Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೪. ಸುಮನತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
4. Sumanattheragāthāvaṇṇanā
ಯಂ ಪತ್ಥಯಾನೋತಿಆದಿಕಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸುಮನತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಇತೋ ಪಞ್ಚನವುತೇ ಕಪ್ಪೇ ಬುದ್ಧಸುಞ್ಞೇ ಲೋಕೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಏಕಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಬ್ಯಾಧಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಹರೀತಕಂ ಅದಾಸಿ । ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕೋಸಲರಟ್ಠೇ ಗಹಪತಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸುಮನೋತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ಸುಖೇನ ವಡ್ಢಿ। ತಸ್ಸ ಪನ ಮಾತುಲೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹಾ ಹುತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸುಮನೇ ವಯಪ್ಪತ್ತೇ ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಚರಿತಾನುಕೂಲಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ಯೋಗಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಚತ್ತಾರಿ ಝಾನಾನಿ ಪಞ್ಚ ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಥೇರೋ ವಿಪಸ್ಸನಾವಿಧಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಸೋ ಚ ನಚಿರೇನೇವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೪೪.೬೦-೭೧) –
Yaṃ patthayānotiādikā āyasmato sumanattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito pañcanavute kappe buddhasuññe loke kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekaṃ paccekabuddhaṃ byādhitaṃ disvā harītakaṃ adāsi . So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe gahapatikule nibbattitvā sumanoti laddhanāmo sukhena vaḍḍhi. Tassa pana mātulo pabbajitvā arahā hutvā araññe viharanto sumane vayappatte taṃ pabbājetvā caritānukūlaṃ kammaṭṭhānaṃ adāsi. So tattha yogakammaṃ karonto cattāri jhānāni pañca ca abhiññāyo nibbattesi. Athassa thero vipassanāvidhiṃ ācikkhi. So ca nacireneva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.44.60-71) –
‘‘ಹರೀತಕಂ ಆಮಲಕಂ, ಅಮ್ಬಜಮ್ಬುವಿಭೀತಕಂ।
‘‘Harītakaṃ āmalakaṃ, ambajambuvibhītakaṃ;
ಕೋಲಂ ಭಲ್ಲಾತಕಂ ಬಿಲ್ಲಂ, ಸಯಮೇವ ಹರಾಮಹಂ॥
Kolaṃ bhallātakaṃ billaṃ, sayameva harāmahaṃ.
‘‘ದಿಸ್ವಾನ ಪಬ್ಭಾರಗತಂ, ಝಾಯಿಂ ಝಾನರತಂ ಮುನಿಂ।
‘‘Disvāna pabbhāragataṃ, jhāyiṃ jhānarataṃ muniṃ;
ಆಬಾಧೇನ ಆಪೀಳೇನ್ತಂ, ಅದುತೀಯಂ ಮಹಾಮುನಿಂ॥
Ābādhena āpīḷentaṃ, adutīyaṃ mahāmuniṃ.
‘‘ಹರೀತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಸಯಮ್ಭುಸ್ಸ ಅದಾಸಹಂ।
‘‘Harītakaṃ gahetvāna, sayambhussa adāsahaṃ;
ಖಾದಮತ್ತಮ್ಹಿ ಭೇಸಜ್ಜೇ, ಬ್ಯಾಧಿ ಪಸ್ಸಮ್ಭಿ ತಾವದೇ॥
Khādamattamhi bhesajje, byādhi passambhi tāvade.
‘‘ಪಹೀನದರಥೋ ಬುದ್ಧೋ, ಅನುಮೋದಮಕಾಸಿ ಮೇ।
‘‘Pahīnadaratho buddho, anumodamakāsi me;
ಭೇಸಜ್ಜದಾನೇನಿಮಿನಾ, ಬ್ಯಾಧಿವೂಪಸಮೇನ ಚ॥
Bhesajjadāneniminā, byādhivūpasamena ca.
‘‘ದೇವಭೂತೋ ಮನುಸ್ಸೋ ವಾ, ಜಾತೋ ವಾ ಅಞ್ಞಜಾತಿಯಾ।
‘‘Devabhūto manusso vā, jāto vā aññajātiyā;
ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸುಖಿತೋ ಹೋತು, ಮಾ ಚ ತೇ ಬ್ಯಾಧಿಮಾಗಮಾ॥
Sabbattha sukhito hotu, mā ca te byādhimāgamā.
‘‘ಇದಂ ವತ್ವಾನ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಸಯಮ್ಭೂ ಅಪರಾಜಿತೋ।
‘‘Idaṃ vatvāna sambuddho, sayambhū aparājito;
ನಭಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಮೀ ಧೀರೋ, ಹಂಸರಾಜಾವ ಅಮ್ಬರೇ॥
Nabhaṃ abbhuggamī dhīro, haṃsarājāva ambare.
‘‘ಯತೋ ಹರೀತಕಂ ದಿನ್ನಂ, ಸಯಮ್ಭುಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ।
‘‘Yato harītakaṃ dinnaṃ, sayambhussa mahesino;
ಇಮಂ ಜಾತಿಂ ಉಪಾದಾಯ, ಬ್ಯಾಧಿ ಮೇ ನುಪಪಜ್ಜಥ॥
Imaṃ jātiṃ upādāya, byādhi me nupapajjatha.
‘‘ಅಯಂ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಮಯ್ಹಂ, ಚರಿಮೋ ವತ್ತತೇ ಭವೋ।
‘‘Ayaṃ pacchimako mayhaṃ, carimo vattate bhavo;
ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಸಚ್ಛಿಕತಾ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನಂ॥
Tisso vijjā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
‘‘ಚತುನ್ನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಭೇಸಜ್ಜಮದದಿಂ ತದಾ।
‘‘Catunnavutito kappe, bhesajjamadadiṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಭೇಸಜ್ಜಸ್ಸ ಇದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, bhesajjassa idaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತೇ ಪನ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಮಾತುಲತ್ಥೇರಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಂ ಥೇರೋ ಅಧಿಗಮಂ ಪುಚ್ಛಿ, ತಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ –
Arahatte pana patiṭṭhito ekadivasaṃ mātulattherassa upaṭṭhānaṃ agamāsi. Taṃ thero adhigamaṃ pucchi, taṃ byākaronto –
೩೩೦.
330.
‘‘ಯಂ ಪತ್ಥಯಾನೋ ಧಮ್ಮೇಸು, ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಅನುಗ್ಗಹಿ।
‘‘Yaṃ patthayāno dhammesu, upajjhāyo anuggahi;
ಅಮತಂ ಅಭಿಕಙ್ಖನ್ತಂ, ಕತಂ ಕತ್ತಬ್ಬಕಂ ಮಯಾ॥
Amataṃ abhikaṅkhantaṃ, kataṃ kattabbakaṃ mayā.
೩೩೧.
331.
‘‘ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ ಸಚ್ಛಿಕತೋ, ಸಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಅನೀತಿಹೋ।
‘‘Anuppatto sacchikato, sayaṃ dhammo anītiho;
ವಿಸುದ್ಧಞಾಣೋ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ, ಬ್ಯಾಕರೋಮಿ ತವನ್ತಿಕೇ॥
Visuddhañāṇo nikkaṅkho, byākaromi tavantike.
೩೩೨.
332.
‘‘ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಜಾನಾಮಿ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖು ವಿಸೋಧಿತಂ।
‘‘Pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhu visodhitaṃ;
ಸದತ್ಥೋ ಮೇ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನಂ॥
Sadattho me anuppatto, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
೩೩೩.
333.
‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಸಿಕ್ಖಾ, ಸುಸ್ಸುತಾ ತವ ಸಾಸನೇ।
‘‘Appamattassa me sikkhā, sussutā tava sāsane;
ಸಬ್ಬೇ ಮೇ ಆಸವಾ ಖೀಣಾ, ನತ್ಥಿ ದಾನಿ ಪುನಬ್ಭವೋ॥
Sabbe me āsavā khīṇā, natthi dāni punabbhavo.
೩೩೪.
334.
‘‘ಅನುಸಾಸಿ ಮಂ ಅರಿಯವತಾ, ಅನುಕಮ್ಪಿ ಅನುಗ್ಗಹಿ।
‘‘Anusāsi maṃ ariyavatā, anukampi anuggahi;
ಅಮೋಘೋ ತುಯ್ಹಮೋವಾದೋ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಮ್ಹಿ ಸಿಕ್ಖಿತೋ’’ತಿ॥ –
Amogho tuyhamovādo, antevāsimhi sikkhito’’ti. –
ಇಮಾಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ।
Imāhi pañcahi gāthāhi sīhanādaṃ nadanto aññaṃ byākāsi.
ತತ್ಥ ಯಂ ಪತ್ಥಯಾನೋ ಧಮ್ಮೇಸು, ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಅನುಗ್ಗಹಿ। ಅಮತಂ ಅಭಿಕಙ್ಖನ್ತನ್ತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾದೀಸು ಅನವಜ್ಜಧಮ್ಮೇಸು ಯಂ ಧಮ್ಮಂ ಮಯ್ಹಂ ಪತ್ಥಯನ್ತೋ ಆಕಙ್ಖನ್ತೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಅಮತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಭಿಕಙ್ಖನ್ತಂ ಮಂ ಓವಾದದಾನವಸೇನ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹಿ। ಕತಂ ಕತ್ತಬ್ಬಕಂ ಮಯಾತಿ ತಸ್ಸ ಅಧಿಗಮತ್ಥಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಪರಿಞ್ಞಾದಿಸೋಳಸವಿಧಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಕತಂ ನಿಟ್ಠಾಪಿತಂ ಮಯಾ।
Tattha yaṃ patthayāno dhammesu, upajjhāyo anuggahi. Amataṃ abhikaṅkhantanti samathavipassanādīsu anavajjadhammesu yaṃ dhammaṃ mayhaṃ patthayanto ākaṅkhanto upajjhāyo amataṃ nibbānaṃ abhikaṅkhantaṃ maṃ ovādadānavasena anuggaṇhi. Kataṃ kattabbakaṃ mayāti tassa adhigamatthaṃ kattabbaṃ pariññādisoḷasavidhaṃ kiccaṃ kataṃ niṭṭhāpitaṃ mayā.
ತತೋ ಏವ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ ಅಧಿಗತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧೋಪಿ ಮಗ್ಗಧಮ್ಮೋ ಸಚ್ಛಿಕತೋ। ಸಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಅನೀತಿಹೋತಿ ಸಯಂ ಅತ್ತನಾಯೇವ ನಿಬ್ಬಾನಧಮ್ಮೋ ಫಲಧಮ್ಮೋ ಚ ಅನೀತಿಹೋ ಅಸನ್ದಿದ್ಧೋ ಅತ್ತಪಚ್ಚಕ್ಖೋ ಕತೋ, ‘‘ಇತಿಹ, ಇತಿ ಕಿರಾ’’ತಿ ಪವತ್ತಿಯಾ ಇತಿಹಸಙ್ಖಾತಂ ಸಂಸಯಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನ್ತೋಯೇವ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಪವತ್ತತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಸುದ್ಧಞಾಣೋ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ವಿಸುದ್ಧಞಾಣೋತಿ ಸಬ್ಬಸಂಕಿಲೇಸವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ವಿಸುದ್ಧಞಾಣೋ। ತವನ್ತಿಕೇತಿ ತವ ಸಮೀಪೇ।
Tato eva anuppatto adhigato catubbidhopi maggadhammo sacchikato. Sayaṃ dhammo anītihoti sayaṃ attanāyeva nibbānadhammo phaladhammo ca anītiho asandiddho attapaccakkho kato, ‘‘itiha, iti kirā’’ti pavattiyā itihasaṅkhātaṃ saṃsayaṃ samucchindantoyeva ariyamaggo pavattati. Tenāha ‘‘visuddhañāṇo nikkaṅkho’’tiādi. Tattha visuddhañāṇoti sabbasaṃkilesavisuddhiyā visuddhañāṇo. Tavantiketi tava samīpe.
ಸದತ್ಥೋತಿ ಅರಹತ್ತಂ। ಸಿಕ್ಖಾತಿ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾದಯೋ। ಸುಸ್ಸುತಾತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಬಾಹುಸಚ್ಚಸ್ಸ ಪಟಿವೇಧಬಾಹುಸಚ್ಚಸ್ಸ ಚ ಪಾರಿಪೂರಿವಸೇನ ಸುಟ್ಠು ಸುತಾ। ತವ ಸಾಸನೇತಿ ತವ ಓವಾದೇ ಅನುಸಿಟ್ಠಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ।
Sadatthoti arahattaṃ. Sikkhāti adhisīlasikkhādayo. Sussutāti pariyattibāhusaccassa paṭivedhabāhusaccassa ca pāripūrivasena suṭṭhu sutā. Tava sāsaneti tava ovāde anusiṭṭhiyaṃ ṭhitassa.
ಅರಿಯವತಾತಿ ಸುವಿಸುದ್ಧಸೀಲಾದಿವತಸಮಾದಾನೇನ। ಅನ್ತೇವಾಸಿಮ್ಹಿ ಸಿಕ್ಖಿತೋತಿ ತುಯ್ಹಂ ಸಮೀಪೇ ಚಿಣ್ಣಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸತಾಯ ಅನ್ತೇವಾಸೀ ಸಿಕ್ಖಿತವಾ ಸಿಕ್ಖಿತಅಧಿಸೀಲಾದಿಸಿಕ್ಖೋ ಅಮ್ಹೀತಿ।
Ariyavatāti suvisuddhasīlādivatasamādānena. Antevāsimhi sikkhitoti tuyhaṃ samīpe ciṇṇabrahmacariyavāsatāya antevāsī sikkhitavā sikkhitaadhisīlādisikkho amhīti.
ಸುಮನತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sumanattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೪. ಸುಮನತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 4. Sumanattheragāthā