| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අපදාන-අට්‌ඨකථා • Apadāna-aṭṭhakathā |
10. සුමඞ්‌ගලත්‌ථෙරඅපදානවණ්‌ණනා
10. Sumaṅgalattheraapadānavaṇṇanā
ආහුතිං යිට්‌ඨුකාමොතිආදිකං ආයස්‌මතො සුමඞ්‌ගලත්‌ථෙරස්‌ස අපදානං. අයම්‌පායස්‌මා පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ විවට්‌ටූපනිස්‌සයානි පුඤ්‌ඤානි උපචිනන්‌තො පියදස්‌සිස්‌ස භගවතො කාලෙ රුක්‌ඛදෙවතා හුත්‌වා නිබ්‌බත්‌ති. සො එකදිවසං සත්‌ථාරං න්‌හත්‌වා එකචීවරං ඨිතං දිස්‌වා සොමනස්‌සප්‌පත්‌තො අප්‌ඵොටෙසි. සො තෙන පුඤ්‌ඤෙන දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ සාවත්‌ථියා අවිදූරෙ අඤ්‌ඤතරස්‌මිං ගාමකෙ තාදිසෙන කම්‌මනිස්‌සන්‌දෙන දලිද්‌දකුලෙ නිබ්‌බත්‌ති, තස්‌ස සුමඞ්‌ගලොති නාමං අහොසි. සො වයප්‌පත්‌තො ඛුජ්‌ජකාසිතනඞ්‌ගලකුද්‌දාලපරික්‌ඛාරො හුත්‌වා කසියා ජීවිකං කප්‌පෙසි. සො එකදිවසං රඤ්‌ඤා පසෙනදිනා කොසලෙන භගවතො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස ච මහාදානෙ පවත්‌තියමානෙ දානූපකරණානි ගහෙත්‌වා ආගච්‌ඡන්‌තෙහි මනුස්‌සෙහි සද්‌ධිං දධිඝටං ගහෙත්‌වා ආගතො භික්‌ඛූනං සක්‌කාරසම්‌මානං දිස්‌වා ‘‘ඉමෙ සමණා සක්‍යපුත්‌තියා සුඛුමවත්‌ථනිවත්‌ථා සුභොජනානි භුඤ්‌ජිත්‌වා නිවාතෙසු සෙනාසනෙසු විහරන්‌ති, යංනූනාහම්‌පි පබ්‌බජෙය්‍ය’’න්‌ති චින්‌තෙත්‌වා අඤ්‌ඤතරං මහාථෙරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා අත්‌තනො පබ්‌බජාධිප්‌පායං නිවෙදෙසි. සො තං කරුණායන්‌තො පබ්‌බාජෙත්‌වා කම්‌මට්‌ඨානං ආචික්‌ඛි. සො අරඤ්‌ඤෙ විහරන්‌තො එකකවිහාරෙ නිබ්‌බින්‌නො උක්‌කණ්‌ඨිතො හුත්‌වා විබ්‌භමිතුකාමො ඤාතිගාමං ගච්‌ඡන්‌තො අන්‌තරාමග්‌ගෙ කච්‌ඡං බන්‌ධිත්‌වා ඛෙත්‌තං කසන්‌තෙ කිලිට්‌ඨවත්‌ථනිවත්‌ථෙ සමන්‌තතො රජොකිණ්‌ණසරීරෙ වාතාතපෙන සුස්‌සන්‌තෙ ඛෙත්‌තං කස්‌සකෙ මනුස්‌සෙ දිස්‌වා ‘‘මහන්‌තං වතිමෙ සත්‌තා ජීවිකනිමිත්‌තං දුක්‌ඛං පච්‌චනුභවන්‌තී’’ති සංවෙගං පටිලභි. ඤාණස්‌ස පරිපාකගතත්‌තා චස්‌ස යථාගහිතං කම්‌මට්‌ඨානං උපට්‌ඨාසි. සො අඤ්‌ඤතරං රුක්‌ඛමූලං උපගන්‌ත්‌වා විවෙකං ලභිත්‌වා යොනිසොමනසිකරොන්‌තො විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙත්‌වා මග්‌ගපටිපාටියා අරහත්‌තං පාපුණි.
Āhutiṃyiṭṭhukāmotiādikaṃ āyasmato sumaṅgalattherassa apadānaṃ. Ayampāyasmā purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto piyadassissa bhagavato kāle rukkhadevatā hutvā nibbatti. So ekadivasaṃ satthāraṃ nhatvā ekacīvaraṃ ṭhitaṃ disvā somanassappatto apphoṭesi. So tena puññena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyā avidūre aññatarasmiṃ gāmake tādisena kammanissandena daliddakule nibbatti, tassa sumaṅgaloti nāmaṃ ahosi. So vayappatto khujjakāsitanaṅgalakuddālaparikkhāro hutvā kasiyā jīvikaṃ kappesi. So ekadivasaṃ raññā pasenadinā kosalena bhagavato bhikkhusaṅghassa ca mahādāne pavattiyamāne dānūpakaraṇāni gahetvā āgacchantehi manussehi saddhiṃ dadhighaṭaṃ gahetvā āgato bhikkhūnaṃ sakkārasammānaṃ disvā ‘‘ime samaṇā sakyaputtiyā sukhumavatthanivatthā subhojanāni bhuñjitvā nivātesu senāsanesu viharanti, yaṃnūnāhampi pabbajeyya’’nti cintetvā aññataraṃ mahātheraṃ upasaṅkamitvā attano pabbajādhippāyaṃ nivedesi. So taṃ karuṇāyanto pabbājetvā kammaṭṭhānaṃ ācikkhi. So araññe viharanto ekakavihāre nibbinno ukkaṇṭhito hutvā vibbhamitukāmo ñātigāmaṃ gacchanto antarāmagge kacchaṃ bandhitvā khettaṃ kasante kiliṭṭhavatthanivatthe samantato rajokiṇṇasarīre vātātapena sussante khettaṃ kassake manusse disvā ‘‘mahantaṃ vatime sattā jīvikanimittaṃ dukkhaṃ paccanubhavantī’’ti saṃvegaṃ paṭilabhi. Ñāṇassa paripākagatattā cassa yathāgahitaṃ kammaṭṭhānaṃ upaṭṭhāsi. So aññataraṃ rukkhamūlaṃ upagantvā vivekaṃ labhitvā yonisomanasikaronto vipassanaṃ vaḍḍhetvā maggapaṭipāṭiyā arahattaṃ pāpuṇi.
124. එවං සො පත්‌තඅරහත්‌තඵලො අත්‌තනො පුබ්‌බකම්‌මං සරිත්‌වා සොමනස්‌සවසෙන පුබ්‌බචරිතාපදානං පකාසෙන්‌තො ආහුතිං යිට්‌ඨුකාමොහන්‌තිආදිමාහ. තත්‌ථ ආහුතින්‌ති අන්‌නපානාදිඅනෙකවිධං පූජාසක්‌කාරූපකරණං. යිට්‌ඨුකාමොති යජිතුකාමො, දානං දාතුකාමො අහං. පටියාදෙත්‌වාන භොජනන්‌ති ආහාරං පටියාදෙත්‌වා නිප්‌ඵාදෙත්‌වා. බ්‍රාහ්‌මණෙ පටිමානෙන්‌තොති පටිග්‌ගාහකෙ සුද්‌ධපබ්‌බජිතෙ පරියෙසන්‌තො. විසාලෙ මාළකෙ ඨිතොති පරිසුද්‌ධපණ්‌ඩරපුලිනතලාභිරාමෙ විපුලෙ මාළකෙ ඨිතො.
124. Evaṃ so pattaarahattaphalo attano pubbakammaṃ saritvā somanassavasena pubbacaritāpadānaṃ pakāsento āhutiṃ yiṭṭhukāmohantiādimāha. Tattha āhutinti annapānādianekavidhaṃ pūjāsakkārūpakaraṇaṃ. Yiṭṭhukāmoti yajitukāmo, dānaṃ dātukāmo ahaṃ. Paṭiyādetvāna bhojananti āhāraṃ paṭiyādetvā nipphādetvā. Brāhmaṇe paṭimānentoti paṭiggāhake suddhapabbajite pariyesanto. Visāle māḷake ṭhitoti parisuddhapaṇḍarapulinatalābhirāme vipule māḷake ṭhito.
125-7. අථද්‌දසාසිං සම්‌බුද්‌ධන්‌තිආදීසු මහායසං මහාපරිවාරං සබ්‌බලොකං සකලසත්‌තලොකං විනෙතානං විසෙසෙන නෙතාරං නිබ්‌බානසම්‌පාපකං සයම්‌භුං සයමෙව භූතං අනාචරියකං අග්‌ගපුග්‌ගලං සෙට්‌ඨපුග්‌ගලං භගවන්‌තං භග්‍යවන්‌තාදිගුණයුත්‌තං ජුතිමන්‌තං නීලපීතාදිපභාසම්‌පන්‌නං සාවකෙහි පුරක්‌ඛතං පරිවාරිතං ආදිච්‌චමිව සූරියමිව රොචන්‌තං සොභමානං රථියං වීථියං පටිපන්‌නකං ගච්‌ඡන්‌තං පියදස්‌සිං නාම සම්‌බුද්‌ධං අද්‌දසින්‌ති සම්‌බන්‌ධො. අඤ්‌ජලිං පග්‌ගහෙත්‌වානාති බන්‌ධඤ්‌ජලිපුටං සිරසි කත්‌වා සකං චිත්‌තං අත්‌තනො චිත්‌තං පසාදයිං ඉත්‌ථම්‌භූතස්‌ස භගවතො ගුණෙ පසාදෙසිං පසන්‌නමකාසින්‌ති අත්‌ථො. මනසාව නිමන්‌තෙසින්‌ති චිත්‌තෙන පවාරෙසිං. ආගච්‌ඡතු මහාමුනීති මහිතො පූජාරහො මුනි භගවා මම නිවෙසනං ආගච්‌ඡතු.
125-7.Athaddasāsiṃ sambuddhantiādīsu mahāyasaṃ mahāparivāraṃ sabbalokaṃ sakalasattalokaṃ vinetānaṃ visesena netāraṃ nibbānasampāpakaṃ sayambhuṃ sayameva bhūtaṃ anācariyakaṃ aggapuggalaṃ seṭṭhapuggalaṃ bhagavantaṃ bhagyavantādiguṇayuttaṃ jutimantaṃ nīlapītādipabhāsampannaṃ sāvakehi purakkhataṃ parivāritaṃ ādiccamiva sūriyamiva rocantaṃ sobhamānaṃ rathiyaṃ vīthiyaṃ paṭipannakaṃ gacchantaṃ piyadassiṃ nāma sambuddhaṃ addasinti sambandho. Añjaliṃ paggahetvānāti bandhañjalipuṭaṃ sirasi katvā sakaṃ cittaṃ attano cittaṃ pasādayiṃ itthambhūtassa bhagavato guṇe pasādesiṃ pasannamakāsinti attho. Manasāva nimantesinti cittena pavāresiṃ. Āgacchatu mahāmunīti mahito pūjāraho muni bhagavā mama nivesanaṃ āgacchatu.
128. මම සඞ්‌කප්‌පමඤ්‌ඤායාති මය්‌හං චිත්‌තසඞ්‌කප්‌පං ඤත්‌වා ලොකෙ සත්‌තලොකෙ අනුත්‌තරො උත්‌තරවිරහිතො සත්‌ථා ඛීණාසවසහස්‌සෙහි අරහන්‌තසහස්‌සෙහි පරිවුතො මම ද්‌වාරං මය්‌හං ගෙහද්‌වාරං උපාගමි සම්‌පාපුණි.
128.Mama saṅkappamaññāyāti mayhaṃ cittasaṅkappaṃ ñatvā loke sattaloke anuttaro uttaravirahito satthā khīṇāsavasahassehi arahantasahassehi parivuto mama dvāraṃ mayhaṃ gehadvāraṃ upāgami sampāpuṇi.
129. තස්‌ස සම්‌පත්‌තස්‌ස සත්‌ථුනො එවං නමක්‌කාරමකාසිං. පුරිසාජඤ්‌ඤ පුරිසානං ආජඤ්‌ඤ, සෙට්‌ඨ, මම නමක්‌කාරො තෙ තුය්‌හං අත්‌ථු භවතු. පුරිසුත්‌තම පුරිසානං උත්‌තම අධිකගුණවිසිට්‌ඨ තෙ තුය්‌හං මම නමක්‌කාරො අත්‌ථු. පාසාදං පසාදජනකං මම නිවෙසනං අභිරුහිත්‌වා සීහාසනෙ උත්‌තමාසනෙ නිසීදතන්‌ති ආයාචින්‌ති අත්‌ථො.
129. Tassa sampattassa satthuno evaṃ namakkāramakāsiṃ. Purisājañña purisānaṃ ājañña, seṭṭha, mama namakkāro te tuyhaṃ atthu bhavatu. Purisuttama purisānaṃ uttama adhikaguṇavisiṭṭha te tuyhaṃ mama namakkāro atthu. Pāsādaṃ pasādajanakaṃ mama nivesanaṃ abhiruhitvā sīhāsane uttamāsane nisīdatanti āyācinti attho.
130. දන්‌තො දන්‌තපරිවාරොති සයං ද්‌වාරත්‌තයෙන දන්‌තො තථා දන්‌තාහි භික්‌ඛුභික්‌ඛුනීඋපාසකඋපාසිකාසඞ්‌ඛාතාහි චතූහි පරිසාහි පරිවාරිතො. තිණ්‌ණො තාරයතං වරොති සයං තිණ්‌ණො සංසාරතො උත්‌තිණ්‌ණො නික්‌ඛන්‌තො තාරයතං තාරයන්‌තානං විසිට්‌ඨපුග්‌ගලානං වරො උත්‌තමො භගවා මමාරාධනෙන පාසාදං අභිරුහිත්‌වා පවරාසනෙ උත්‌තමාසනෙ නිසීදි නිසජ්‌ජං කප්‌පෙසි.
130.Danto dantaparivāroti sayaṃ dvārattayena danto tathā dantāhi bhikkhubhikkhunīupāsakaupāsikāsaṅkhātāhi catūhi parisāhi parivārito. Tiṇṇo tārayataṃ varoti sayaṃ tiṇṇo saṃsārato uttiṇṇo nikkhanto tārayataṃ tārayantānaṃ visiṭṭhapuggalānaṃ varo uttamo bhagavā mamārādhanena pāsādaṃ abhiruhitvā pavarāsane uttamāsane nisīdi nisajjaṃ kappesi.
131. යං මෙ අත්‌ථි සකෙ ගෙහෙති අත්‌තනො ගෙහෙ යං ආමිසං පච්‌චුපට්‌ඨිතං සම්‌පාදිතං රාසිකතං අත්‌ථි. තාහං බුද්‌ධස්‌ස පාදාසින්‌ති බුද්‌ධස්‌ස බුද්‌ධප්‌පමුඛස්‌ස සඞ්‌ඝස්‌ස තං ආමිසං පාදාසිං ප-කාරෙන ආදරෙන වා අදාසින්‌ති අත්‌ථො. පසන්‌නො සෙහි පාණිභීති අත්‌තනො ද්‌වීහි හත්‌ථෙහි පස්‌සන්‌නචිත්‌තො ගහෙත්‌වා පාදාසින්‌ති අත්‌ථො.
131.Yaṃ me atthi sake geheti attano gehe yaṃ āmisaṃ paccupaṭṭhitaṃ sampāditaṃ rāsikataṃ atthi. Tāhaṃ buddhassa pādāsinti buddhassa buddhappamukhassa saṅghassa taṃ āmisaṃ pādāsiṃ pa-kārena ādarena vā adāsinti attho. Pasanno sehi pāṇibhīti attano dvīhi hatthehi passannacitto gahetvā pādāsinti attho.
132. පසන්‌නචිත්‌තො පසාදිතමනසඞ්‌කප්‌පො සුමනො සුන්‌දරමනො. වෙදජාතො ජාතවෙදො උප්‌පන්‌නසොමනස්‌සො කතඤ්‌ජලී සිරසි ඨපිතඅඤ්‌ජලිපුටො බුද්‌ධසෙට්‌ඨං නමස්‌සාමි සෙට්‌ඨස්‌ස බුද්‌ධස්‌ස පණාමං කරොමීති අත්‌ථො. අහො බුද්‌ධස්‌සුළාරතාති පටිවිද්‌ධචතුසච්‌චස්‌ස සත්‌ථුනො උළාරතා මහන්‌තභාවො අහො අච්‌ඡරියන්‌ති අත්‌ථො.
132.Pasannacitto pasāditamanasaṅkappo sumano sundaramano. Vedajāto jātavedo uppannasomanasso katañjalī sirasi ṭhapitaañjalipuṭo buddhaseṭṭhaṃ namassāmi seṭṭhassa buddhassa paṇāmaṃ karomīti attho. Aho buddhassuḷāratāti paṭividdhacatusaccassa satthuno uḷāratā mahantabhāvo aho acchariyanti attho.
133. අට්‌ඨන්‌නං පයිරූපාසතන්‌ති පයිරුපාසන්‌තානං භුඤ්‌ජං භුඤ්‌ජන්‌තානං අට්‌ඨන්‌නං අරියපුග්‌ගලානං අන්‌තරෙ ඛීණාසවා අරහන්‌තොව බහූති අත්‌ථො. තුය්‌හෙවෙසො ආනුභාවොති එසො ආකාසචරණඋම්‌මුජ්‌ජනනිමුජ්‌ජනාදිආනුභාවො තුය්‌හෙව තුය්‌හං එව ආනුභාවො, නාඤ්‌ඤෙසං. සරණං තං උපෙමහන්‌ති තං ඉත්‌ථම්‌භූතං තුවං සරණං තාණං ලෙණං පරායනන්‌ති උපෙමි ගච්‌ඡාමි ජානාමි වාති අත්‌ථො.
133.Aṭṭhannaṃpayirūpāsatanti payirupāsantānaṃ bhuñjaṃ bhuñjantānaṃ aṭṭhannaṃ ariyapuggalānaṃ antare khīṇāsavā arahantova bahūti attho. Tuyheveso ānubhāvoti eso ākāsacaraṇaummujjananimujjanādiānubhāvo tuyheva tuyhaṃ eva ānubhāvo, nāññesaṃ. Saraṇaṃ taṃ upemahanti taṃ itthambhūtaṃ tuvaṃ saraṇaṃ tāṇaṃ leṇaṃ parāyananti upemi gacchāmi jānāmi vāti attho.
134. ලොකජෙට්‌ඨො නරාසභො පියදස්‌සී භගවා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝමජ්‌ඣෙ නිසීදිත්‌වා ඉමා බ්‍යාකරණගාථා අභාසථ කථෙසීති අත්‌ථො. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙවාති.
134. Lokajeṭṭho narāsabho piyadassī bhagavā bhikkhusaṅghamajjhe nisīditvā imā byākaraṇagāthā abhāsatha kathesīti attho. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
සුමඞ්‌ගලත්‌ථෙරඅපදානවණ්‌ණනා සමත්‌තා.
Sumaṅgalattheraapadānavaṇṇanā samattā.
දුතියස්‌ස සීහාසනවග්‌ගස්‌ස වණ්‌ණනා සමත්‌තා.
Dutiyassa sīhāsanavaggassa vaṇṇanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / අපදානපාළි • Apadānapāḷi / 10. සුමඞ්‌ගලත්‌ථෙරඅපදානං • 10. Sumaṅgalattheraapadānaṃ
