Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൪. സുമനത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
4. Sumanattheragāthāvaṇṇanā
യം പത്ഥയാനോതിആദികാ ആയസ്മതോ സുമനത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ ഇതോ പഞ്ചനവുതേ കപ്പേ ബുദ്ധസുഞ്ഞേ ലോകേ കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ഏകം പച്ചേകബുദ്ധം ബ്യാധിതം ദിസ്വാ ഹരീതകം അദാസി . സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ കോസലരട്ഠേ ഗഹപതികുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ സുമനോതി ലദ്ധനാമോ സുഖേന വഡ്ഢി. തസ്സ പന മാതുലോ പബ്ബജിത്വാ അരഹാ ഹുത്വാ അരഞ്ഞേ വിഹരന്തോ സുമനേ വയപ്പത്തേ തം പബ്ബാജേത്വാ ചരിതാനുകൂലം കമ്മട്ഠാനം അദാസി. സോ തത്ഥ യോഗകമ്മം കരോന്തോ ചത്താരി ഝാനാനി പഞ്ച ച അഭിഞ്ഞായോ നിബ്ബത്തേസി. അഥസ്സ ഥേരോ വിപസ്സനാവിധിം ആചിക്ഖി. സോ ച നചിരേനേവ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തേ പതിട്ഠാസി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൨.൪൪.൬൦-൭൧) –
Yaṃ patthayānotiādikā āyasmato sumanattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito pañcanavute kappe buddhasuññe loke kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekaṃ paccekabuddhaṃ byādhitaṃ disvā harītakaṃ adāsi . So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe gahapatikule nibbattitvā sumanoti laddhanāmo sukhena vaḍḍhi. Tassa pana mātulo pabbajitvā arahā hutvā araññe viharanto sumane vayappatte taṃ pabbājetvā caritānukūlaṃ kammaṭṭhānaṃ adāsi. So tattha yogakammaṃ karonto cattāri jhānāni pañca ca abhiññāyo nibbattesi. Athassa thero vipassanāvidhiṃ ācikkhi. So ca nacireneva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.44.60-71) –
‘‘ഹരീതകം ആമലകം, അമ്ബജമ്ബുവിഭീതകം;
‘‘Harītakaṃ āmalakaṃ, ambajambuvibhītakaṃ;
കോലം ഭല്ലാതകം ബില്ലം, സയമേവ ഹരാമഹം.
Kolaṃ bhallātakaṃ billaṃ, sayameva harāmahaṃ.
‘‘ദിസ്വാന പബ്ഭാരഗതം, ഝായിം ഝാനരതം മുനിം;
‘‘Disvāna pabbhāragataṃ, jhāyiṃ jhānarataṃ muniṃ;
ആബാധേന ആപീളേന്തം, അദുതീയം മഹാമുനിം.
Ābādhena āpīḷentaṃ, adutīyaṃ mahāmuniṃ.
‘‘ഹരീതകം ഗഹേത്വാന, സയമ്ഭുസ്സ അദാസഹം;
‘‘Harītakaṃ gahetvāna, sayambhussa adāsahaṃ;
ഖാദമത്തമ്ഹി ഭേസജ്ജേ, ബ്യാധി പസ്സമ്ഭി താവദേ.
Khādamattamhi bhesajje, byādhi passambhi tāvade.
‘‘പഹീനദരഥോ ബുദ്ധോ, അനുമോദമകാസി മേ;
‘‘Pahīnadaratho buddho, anumodamakāsi me;
ഭേസജ്ജദാനേനിമിനാ, ബ്യാധിവൂപസമേന ച.
Bhesajjadāneniminā, byādhivūpasamena ca.
‘‘ദേവഭൂതോ മനുസ്സോ വാ, ജാതോ വാ അഞ്ഞജാതിയാ;
‘‘Devabhūto manusso vā, jāto vā aññajātiyā;
സബ്ബത്ഥ സുഖിതോ ഹോതു, മാ ച തേ ബ്യാധിമാഗമാ.
Sabbattha sukhito hotu, mā ca te byādhimāgamā.
‘‘ഇദം വത്വാന സമ്ബുദ്ധോ, സയമ്ഭൂ അപരാജിതോ;
‘‘Idaṃ vatvāna sambuddho, sayambhū aparājito;
നഭം അബ്ഭുഗ്ഗമീ ധീരോ, ഹംസരാജാവ അമ്ബരേ.
Nabhaṃ abbhuggamī dhīro, haṃsarājāva ambare.
‘‘യതോ ഹരീതകം ദിന്നം, സയമ്ഭുസ്സ മഹേസിനോ;
‘‘Yato harītakaṃ dinnaṃ, sayambhussa mahesino;
ഇമം ജാതിം ഉപാദായ, ബ്യാധി മേ നുപപജ്ജഥ.
Imaṃ jātiṃ upādāya, byādhi me nupapajjatha.
‘‘അയം പച്ഛിമകോ മയ്ഹം, ചരിമോ വത്തതേ ഭവോ;
‘‘Ayaṃ pacchimako mayhaṃ, carimo vattate bhavo;
തിസ്സോ വിജ്ജാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം.
Tisso vijjā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, ഭേസജ്ജമദദിം തദാ;
‘‘Catunnavutito kappe, bhesajjamadadiṃ tadā;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഭേസജ്ജസ്സ ഇദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, bhesajjassa idaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തേ പന പതിട്ഠിതോ ഏകദിവസം മാതുലത്ഥേരസ്സ ഉപട്ഠാനം അഗമാസി. തം ഥേരോ അധിഗമം പുച്ഛി, തം ബ്യാകരോന്തോ –
Arahatte pana patiṭṭhito ekadivasaṃ mātulattherassa upaṭṭhānaṃ agamāsi. Taṃ thero adhigamaṃ pucchi, taṃ byākaronto –
൩൩൦.
330.
‘‘യം പത്ഥയാനോ ധമ്മേസു, ഉപജ്ഝായോ അനുഗ്ഗഹി;
‘‘Yaṃ patthayāno dhammesu, upajjhāyo anuggahi;
അമതം അഭികങ്ഖന്തം, കതം കത്തബ്ബകം മയാ.
Amataṃ abhikaṅkhantaṃ, kataṃ kattabbakaṃ mayā.
൩൩൧.
331.
‘‘അനുപ്പത്തോ സച്ഛികതോ, സയം ധമ്മോ അനീതിഹോ;
‘‘Anuppatto sacchikato, sayaṃ dhammo anītiho;
വിസുദ്ധഞാണോ നിക്കങ്ഖോ, ബ്യാകരോമി തവന്തികേ.
Visuddhañāṇo nikkaṅkho, byākaromi tavantike.
൩൩൨.
332.
‘‘പുബ്ബേനിവാസം ജാനാമി, ദിബ്ബചക്ഖു വിസോധിതം;
‘‘Pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhu visodhitaṃ;
സദത്ഥോ മേ അനുപ്പത്തോ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം.
Sadattho me anuppatto, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
൩൩൩.
333.
‘‘അപ്പമത്തസ്സ മേ സിക്ഖാ, സുസ്സുതാ തവ സാസനേ;
‘‘Appamattassa me sikkhā, sussutā tava sāsane;
സബ്ബേ മേ ആസവാ ഖീണാ, നത്ഥി ദാനി പുനബ്ഭവോ.
Sabbe me āsavā khīṇā, natthi dāni punabbhavo.
൩൩൪.
334.
‘‘അനുസാസി മം അരിയവതാ, അനുകമ്പി അനുഗ്ഗഹി;
‘‘Anusāsi maṃ ariyavatā, anukampi anuggahi;
അമോഘോ തുയ്ഹമോവാദോ, അന്തേവാസിമ്ഹി സിക്ഖിതോ’’തി. –
Amogho tuyhamovādo, antevāsimhi sikkhito’’ti. –
ഇമാഹി പഞ്ചഹി ഗാഥാഹി സീഹനാദം നദന്തോ അഞ്ഞം ബ്യാകാസി.
Imāhi pañcahi gāthāhi sīhanādaṃ nadanto aññaṃ byākāsi.
തത്ഥ യം പത്ഥയാനോ ധമ്മേസു, ഉപജ്ഝായോ അനുഗ്ഗഹി. അമതം അഭികങ്ഖന്തന്തി സമഥവിപസ്സനാദീസു അനവജ്ജധമ്മേസു യം ധമ്മം മയ്ഹം പത്ഥയന്തോ ആകങ്ഖന്തോ ഉപജ്ഝായോ അമതം നിബ്ബാനം അഭികങ്ഖന്തം മം ഓവാദദാനവസേന അനുഗ്ഗണ്ഹി. കതം കത്തബ്ബകം മയാതി തസ്സ അധിഗമത്ഥം കത്തബ്ബം പരിഞ്ഞാദിസോളസവിധം കിച്ചം കതം നിട്ഠാപിതം മയാ.
Tattha yaṃ patthayāno dhammesu, upajjhāyo anuggahi. Amataṃ abhikaṅkhantanti samathavipassanādīsu anavajjadhammesu yaṃ dhammaṃ mayhaṃ patthayanto ākaṅkhanto upajjhāyo amataṃ nibbānaṃ abhikaṅkhantaṃ maṃ ovādadānavasena anuggaṇhi. Kataṃ kattabbakaṃ mayāti tassa adhigamatthaṃ kattabbaṃ pariññādisoḷasavidhaṃ kiccaṃ kataṃ niṭṭhāpitaṃ mayā.
തതോ ഏവ അനുപ്പത്തോ അധിഗതോ ചതുബ്ബിധോപി മഗ്ഗധമ്മോ സച്ഛികതോ. സയം ധമ്മോ അനീതിഹോതി സയം അത്തനായേവ നിബ്ബാനധമ്മോ ഫലധമ്മോ ച അനീതിഹോ അസന്ദിദ്ധോ അത്തപച്ചക്ഖോ കതോ, ‘‘ഇതിഹ, ഇതി കിരാ’’തി പവത്തിയാ ഇതിഹസങ്ഖാതം സംസയം സമുച്ഛിന്ദന്തോയേവ അരിയമഗ്ഗോ പവത്തതി. തേനാഹ ‘‘വിസുദ്ധഞാണോ നിക്കങ്ഖോ’’തിആദി. തത്ഥ വിസുദ്ധഞാണോതി സബ്ബസംകിലേസവിസുദ്ധിയാ വിസുദ്ധഞാണോ. തവന്തികേതി തവ സമീപേ.
Tato eva anuppatto adhigato catubbidhopi maggadhammo sacchikato. Sayaṃ dhammo anītihoti sayaṃ attanāyeva nibbānadhammo phaladhammo ca anītiho asandiddho attapaccakkho kato, ‘‘itiha, iti kirā’’ti pavattiyā itihasaṅkhātaṃ saṃsayaṃ samucchindantoyeva ariyamaggo pavattati. Tenāha ‘‘visuddhañāṇo nikkaṅkho’’tiādi. Tattha visuddhañāṇoti sabbasaṃkilesavisuddhiyā visuddhañāṇo. Tavantiketi tava samīpe.
സദത്ഥോതി അരഹത്തം. സിക്ഖാതി അധിസീലസിക്ഖാദയോ. സുസ്സുതാതി പരിയത്തിബാഹുസച്ചസ്സ പടിവേധബാഹുസച്ചസ്സ ച പാരിപൂരിവസേന സുട്ഠു സുതാ. തവ സാസനേതി തവ ഓവാദേ അനുസിട്ഠിയം ഠിതസ്സ.
Sadatthoti arahattaṃ. Sikkhāti adhisīlasikkhādayo. Sussutāti pariyattibāhusaccassa paṭivedhabāhusaccassa ca pāripūrivasena suṭṭhu sutā. Tava sāsaneti tava ovāde anusiṭṭhiyaṃ ṭhitassa.
അരിയവതാതി സുവിസുദ്ധസീലാദിവതസമാദാനേന. അന്തേവാസിമ്ഹി സിക്ഖിതോതി തുയ്ഹം സമീപേ ചിണ്ണബ്രഹ്മചരിയവാസതായ അന്തേവാസീ സിക്ഖിതവാ സിക്ഖിതഅധിസീലാദിസിക്ഖോ അമ്ഹീതി.
Ariyavatāti suvisuddhasīlādivatasamādānena. Antevāsimhi sikkhitoti tuyhaṃ samīpe ciṇṇabrahmacariyavāsatāya antevāsī sikkhitavā sikkhitaadhisīlādisikkho amhīti.
സുമനത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Sumanattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൪. സുമനത്ഥേരഗാഥാ • 4. Sumanattheragāthā