Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya |
੪. ਸੁਮਨવਗ੍ਗੋ
4. Sumanavaggo
੧. ਸੁਮਨਸੁਤ੍ਤਂ
1. Sumanasuttaṃ
੩੧. ਏਕਂ ਸਮਯਂ…ਪੇ॰… ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਅਥ ਖੋ ਸੁਮਨਾ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਪਞ੍ਚਹਿ ਰਥਸਤੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰਿਸਤੇਹਿ ਪਰਿવੁਤਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਸੁਮਨਾ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ –
31. Ekaṃ samayaṃ…pe… anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho sumanā rājakumārī pañcahi rathasatehi pañcahi rājakumārisatehi parivutā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnā kho sumanā rājakumārī bhagavantaṃ etadavoca –
‘‘ਇਧਸ੍ਸੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ ਦ੍વੇ ਸਾવਕਾ ਸਮਸਦ੍ਧਾ ਸਮਸੀਲਾ ਸਮਪਞ੍ਞਾ – ਏਕੋ ਦਾਯਕੋ, ਏਕੋ ਅਦਾਯਕੋ। ਤੇ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ। ਦੇવਭੂਤਾਨਂ ਪਨ ਨੇਸਂ 1, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਿਯਾ વਿਸੇਸੋ, ਸਿਯਾ ਨਾਨਾਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘Idhassu, bhante, bhagavato dve sāvakā samasaddhā samasīlā samapaññā – eko dāyako, eko adāyako. Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyyuṃ. Devabhūtānaṃ pana nesaṃ 2, bhante, siyā viseso, siyā nānākaraṇa’’nti?
‘‘ਸਿਯਾ, ਸੁਮਨੇ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚ – ‘‘ਯੋ ਸੋ, ਸੁਮਨੇ, ਦਾਯਕੋ ਸੋ ਅਮੁਂ ਅਦਾਯਕਂ ਦੇવਭੂਤੋ ਸਮਾਨੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਅਧਿਗਣ੍ਹਾਤਿ – ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਆਯੁਨਾ, ਦਿਬ੍ਬੇਨ વਣ੍ਣੇਨ, ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਸੁਖੇਨ, ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਯਸੇਨ, ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਆਧਿਪਤੇਯ੍ਯੇਨ। ਯੋ ਸੋ, ਸੁਮਨੇ, ਦਾਯਕੋ ਸੋ ਅਮੁਂ ਅਦਾਯਕਂ ਦੇવਭੂਤੋ ਸਮਾਨੋ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਅਧਿਗਣ੍ਹਾਤਿ’’।
‘‘Siyā, sumane’’ti bhagavā avoca – ‘‘yo so, sumane, dāyako so amuṃ adāyakaṃ devabhūto samāno pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti – dibbena āyunā, dibbena vaṇṇena, dibbena sukhena, dibbena yasena, dibbena ādhipateyyena. Yo so, sumane, dāyako so amuṃ adāyakaṃ devabhūto samāno imehi pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti’’.
‘‘ਸਚੇ ਪਨ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਤੋ ਚੁਤਾ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਾਨਂ ਪਨ ਨੇਸਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਿਯਾ વਿਸੇਸੋ, ਸਿਯਾ ਨਾਨਾਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਸਿਯਾ, ਸੁਮਨੇ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚ – ‘‘ਯੋ ਸੋ, ਸੁਮਨੇ, ਦਾਯਕੋ ਸੋ ਅਮੁਂ ਅਦਾਯਕਂ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋ ਸਮਾਨੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਅਧਿਗਣ੍ਹਾਤਿ – ਮਾਨੁਸਕੇਨ ਆਯੁਨਾ, ਮਾਨੁਸਕੇਨ વਣ੍ਣੇਨ, ਮਾਨੁਸਕੇਨ ਸੁਖੇਨ, ਮਾਨੁਸਕੇਨ ਯਸੇਨ, ਮਾਨੁਸਕੇਨ ਆਧਿਪਤੇਯ੍ਯੇਨ। ਯੋ ਸੋ, ਸੁਮਨੇ, ਦਾਯਕੋ ਸੋ ਅਮੁਂ ਅਦਾਯਕਂ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋ ਸਮਾਨੋ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਅਧਿਗਣ੍ਹਾਤਿ’’।
‘‘Sace pana te, bhante, tato cutā itthattaṃ āgacchanti, manussabhūtānaṃ pana nesaṃ, bhante, siyā viseso, siyā nānākaraṇa’’nti? ‘‘Siyā, sumane’’ti bhagavā avoca – ‘‘yo so, sumane, dāyako so amuṃ adāyakaṃ manussabhūto samāno pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti – mānusakena āyunā, mānusakena vaṇṇena, mānusakena sukhena, mānusakena yasena, mānusakena ādhipateyyena. Yo so, sumane, dāyako so amuṃ adāyakaṃ manussabhūto samāno imehi pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti’’.
‘‘ਸਚੇ ਪਨ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਭੋ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਂ ਪਨ ਨੇਸਂ, ਭਨ੍ਤੇ , ਸਿਯਾ વਿਸੇਸੋ, ਸਿਯਾ ਨਾਨਾਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਸਿਯਾ, ਸੁਮਨੇ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚ – ‘‘ਯੋ ਸੋ, ਸੁਮਨੇ, ਦਾਯਕੋ ਸੋ ਅਮੁਂ ਅਦਾਯਕਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਸਮਾਨੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਅਧਿਗਣ੍ਹਾਤਿ – ਯਾਚਿਤੋવ ਬਹੁਲਂ ਚੀવਰਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ ਅਪ੍ਪਂ ਅਯਾਚਿਤੋ, ਯਾਚਿਤੋવ ਬਹੁਲਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ ਅਪ੍ਪਂ ਅਯਾਚਿਤੋ, ਯਾਚਿਤੋવ ਬਹੁਲਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ ਅਪ੍ਪਂ ਅਯਾਚਿਤੋ, ਯਾਚਿਤੋવ ਬਹੁਲਂ ਗਿਲਾਨਪ੍ਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ ਅਪ੍ਪਂ ਅਯਾਚਿਤੋ। ਯੇਹਿ ਖੋ ਪਨ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ વਿਹਰਤਿ ਤ੍ਯਸ੍ਸ ਮਨਾਪੇਨੇવ ਬਹੁਲਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਂ ਅਮਨਾਪੇਨ, ਮਨਾਪੇਨੇવ ਬਹੁਲਂ વਚੀਕਮ੍ਮੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਂ ਅਮਨਾਪੇਨ, ਮਨਾਪੇਨੇવ ਬਹੁਲਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਂ ਅਮਨਾਪੇਨ, ਮਨਾਪਂਯੇવ ਬਹੁਲਂ ਉਪਹਾਰਂ ਉਪਹਰਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਂ ਅਮਨਾਪਂ । ਯੋ ਸੋ, ਸੁਮਨੇ, ਦਾਯਕੋ ਸੋ ਅਮੁਂ ਅਦਾਯਕਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਸਮਾਨੋ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਅਧਿਗਣ੍ਹਾਤੀ’’ਤਿ।
‘‘Sace pana te, bhante, ubho agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, pabbajitānaṃ pana nesaṃ, bhante , siyā viseso, siyā nānākaraṇa’’nti? ‘‘Siyā, sumane’’ti bhagavā avoca – ‘‘yo so, sumane, dāyako so amuṃ adāyakaṃ pabbajito samāno pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti – yācitova bahulaṃ cīvaraṃ paribhuñjati appaṃ ayācito, yācitova bahulaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjati appaṃ ayācito, yācitova bahulaṃ senāsanaṃ paribhuñjati appaṃ ayācito, yācitova bahulaṃ gilānappaccayabhesajjaparikkhāraṃ paribhuñjati appaṃ ayācito. Yehi kho pana sabrahmacārīhi saddhiṃ viharati tyassa manāpeneva bahulaṃ kāyakammena samudācaranti appaṃ amanāpena, manāpeneva bahulaṃ vacīkammena samudācaranti appaṃ amanāpena, manāpeneva bahulaṃ manokammena samudācaranti appaṃ amanāpena, manāpaṃyeva bahulaṃ upahāraṃ upaharanti appaṃ amanāpaṃ . Yo so, sumane, dāyako so amuṃ adāyakaṃ pabbajito samāno imehi pañcahi ṭhānehi adhigaṇhātī’’ti.
‘‘ਸਚੇ ਪਨ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਭੋ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ, ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਂ ਪਨ ਨੇਸਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਿਯਾ વਿਸੇਸੋ, ਸਿਯਾ ਨਾਨਾਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏਤ੍ਥ ਖੋ ਪਨੇਸਾਹਂ, ਸੁਮਨੇ, ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਾਨਾਕਰਣਂ વਦਾਮਿ, ਯਦਿਦਂ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿ’’ਨ੍ਤਿ 3।
‘‘Sace pana te, bhante, ubho arahattaṃ pāpuṇanti, arahattappattānaṃ pana nesaṃ, bhante, siyā viseso, siyā nānākaraṇa’’nti? ‘‘Ettha kho panesāhaṃ, sumane, na kiñci nānākaraṇaṃ vadāmi, yadidaṃ vimuttiyā vimutti’’nti 4.
‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ! ਯਾવਞ੍ਚਿਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਲਮੇવ ਦਾਨਾਨਿ ਦਾਤੁਂ ਅਲਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਾਤੁਂ; ਯਤ੍ਰ ਹਿ ਨਾਮ ਦੇવਭੂਤਸ੍ਸਾਪਿ ਉਪਕਾਰਾਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਸ੍ਸਾਪਿ ਉਪਕਾਰਾਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸਾਪਿ ਉਪਕਾਰਾਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇਤਂ, ਸੁਮਨੇ! ਅਲਞ੍ਹਿ, ਸੁਮਨੇ, ਦਾਨਾਨਿ ਦਾਤੁਂ ਅਲਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਾਤੁਂ! ਦੇવਭੂਤਸ੍ਸਾਪਿ ਉਪਕਾਰਾਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਸ੍ਸਾਪਿ ਉਪਕਾਰਾਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸਾਪਿ ਉਪਕਾਰਾਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨੀ’’ਤਿ ।
‘‘Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Yāvañcidaṃ, bhante, alameva dānāni dātuṃ alaṃ puññāni kātuṃ; yatra hi nāma devabhūtassāpi upakārāni puññāni, manussabhūtassāpi upakārāni puññāni, pabbajitassāpi upakārāni puññānī’’ti. ‘‘Evametaṃ, sumane! Alañhi, sumane, dānāni dātuṃ alaṃ puññāni kātuṃ! Devabhūtassāpi upakārāni puññāni, manussabhūtassāpi upakārāni puññāni, pabbajitassāpi upakārāni puññānī’’ti .
ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਇਦਂ વਤ੍વਾਨ 5 ਸੁਗਤੋ ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatvāna 6 sugato athāparaṃ etadavoca satthā –
‘‘ਯਥਾਪਿ ਚਨ੍ਦੋ વਿਮਲੋ, ਗਚ੍ਛਂ ਆਕਾਸਧਾਤੁਯਾ।
‘‘Yathāpi cando vimalo, gacchaṃ ākāsadhātuyā;
ਸਬ੍ਬੇ ਤਾਰਾਗਣੇ ਲੋਕੇ, ਆਭਾਯ ਅਤਿਰੋਚਤਿ॥
Sabbe tārāgaṇe loke, ābhāya atirocati.
‘‘ਤਥੇવ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਸਦ੍ਧੋ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ।
‘‘Tatheva sīlasampanno, saddho purisapuggalo;
ਸਬ੍ਬੇ ਮਚ੍ਛਰਿਨੋ ਲੋਕੇ, ਚਾਗੇਨ ਅਤਿਰੋਚਤਿ॥
Sabbe maccharino loke, cāgena atirocati.
‘‘ਯਥਾਪਿ ਮੇਘੋ ਥਨਯਂ, વਿਜ੍ਜੁਮਾਲੀ ਸਤਕ੍ਕਕੁ।
‘‘Yathāpi megho thanayaṃ, vijjumālī satakkaku;
ਥਲਂ ਨਿਨ੍ਨਞ੍ਚ ਪੂਰੇਤਿ, ਅਭਿવਸ੍ਸਂ વਸੁਨ੍ਧਰਂ॥
Thalaṃ ninnañca pūreti, abhivassaṃ vasundharaṃ.
‘‘ਏવਂ ਦਸ੍ਸਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸਾવਕੋ।
‘‘Evaṃ dassanasampanno, sammāsambuddhasāvako;
ਮਚ੍ਛਰਿਂ ਅਧਿਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਪਞ੍ਚਠਾਨੇਹਿ ਪਣ੍ਡਿਤੋ॥
Macchariṃ adhigaṇhāti, pañcaṭhānehi paṇḍito.
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੧. ਸੁਮਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1. Sumanasuttavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ੧. ਸੁਮਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1. Sumanasuttavaṇṇanā