Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    4. සුමනත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    4. Sumanattheragāthāvaṇṇanā

    යං පත්‌ථයානොතිආදිකා ආයස්‌මතො සුමනත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? අයම්‌පි පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ පුඤ්‌ඤානි උපචිනන්‌තො ඉතො පඤ්‌චනවුතෙ කප්‌පෙ බුද්‌ධසුඤ්‌ඤෙ ලොකෙ කුලගෙහෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා විඤ්‌ඤුතං පත්‌තො එකං පච්‌චෙකබුද්‌ධං බ්‍යාධිතං දිස්‌වා හරීතකං අදාසි . සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ කොසලරට්‌ඨෙ ගහපතිකුලෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා සුමනොති ලද්‌ධනාමො සුඛෙන වඩ්‌ඪි. තස්‌ස පන මාතුලො පබ්‌බජිත්‌වා අරහා හුත්‌වා අරඤ්‌ඤෙ විහරන්‌තො සුමනෙ වයප්‌පත්‌තෙ තං පබ්‌බාජෙත්‌වා චරිතානුකූලං කම්‌මට්‌ඨානං අදාසි. සො තත්‌ථ යොගකම්‌මං කරොන්‌තො චත්‌තාරි ඣානානි පඤ්‌ච ච අභිඤ්‌ඤායො නිබ්‌බත්‌තෙසි. අථස්‌ස ථෙරො විපස්‌සනාවිධිං ආචික්‌ඛි. සො ච නචිරෙනෙව විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙත්‌වා අරහත්‌තෙ පතිට්‌ඨාසි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 2.44.60-71) –

    Yaṃ patthayānotiādikā āyasmato sumanattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito pañcanavute kappe buddhasuññe loke kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekaṃ paccekabuddhaṃ byādhitaṃ disvā harītakaṃ adāsi . So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe gahapatikule nibbattitvā sumanoti laddhanāmo sukhena vaḍḍhi. Tassa pana mātulo pabbajitvā arahā hutvā araññe viharanto sumane vayappatte taṃ pabbājetvā caritānukūlaṃ kammaṭṭhānaṃ adāsi. So tattha yogakammaṃ karonto cattāri jhānāni pañca ca abhiññāyo nibbattesi. Athassa thero vipassanāvidhiṃ ācikkhi. So ca nacireneva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.44.60-71) –

    ‘‘හරීතකං ආමලකං, අම්‌බජම්‌බුවිභීතකං;

    ‘‘Harītakaṃ āmalakaṃ, ambajambuvibhītakaṃ;

    කොලං භල්‌ලාතකං බිල්‌ලං, සයමෙව හරාමහං.

    Kolaṃ bhallātakaṃ billaṃ, sayameva harāmahaṃ.

    ‘‘දිස්‌වාන පබ්‌භාරගතං, ඣායිං ඣානරතං මුනිං;

    ‘‘Disvāna pabbhāragataṃ, jhāyiṃ jhānarataṃ muniṃ;

    ආබාධෙන ආපීළෙන්‌තං, අදුතීයං මහාමුනිං.

    Ābādhena āpīḷentaṃ, adutīyaṃ mahāmuniṃ.

    ‘‘හරීතකං ගහෙත්‌වාන, සයම්‌භුස්‌ස අදාසහං;

    ‘‘Harītakaṃ gahetvāna, sayambhussa adāsahaṃ;

    ඛාදමත්‌තම්‌හි භෙසජ්‌ජෙ, බ්‍යාධි පස්‌සම්‌භි තාවදෙ.

    Khādamattamhi bhesajje, byādhi passambhi tāvade.

    ‘‘පහීනදරථො බුද්‌ධො, අනුමොදමකාසි මෙ;

    ‘‘Pahīnadaratho buddho, anumodamakāsi me;

    භෙසජ්‌ජදානෙනිමිනා, බ්‍යාධිවූපසමෙන ච.

    Bhesajjadāneniminā, byādhivūpasamena ca.

    ‘‘දෙවභූතො මනුස්‌සො වා, ජාතො වා අඤ්‌ඤජාතියා;

    ‘‘Devabhūto manusso vā, jāto vā aññajātiyā;

    සබ්‌බත්‌ථ සුඛිතො හොතු, මා ච තෙ බ්‍යාධිමාගමා.

    Sabbattha sukhito hotu, mā ca te byādhimāgamā.

    ‘‘ඉදං වත්‌වාන සම්‌බුද්‌ධො, සයම්‌භූ අපරාජිතො;

    ‘‘Idaṃ vatvāna sambuddho, sayambhū aparājito;

    නභං අබ්‌භුග්‌ගමී ධීරො, හංසරාජාව අම්‌බරෙ.

    Nabhaṃ abbhuggamī dhīro, haṃsarājāva ambare.

    ‘‘යතො හරීතකං දින්‌නං, සයම්‌භුස්‌ස මහෙසිනො;

    ‘‘Yato harītakaṃ dinnaṃ, sayambhussa mahesino;

    ඉමං ජාතිං උපාදාය, බ්‍යාධි මෙ නුපපජ්‌ජථ.

    Imaṃ jātiṃ upādāya, byādhi me nupapajjatha.

    ‘‘අයං පච්‌ඡිමකො මය්‌හං, චරිමො වත්‌තතෙ භවො;

    ‘‘Ayaṃ pacchimako mayhaṃ, carimo vattate bhavo;

    තිස්‌සො විජ්‌ජා සච්‌ඡිකතා, කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසනං.

    Tisso vijjā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.

    ‘‘චතුන්‌නවුතිතො කප්‌පෙ, භෙසජ්‌ජමදදිං තදා;

    ‘‘Catunnavutito kappe, bhesajjamadadiṃ tadā;

    දුග්‌ගතිං නාභිජානාමි, භෙසජ්‌ජස්‌ස ඉදං ඵලං.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, bhesajjassa idaṃ phalaṃ.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං…පෙ.… කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    අරහත්‌තෙ පන පතිට්‌ඨිතො එකදිවසං මාතුලත්‌ථෙරස්‌ස උපට්‌ඨානං අගමාසි. තං ථෙරො අධිගමං පුච්‌ඡි, තං බ්‍යාකරොන්‌තො –

    Arahatte pana patiṭṭhito ekadivasaṃ mātulattherassa upaṭṭhānaṃ agamāsi. Taṃ thero adhigamaṃ pucchi, taṃ byākaronto –

    330.

    330.

    ‘‘යං පත්‌ථයානො ධම්‌මෙසු, උපජ්‌ඣායො අනුග්‌ගහි;

    ‘‘Yaṃ patthayāno dhammesu, upajjhāyo anuggahi;

    අමතං අභිකඞ්‌ඛන්‌තං, කතං කත්‌තබ්‌බකං මයා.

    Amataṃ abhikaṅkhantaṃ, kataṃ kattabbakaṃ mayā.

    331.

    331.

    ‘‘අනුප්‌පත්‌තො සච්‌ඡිකතො, සයං ධම්‌මො අනීතිහො;

    ‘‘Anuppatto sacchikato, sayaṃ dhammo anītiho;

    විසුද්‌ධඤාණො නික්‌කඞ්‌ඛො, බ්‍යාකරොමි තවන්‌තිකෙ.

    Visuddhañāṇo nikkaṅkho, byākaromi tavantike.

    332.

    332.

    ‘‘පුබ්‌බෙනිවාසං ජානාමි, දිබ්‌බචක්‌ඛු විසොධිතං;

    ‘‘Pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhu visodhitaṃ;

    සදත්‌ථො මෙ අනුප්‌පත්‌තො, කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසනං.

    Sadattho me anuppatto, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.

    333.

    333.

    ‘‘අප්‌පමත්‌තස්‌ස මෙ සික්‌ඛා, සුස්‌සුතා තව සාසනෙ;

    ‘‘Appamattassa me sikkhā, sussutā tava sāsane;

    සබ්‌බෙ මෙ ආසවා ඛීණා, නත්‌ථි දානි පුනබ්‌භවො.

    Sabbe me āsavā khīṇā, natthi dāni punabbhavo.

    334.

    334.

    ‘‘අනුසාසි මං අරියවතා, අනුකම්‌පි අනුග්‌ගහි;

    ‘‘Anusāsi maṃ ariyavatā, anukampi anuggahi;

    අමොඝො තුය්‌හමොවාදො, අන්‌තෙවාසිම්‌හි සික්‌ඛිතො’’ති. –

    Amogho tuyhamovādo, antevāsimhi sikkhito’’ti. –

    ඉමාහි පඤ්‌චහි ගාථාහි සීහනාදං නදන්‌තො අඤ්‌ඤං බ්‍යාකාසි.

    Imāhi pañcahi gāthāhi sīhanādaṃ nadanto aññaṃ byākāsi.

    තත්‌ථ යං පත්‌ථයානො ධම්‌මෙසු, උපජ්‌ඣායො අනුග්‌ගහි. අමතං අභිකඞ්‌ඛන්‌තන්‌ති සමථවිපස්‌සනාදීසු අනවජ්‌ජධම්‌මෙසු යං ධම්‌මං මය්‌හං පත්‌ථයන්‌තො ආකඞ්‌ඛන්‌තො උපජ්‌ඣායො අමතං නිබ්‌බානං අභිකඞ්‌ඛන්‌තං මං ඔවාදදානවසෙන අනුග්‌ගණ්‌හි. කතං කත්‌තබ්‌බකං මයාති තස්‌ස අධිගමත්‌ථං කත්‌තබ්‌බං පරිඤ්‌ඤාදිසොළසවිධං කිච්‌චං කතං නිට්‌ඨාපිතං මයා.

    Tattha yaṃ patthayāno dhammesu, upajjhāyo anuggahi. Amataṃ abhikaṅkhantanti samathavipassanādīsu anavajjadhammesu yaṃ dhammaṃ mayhaṃ patthayanto ākaṅkhanto upajjhāyo amataṃ nibbānaṃ abhikaṅkhantaṃ maṃ ovādadānavasena anuggaṇhi. Kataṃ kattabbakaṃ mayāti tassa adhigamatthaṃ kattabbaṃ pariññādisoḷasavidhaṃ kiccaṃ kataṃ niṭṭhāpitaṃ mayā.

    තතො එව අනුප්‌පත්‌තො අධිගතො චතුබ්‌බිධොපි මග්‌ගධම්‌මො සච්‌ඡිකතො. සයං ධම්‌මො අනීතිහොති සයං අත්‌තනායෙව නිබ්‌බානධම්‌මො ඵලධම්‌මො ච අනීතිහො අසන්‌දිද්‌ධො අත්‌තපච්‌චක්‌ඛො කතො, ‘‘ඉතිහ, ඉති කිරා’’ති පවත්‌තියා ඉතිහසඞ්‌ඛාතං සංසයං සමුච්‌ඡින්‌දන්‌තොයෙව අරියමග්‌ගො පවත්‌තති. තෙනාහ ‘‘විසුද්‌ධඤාණො නික්‌කඞ්‌ඛො’’තිආදි. තත්‌ථ විසුද්‌ධඤාණොති සබ්‌බසංකිලෙසවිසුද්‌ධියා විසුද්‌ධඤාණො. තවන්‌තිකෙති තව සමීපෙ.

    Tato eva anuppatto adhigato catubbidhopi maggadhammo sacchikato. Sayaṃ dhammo anītihoti sayaṃ attanāyeva nibbānadhammo phaladhammo ca anītiho asandiddho attapaccakkho kato, ‘‘itiha, iti kirā’’ti pavattiyā itihasaṅkhātaṃ saṃsayaṃ samucchindantoyeva ariyamaggo pavattati. Tenāha ‘‘visuddhañāṇo nikkaṅkho’’tiādi. Tattha visuddhañāṇoti sabbasaṃkilesavisuddhiyā visuddhañāṇo. Tavantiketi tava samīpe.

    සදත්‌ථොති අරහත්‌තං. සික්‌ඛාති අධිසීලසික්‌ඛාදයො. සුස්‌සුතාති පරියත්‌තිබාහුසච්‌චස්‌ස පටිවෙධබාහුසච්‌චස්‌ස ච පාරිපූරිවසෙන සුට්‌ඨු සුතා. තව සාසනෙති තව ඔවාදෙ අනුසිට්‌ඨියං ඨිතස්‌ස.

    Sadatthoti arahattaṃ. Sikkhāti adhisīlasikkhādayo. Sussutāti pariyattibāhusaccassa paṭivedhabāhusaccassa ca pāripūrivasena suṭṭhu sutā. Tava sāsaneti tava ovāde anusiṭṭhiyaṃ ṭhitassa.

    අරියවතාති සුවිසුද්‌ධසීලාදිවතසමාදානෙන. අන්‌තෙවාසිම්‌හි සික්‌ඛිතොති තුය්‌හං සමීපෙ චිණ්‌ණබ්‍රහ්‌මචරියවාසතාය අන්‌තෙවාසී සික්‌ඛිතවා සික්‌ඛිතඅධිසීලාදිසික්‌ඛො අම්‌හීති.

    Ariyavatāti suvisuddhasīlādivatasamādānena. Antevāsimhi sikkhitoti tuyhaṃ samīpe ciṇṇabrahmacariyavāsatāya antevāsī sikkhitavā sikkhitaadhisīlādisikkho amhīti.

    සුමනත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Sumanattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 4. සුමනත්‌ථෙරගාථා • 4. Sumanattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact