Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အပဒာန-အဋ္ဌကထာ • Apadāna-aṭṭhakathā |
သုမေဓကထာ
Sumedhakathā
ကပ္ပသတသဟသ္သာဓိကာနဉ္ဟိ စတုန္နံ အသင္ခ္ယေယ္ယာနံ မတ္ထကေ ဒသဟိ သဒ္ဒေဟိ အဝိဝိတ္တံ ‘‘အမရဝတီ’’တိ စ ‘‘အမရ’’န္တိ စ လဒ္ဓနာမံ နဂရံ အဟောသိ, ယံ သန္ဓာယ ဗုဒ္ဓဝံသေ ဝုတ္တံ –
Kappasatasahassādhikānañhi catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake dasahi saddehi avivittaṃ ‘‘amaravatī’’ti ca ‘‘amara’’nti ca laddhanāmaṃ nagaraṃ ahosi, yaṃ sandhāya buddhavaṃse vuttaṃ –
‘‘ကပ္ပေ စ သတသဟသ္သေ၊ စတုရော စ အသင္ခိယေ။
‘‘Kappe ca satasahasse, caturo ca asaṅkhiye;
အမရံ နာမ နဂရံ၊ ဒသ္သနေယ္ယံ မနောရမံ။
Amaraṃ nāma nagaraṃ, dassaneyyaṃ manoramaṃ;
ဒသဟိ သဒ္ဒေဟိ အဝိဝိတ္တံ၊ အန္နပာနသမာယုတ’’န္တိ။ (ဗု. ဝံ. ၂.၁-၂)။
Dasahi saddehi avivittaṃ, annapānasamāyuta’’nti. (bu. vaṃ. 2.1-2);
တတ္ထ ဒသဟိ သဒ္ဒေဟိ အဝိဝိတ္တန္တိ ဟတ္ထိသဒ္ဒေန အသ္သသဒ္ဒေန ရထသဒ္ဒေန ဘေရိသဒ္ဒေန မုဒိင္ဂသဒ္ဒေန ဝီဏာသဒ္ဒေန ဂီတသဒ္ဒေန သင္ခသဒ္ဒေန သမ္မသဒ္ဒေန တာဠသဒ္ဒေန ‘‘အသ္နာထ ပိဝထ ခာဒထာ’’တိ ဒသမေန သဒ္ဒေနာတိ ဣမေဟိ ဒသဟိ သဒ္ဒေဟိ အဝိဝိတ္တံ အဟောသိ။ တေသံ ပန သဒ္ဒာနံ ဧကဒေသမေဝ ဂဟေတ္ဝာ –
Tattha dasahi saddehi avivittanti hatthisaddena assasaddena rathasaddena bherisaddena mudiṅgasaddena vīṇāsaddena gītasaddena saṅkhasaddena sammasaddena tāḷasaddena ‘‘asnātha pivatha khādathā’’ti dasamena saddenāti imehi dasahi saddehi avivittaṃ ahosi. Tesaṃ pana saddānaṃ ekadesameva gahetvā –
‘‘ဟတ္ထိသဒ္ဒံ အသ္သသဒ္ဒံ၊ ဘေရိသင္ခရထာနိ စ။
‘‘Hatthisaddaṃ assasaddaṃ, bherisaṅkharathāni ca;
ခာဒထ ပိဝထ စေဝ၊ အန္နပာနေန ဃောသိတ’’န္တိ။ –
Khādatha pivatha ceva, annapānena ghosita’’nti. –
ဗုဒ္ဓဝံသေ (ဗု. ဝံ. ၂.၃-၅) ဣမံ ဂာထံ ဝတ္ဝာ –
Buddhavaṃse (bu. vaṃ. 2.3-5) imaṃ gāthaṃ vatvā –
‘‘နဂရံ သဗ္ဗင္ဂသမ္ပန္နံ၊ သဗ္ဗကမ္မမုပာဂတံ။
‘‘Nagaraṃ sabbaṅgasampannaṃ, sabbakammamupāgataṃ;
သတ္တရတနသမ္ပန္နံ၊ နာနာဇနသမာကုလံ။
Sattaratanasampannaṃ, nānājanasamākulaṃ;
သမိဒ္ဓံ ဒေဝနဂရံဝ၊ အာဝာသံ ပုညကမ္မိနံ။
Samiddhaṃ devanagaraṃva, āvāsaṃ puññakamminaṃ.
‘‘နဂရေ အမရဝတိယာ၊ သုမေဓော နာမ ဗ္ရာဟ္မဏော။
‘‘Nagare amaravatiyā, sumedho nāma brāhmaṇo;
အနေကကောဋိသန္နိစယော၊ ပဟူတဓနဓညဝာ။
Anekakoṭisannicayo, pahūtadhanadhaññavā.
‘‘အဇ္ဈာယကော မန္တဓရော၊ တိဏ္ဏံ ဝေဒာန ပာရဂူ။
‘‘Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;
လက္ခဏေ ဣတိဟာသေ စ၊ သဓမ္မေ ပာရမိံ ဂတော’’တိ။ – ဝုတ္တံ။
Lakkhaṇe itihāse ca, sadhamme pāramiṃ gato’’ti. – vuttaṃ;
အထေကဒိဝသံ သော သုမေဓပဏ္ဍိတော ဥပရိပာသာဒဝရတလေ ရဟောဂတော ဟုတ္ဝာ ပလ္လင္ကံ အာဘုဇိတ္ဝာ နိသိန္နော ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘ပုနဗ္ဘဝေ, ပဏ္ဍိတ, ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ နာမ ဒုက္ခံ, တထာ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ သရီရသ္သ ဘေဒနံ, အဟဉ္စ ဇာတိဓမ္မော, ဇရာဓမ္မော, ဗ္ယာဓိဓမ္မော, မရဏဓမ္မော, ဧဝံဘူတေန မယာ အဇာတိံ အဇရံ အဗ္ယာဓိံ အမရဏံ အဒုက္ခံ သုခံ သီတလံ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ ပရိယေသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဝသ္သံ ဘဝတော မုစ္စိတ္ဝာ နိဗ္ဗာနဂာမိနာ ဧကေန မဂ္ဂေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေန ဝုတ္တံ –
Athekadivasaṃ so sumedhapaṇḍito uparipāsādavaratale rahogato hutvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisinno evaṃ cintesi – ‘‘punabbhave, paṇḍita, paṭisandhiggahaṇaṃ nāma dukkhaṃ, tathā nibbattanibbattaṭṭhāne sarīrassa bhedanaṃ, ahañca jātidhammo, jarādhammo, byādhidhammo, maraṇadhammo, evaṃbhūtena mayā ajātiṃ ajaraṃ abyādhiṃ amaraṇaṃ adukkhaṃ sukhaṃ sītalaṃ amatamahānibbānaṃ pariyesituṃ vaṭṭati. Avassaṃ bhavato muccitvā nibbānagāminā ekena maggena bhavitabba’’nti. Tena vuttaṃ –
‘‘ရဟောဂတော နိသီဒိတ္ဝာ၊ ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒာ။
‘‘Rahogato nisīditvā, evaṃ cintesahaṃ tadā;
ဒုက္ခော ပုနဗ္ဘဝော နာမ၊ သရီရသ္သ စ ဘေဒနံ။
Dukkho punabbhavo nāma, sarīrassa ca bhedanaṃ.
‘‘ဇာတိဓမ္မော ဇရာဓမ္မော၊ ဗ္ယာဓိဓမ္မော သဟံ တဒာ။
‘‘Jātidhammo jarādhammo, byādhidhammo sahaṃ tadā;
အဇရံ အမရံ ခေမံ၊ ပရိယေသိသ္သာမိ နိဗ္ဗုတိံ။
Ajaraṃ amaraṃ khemaṃ, pariyesissāmi nibbutiṃ.
‘‘ယံနူနိမံ ပူတိကာယံ၊ နာနာကုဏပပူရိတံ။
‘‘Yaṃnūnimaṃ pūtikāyaṃ, nānākuṇapapūritaṃ;
ဆဍ္ဍယိတ္ဝာန ဂစ္ဆေယ္ယံ၊ အနပေက္ခော အနတ္ထိကော။
Chaḍḍayitvāna gaccheyyaṃ, anapekkho anatthiko.
‘‘အတ္ထိ ဟေဟိတိ သော မဂ္ဂော၊ န သော သက္ကာ န ဟေတုယေ။
‘‘Atthi hehiti so maggo, na so sakkā na hetuye;
ပရိယေသိသ္သာမိ တံ မဂ္ဂံ၊ ဘဝတော ပရိမုတ္တိယာ’’တိ။
Pariyesissāmi taṃ maggaṃ, bhavato parimuttiyā’’ti.
တတော ဥတ္တရိပိ ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘ယထာ ဟိ လောကေ ဒုက္ခသ္သ ပဋိပက္ခဘူတံ သုခံ နာမ အတ္ထိ, ဧဝံ ဘဝေ သတိ တပ္ပဋိပက္ခေန ဝိဘဝေနာပိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ဥဏ္ဟေ သတိ တသ္သ ဝူပသမဘူတံ သီတလမ္ပိ အတ္ထိ, ဧဝံ ရာဂဂ္ဂိအာဒီနံ ဝူပသမေန နိဗ္ဗာနေနာပိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယထာ နာမ ပာပသ္သ လာမကသ္သ ဓမ္မသ္သ ပဋိပက္ခဘူတော ကလ္ယာဏော အနဝဇ္ဇဘူတော ဓမ္မောပိ အတ္ထိယေဝ, ဧဝမေဝ ပာပိကာယ ဇာတိယာ သတိ သဗ္ဗဇာတိခေပနတော အဇာတိသင္ခာတေန နိဗ္ဗာနေနာပိ ဘဝိတဗ္ဗမေဝာ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ –
Tato uttaripi evaṃ cintesi – ‘‘yathā hi loke dukkhassa paṭipakkhabhūtaṃ sukhaṃ nāma atthi, evaṃ bhave sati tappaṭipakkhena vibhavenāpi bhavitabbaṃ. Yathā ca uṇhe sati tassa vūpasamabhūtaṃ sītalampi atthi, evaṃ rāgaggiādīnaṃ vūpasamena nibbānenāpi bhavitabbaṃ. Yathā nāma pāpassa lāmakassa dhammassa paṭipakkhabhūto kalyāṇo anavajjabhūto dhammopi atthiyeva, evameva pāpikāya jātiyā sati sabbajātikhepanato ajātisaṅkhātena nibbānenāpi bhavitabbamevā’’ti. Tena vuttaṃ –
‘‘ယထာပိ ဒုက္ခေ ဝိဇ္ဇန္တေ၊ သုခံ နာမပိ ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘Yathāpi dukkhe vijjante, sukhaṃ nāmapi vijjati;
ဧဝံ ဘဝေ ဝိဇ္ဇမာနေ၊ ဝိဘဝောပိစ္ဆိတဗ္ဗကော။
Evaṃ bhave vijjamāne, vibhavopicchitabbako.
‘‘ယထာပိ ဥဏ္ဟေ ဝိဇ္ဇန္တေ၊ အပရံ ဝိဇ္ဇတိ သီတလံ။
‘‘Yathāpi uṇhe vijjante, aparaṃ vijjati sītalaṃ;
ဧဝံ တိဝိဓဂ္ဂိ ဝိဇ္ဇန္တေ၊ နိဗ္ဗာနမ္ပိစ္ဆိတဗ္ဗကံ။
Evaṃ tividhaggi vijjante, nibbānampicchitabbakaṃ.
‘‘ယထာပိ ပာပေ ဝိဇ္ဇန္တေ၊ ကလ္ယာဏမပိ ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘Yathāpi pāpe vijjante, kalyāṇamapi vijjati;
ဧဝမေဝ ဇာတိ ဝိဇ္ဇန္တေ၊ အဇာတိပိစ္ဆိတဗ္ဗက’’န္တိ။
Evameva jāti vijjante, ajātipicchitabbaka’’nti.
အပရမ္ပိ စိန္တေသိ – ‘‘ယထာ နာမ ဂူထရာသိမ္ဟိ နိမုဂ္ဂေန ပုရိသေန ဒူရတောဝ ပဉ္စဝဏ္ဏပဒုမသဉ္ဆန္နံ မဟာတဠာကံ ဒိသ္ဝာ ‘ကတရေန နု ခော မဂ္ဂေန ဧတ္ထ ဂန္တဗ္ဗ’န္တိ တံ တဠာကံ ဂဝေသိတုံ ယုတ္တံ။ ယံ တသ္သ အဂဝေသနံ, န သော တဠာကသ္သ ဒောသော, ပုရိသသ္သေဝ ဒောသော။ ဧဝံ ကိလေသမလဓောဝနေ အမတမဟာနိဗ္ဗာနတဠာကေ ဝိဇ္ဇန္တေ ယံ တသ္သ အဂဝေသနံ, န သော အမတမဟာနိဗ္ဗာနတဠာကသ္သ ဒောသော, ပုရိသသ္သေဝ ဒောသော။ ယထာ စ စောရေဟိ သမ္ပရိဝာရိတော ပုရိသော ပလာယနမဂ္ဂေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ သစေ န ပလာယတိ, န သော မဂ္ဂသ္သ ဒောသော, ပုရိသသ္သေဝ ဒောသော။ ဧဝမေဝ ကိလေသေဟိ ပရိဝာရေတ္ဝာ ဂဟိတသ္သ ပုရိသသ္သ ဝိဇ္ဇမာနေယေဝ နိဗ္ဗာနဂာမိမ္ဟိ သိဝေ မဂ္ဂေ မဂ္ဂသ္သ အဂဝေသနံ နာမ န မဂ္ဂသ္သ ဒောသော, ပုရိသသ္သေဝ ဒောသော။ ယထာ စ ဗ္ယာဓိပီဠိတော ပုရိသော ဝိဇ္ဇမာနေ ဗ္ယာဓိတိကိစ္ဆကေ ဝေဇ္ဇေ သစေ တံ ဝေဇ္ဇံ ဂဝေသိတ္ဝာ ဗ္ယာဓိံ န တိကိစ္ဆာပေတိ, န သော ဝေဇ္ဇသ္သ ဒောသော, ပုရိသသ္သေဝ ဒောသော။ ဧဝမေဝ ယော ကိလေသဗ္ယာဓိပီဠိတော ကိလေသဝူပသမမဂ္ဂကောဝိဒံ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ အာစရိယံ န ဂဝေသတိ, တသ္သေဝ ဒောသော, န ကိလေသဝိနာသကသ္သ အာစရိယသ္သ ဒောသော’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ –
Aparampi cintesi – ‘‘yathā nāma gūtharāsimhi nimuggena purisena dūratova pañcavaṇṇapadumasañchannaṃ mahātaḷākaṃ disvā ‘katarena nu kho maggena ettha gantabba’nti taṃ taḷākaṃ gavesituṃ yuttaṃ. Yaṃ tassa agavesanaṃ, na so taḷākassa doso, purisasseva doso. Evaṃ kilesamaladhovane amatamahānibbānataḷāke vijjante yaṃ tassa agavesanaṃ, na so amatamahānibbānataḷākassa doso, purisasseva doso. Yathā ca corehi samparivārito puriso palāyanamagge vijjamānepi sace na palāyati, na so maggassa doso, purisasseva doso. Evameva kilesehi parivāretvā gahitassa purisassa vijjamāneyeva nibbānagāmimhi sive magge maggassa agavesanaṃ nāma na maggassa doso, purisasseva doso. Yathā ca byādhipīḷito puriso vijjamāne byādhitikicchake vejje sace taṃ vejjaṃ gavesitvā byādhiṃ na tikicchāpeti, na so vejjassa doso, purisasseva doso. Evameva yo kilesabyādhipīḷito kilesavūpasamamaggakovidaṃ vijjamānameva ācariyaṃ na gavesati, tasseva doso, na kilesavināsakassa ācariyassa doso’’ti. Tena vuttaṃ –
‘‘ယထာ ဂူထဂတော ပုရိသော၊ တဠာကံ ဒိသ္ဝာန ပူရိတံ။
‘‘Yathā gūthagato puriso, taḷākaṃ disvāna pūritaṃ;
န ဂဝေသတိ တံ တဠာကံ၊ န ဒောသော တဠာကသ္သ သော။
Na gavesati taṃ taḷākaṃ, na doso taḷākassa so.
‘‘ဧဝံ ကိလေသမလဓောဝေ၊ ဝိဇ္ဇန္တေ အမတန္တဠေ။
‘‘Evaṃ kilesamaladhove, vijjante amatantaḷe;
န ဂဝေသတိ တံ တဠာကံ၊ န ဒောသော အမတန္တဠေ။
Na gavesati taṃ taḷākaṃ, na doso amatantaḷe.
‘‘ယထာ အရီဟိ ပရိရုဒ္ဓော၊ ဝိဇ္ဇန္တေ ဂမနမ္ပထေ။
‘‘Yathā arīhi pariruddho, vijjante gamanampathe;
န ပလာယတိ သော ပုရိသော၊ န ဒောသော အဉ္ဇသသ္သ သော။
Na palāyati so puriso, na doso añjasassa so.
‘‘ဧဝံ ကိလေသပရိရုဒ္ဓော၊ ဝိဇ္ဇမာနေ သိဝေ ပထေ။
‘‘Evaṃ kilesapariruddho, vijjamāne sive pathe;
န ဂဝေသတိ တံ မဂ္ဂံ၊ န ဒောသော သိဝမဉ္ဇသေ။
Na gavesati taṃ maggaṃ, na doso sivamañjase.
‘‘ယထာပိ ဗ္ယာဓိတော ပုရိသော၊ ဝိဇ္ဇမာနေ တိကိစ္ဆကေ။
‘‘Yathāpi byādhito puriso, vijjamāne tikicchake;
န တိကိစ္ဆာပေတိ တံ ဗ္ယာဓိံ၊ န ဒောသော သော တိကိစ္ဆကေ။
Na tikicchāpeti taṃ byādhiṃ, na doso so tikicchake.
‘‘ဧဝံ ကိလေသဗ္ယာဓီဟိ၊ ဒုက္ခိတော ပရိပီဠိတော။
‘‘Evaṃ kilesabyādhīhi, dukkhito paripīḷito;
န ဂဝေသတိ တံ အာစရိယံ၊ န ဒောသော သော ဝိနာယကေ’’တိ။
Na gavesati taṃ ācariyaṃ, na doso so vināyake’’ti.
အပရမ္ပိ စိန္တေသိ – ‘‘ယထာ မဏ္ဍနကဇာတိကော ပုရိသော ကဏ္ဌေ အာသတ္တံ ကုဏပံ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ သုခံ ဂစ္ဆေယ္ယ, ဧဝံ မယာပိ ဣမံ ပူတိကာယံ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ အနပေက္ခေန နိဗ္ဗာနနဂရံ ပဝိသိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ နရနာရိယော ဥက္ကာရဘူမိယံ ဥစ္စာရပသ္သာဝံ ကတ္ဝာ န တံ ဥစ္ဆင္ဂေန ဝာ အာဒာယ, ဒုသ္သန္တေန ဝာ ဝေဌေတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တိ, ဇိဂုစ္ဆမာနာ ပန အနပေက္ခာဝ, ဆဍ္ဍေတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တိ, ဧဝံ မယာပိ ဣမံ ပူတိကာယံ အနပေက္ခေန ဆဍ္ဍေတ္ဝာ အမတနိဗ္ဗာနနဂရံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ စ နာဝိကာ နာမ ဇဇ္ဇရံ နာဝံ အနပေက္ခာဝ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တိ, ဧဝံ အဟမ္ပိ ဣမံ နဝဟိ ဝဏမုခေဟိ ပဂ္ဃရန္တံ ကာယံ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ အနပေက္ခော နိဗ္ဗာနပုရံ ပဝိသိသ္သာမိ။ ယထာ စ ပုရိသော နာနာရတနာနိ အာဒာယ စောရေဟိ သဒ္ဓိံ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တော အတ္တနော ရတနနာသဘယေန တေ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ ခေမံ မဂ္ဂံ ဂဏ္ဟာတိ, ဧဝံ အယမ္ပိ ကရဇကာယော ရတနဝိလောပကစောရသဒိသော။ သစာဟံ ဧတ္ထ တဏ္ဟံ ကရိသ္သာမိ, အရိယမဂ္ဂကုသလဓမ္မရတနံ မေ နသ္သိသ္သတိ, တသ္မာ မယာ ဣမံ စောရသဒိသံ ကာယံ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ အမတမဟာနိဗ္ဗာနနဂရံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ –
Aparampi cintesi – ‘‘yathā maṇḍanakajātiko puriso kaṇṭhe āsattaṃ kuṇapaṃ chaḍḍetvā sukhaṃ gaccheyya, evaṃ mayāpi imaṃ pūtikāyaṃ chaḍḍetvā anapekkhena nibbānanagaraṃ pavisitabbaṃ. Yathā ca naranāriyo ukkārabhūmiyaṃ uccārapassāvaṃ katvā na taṃ ucchaṅgena vā ādāya, dussantena vā veṭhetvā gacchanti, jigucchamānā pana anapekkhāva, chaḍḍetvā gacchanti, evaṃ mayāpi imaṃ pūtikāyaṃ anapekkhena chaḍḍetvā amatanibbānanagaraṃ pavisituṃ vaṭṭati. Yathā ca nāvikā nāma jajjaraṃ nāvaṃ anapekkhāva chaḍḍetvā gacchanti, evaṃ ahampi imaṃ navahi vaṇamukhehi paggharantaṃ kāyaṃ chaḍḍetvā anapekkho nibbānapuraṃ pavisissāmi. Yathā ca puriso nānāratanāni ādāya corehi saddhiṃ maggaṃ gacchanto attano ratananāsabhayena te chaḍḍetvā khemaṃ maggaṃ gaṇhāti, evaṃ ayampi karajakāyo ratanavilopakacorasadiso. Sacāhaṃ ettha taṇhaṃ karissāmi, ariyamaggakusaladhammaratanaṃ me nassissati, tasmā mayā imaṃ corasadisaṃ kāyaṃ chaḍḍetvā amatamahānibbānanagaraṃ pavisituṃ vaṭṭatī’’ti. Tena vuttaṃ –
‘‘ယထာပိ ကုဏပံ ပုရိသော၊ ကဏ္ဌေ ဗဒ္ဓံ ဇိဂုစ္ဆိယ။
‘‘Yathāpi kuṇapaṃ puriso, kaṇṭhe baddhaṃ jigucchiya;
မောစယိတ္ဝာန ဂစ္ဆေယ္ယ၊ သုခီ သေရီ သယံဝသီ။
Mocayitvāna gaccheyya, sukhī serī sayaṃvasī.
‘‘တထေဝိမံ ပူတိကာယံ၊ နာနာကုဏပသဉ္စယံ။
‘‘Tathevimaṃ pūtikāyaṃ, nānākuṇapasañcayaṃ;
ဆဍ္ဍယိတ္ဝာန ဂစ္ဆေယ္ယံ၊ အနပေက္ခော အနတ္ထိကော။
Chaḍḍayitvāna gaccheyyaṃ, anapekkho anatthiko.
‘‘ယထာ ဥစ္စာရဋ္ဌာနမ္ဟိ၊ ကရီသံ နရနာရိယော။
‘‘Yathā uccāraṭṭhānamhi, karīsaṃ naranāriyo;
ဆဍ္ဍယိတ္ဝာန ဂစ္ဆန္တိ၊ အနပေက္ခာ အနတ္ထိကာ။
Chaḍḍayitvāna gacchanti, anapekkhā anatthikā.
‘‘ဧဝမေဝာဟံ ဣမံ ကာယံ၊ နာနာကုဏပပူရိတံ။
‘‘Evamevāhaṃ imaṃ kāyaṃ, nānākuṇapapūritaṃ;
ဆဍ္ဍယိတ္ဝာန ဂစ္ဆိသ္သံ၊ ဝစ္စံ ကတ္ဝာ ယထာ ကုဋိံ။
Chaḍḍayitvāna gacchissaṃ, vaccaṃ katvā yathā kuṭiṃ.
‘‘ယထာပိ ဇဇ္ဇရံ နာဝံ၊ ပလုဂ္ဂံ ဥဒဂာဟိနိံ။
‘‘Yathāpi jajjaraṃ nāvaṃ, paluggaṃ udagāhiniṃ;
သာမီ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တိ၊ အနပေက္ခာ အနတ္ထိကာ။
Sāmī chaḍḍetvā gacchanti, anapekkhā anatthikā.
‘‘ဧဝမေဝာဟံ ဣမံ ကာယံ၊ နဝစ္ဆိဒ္ဒံ ဓုဝသ္သဝံ။
‘‘Evamevāhaṃ imaṃ kāyaṃ, navacchiddaṃ dhuvassavaṃ;
ဆဍ္ဍယိတ္ဝာန ဂစ္ဆိသ္သံ၊ ဇိဏ္ဏနာဝံဝ သာမိကာ။
Chaḍḍayitvāna gacchissaṃ, jiṇṇanāvaṃva sāmikā.
‘‘ယထာပိ ပုရိသော စောရေဟိ၊ ဂစ္ဆန္တော ဘဏ္ဍမာဒိယ။
‘‘Yathāpi puriso corehi, gacchanto bhaṇḍamādiya;
ဘဏ္ဍစ္ဆေဒဘယံ ဒိသ္ဝာ၊ ဆဍ္ဍယိတ္ဝာန ဂစ္ဆတိ။
Bhaṇḍacchedabhayaṃ disvā, chaḍḍayitvāna gacchati.
‘‘ဧဝမေဝ အယံ ကာယော၊ မဟာစောရသမော ဝိယ။
‘‘Evameva ayaṃ kāyo, mahācorasamo viya;
ပဟာယိမံ ဂမိသ္သာမိ၊ ကုသလစ္ဆေဒနာ ဘယာ’’တိ။
Pahāyimaṃ gamissāmi, kusalacchedanā bhayā’’ti.
ဧဝံ သုမေဓပဏ္ဍိတော နာနာဝိဓာဟိ ဥပမာဟိ ဣမံ နေက္ခမ္မူပသံဟိတံ အတ္ထံ စိန္တေတ္ဝာ သကနိဝေသနေ အပရိမိတဘောဂက္ခန္ဓံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ကပဏဒ္ဓိကာဒီနံ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ မဟာဒာနံ ဒတ္ဝာ ဝတ္ထုကာမေ စ ကိလေသကာမေ စ ပဟာယ အမရနဂရတော နိက္ခမိတ္ဝာ ဧကကောဝ ဟိမဝန္တေ ဓမ္မိကံ နာမ ပဗ္ဗတံ နိသ္သာယ အသ္သမံ ကတ္ဝာ တတ္ထ ပဏ္ဏသာလဉ္စ စင္ကမဉ္စ မာပေတ္ဝာ ပဉ္စဟိ နီဝရဏဒောသေဟိ ဝဇ္ဇိတံ ‘‘ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏဂုဏေဟိ သမုပေတံ အဘိညာသင္ခာတံ ဗလံ အာဟရိတုံ တသ္မိံ အသ္သမပဒေ နဝဒောသသမန္နာဂတံ သာဋကံ ပဇဟိတ္ဝာ, ဒ္ဝာဒသဂုဏသမန္နာဂတံ ဝာကစီရံ နိဝာသေတ္ဝာ, ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော အဋ္ဌဒောသသမာကိဏ္ဏံ တံ ပဏ္ဏသာလံ ပဟာယ ဒသဂုဏသမန္နာဂတံ ရုက္ခမူလံ ဥပဂန္တ္ဝာ သဗ္ဗံ ဓညဝိကတိံ ပဟာယ ပဝတ္တဖလဘောဇနော ဟုတ္ဝာ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနစင္ကမနဝသေနေဝ ပဓာနံ ပဒဟန္တော သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေယေဝ အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံ ပဉ္စန္နဉ္စ အဘိညာနံ လာဘီ အဟောသိ။ ဧဝံ တံ ယထာပတ္ထိတံ အဘိညာဗလံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ –
Evaṃ sumedhapaṇḍito nānāvidhāhi upamāhi imaṃ nekkhammūpasaṃhitaṃ atthaṃ cintetvā sakanivesane aparimitabhogakkhandhaṃ heṭṭhā vuttanayena kapaṇaddhikādīnaṃ vissajjetvā mahādānaṃ datvā vatthukāme ca kilesakāme ca pahāya amaranagarato nikkhamitvā ekakova himavante dhammikaṃ nāma pabbataṃ nissāya assamaṃ katvā tattha paṇṇasālañca caṅkamañca māpetvā pañcahi nīvaraṇadosehi vajjitaṃ ‘‘evaṃ samāhite citte’’tiādinā nayena vuttehi aṭṭhahi kāraṇaguṇehi samupetaṃ abhiññāsaṅkhātaṃ balaṃ āharituṃ tasmiṃ assamapade navadosasamannāgataṃ sāṭakaṃ pajahitvā, dvādasaguṇasamannāgataṃ vākacīraṃ nivāsetvā, isipabbajjaṃ pabbaji. Evaṃ pabbajito aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ taṃ paṇṇasālaṃ pahāya dasaguṇasamannāgataṃ rukkhamūlaṃ upagantvā sabbaṃ dhaññavikatiṃ pahāya pavattaphalabhojano hutvā nisajjaṭṭhānacaṅkamanavaseneva padhānaṃ padahanto sattāhabbhantareyeva aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ pañcannañca abhiññānaṃ lābhī ahosi. Evaṃ taṃ yathāpatthitaṃ abhiññābalaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ –
‘‘ဧဝာဟံ စိန္တယိတ္ဝာန၊ နေကကောဋိသတံ ဓနံ။
‘‘Evāhaṃ cintayitvāna, nekakoṭisataṃ dhanaṃ;
နာထာနာထာနံ ဒတ္ဝာန၊ ဟိမဝန္တမုပာဂမိံ။
Nāthānāthānaṃ datvāna, himavantamupāgamiṃ.
‘‘ဟိမဝန္တသ္သာဝိဒူရေ၊ ဓမ္မိကော နာမ ပဗ္ဗတော။
‘‘Himavantassāvidūre, dhammiko nāma pabbato;
အသ္သမော သုကတော မယ္ဟံ၊ ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာ။
Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā.
‘‘စင္ကမံ တတ္ထ မာပေသိံ၊ ပဉ္စဒောသဝိဝဇ္ဇိတံ။
‘‘Caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjitaṃ;
အဋ္ဌဂုဏသမုပေတံ၊ အဘိညာဗလမာဟရိံ။
Aṭṭhaguṇasamupetaṃ, abhiññābalamāhariṃ.
‘‘သာဋကံ ပဇဟိံ တတ္ထ၊ နဝဒောသမုပာဂတံ။
‘‘Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgataṃ;
ဝာကစီရံ နိဝာသေသိံ၊ ဒ္ဝာဒသဂုဏမုပာဂတံ။
Vākacīraṃ nivāsesiṃ, dvādasaguṇamupāgataṃ.
‘‘အဋ္ဌဒောသသမာကိဏ္ဏံ၊ ပဇဟိံ ပဏ္ဏသာလကံ။
‘‘Aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālakaṃ;
ဥပာဂမိံ ရုက္ခမူလံ၊ ဂုဏေ ဒသဟုပာဂတံ။
Upāgamiṃ rukkhamūlaṃ, guṇe dasahupāgataṃ.
‘‘ဝာပိတံ ရောပိတံ ဓညံ၊ ပဇဟိံ နိရဝသေသတော။
‘‘Vāpitaṃ ropitaṃ dhaññaṃ, pajahiṃ niravasesato;
အနေကဂုဏသမ္ပန္နံ၊ ပဝတ္တဖလမာဒိယိံ။
Anekaguṇasampannaṃ, pavattaphalamādiyiṃ.
‘‘တတ္ထပ္ပဓာနံ ပဒဟိံ၊ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနစင္ကမေ။
‘‘Tatthappadhānaṃ padahiṃ, nisajjaṭṭhānacaṅkame;
အဗ္ဘန္တရမ္ဟိ သတ္တာဟေ၊ အဘိညာဗလ ပာပုဏိ’’န္တိ။
Abbhantaramhi sattāhe, abhiññābala pāpuṇi’’nti.
တတ္ထ ‘‘အသ္သမော သုကတော မယ္ဟံ, ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာ’’တိ ဣမာယ ပန ပာဠိယာ သုမေဓပဏ္ဍိတေန အသ္သမပဏ္ဏသာလစင္ကမာ သဟတ္ထာ မာပိတာ ဝိယ ဝုတ္တာ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – မဟာသတ္တဉ္ဟိ ‘‘ဟိမဝန္တံ အဇ္ဈောဂာဟေတ္ဝာ အဇ္ဇ ဓမ္မိကပဗ္ဗတံ ပဝိသိသ္သတီ’’တိ ဒိသ္ဝာ သက္ကော ဝိသ္သကမ္မဒေဝပုတ္တံ အာမန္တေသိ – ‘‘တာတ, အယံ သုမေဓပဏ္ဍိတော ‘ပဗ္ဗဇိသ္သာမီ’တိ နိက္ခန္တော, ဧတသ္သ ဝသနဋ္ဌာနံ မာပေဟီ’’တိ။ သော တသ္သ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ ရမဏီယံ အသ္သမံ, သုဂုတ္တံ ပဏ္ဏသာလံ, မနောရမံ စင္ကမဉ္စ မာပေသိ။ ဘဂဝာ ပန တဒာ အတ္တနော ပုညာနုဘာဝေန နိပ္ဖန္နံ တံ အသ္သမပဒံ သန္ဓာယ ‘‘သာရိပုတ္တ, တသ္မိံ ဓမ္မိကပဗ္ဗတေ –
Tattha ‘‘assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā’’ti imāya pana pāḷiyā sumedhapaṇḍitena assamapaṇṇasālacaṅkamā sahatthā māpitā viya vuttā. Ayaṃ panettha attho – mahāsattañhi ‘‘himavantaṃ ajjhogāhetvā ajja dhammikapabbataṃ pavisissatī’’ti disvā sakko vissakammadevaputtaṃ āmantesi – ‘‘tāta, ayaṃ sumedhapaṇḍito ‘pabbajissāmī’ti nikkhanto, etassa vasanaṭṭhānaṃ māpehī’’ti. So tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā ramaṇīyaṃ assamaṃ, suguttaṃ paṇṇasālaṃ, manoramaṃ caṅkamañca māpesi. Bhagavā pana tadā attano puññānubhāvena nipphannaṃ taṃ assamapadaṃ sandhāya ‘‘sāriputta, tasmiṃ dhammikapabbate –
‘‘အသ္သမော သုကတော မယ္ဟံ၊ ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာ။
‘‘Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā;
စင္ကမံ တတ္ထ မာပေသိံ၊ ပဉ္စဒောသဝိဝဇ္ဇိတ’’’န္တိ။ –
Caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjita’’’nti. –
အာဟ။ တတ္ထ သုကတော မယ္ဟန္တိ သုဋ္ဌု ကတော မယာ။ ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာတိ ပဏ္ဏစ္ဆဒနသာလာပိ မေ သုမာပိတာ အဟောသိ။
Āha. Tattha sukato mayhanti suṭṭhu kato mayā. Paṇṇasālā sumāpitāti paṇṇacchadanasālāpi me sumāpitā ahosi.
ပဉ္စဒောသဝိဝဇ္ဇိတန္တိ ပဉ္စိမေ စင္ကမဒောသာ နာမ ထဒ္ဓဝိသမတာ, အန္တောရုက္ခတာ, ဂဟနစ္ဆန္နတာ , အတိသမ္ဗာဓတာ, အတိဝိသာလတာတိ။ ထဒ္ဓဝိသမဘူမိဘာဂသ္မိဉ္ဟိ စင္ကမေ စင္ကမန္တသ္သ ပာဒာ ရုဇ္ဇန္တိ, ဖောဋာ ဥဋ္ဌဟန္တိ, စိတ္တံ ဧကဂ္ဂတံ န လဘတိ, ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိပဇ္ဇတိ။ မုဒုသမတလေ ပန ဖာသုဝိဟာရံ အာဂမ္မ ကမ္မဋ္ဌာနံ သမ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ထဒ္ဓဝိသမဘူမိဘာဂတာ ဧကော ဒောသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စင္ကမသ္သ အန္တော ဝာ မဇ္ဈေ ဝာ ကောဋိယံ ဝာ ရုက္ခေ သတိ ပမာဒမာဂမ္မ စင္ကမန္တသ္သ နလာဋံ ဝာ သီသံ ဝာ ပဋိဟညတီတိ အန္တောရုက္ခတာ ဒုတိယော ဒောသော။ တိဏလတာဒိဂဟနစ္ဆန္နေ စင္ကမေ စင္ကမန္တော အန္ဓကာရဝေလာယံ ဥရဂာဒိကေ ပာဏေ အက္ကမိတ္ဝာ ဝာ မာရေတိ, တေဟိ ဝာ ဒဋ္ဌော ဒုက္ခံ အာပဇ္ဇတီတိ ဂဟနစ္ဆန္နတာ တတိယော ဒောသော။ အတိသမ္ဗာဓေ စင္ကမေ ဝိတ္ထာရတော ရတနိကေ ဝာ အဍ္ဎရတနိကေ ဝာ စင္ကမန္တသ္သ ပရိစ္ဆေဒေ ပက္ခလိတ္ဝာ နခာပိ အင္ဂုလိယောပိ ဘိဇ္ဇန္တီတိ အတိသမ္ဗာဓတာ စတုတ္ထော ဒောသော။ အတိဝိသာလေ စင္ကမေ စင္ကမန္တသ္သ စိတ္တံ ဝိဓာဝတိ, ဧကဂ္ဂတံ န လဘတီတိ အတိဝိသာလတာ ပဉ္စမော ဒောသော။ ပုထုလတော ပန ဒိယဍ္ဎရတနံ ဒ္ဝီသု ပသ္သေသု ရတနမတ္တံ အနုစင္ကမံ ဒီဃတော သဋ္ဌိဟတ္ထံ မုဒုတလံ သမဝိပ္ပကိဏ္ဏဝာလုကံ စင္ကမံ ဝဋ္ဋတိ စေတိယဂိရိမ္ဟိ ဒီပပ္ပသာဒကမဟာမဟိန္ဒတ္ထေရသ္သ စင္ကမံ ဝိယ, တာဒိသံ တံ အဟောသိ။ တေနာဟ – ‘‘စင္ကမံ တတ္ထ မာပေသိံ, ပဉ္စဒောသဝိဝဇ္ဇိတ’’န္တိ။
Pañcadosavivajjitanti pañcime caṅkamadosā nāma thaddhavisamatā, antorukkhatā, gahanacchannatā , atisambādhatā, ativisālatāti. Thaddhavisamabhūmibhāgasmiñhi caṅkame caṅkamantassa pādā rujjanti, phoṭā uṭṭhahanti, cittaṃ ekaggataṃ na labhati, kammaṭṭhānaṃ vipajjati. Mudusamatale pana phāsuvihāraṃ āgamma kammaṭṭhānaṃ sampajjati. Tasmā thaddhavisamabhūmibhāgatā eko dosoti veditabbo. Caṅkamassa anto vā majjhe vā koṭiyaṃ vā rukkhe sati pamādamāgamma caṅkamantassa nalāṭaṃ vā sīsaṃ vā paṭihaññatīti antorukkhatā dutiyo doso. Tiṇalatādigahanacchanne caṅkame caṅkamanto andhakāravelāyaṃ uragādike pāṇe akkamitvā vā māreti, tehi vā daṭṭho dukkhaṃ āpajjatīti gahanacchannatā tatiyo doso. Atisambādhe caṅkame vitthārato ratanike vā aḍḍharatanike vā caṅkamantassa paricchede pakkhalitvā nakhāpi aṅguliyopi bhijjantīti atisambādhatā catuttho doso. Ativisāle caṅkame caṅkamantassa cittaṃ vidhāvati, ekaggataṃ na labhatīti ativisālatā pañcamo doso. Puthulato pana diyaḍḍharatanaṃ dvīsu passesu ratanamattaṃ anucaṅkamaṃ dīghato saṭṭhihatthaṃ mudutalaṃ samavippakiṇṇavālukaṃ caṅkamaṃ vaṭṭati cetiyagirimhi dīpappasādakamahāmahindattherassa caṅkamaṃ viya, tādisaṃ taṃ ahosi. Tenāha – ‘‘caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjita’’nti.
အဋ္ဌဂုဏသမုပေတန္တိ အဋ္ဌဟိ သမဏသုခေဟိ ဥပေတံ။ အဋ္ဌိမာနိ သမဏသုခာနိ နာမ ဓနဓညပရိဂ္ဂဟာဘာဝော, အနဝဇ္ဇပိဏ္ဍပာတပရိယေသနဘာဝော, နိဗ္ဗုတပိဏ္ဍပာတဘုဉ္ဇနဘာဝော, ရဋ္ဌံ ပီဠေတ္ဝာ ဓနသာရံ ဝာ သီသကဟာပဏာဒီနိ ဝာ ဂဏ္ဟန္တေသု ရာဇကုလေသု ရဋ္ဌပီဠနကိလေသာဘာဝော, ဥပကရဏေသု နိစ္ဆန္ဒရာဂဘာဝော, စောရဝိလောပေ နိဗ္ဘယဘာဝော, ရာဇရာဇမဟာမတ္တေဟိ အသံသဋ္ဌဘာဝော, စတူသု ဒိသာသု အပ္ပဋိဟတဘာဝောတိ ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယထာ တသ္မိံ အသ္သမေ ဝသန္တေန သက္ကာ ဟောန္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ သုခာနိ ဝိန္ဒိတုံ, ဧဝံ အဋ္ဌဂုဏသမုပေတံ တံ အသ္သမံ မာပေသိ’’န္တိ။
Aṭṭhaguṇasamupetanti aṭṭhahi samaṇasukhehi upetaṃ. Aṭṭhimāni samaṇasukhāni nāma dhanadhaññapariggahābhāvo, anavajjapiṇḍapātapariyesanabhāvo, nibbutapiṇḍapātabhuñjanabhāvo, raṭṭhaṃ pīḷetvā dhanasāraṃ vā sīsakahāpaṇādīni vā gaṇhantesu rājakulesu raṭṭhapīḷanakilesābhāvo, upakaraṇesu nicchandarāgabhāvo, coravilope nibbhayabhāvo, rājarājamahāmattehi asaṃsaṭṭhabhāvo, catūsu disāsu appaṭihatabhāvoti . Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘yathā tasmiṃ assame vasantena sakkā honti imāni aṭṭha sukhāni vindituṃ, evaṃ aṭṭhaguṇasamupetaṃ taṃ assamaṃ māpesi’’nti.
အဘိညာဗလမာဟရိန္တိ ပစ္ဆာ တသ္မိံ အသ္သမေ ဝသန္တော ကသိဏပရိကမ္မံ ကတ္ဝာ အဘိညာနဉ္စ သမာပတ္တီနဉ္စ ဥပ္ပာဒနတ္ထာယ အနိစ္စတော စ ဒုက္ခတော စ ဝိပသ္သနံ အာရဘိတ္ဝာ ထာမပ္ပတ္တံ ဝိပသ္သနာဗလံ အာဟရိံ။ ယထာ တသ္မိံ ဝသန္တော တံ ဗလံ အာဟရိတုံ သက္ကောမိ, ဧဝံ တံ အသ္သမံ အဘိညတ္ထာယ ဝိပသ္သနာဗလသ္သ အနုစ္ဆဝိကံ ကတ္ဝာ မာပေသိန္တိ အတ္ထော။
Abhiññābalamāharinti pacchā tasmiṃ assame vasanto kasiṇaparikammaṃ katvā abhiññānañca samāpattīnañca uppādanatthāya aniccato ca dukkhato ca vipassanaṃ ārabhitvā thāmappattaṃ vipassanābalaṃ āhariṃ. Yathā tasmiṃ vasanto taṃ balaṃ āharituṃ sakkomi, evaṃ taṃ assamaṃ abhiññatthāya vipassanābalassa anucchavikaṃ katvā māpesinti attho.
သာဋကံ ပဇဟိံ တတ္ထ, နဝဒောသမုပာဂတန္တိ ဧတ္ထာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ။ တဒာ ကိရ ကုဋိလေဏစင္ကမာဒိပဋိမဏ္ဍိတံ ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂရုက္ခသဉ္ဆန္နံ ရမဏီယံ မဓုရသလိလာသယံ အပဂတဝာဠမိဂဘိံသနကသကုဏံ ပဝိဝေကက္ခမံ အသ္သမံ မာပေတ္ဝာ အလင္ကတစင္ကမသ္သ ဥဘောသု အန္တေသု အာလမ္ဗနဖလကံ သံဝိဓာယ နိသီဒနတ္ထာယ စင္ကမဝေမဇ္ဈေ သမတလံ မုဂ္ဂဝဏ္ဏသိလံ မာပေတ္ဝာ အန္တော ပဏ္ဏသာလာယ ဇဋာမဏ္ဍလဝာကစီရတိဒဏ္ဍကုဏ္ဍိကာဒိကေ တာပသပရိက္ခာရေ မဏ္ဍပေ ပာနီယဃဋပာနီယသင္ခပာနီယသရာဝာနိ, အဂ္ဂိသာလာယံ အင္ဂာရကပလ္လဒာရုအာဒီနီတိ ဧဝံ ယံ ယံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဥပကာရာယ သံဝတ္တတိ, တံ သဗ္ဗံ မာပေတ္ဝာ ပဏ္ဏသာလာယ ဘိတ္တိယံ – ‘‘ယေ ကေစိ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ ဣမေ ပရိက္ခာရေ ဂဟေတ္ဝာ ပဗ္ဗဇန္တူ’’တိ အက္ခရာနိ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဒေဝလောကမေဝ ဂတေ ဝိသ္သကမ္မဒေဝပုတ္တေ သုမေဓပဏ္ဍိတော ဟိမဝန္တပာဒေ ဂိရိကန္ဒရာနုသာရေန အတ္တနော နိဝာသာနုရူပံ ဖာသုကဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တော နဒီနိဝတ္တနေ ဝိသ္သကမ္မနိမ္မိတံ သက္ကဒတ္တိယံ ရမဏီယံ အသ္သမံ ဒိသ္ဝာ စင္ကမနကောဋိံ ဂန္တ္ဝာ ပဒဝဠဉ္ဇံ အပသ္သန္တော ‘‘ဓုဝံ ပဗ္ဗဇိတာ ဓုရဂာမေ ဘိက္ခံ ပရိယေသိတ္ဝာ ကိလန္တရူပာ အာဂန္တ္ဝာ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတ္ဝာ နိသိန္နာ ဘဝိသ္သန္တီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ ထောကံ အာဂမေတ္ဝာ ‘‘အတိဝိယ စိရာယန္တိ, ဇာနိသ္သာမီ’’တိ ပဏ္ဏသာလဒ္ဝာရံ ဝိဝရိတ္ဝာ အန္တော ပဝိသိတ္ဝာ ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော မဟာဘိတ္တိယံ အက္ခရာနိ ဝာစေတ္ဝာ ‘‘မယ္ဟံ ကပ္ပိယပရိက္ခာရာ ဧတေ, ဣမေ ဂဟေတ္ဝာ ပဗ္ဗဇိသ္သာမီ’’တိ အတ္တနာ နိဝတ္ထပာရုတံ သာဋကယုဂံ ပဇဟိ။ တေနာဟ ‘‘သာဋကံ ပဇဟိံ တတ္ထာ’’တိ။ ဧဝံ ပဝိဋ္ဌော အဟံ, သာရိပုတ္တ, တသ္သံ ပဏ္ဏသာလာယံ သာဋကံ ပဇဟိံ။
Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgatanti etthāyaṃ anupubbikathā. Tadā kira kuṭileṇacaṅkamādipaṭimaṇḍitaṃ pupphūpagaphalūpagarukkhasañchannaṃ ramaṇīyaṃ madhurasalilāsayaṃ apagatavāḷamigabhiṃsanakasakuṇaṃ pavivekakkhamaṃ assamaṃ māpetvā alaṅkatacaṅkamassa ubhosu antesu ālambanaphalakaṃ saṃvidhāya nisīdanatthāya caṅkamavemajjhe samatalaṃ muggavaṇṇasilaṃ māpetvā anto paṇṇasālāya jaṭāmaṇḍalavākacīratidaṇḍakuṇḍikādike tāpasaparikkhāre maṇḍape pānīyaghaṭapānīyasaṅkhapānīyasarāvāni, aggisālāyaṃ aṅgārakapalladāruādīnīti evaṃ yaṃ yaṃ pabbajitānaṃ upakārāya saṃvattati, taṃ sabbaṃ māpetvā paṇṇasālāya bhittiyaṃ – ‘‘ye keci pabbajitukāmā ime parikkhāre gahetvā pabbajantū’’ti akkharāni chinditvā devalokameva gate vissakammadevaputte sumedhapaṇḍito himavantapāde girikandarānusārena attano nivāsānurūpaṃ phāsukaṭṭhānaṃ olokento nadīnivattane vissakammanimmitaṃ sakkadattiyaṃ ramaṇīyaṃ assamaṃ disvā caṅkamanakoṭiṃ gantvā padavaḷañjaṃ apassanto ‘‘dhuvaṃ pabbajitā dhuragāme bhikkhaṃ pariyesitvā kilantarūpā āgantvā paṇṇasālaṃ pavisitvā nisinnā bhavissantī’’ti cintetvā thokaṃ āgametvā ‘‘ativiya cirāyanti, jānissāmī’’ti paṇṇasāladvāraṃ vivaritvā anto pavisitvā ito cito ca olokento mahābhittiyaṃ akkharāni vācetvā ‘‘mayhaṃ kappiyaparikkhārā ete, ime gahetvā pabbajissāmī’’ti attanā nivatthapārutaṃ sāṭakayugaṃ pajahi. Tenāha ‘‘sāṭakaṃ pajahiṃ tatthā’’ti. Evaṃ paviṭṭho ahaṃ, sāriputta, tassaṃ paṇṇasālāyaṃ sāṭakaṃ pajahiṃ.
နဝဒောသမုပာဂတန္တိ သာဋကံ ပဇဟန္တော နဝ ဒောသေ ဒိသ္ဝာ ပဇဟိန္တိ ဒီပေတိ။ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတာနဉ္ဟိ သာဋကသ္မိံ နဝ ဒောသာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ မဟဂ္ဃဘာဝော ဧကော ဒောသော, ပရပဋိဗဒ္ဓတာယ ဥပ္ပဇ္ဇနဘာဝော ဧကော, ပရိဘောဂေန လဟုံ ကိလိသ္သနဘာဝော ဧကော, ကိလိဋ္ဌော ဟိ ဓောဝိတဗ္ဗော စ ရဇိတဗ္ဗော စ ဟောတိ, ပရိဘောဂေန ဇီရဏဘာဝော ဧကော, ဇိဏ္ဏသ္သ ဟိ တုန္နံ ဝာ အဂ္ဂဠဒာနံ ဝာ ကာတဗ္ဗံ ဟောတိ, ပုန ပရိယေသနာယ ဒုရဘိသမ္ဘဝဘာဝော ဧကော, တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာယ အသာရုပ္ပဘာဝော ဧကော, ပစ္စတ္ထိကာနံ သာဓာရဏဘာဝော ဧကော, ယထာ ဟိ နံ ပစ္စတ္ထိကာ န ဂဏ္ဟန္တိ, ဧဝံ ဂောပေတဗ္ဗော ဟောတိ, ပရိဘုဉ္ဇန္တသ္သ ဝိဘူသနဋ္ဌာနဘာဝော ဧကော, ဂဟေတ္ဝာ ဝိစရန္တသ္သ ခန္ဓဘာရမဟိစ္ဆဘာဝော ဧကောတိ။
Navadosamupāgatanti sāṭakaṃ pajahanto nava dose disvā pajahinti dīpeti. Tāpasapabbajjaṃ pabbajitānañhi sāṭakasmiṃ nava dosā upaṭṭhahanti. Mahagghabhāvo eko doso, parapaṭibaddhatāya uppajjanabhāvo eko, paribhogena lahuṃ kilissanabhāvo eko, kiliṭṭho hi dhovitabbo ca rajitabbo ca hoti, paribhogena jīraṇabhāvo eko, jiṇṇassa hi tunnaṃ vā aggaḷadānaṃ vā kātabbaṃ hoti, puna pariyesanāya durabhisambhavabhāvo eko, tāpasapabbajjāya asāruppabhāvo eko, paccatthikānaṃ sādhāraṇabhāvo eko, yathā hi naṃ paccatthikā na gaṇhanti, evaṃ gopetabbo hoti, paribhuñjantassa vibhūsanaṭṭhānabhāvo eko, gahetvā vicarantassa khandhabhāramahicchabhāvo ekoti.
ဝာကစီရံ နိဝာသေသိန္တိ တဒာဟံ, သာရိပုတ္တ, ဣမေ နဝ ဒောသေ ဒိသ္ဝာ သာဋကံ ပဟာယ ဝာကစီရံ နိဝာသေသိံ, မုဉ္ဇတိဏံ ဟီရံ ဟီရံ ကတ္ဝာ ဂန္ထေတ္ဝာ ကတံ ဝာကစီရံ နိဝာသနပာရုပနတ္ထာယ အာဒိယိန္တိ အတ္ထော။
Vākacīraṃ nivāsesinti tadāhaṃ, sāriputta, ime nava dose disvā sāṭakaṃ pahāya vākacīraṃ nivāsesiṃ, muñjatiṇaṃ hīraṃ hīraṃ katvā ganthetvā kataṃ vākacīraṃ nivāsanapārupanatthāya ādiyinti attho.
ဒ္ဝာဒသ ဂုဏမုပာဂတန္တိ ဒ္ဝာဒသဟိ အာနိသံသေဟိ သမန္နာဂတံ။ ဝာကစီရသ္မိဉ္ဟိ ဒ္ဝာဒသ အာနိသံသာ – အပ္ပဂ္ဃံ သုန္ဒရံ ကပ္ပိယန္တိ အယံ တာဝ ဧကော အာနိသံသော, သဟတ္ထာ ကာတုံ သက္ကာတိ အယံ ဒုတိယော, ပရိဘောဂေန သဏိကံ ကိလိသ္သတိ, ဓောဝိယမာနေပိ ပပဉ္စော နတ္ထီတိ အယံ တတိယော, ပရိဘောဂေန ဇိဏ္ဏေပိ သိဗ္ဗိတဗ္ဗာဘာဝော စတုတ္ထော, ပုန ပရိယေသန္တသ္သ သုခေန ကရဏဘာဝော ပဉ္စမော, တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာယ သာရုပ္ပဘာဝော ဆဋ္ဌော, ပစ္စတ္ထိကာနံ နိရုပဘောဂဘာဝော သတ္တမော, ပရိဘုဉ္ဇန္တသ္သ ဝိဘူသနဋ္ဌာနာဘာဝော အဋ္ဌမော, ဓာရဏေ သလ္လဟုကဘာဝော နဝမော, စီဝရပစ္စယေ အပ္ပိစ္ဆဘာဝော ဒသမော, ဝာကုပ္ပတ္တိယာ ဓမ္မိကအနဝဇ္ဇဘာဝော ဧကာဒသမော, ဝာကစီရေ နဋ္ဌေပိ အနပေက္ခဘာဝော ဒ္ဝာဒသမောတိ။
Dvādasa guṇamupāgatanti dvādasahi ānisaṃsehi samannāgataṃ. Vākacīrasmiñhi dvādasa ānisaṃsā – appagghaṃ sundaraṃ kappiyanti ayaṃ tāva eko ānisaṃso, sahatthā kātuṃ sakkāti ayaṃ dutiyo, paribhogena saṇikaṃ kilissati, dhoviyamānepi papañco natthīti ayaṃ tatiyo, paribhogena jiṇṇepi sibbitabbābhāvo catuttho, puna pariyesantassa sukhena karaṇabhāvo pañcamo, tāpasapabbajjāya sāruppabhāvo chaṭṭho, paccatthikānaṃ nirupabhogabhāvo sattamo, paribhuñjantassa vibhūsanaṭṭhānābhāvo aṭṭhamo, dhāraṇe sallahukabhāvo navamo, cīvarapaccaye appicchabhāvo dasamo, vākuppattiyā dhammikaanavajjabhāvo ekādasamo, vākacīre naṭṭhepi anapekkhabhāvo dvādasamoti.
အဋ္ဌဒောသသမာကိဏ္ဏံ, ပဇဟိံ ပဏ္ဏသာလကန္တိ ကထံ ပဇဟိံ? သော ကိရ ဝရသာဋကယုဂံ ဩမုဉ္စန္တော စီဝရဝံသေ လဂ္ဂိတံ အနောဇပုပ္ဖဒာမသဒိသံ ရတ္တံ ဝာကစီရံ ဂဟေတ္ဝာ နိဝာသေတ္ဝာ တသ္သူပရိ အပရံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဝာကစီရံ ပရိဒဟိတ္ဝာ ပုန္နာဂပုပ္ဖသန္ထရသဒိသံ သခုရံ အဇိနစမ္မံ ဧကံသံ ကတ္ဝာ ဇဋာမဏ္ဍလံ ပဋိမုဉ္စိတ္ဝာ စူဠာယ သဒ္ဓိံ နိစ္စလဘာဝကရဏတ္ထံ သာရသူစိံ ပဝေသေတ္ဝာ မုတ္တာဇာလသဒိသာယ သိက္ကာယ ပဝာဠဝဏ္ဏံ ကုဏ္ဍိကံ ဩဒဟိတ္ဝာ တီသု ဌာနေသု ဝင္ကံ ကာဇံ အာဒာယ ဧကိသ္သာ ကာဇကောဋိယာ ကုဏ္ဍိကံ, ဧကိသ္သာ အင္ကုသပစ္ဆိတိဒဏ္ဍကာဒီနိ ဩလဂ္ဂေတ္ဝာ ခာရိကာဇံ အံသေ ကတ္ဝာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ကတ္တရဒဏ္ဍံ ဂဟေတ္ဝာ ပဏ္ဏသာလတော နိက္ခမိတ္ဝာ သဋ္ဌိဟတ္ထေ မဟာစင္ကမေ အပရာပရံ စင္ကမန္တော အတ္တနော ဝေသံ ဩလောကေတ္ဝာ – ‘‘မယ္ဟံ မနောရထော မတ္ထကံ ပတ္တော, သောဘတိ ဝတ မေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ, ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓာဒီဟိ သဗ္ဗေဟိ ဓီရပုရိသေဟိ ဝဏ္ဏိတာ ထောမိတာ အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ, ပဟီနံ မေ ဂိဟိဗန္ဓနံ, နိက္ခန္တောသ္မိ နေက္ခမ္မံ, လဒ္ဓာ မေ ဥတ္တမပဗ္ဗဇ္ဇာ, ကရိသ္သာမိ သမဏဓမ္မံ, လဘိသ္သာမိ မဂ္ဂဖလသုခ’’န္တိ ဥသ္သာဟဇာတော ခာရိကာဇံ ဩတာရေတ္ဝာ စင္ကမဝေမဇ္ဈေ မုဂ္ဂဝဏ္ဏသိလာပဋ္ဋေ သုဝဏ္ဏပဋိမာ ဝိယ နိသိန္နော ဒိဝသဘာဂံ ဝီတိနာမေတ္ဝာ သာယန္ဟသမယံ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတ္ဝာ ဗိဒလမဉ္စကပသ္သေ ကဋ္ဌတ္ထရိကာယ နိပန္နော သရီရံ ဥတုံ ဂာဟာပေတ္ဝာ ဗလဝပစ္စူသေ ပဗုဇ္ဈိတ္ဝာ အတ္တနော အာဂမနံ အာဝဇ္ဇေသိ – ‘‘အဟံ ဃရာဝာသေ အာဒီနဝံ ဒိသ္ဝာ အမိတဘောဂံ အနန္တယသံ ပဟာယ အရညံ ပဝိသိတ္ဝာ နေက္ခမ္မဂဝေသကော ဟုတ္ဝာ ပဗ္ဗဇိတော။ ဣတော ဒာနိ ပဋ္ဌာယ ပမာဒစာရံ စရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ပဝိဝေကဉ္ဟိ ပဟာယ ဝိစရန္တံ မိစ္ဆာဝိတက္ကမက္ခိကာ ခာဒန္တိ, ဣဒာနိ မယာ ဝိဝေကမနုဗ္ရူဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ, အဟဉ္ဟိ ဃရာဝာသံ ပလိဗောဓတော ဒိသ္ဝာ နိက္ခန္တော, အယဉ္စ မနာပာ ပဏ္ဏသာလာ, ဗေလုဝပက္ကဝဏ္ဏာ ပရိဘဏ္ဍကတာ ဘူမိ, ရဇတဝဏ္ဏာ သေတဘိတ္တိယော, ကပောတပာဒဝဏ္ဏံ ပဏ္ဏစ္ဆဒနံ, ဝိစိတ္တတ္ထရဏဝဏ္ဏော ဗိဒလမဉ္စကော, နိဝာသဖာသုကံ ဝသနဋ္ဌာနံ, န ဧတ္တော အတိရေကတရာ ဝိယ မေ ဂေဟသမ္ပဒာ ပညာယတီ’’တိ ပဏ္ဏသာလာယ ဒောသေ ဝိစိနန္တော အဋ္ဌ ဒောသေ ပသ္သိ။
Aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālakanti kathaṃ pajahiṃ? So kira varasāṭakayugaṃ omuñcanto cīvaravaṃse laggitaṃ anojapupphadāmasadisaṃ rattaṃ vākacīraṃ gahetvā nivāsetvā tassūpari aparaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ vākacīraṃ paridahitvā punnāgapupphasantharasadisaṃ sakhuraṃ ajinacammaṃ ekaṃsaṃ katvā jaṭāmaṇḍalaṃ paṭimuñcitvā cūḷāya saddhiṃ niccalabhāvakaraṇatthaṃ sārasūciṃ pavesetvā muttājālasadisāya sikkāya pavāḷavaṇṇaṃ kuṇḍikaṃ odahitvā tīsu ṭhānesu vaṅkaṃ kājaṃ ādāya ekissā kājakoṭiyā kuṇḍikaṃ, ekissā aṅkusapacchitidaṇḍakādīni olaggetvā khārikājaṃ aṃse katvā dakkhiṇena hatthena kattaradaṇḍaṃ gahetvā paṇṇasālato nikkhamitvā saṭṭhihatthe mahācaṅkame aparāparaṃ caṅkamanto attano vesaṃ oloketvā – ‘‘mayhaṃ manoratho matthakaṃ patto, sobhati vata me pabbajjā, buddhapaccekabuddhādīhi sabbehi dhīrapurisehi vaṇṇitā thomitā ayaṃ pabbajjā nāma, pahīnaṃ me gihibandhanaṃ, nikkhantosmi nekkhammaṃ, laddhā me uttamapabbajjā, karissāmi samaṇadhammaṃ, labhissāmi maggaphalasukha’’nti ussāhajāto khārikājaṃ otāretvā caṅkamavemajjhe muggavaṇṇasilāpaṭṭe suvaṇṇapaṭimā viya nisinno divasabhāgaṃ vītināmetvā sāyanhasamayaṃ paṇṇasālaṃ pavisitvā bidalamañcakapasse kaṭṭhattharikāya nipanno sarīraṃ utuṃ gāhāpetvā balavapaccūse pabujjhitvā attano āgamanaṃ āvajjesi – ‘‘ahaṃ gharāvāse ādīnavaṃ disvā amitabhogaṃ anantayasaṃ pahāya araññaṃ pavisitvā nekkhammagavesako hutvā pabbajito. Ito dāni paṭṭhāya pamādacāraṃ carituṃ na vaṭṭati, pavivekañhi pahāya vicarantaṃ micchāvitakkamakkhikā khādanti, idāni mayā vivekamanubrūhetuṃ vaṭṭati, ahañhi gharāvāsaṃ palibodhato disvā nikkhanto, ayañca manāpā paṇṇasālā, beluvapakkavaṇṇā paribhaṇḍakatā bhūmi, rajatavaṇṇā setabhittiyo, kapotapādavaṇṇaṃ paṇṇacchadanaṃ, vicittattharaṇavaṇṇo bidalamañcako, nivāsaphāsukaṃ vasanaṭṭhānaṃ, na etto atirekatarā viya me gehasampadā paññāyatī’’ti paṇṇasālāya dose vicinanto aṭṭha dose passi.
ပဏ္ဏသာလပရိဘောဂသ္မိဉ္ဟိ အဋ္ဌ အာဒီနဝာ – မဟာသမာရမ္ဘေန ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေ သမောဓာနေတ္ဝာ ကရဏပရိယေသနဘာဝော ဧကော အာဒီနဝော, တိဏပဏ္ဏမတ္တိကာသု ပတိတာသု တာသံ ပုနပ္ပုနံ ဌပေတဗ္ဗတာယ နိဗဒ္ဓဇဂ္ဂနဘာဝော ဒုတိယော, သေနာသနံ နာမ မဟလ္လကသ္သ ပာပုဏာတိ, အဝေလာယ ဝုဋ္ဌာပိယမာနသ္သ စိတ္တေကဂ္ဂတာ န ဟောတီတိ ဥဋ္ဌာပနီယဘာဝော တတိယော, သီတုဏ္ဟာဒိပဋိဃာတေန ကာယသ္သ သုခုမာလကရဏဘာဝော စတုတ္ထော , ဂေဟံ ပဝိဋ္ဌေန ယံကိဉ္စိ ပာပံ သက္ကာ ကာတုန္တိ ဂရဟာပဋိစ္ဆာဒနဘာဝော ပဉ္စမော, ‘‘မယ္ဟ’’န္တိ ပရိဂ္ဂဟကရဏဘာဝော ဆဋ္ဌော, ဂေဟသ္သ အတ္ထိဘာဝော နာမေသ သဒုတိယကဝာသော ဝိယာတိ သတ္တမော, ဦကာမင္ဂုလဃရဂောဠိကာဒီနံ သာဓာရဏတာယ ဗဟုသာဓာရဏဘာဝော အဋ္ဌမော။ ဣတိ ဣမေ အဋ္ဌ အာဒီနဝေ ဒိသ္ဝာ မဟာသတ္တော ပဏ္ဏသာလံ ပဇဟိ။ တေနာဟ – ‘‘အဋ္ဌဒောသသမာကိဏ္ဏံ, ပဇဟိံ ပဏ္ဏသာလက’’န္တိ။
Paṇṇasālaparibhogasmiñhi aṭṭha ādīnavā – mahāsamārambhena dabbasambhāre samodhānetvā karaṇapariyesanabhāvo eko ādīnavo, tiṇapaṇṇamattikāsu patitāsu tāsaṃ punappunaṃ ṭhapetabbatāya nibaddhajagganabhāvo dutiyo, senāsanaṃ nāma mahallakassa pāpuṇāti, avelāya vuṭṭhāpiyamānassa cittekaggatā na hotīti uṭṭhāpanīyabhāvo tatiyo, sītuṇhādipaṭighātena kāyassa sukhumālakaraṇabhāvo catuttho , gehaṃ paviṭṭhena yaṃkiñci pāpaṃ sakkā kātunti garahāpaṭicchādanabhāvo pañcamo, ‘‘mayha’’nti pariggahakaraṇabhāvo chaṭṭho, gehassa atthibhāvo nāmesa sadutiyakavāso viyāti sattamo, ūkāmaṅgulagharagoḷikādīnaṃ sādhāraṇatāya bahusādhāraṇabhāvo aṭṭhamo. Iti ime aṭṭha ādīnave disvā mahāsatto paṇṇasālaṃ pajahi. Tenāha – ‘‘aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālaka’’nti.
ဥပာဂမိံ ရုက္ခမူလံ, ဂုဏေ ဒသဟုပာဂတန္တိ ဆန္နံ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ ဒသဟိ ဂုဏေဟိ ဥပေတံ ရုက္ခမူလံ ဥပဂတောသ္မီတိ ဝဒတိ။ တတ္ရိမေ ဒသ ဂုဏာ – အပ္ပသမာရမ္ဘတာ ဧကော ဂုဏော, ဥပဂမနမတ္တကမေဝ ဟိ တတ္ထ ဟောတီတိ။ အပ္ပဋိဇဂ္ဂနတာ ဒုတိယော, တဉ္ဟိ သမ္မဋ္ဌမ္ပိ အသမ္မဋ္ဌမ္ပိ ပရိဘောဂဖာသုကံ ဟောတိယေဝ။ အနုဋ္ဌာပနီယဘာဝော တတိယော။ ဂရဟံ နပ္ပဋိစ္ဆာဒေတိ, တတ္ထ ဟိ ပာပံ ကရောန္တော လဇ္ဇတီတိ ဂရဟာယ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဘာဝော စတုတ္ထော။ အဗ္ဘောကာသဝာသော ဝိယ ကာယံ န သန္ထမ္ဘေတီတိ ကာယသ္သ အသန္ထမ္ဘနဘာဝော ပဉ္စမော, ပရိဂ္ဂဟကရဏာဘာဝော ဆဋ္ဌော, ဂေဟာလယပဋိက္ခေပော သတ္တမော။ ဗဟုသာဓာရဏေ ဂေဟေ ဝိယ ‘‘ပဋိဇဂ္ဂိသ္သာမိ နံ, နိက္ခမထာ’’တိ နီဟရဏကာဘာဝော အဋ္ဌမော, ဝသန္တသ္သ သပ္ပီတိကဘာဝော နဝမော, ရုက္ခမူလသေနာသနသ္သ ဂတဂတဋ္ဌာနေ သုလဘတာယ အနပေက္ခဘာဝော ဒသမောတိ ဣမေ ဒသဂုဏေ ဒိသ္ဝာ ရုက္ခမူလံ ဥပဂတောသ္မီတိ ဝဒတိ။
Upāgamiṃ rukkhamūlaṃ, guṇe dasahupāgatanti channaṃ paṭikkhipitvā dasahi guṇehi upetaṃ rukkhamūlaṃ upagatosmīti vadati. Tatrime dasa guṇā – appasamārambhatā eko guṇo, upagamanamattakameva hi tattha hotīti. Appaṭijagganatā dutiyo, tañhi sammaṭṭhampi asammaṭṭhampi paribhogaphāsukaṃ hotiyeva. Anuṭṭhāpanīyabhāvo tatiyo. Garahaṃ nappaṭicchādeti, tattha hi pāpaṃ karonto lajjatīti garahāya appaṭicchannabhāvo catuttho. Abbhokāsavāso viya kāyaṃ na santhambhetīti kāyassa asanthambhanabhāvo pañcamo, pariggahakaraṇābhāvo chaṭṭho, gehālayapaṭikkhepo sattamo. Bahusādhāraṇe gehe viya ‘‘paṭijaggissāmi naṃ, nikkhamathā’’ti nīharaṇakābhāvo aṭṭhamo, vasantassa sappītikabhāvo navamo, rukkhamūlasenāsanassa gatagataṭṭhāne sulabhatāya anapekkhabhāvo dasamoti ime dasaguṇe disvā rukkhamūlaṃ upagatosmīti vadati.
ဣမာနိ ဟိ ဧတ္တကာနိ ကာရဏာနိ သလ္လက္ခေတ္ဝာ မဟာသတ္တော ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခာယ ဂာမံ ပာဝိသိ။ အထသ္သ သမ္ပတ္တဂာမေ မနုသ္သာ မဟန္တေန ဥသ္သာဟေန ဘိက္ခံ အဒံသု။ သော ဘတ္တကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတ္ဝာ အသ္သမံ အာဂမ္မ နိသီဒိတ္ဝာ စိန္တေသိ – ‘‘နာဟံ ‘အာဟာရံ လဘာမီ’တိ ပဗ္ဗဇိတော, သိနိဒ္ဓာဟာရော နာမေသ မာနမဒပုရိသမဒေ ဝဍ္ဎေတိ, အာဟာရမူလကသ္သ စ ဒုက္ခသ္သ အန္တော နတ္ထိ, ယံနူနာဟံ ဝာပိတရောပိတဓညနိဗ္ဗတ္တကံ အာဟာရံ ပဇဟိတ္ဝာ ပဝတ္တဖလဘောဇနော ဘဝေယ္ယ’’န္တိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ တထာ ကတ္ဝာ ဃဋေန္တော ဝာယမန္တော သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေယေဝ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ စ အဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –
Imāni hi ettakāni kāraṇāni sallakkhetvā mahāsatto punadivase bhikkhāya gāmaṃ pāvisi. Athassa sampattagāme manussā mahantena ussāhena bhikkhaṃ adaṃsu. So bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā assamaṃ āgamma nisīditvā cintesi – ‘‘nāhaṃ ‘āhāraṃ labhāmī’ti pabbajito, siniddhāhāro nāmesa mānamadapurisamade vaḍḍheti, āhāramūlakassa ca dukkhassa anto natthi, yaṃnūnāhaṃ vāpitaropitadhaññanibbattakaṃ āhāraṃ pajahitvā pavattaphalabhojano bhaveyya’’nti. So tato paṭṭhāya tathā katvā ghaṭento vāyamanto sattāhabbhantareyeva aṭṭha samāpattiyo pañca ca abhiññāyo nibbattesi. Tena vuttaṃ –
‘‘ဝာပိတံ ရောပိတံ ဓညံ၊ ပဇဟိံ နိရဝသေသတော။
‘‘Vāpitaṃ ropitaṃ dhaññaṃ, pajahiṃ niravasesato;
အနေကဂုဏသမ္ပန္နံ၊ ပဝတ္တဖလမာဒိယိံ။
Anekaguṇasampannaṃ, pavattaphalamādiyiṃ.
‘‘တတ္ထပ္ပဓာနံ ပဒဟိံ၊ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနစင္ကမေ။
‘‘Tatthappadhānaṃ padahiṃ, nisajjaṭṭhānacaṅkame;
အဗ္ဘန္တရမ္ဟိ သတ္တာဟေ၊ အဘိညာဗလ ပာပုဏိ’’န္တိ။
Abbhantaramhi sattāhe, abhiññābala pāpuṇi’’nti.