
Tañca ñāṇaṃ atuliyaṃ, tāni ca atulāni ratanāni;
सब्बं तमन्तरहितं, ननु रित्ता सब्बसङ्खारा॥
Sabbaṃ tamantarahitaṃ, nanu rittā sabbasaṅkhārā.
३४.
34.
सुमनो यसधरो बुद्धो, अङ्गारामम्हि निब्बुतो।
Sumano yasadharo buddho, aṅgārāmamhi nibbuto;
तत्थेव तस्स जिनथूपो, चतुयोजनमुग्गतोति॥
Tattheva tassa jinathūpo, catuyojanamuggatoti.
सुमनस्स भगवतो वंसो चतुत्थो।
Sumanassa bhagavato vaṃso catuttho.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / बुद्धवंस-अट्ठकथा • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā / ६. सुमनबुद्धवंसवण्णना • 6. Sumanabuddhavaṃsavaṇṇanā
