Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਪਦਾਨ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Apadāna-aṭṭhakathā |
ਸੁਮੇਧਕਥਾ
Sumedhakathā
ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਞ੍ਹਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਂ ਮਤ੍ਥਕੇ ਦਸਹਿ ਸਦ੍ਦੇਹਿ ਅવਿવਿਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਮਰવਤੀ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਅਮਰ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਲਦ੍ਧਨਾਮਂ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਬੁਦ੍ਧવਂਸੇ વੁਤ੍ਤਂ –
Kappasatasahassādhikānañhi catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake dasahi saddehi avivittaṃ ‘‘amaravatī’’ti ca ‘‘amara’’nti ca laddhanāmaṃ nagaraṃ ahosi, yaṃ sandhāya buddhavaṃse vuttaṃ –
‘‘ਕਪ੍ਪੇ ਚ ਸਤਸਹਸ੍ਸੇ, ਚਤੁਰੋ ਚ ਅਸਙ੍ਖਿਯੇ।
‘‘Kappe ca satasahasse, caturo ca asaṅkhiye;
ਅਮਰਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ, ਦਸ੍ਸਨੇਯ੍ਯਂ ਮਨੋਰਮਂ।
Amaraṃ nāma nagaraṃ, dassaneyyaṃ manoramaṃ;
ਦਸਹਿ ਸਦ੍ਦੇਹਿ ਅવਿવਿਤ੍ਤਂ, ਅਨ੍ਨਪਾਨਸਮਾਯੁਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧-੨)।
Dasahi saddehi avivittaṃ, annapānasamāyuta’’nti. (bu. vaṃ. 2.1-2);
ਤਤ੍ਥ ਦਸਹਿ ਸਦ੍ਦੇਹਿ ਅવਿવਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਹਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦੇਨ ਅਸ੍ਸਸਦ੍ਦੇਨ ਰਥਸਦ੍ਦੇਨ ਭੇਰਿਸਦ੍ਦੇਨ ਮੁਦਿਙ੍ਗਸਦ੍ਦੇਨ વੀਣਾਸਦ੍ਦੇਨ ਗੀਤਸਦ੍ਦੇਨ ਸਙ੍ਖਸਦ੍ਦੇਨ ਸਮ੍ਮਸਦ੍ਦੇਨ ਤਾਲ਼ਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਅਸ੍ਨਾਥ ਪਿવਥ ਖਾਦਥਾ’’ਤਿ ਦਸਮੇਨ ਸਦ੍ਦੇਨਾਤਿ ਇਮੇਹਿ ਦਸਹਿ ਸਦ੍ਦੇਹਿ ਅવਿવਿਤ੍ਤਂ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਸਂ ਪਨ ਸਦ੍ਦਾਨਂ ਏਕਦੇਸਮੇવ ਗਹੇਤ੍વਾ –
Tattha dasahi saddehi avivittanti hatthisaddena assasaddena rathasaddena bherisaddena mudiṅgasaddena vīṇāsaddena gītasaddena saṅkhasaddena sammasaddena tāḷasaddena ‘‘asnātha pivatha khādathā’’ti dasamena saddenāti imehi dasahi saddehi avivittaṃ ahosi. Tesaṃ pana saddānaṃ ekadesameva gahetvā –
‘‘ਹਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦਂ ਅਸ੍ਸਸਦ੍ਦਂ, ਭੇਰਿਸਙ੍ਖਰਥਾਨਿ ਚ।
‘‘Hatthisaddaṃ assasaddaṃ, bherisaṅkharathāni ca;
ਖਾਦਥ ਪਿવਥ ਚੇવ, ਅਨ੍ਨਪਾਨੇਨ ਘੋਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ –
Khādatha pivatha ceva, annapānena ghosita’’nti. –
ਬੁਦ੍ਧવਂਸੇ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੩-੫) ਇਮਂ ਗਾਥਂ વਤ੍વਾ –
Buddhavaṃse (bu. vaṃ. 2.3-5) imaṃ gāthaṃ vatvā –
‘‘ਨਗਰਂ ਸਬ੍ਬਙ੍ਗਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਸਬ੍ਬਕਮ੍ਮਮੁਪਾਗਤਂ।
‘‘Nagaraṃ sabbaṅgasampannaṃ, sabbakammamupāgataṃ;
ਸਤ੍ਤਰਤਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਨਾਨਾਜਨਸਮਾਕੁਲਂ।
Sattaratanasampannaṃ, nānājanasamākulaṃ;
ਸਮਿਦ੍ਧਂ ਦੇવਨਗਰਂવ, ਆવਾਸਂ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਿਨਂ॥
Samiddhaṃ devanagaraṃva, āvāsaṃ puññakamminaṃ.
‘‘ਨਗਰੇ ਅਮਰવਤਿਯਾ, ਸੁਮੇਧੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ।
‘‘Nagare amaravatiyā, sumedho nāma brāhmaṇo;
ਅਨੇਕਕੋਟਿਸਨ੍ਨਿਚਯੋ, ਪਹੂਤਧਨਧਞ੍ਞવਾ॥
Anekakoṭisannicayo, pahūtadhanadhaññavā.
‘‘ਅਜ੍ਝਾਯਕੋ ਮਨ੍ਤਧਰੋ, ਤਿਣ੍ਣਂ વੇਦਾਨ ਪਾਰਗੂ।
‘‘Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;
ਲਕ੍ਖਣੇ ਇਤਿਹਾਸੇ ਚ, ਸਧਮ੍ਮੇ ਪਾਰਮਿਂ ਗਤੋ’’ਤਿ॥ – વੁਤ੍ਤਂ।
Lakkhaṇe itihāse ca, sadhamme pāramiṃ gato’’ti. – vuttaṃ;
ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਸੋ ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤੋ ਉਪਰਿਪਾਸਾਦવਰਤਲੇ ਰਹੋਗਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਪੁਨਬ੍ਭવੇ, ਪਣ੍ਡਿਤ, ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਂ ਨਾਮ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਤਥਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਭੇਦਨਂ, ਅਹਞ੍ਚ ਜਾਤਿਧਮ੍ਮੋ, ਜਰਾਧਮ੍ਮੋ, ਬ੍ਯਾਧਿਧਮ੍ਮੋ, ਮਰਣਧਮ੍ਮੋ, ਏવਂਭੂਤੇਨ ਮਯਾ ਅਜਾਤਿਂ ਅਜਰਂ ਅਬ੍ਯਾਧਿਂ ਅਮਰਣਂ ਅਦੁਕ੍ਖਂ ਸੁਖਂ ਸੀਤਲਂ ਅਮਤਮਹਾਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਅવਸ੍ਸਂ ਭવਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨਾ ਏਕੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Athekadivasaṃ so sumedhapaṇḍito uparipāsādavaratale rahogato hutvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisinno evaṃ cintesi – ‘‘punabbhave, paṇḍita, paṭisandhiggahaṇaṃ nāma dukkhaṃ, tathā nibbattanibbattaṭṭhāne sarīrassa bhedanaṃ, ahañca jātidhammo, jarādhammo, byādhidhammo, maraṇadhammo, evaṃbhūtena mayā ajātiṃ ajaraṃ abyādhiṃ amaraṇaṃ adukkhaṃ sukhaṃ sītalaṃ amatamahānibbānaṃ pariyesituṃ vaṭṭati. Avassaṃ bhavato muccitvā nibbānagāminā ekena maggena bhavitabba’’nti. Tena vuttaṃ –
‘‘ਰਹੋਗਤੋ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ, ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਹਂ ਤਦਾ।
‘‘Rahogato nisīditvā, evaṃ cintesahaṃ tadā;
ਦੁਕ੍ਖੋ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ ਨਾਮ, ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਚ ਭੇਦਨਂ॥
Dukkho punabbhavo nāma, sarīrassa ca bhedanaṃ.
‘‘ਜਾਤਿਧਮ੍ਮੋ ਜਰਾਧਮ੍ਮੋ, ਬ੍ਯਾਧਿਧਮ੍ਮੋ ਸਹਂ ਤਦਾ।
‘‘Jātidhammo jarādhammo, byādhidhammo sahaṃ tadā;
ਅਜਰਂ ਅਮਰਂ ਖੇਮਂ, ਪਰਿਯੇਸਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨਿਬ੍ਬੁਤਿਂ॥
Ajaraṃ amaraṃ khemaṃ, pariyesissāmi nibbutiṃ.
‘‘ਯਂਨੂਨਿਮਂ ਪੂਤਿਕਾਯਂ, ਨਾਨਾਕੁਣਪਪੂਰਿਤਂ।
‘‘Yaṃnūnimaṃ pūtikāyaṃ, nānākuṇapapūritaṃ;
ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਂ, ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਅਨਤ੍ਥਿਕੋ॥
Chaḍḍayitvāna gaccheyyaṃ, anapekkho anatthiko.
‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਹੇਹਿਤਿ ਸੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਨ ਸੋ ਸਕ੍ਕਾ ਨ ਹੇਤੁਯੇ।
‘‘Atthi hehiti so maggo, na so sakkā na hetuye;
ਪਰਿਯੇਸਿਸ੍ਸਾਮਿ ਤਂ ਮਗ੍ਗਂ, ਭવਤੋ ਪਰਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ॥
Pariyesissāmi taṃ maggaṃ, bhavato parimuttiyā’’ti.
ਤਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿਪਿ ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਯਥਾ ਹਿ ਲੋਕੇ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਂ ਸੁਖਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ, ਏવਂ ਭવੇ ਸਤਿ ਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖੇਨ વਿਭવੇਨਾਪਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾ ਚ ਉਣ੍ਹੇ ਸਤਿ ਤਸ੍ਸ વੂਪਸਮਭੂਤਂ ਸੀਤਲਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਏવਂ ਰਾਗਗ੍ਗਿਆਦੀਨਂ વੂਪਸਮੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨਾਪਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾ ਨਾਮ ਪਾਪਸ੍ਸ ਲਾਮਕਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤੋ ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਅਨવਜ੍ਜਭੂਤੋ ਧਮ੍ਮੋਪਿ ਅਤ੍ਥਿਯੇવ, ਏવਮੇવ ਪਾਪਿਕਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਸਤਿ ਸਬ੍ਬਜਾਤਿਖੇਪਨਤੋ ਅਜਾਤਿਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨਾਪਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਮੇવਾ’’ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Tato uttaripi evaṃ cintesi – ‘‘yathā hi loke dukkhassa paṭipakkhabhūtaṃ sukhaṃ nāma atthi, evaṃ bhave sati tappaṭipakkhena vibhavenāpi bhavitabbaṃ. Yathā ca uṇhe sati tassa vūpasamabhūtaṃ sītalampi atthi, evaṃ rāgaggiādīnaṃ vūpasamena nibbānenāpi bhavitabbaṃ. Yathā nāma pāpassa lāmakassa dhammassa paṭipakkhabhūto kalyāṇo anavajjabhūto dhammopi atthiyeva, evameva pāpikāya jātiyā sati sabbajātikhepanato ajātisaṅkhātena nibbānenāpi bhavitabbamevā’’ti. Tena vuttaṃ –
‘‘ਯਥਾਪਿ ਦੁਕ੍ਖੇ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਸੁਖਂ ਨਾਮਪਿ વਿਜ੍ਜਤਿ।
‘‘Yathāpi dukkhe vijjante, sukhaṃ nāmapi vijjati;
ਏવਂ ਭવੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇ, વਿਭવੋਪਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਕੋ॥
Evaṃ bhave vijjamāne, vibhavopicchitabbako.
‘‘ਯਥਾਪਿ ਉਣ੍ਹੇ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਅਪਰਂ વਿਜ੍ਜਤਿ ਸੀਤਲਂ।
‘‘Yathāpi uṇhe vijjante, aparaṃ vijjati sītalaṃ;
ਏવਂ ਤਿવਿਧਗ੍ਗਿ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਮ੍ਪਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਕਂ॥
Evaṃ tividhaggi vijjante, nibbānampicchitabbakaṃ.
‘‘ਯਥਾਪਿ ਪਾਪੇ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਪਿ વਿਜ੍ਜਤਿ।
‘‘Yathāpi pāpe vijjante, kalyāṇamapi vijjati;
ਏવਮੇવ ਜਾਤਿ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਅਜਾਤਿਪਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਕ’’ਨ੍ਤਿ॥
Evameva jāti vijjante, ajātipicchitabbaka’’nti.
ਅਪਰਮ੍ਪਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਯਥਾ ਨਾਮ ਗੂਥਰਾਸਿਮ੍ਹਿ ਨਿਮੁਗ੍ਗੇਨ ਪੁਰਿਸੇਨ ਦੂਰਤੋવ ਪਞ੍ਚવਣ੍ਣਪਦੁਮਸਞ੍ਛਨ੍ਨਂ ਮਹਾਤਲ਼ਾਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘ਕਤਰੇਨ ਨੁ ਖੋ ਮਗ੍ਗੇਨ ਏਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ ਤਂ ਤਲ਼ਾਕਂ ਗવੇਸਿਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਂ। ਯਂ ਤਸ੍ਸ ਅਗવੇਸਨਂ, ਨ ਸੋ ਤਲ਼ਾਕਸ੍ਸ ਦੋਸੋ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸੇવ ਦੋਸੋ। ਏવਂ ਕਿਲੇਸਮਲਧੋવਨੇ ਅਮਤਮਹਾਨਿਬ੍ਬਾਨਤਲ਼ਾਕੇ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ ਯਂ ਤਸ੍ਸ ਅਗવੇਸਨਂ, ਨ ਸੋ ਅਮਤਮਹਾਨਿਬ੍ਬਾਨਤਲ਼ਾਕਸ੍ਸ ਦੋਸੋ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸੇવ ਦੋਸੋ। ਯਥਾ ਚ ਚੋਰੇਹਿ ਸਮ੍ਪਰਿવਾਰਿਤੋ ਪੁਰਿਸੋ ਪਲਾਯਨਮਗ੍ਗੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਪਿ ਸਚੇ ਨ ਪਲਾਯਤਿ, ਨ ਸੋ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਦੋਸੋ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸੇવ ਦੋਸੋ। ਏવਮੇવ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਗਹਿਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਯੇવ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਮ੍ਹਿ ਸਿવੇ ਮਗ੍ਗੇ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਗવੇਸਨਂ ਨਾਮ ਨ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਦੋਸੋ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸੇવ ਦੋਸੋ। ਯਥਾ ਚ ਬ੍ਯਾਧਿਪੀਲ਼ਿਤੋ ਪੁਰਿਸੋ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਬ੍ਯਾਧਿਤਿਕਿਚ੍ਛਕੇ વੇਜ੍ਜੇ ਸਚੇ ਤਂ વੇਜ੍ਜਂ ਗવੇਸਿਤ੍વਾ ਬ੍ਯਾਧਿਂ ਨ ਤਿਕਿਚ੍ਛਾਪੇਤਿ, ਨ ਸੋ વੇਜ੍ਜਸ੍ਸ ਦੋਸੋ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸੇવ ਦੋਸੋ। ਏવਮੇવ ਯੋ ਕਿਲੇਸਬ੍ਯਾਧਿਪੀਲ਼ਿਤੋ ਕਿਲੇਸવੂਪਸਮਮਗ੍ਗਕੋવਿਦਂ વਿਜ੍ਜਮਾਨਮੇવ ਆਚਰਿਯਂ ਨ ਗવੇਸਤਿ, ਤਸ੍ਸੇવ ਦੋਸੋ, ਨ ਕਿਲੇਸવਿਨਾਸਕਸ੍ਸ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਦੋਸੋ’’ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Aparampi cintesi – ‘‘yathā nāma gūtharāsimhi nimuggena purisena dūratova pañcavaṇṇapadumasañchannaṃ mahātaḷākaṃ disvā ‘katarena nu kho maggena ettha gantabba’nti taṃ taḷākaṃ gavesituṃ yuttaṃ. Yaṃ tassa agavesanaṃ, na so taḷākassa doso, purisasseva doso. Evaṃ kilesamaladhovane amatamahānibbānataḷāke vijjante yaṃ tassa agavesanaṃ, na so amatamahānibbānataḷākassa doso, purisasseva doso. Yathā ca corehi samparivārito puriso palāyanamagge vijjamānepi sace na palāyati, na so maggassa doso, purisasseva doso. Evameva kilesehi parivāretvā gahitassa purisassa vijjamāneyeva nibbānagāmimhi sive magge maggassa agavesanaṃ nāma na maggassa doso, purisasseva doso. Yathā ca byādhipīḷito puriso vijjamāne byādhitikicchake vejje sace taṃ vejjaṃ gavesitvā byādhiṃ na tikicchāpeti, na so vejjassa doso, purisasseva doso. Evameva yo kilesabyādhipīḷito kilesavūpasamamaggakovidaṃ vijjamānameva ācariyaṃ na gavesati, tasseva doso, na kilesavināsakassa ācariyassa doso’’ti. Tena vuttaṃ –
‘‘ਯਥਾ ਗੂਥਗਤੋ ਪੁਰਿਸੋ, ਤਲ਼ਾਕਂ ਦਿਸ੍વਾਨ ਪੂਰਿਤਂ।
‘‘Yathā gūthagato puriso, taḷākaṃ disvāna pūritaṃ;
ਨ ਗવੇਸਤਿ ਤਂ ਤਲ਼ਾਕਂ, ਨ ਦੋਸੋ ਤਲ਼ਾਕਸ੍ਸ ਸੋ॥
Na gavesati taṃ taḷākaṃ, na doso taḷākassa so.
‘‘ਏવਂ ਕਿਲੇਸਮਲਧੋવੇ, વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ ਅਮਤਨ੍ਤਲ਼ੇ।
‘‘Evaṃ kilesamaladhove, vijjante amatantaḷe;
ਨ ਗવੇਸਤਿ ਤਂ ਤਲ਼ਾਕਂ, ਨ ਦੋਸੋ ਅਮਤਨ੍ਤਲ਼ੇ॥
Na gavesati taṃ taḷākaṃ, na doso amatantaḷe.
‘‘ਯਥਾ ਅਰੀਹਿ ਪਰਿਰੁਦ੍ਧੋ, વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ ਗਮਨਮ੍ਪਥੇ।
‘‘Yathā arīhi pariruddho, vijjante gamanampathe;
ਨ ਪਲਾਯਤਿ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ, ਨ ਦੋਸੋ ਅਞ੍ਜਸਸ੍ਸ ਸੋ॥
Na palāyati so puriso, na doso añjasassa so.
‘‘ਏવਂ ਕਿਲੇਸਪਰਿਰੁਦ੍ਧੋ, વਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਸਿવੇ ਪਥੇ।
‘‘Evaṃ kilesapariruddho, vijjamāne sive pathe;
ਨ ਗવੇਸਤਿ ਤਂ ਮਗ੍ਗਂ, ਨ ਦੋਸੋ ਸਿવਮਞ੍ਜਸੇ॥
Na gavesati taṃ maggaṃ, na doso sivamañjase.
‘‘ਯਥਾਪਿ ਬ੍ਯਾਧਿਤੋ ਪੁਰਿਸੋ, વਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਤਿਕਿਚ੍ਛਕੇ।
‘‘Yathāpi byādhito puriso, vijjamāne tikicchake;
ਨ ਤਿਕਿਚ੍ਛਾਪੇਤਿ ਤਂ ਬ੍ਯਾਧਿਂ, ਨ ਦੋਸੋ ਸੋ ਤਿਕਿਚ੍ਛਕੇ॥
Na tikicchāpeti taṃ byādhiṃ, na doso so tikicchake.
‘‘ਏવਂ ਕਿਲੇਸਬ੍ਯਾਧੀਹਿ, ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ ਪਰਿਪੀਲ਼ਿਤੋ।
‘‘Evaṃ kilesabyādhīhi, dukkhito paripīḷito;
ਨ ਗવੇਸਤਿ ਤਂ ਆਚਰਿਯਂ, ਨ ਦੋਸੋ ਸੋ વਿਨਾਯਕੇ’’ਤਿ॥
Na gavesati taṃ ācariyaṃ, na doso so vināyake’’ti.
ਅਪਰਮ੍ਪਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਯਥਾ ਮਣ੍ਡਨਕਜਾਤਿਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਕਣ੍ਠੇ ਆਸਤ੍ਤਂ ਕੁਣਪਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਸੁਖਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਏવਂ ਮਯਾਪਿ ਇਮਂ ਪੂਤਿਕਾਯਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਅਨਪੇਕ੍ਖੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨਗਰਂ ਪવਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾ ਚ ਨਰਨਾਰਿਯੋ ਉਕ੍ਕਾਰਭੂਮਿਯਂ ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવਂ ਕਤ੍વਾ ਨ ਤਂ ਉਚ੍ਛਙ੍ਗੇਨ વਾ ਆਦਾਯ, ਦੁਸ੍ਸਨ੍ਤੇਨ વਾ વੇਠੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਜਿਗੁਚ੍ਛਮਾਨਾ ਪਨ ਅਨਪੇਕ੍ਖਾવ, ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਮਯਾਪਿ ਇਮਂ ਪੂਤਿਕਾਯਂ ਅਨਪੇਕ੍ਖੇਨ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਅਮਤਨਿਬ੍ਬਾਨਨਗਰਂ ਪવਿਸਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਨਾવਿਕਾ ਨਾਮ ਜਜ੍ਜਰਂ ਨਾવਂ ਅਨਪੇਕ੍ਖਾવ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਅਹਮ੍ਪਿ ਇਮਂ ਨવਹਿ વਣਮੁਖੇਹਿ ਪਗ੍ਘਰਨ੍ਤਂ ਕਾਯਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪੁਰਂ ਪવਿਸਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਯਥਾ ਚ ਪੁਰਿਸੋ ਨਾਨਾਰਤਨਾਨਿ ਆਦਾਯ ਚੋਰੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਗ੍ਗਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰਤਨਨਾਸਭਯੇਨ ਤੇ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਖੇਮਂ ਮਗ੍ਗਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਏવਂ ਅਯਮ੍ਪਿ ਕਰਜਕਾਯੋ ਰਤਨવਿਲੋਪਕਚੋਰਸਦਿਸੋ। ਸਚਾਹਂ ਏਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਕੁਸਲਧਮ੍ਮਰਤਨਂ ਮੇ ਨਸ੍ਸਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਯਾ ਇਮਂ ਚੋਰਸਦਿਸਂ ਕਾਯਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਅਮਤਮਹਾਨਿਬ੍ਬਾਨਨਗਰਂ ਪવਿਸਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Aparampi cintesi – ‘‘yathā maṇḍanakajātiko puriso kaṇṭhe āsattaṃ kuṇapaṃ chaḍḍetvā sukhaṃ gaccheyya, evaṃ mayāpi imaṃ pūtikāyaṃ chaḍḍetvā anapekkhena nibbānanagaraṃ pavisitabbaṃ. Yathā ca naranāriyo ukkārabhūmiyaṃ uccārapassāvaṃ katvā na taṃ ucchaṅgena vā ādāya, dussantena vā veṭhetvā gacchanti, jigucchamānā pana anapekkhāva, chaḍḍetvā gacchanti, evaṃ mayāpi imaṃ pūtikāyaṃ anapekkhena chaḍḍetvā amatanibbānanagaraṃ pavisituṃ vaṭṭati. Yathā ca nāvikā nāma jajjaraṃ nāvaṃ anapekkhāva chaḍḍetvā gacchanti, evaṃ ahampi imaṃ navahi vaṇamukhehi paggharantaṃ kāyaṃ chaḍḍetvā anapekkho nibbānapuraṃ pavisissāmi. Yathā ca puriso nānāratanāni ādāya corehi saddhiṃ maggaṃ gacchanto attano ratananāsabhayena te chaḍḍetvā khemaṃ maggaṃ gaṇhāti, evaṃ ayampi karajakāyo ratanavilopakacorasadiso. Sacāhaṃ ettha taṇhaṃ karissāmi, ariyamaggakusaladhammaratanaṃ me nassissati, tasmā mayā imaṃ corasadisaṃ kāyaṃ chaḍḍetvā amatamahānibbānanagaraṃ pavisituṃ vaṭṭatī’’ti. Tena vuttaṃ –
‘‘ਯਥਾਪਿ ਕੁਣਪਂ ਪੁਰਿਸੋ, ਕਣ੍ਠੇ ਬਦ੍ਧਂ ਜਿਗੁਚ੍ਛਿਯ।
‘‘Yathāpi kuṇapaṃ puriso, kaṇṭhe baddhaṃ jigucchiya;
ਮੋਚਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਸੁਖੀ ਸੇਰੀ ਸਯਂવਸੀ॥
Mocayitvāna gaccheyya, sukhī serī sayaṃvasī.
‘‘ਤਥੇવਿਮਂ ਪੂਤਿਕਾਯਂ, ਨਾਨਾਕੁਣਪਸਞ੍ਚਯਂ।
‘‘Tathevimaṃ pūtikāyaṃ, nānākuṇapasañcayaṃ;
ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਂ, ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਅਨਤ੍ਥਿਕੋ॥
Chaḍḍayitvāna gaccheyyaṃ, anapekkho anatthiko.
‘‘ਯਥਾ ਉਚ੍ਚਾਰਟ੍ਠਾਨਮ੍ਹਿ, ਕਰੀਸਂ ਨਰਨਾਰਿਯੋ।
‘‘Yathā uccāraṭṭhānamhi, karīsaṃ naranāriyo;
ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਅਨਪੇਕ੍ਖਾ ਅਨਤ੍ਥਿਕਾ॥
Chaḍḍayitvāna gacchanti, anapekkhā anatthikā.
‘‘ਏવਮੇવਾਹਂ ਇਮਂ ਕਾਯਂ, ਨਾਨਾਕੁਣਪਪੂਰਿਤਂ।
‘‘Evamevāhaṃ imaṃ kāyaṃ, nānākuṇapapūritaṃ;
ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਂ, વਚ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ ਯਥਾ ਕੁਟਿਂ॥
Chaḍḍayitvāna gacchissaṃ, vaccaṃ katvā yathā kuṭiṃ.
‘‘ਯਥਾਪਿ ਜਜ੍ਜਰਂ ਨਾવਂ, ਪਲੁਗ੍ਗਂ ਉਦਗਾਹਿਨਿਂ।
‘‘Yathāpi jajjaraṃ nāvaṃ, paluggaṃ udagāhiniṃ;
ਸਾਮੀ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਅਨਪੇਕ੍ਖਾ ਅਨਤ੍ਥਿਕਾ॥
Sāmī chaḍḍetvā gacchanti, anapekkhā anatthikā.
‘‘ਏવਮੇવਾਹਂ ਇਮਂ ਕਾਯਂ, ਨવਚ੍ਛਿਦ੍ਦਂ ਧੁવਸ੍ਸવਂ।
‘‘Evamevāhaṃ imaṃ kāyaṃ, navacchiddaṃ dhuvassavaṃ;
ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਂ, ਜਿਣ੍ਣਨਾવਂવ ਸਾਮਿਕਾ॥
Chaḍḍayitvāna gacchissaṃ, jiṇṇanāvaṃva sāmikā.
‘‘ਯਥਾਪਿ ਪੁਰਿਸੋ ਚੋਰੇਹਿ, ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਭਣ੍ਡਮਾਦਿਯ।
‘‘Yathāpi puriso corehi, gacchanto bhaṇḍamādiya;
ਭਣ੍ਡਚ੍ਛੇਦਭਯਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛਤਿ॥
Bhaṇḍacchedabhayaṃ disvā, chaḍḍayitvāna gacchati.
‘‘ਏવਮੇવ ਅਯਂ ਕਾਯੋ, ਮਹਾਚੋਰਸਮੋ વਿਯ।
‘‘Evameva ayaṃ kāyo, mahācorasamo viya;
ਪਹਾਯਿਮਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਕੁਸਲਚ੍ਛੇਦਨਾ ਭਯਾ’’ਤਿ॥
Pahāyimaṃ gamissāmi, kusalacchedanā bhayā’’ti.
ਏવਂ ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤੋ ਨਾਨਾવਿਧਾਹਿ ਉਪਮਾਹਿ ਇਮਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੂਪਸਂਹਿਤਂ ਅਤ੍ਥਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਕਨਿવੇਸਨੇ ਅਪਰਿਮਿਤਭੋਗਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਕਪਣਦ੍ਧਿਕਾਦੀਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇ ਚ ਕਿਲੇਸਕਾਮੇ ਚ ਪਹਾਯ ਅਮਰਨਗਰਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਏਕਕੋવ ਹਿਮવਨ੍ਤੇ ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਨਾਮ ਪਬ੍ਬਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਸ੍ਸਮਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਪਣ੍ਣਸਾਲਞ੍ਚ ਚਙ੍ਕਮਞ੍ਚ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਹਿ ਨੀવਰਣਦੋਸੇਹਿ વਜ੍ਜਿਤਂ ‘‘ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਅਟ੍ਠਹਿ ਕਾਰਣਗੁਣੇਹਿ ਸਮੁਪੇਤਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਬਲਂ ਆਹਰਿਤੁਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਸ੍ਸਮਪਦੇ ਨવਦੋਸਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਸਾਟਕਂ ਪਜਹਿਤ੍વਾ, ਦ੍વਾਦਸਗੁਣਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ વਾਕਚੀਰਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ, ਇਸਿਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਏવਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਅਟ੍ਠਦੋਸਸਮਾਕਿਣ੍ਣਂ ਤਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਪਹਾਯ ਦਸਗੁਣਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਧਞ੍ਞવਿਕਤਿਂ ਪਹਾਯ ਪવਤ੍ਤਫਲਭੋਜਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਸਜ੍ਜਟ੍ਠਾਨਚਙ੍ਕਮਨવਸੇਨੇવ ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਾਹਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇਯੇવ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਞ੍ਚ ਅਭਿਞ੍ਞਾਨਂ ਲਾਭੀ ਅਹੋਸਿ। ਏવਂ ਤਂ ਯਥਾਪਤ੍ਥਿਤਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਬਲਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Evaṃ sumedhapaṇḍito nānāvidhāhi upamāhi imaṃ nekkhammūpasaṃhitaṃ atthaṃ cintetvā sakanivesane aparimitabhogakkhandhaṃ heṭṭhā vuttanayena kapaṇaddhikādīnaṃ vissajjetvā mahādānaṃ datvā vatthukāme ca kilesakāme ca pahāya amaranagarato nikkhamitvā ekakova himavante dhammikaṃ nāma pabbataṃ nissāya assamaṃ katvā tattha paṇṇasālañca caṅkamañca māpetvā pañcahi nīvaraṇadosehi vajjitaṃ ‘‘evaṃ samāhite citte’’tiādinā nayena vuttehi aṭṭhahi kāraṇaguṇehi samupetaṃ abhiññāsaṅkhātaṃ balaṃ āharituṃ tasmiṃ assamapade navadosasamannāgataṃ sāṭakaṃ pajahitvā, dvādasaguṇasamannāgataṃ vākacīraṃ nivāsetvā, isipabbajjaṃ pabbaji. Evaṃ pabbajito aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ taṃ paṇṇasālaṃ pahāya dasaguṇasamannāgataṃ rukkhamūlaṃ upagantvā sabbaṃ dhaññavikatiṃ pahāya pavattaphalabhojano hutvā nisajjaṭṭhānacaṅkamanavaseneva padhānaṃ padahanto sattāhabbhantareyeva aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ pañcannañca abhiññānaṃ lābhī ahosi. Evaṃ taṃ yathāpatthitaṃ abhiññābalaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ –
‘‘ਏવਾਹਂ ਚਿਨ੍ਤਯਿਤ੍વਾਨ, ਨੇਕਕੋਟਿਸਤਂ ਧਨਂ।
‘‘Evāhaṃ cintayitvāna, nekakoṭisataṃ dhanaṃ;
ਨਾਥਾਨਾਥਾਨਂ ਦਤ੍વਾਨ, ਹਿਮવਨ੍ਤਮੁਪਾਗਮਿਂ॥
Nāthānāthānaṃ datvāna, himavantamupāgamiṃ.
‘‘ਹਿਮવਨ੍ਤਸ੍ਸਾવਿਦੂਰੇ, ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਨਾਮ ਪਬ੍ਬਤੋ।
‘‘Himavantassāvidūre, dhammiko nāma pabbato;
ਅਸ੍ਸਮੋ ਸੁਕਤੋ ਮਯ੍ਹਂ, ਪਣ੍ਣਸਾਲਾ ਸੁਮਾਪਿਤਾ॥
Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā.
‘‘ਚਙ੍ਕਮਂ ਤਤ੍ਥ ਮਾਪੇਸਿਂ, ਪਞ੍ਚਦੋਸવਿવਜ੍ਜਿਤਂ।
‘‘Caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjitaṃ;
ਅਟ੍ਠਗੁਣਸਮੁਪੇਤਂ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਬਲਮਾਹਰਿਂ॥
Aṭṭhaguṇasamupetaṃ, abhiññābalamāhariṃ.
‘‘ਸਾਟਕਂ ਪਜਹਿਂ ਤਤ੍ਥ, ਨવਦੋਸਮੁਪਾਗਤਂ।
‘‘Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgataṃ;
વਾਕਚੀਰਂ ਨਿવਾਸੇਸਿਂ, ਦ੍વਾਦਸਗੁਣਮੁਪਾਗਤਂ॥
Vākacīraṃ nivāsesiṃ, dvādasaguṇamupāgataṃ.
‘‘ਅਟ੍ਠਦੋਸਸਮਾਕਿਣ੍ਣਂ, ਪਜਹਿਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਕਂ।
‘‘Aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālakaṃ;
ਉਪਾਗਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ, ਗੁਣੇ ਦਸਹੁਪਾਗਤਂ॥
Upāgamiṃ rukkhamūlaṃ, guṇe dasahupāgataṃ.
‘‘વਾਪਿਤਂ ਰੋਪਿਤਂ ਧਞ੍ਞਂ, ਪਜਹਿਂ ਨਿਰવਸੇਸਤੋ।
‘‘Vāpitaṃ ropitaṃ dhaññaṃ, pajahiṃ niravasesato;
ਅਨੇਕਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਪવਤ੍ਤਫਲਮਾਦਿਯਿਂ॥
Anekaguṇasampannaṃ, pavattaphalamādiyiṃ.
‘‘ਤਤ੍ਥਪ੍ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਿਂ, ਨਿਸਜ੍ਜਟ੍ਠਾਨਚਙ੍ਕਮੇ।
‘‘Tatthappadhānaṃ padahiṃ, nisajjaṭṭhānacaṅkame;
ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਮ੍ਹਿ ਸਤ੍ਤਾਹੇ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਬਲ ਪਾਪੁਣਿ’’ਨ੍ਤਿ॥
Abbhantaramhi sattāhe, abhiññābala pāpuṇi’’nti.
ਤਤ੍ਥ ‘‘ਅਸ੍ਸਮੋ ਸੁਕਤੋ ਮਯ੍ਹਂ, ਪਣ੍ਣਸਾਲਾ ਸੁਮਾਪਿਤਾ’’ਤਿ ਇਮਾਯ ਪਨ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤੇਨ ਅਸ੍ਸਮਪਣ੍ਣਸਾਲਚਙ੍ਕਮਾ ਸਹਤ੍ਥਾ ਮਾਪਿਤਾ વਿਯ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ – ਮਹਾਸਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ‘‘ਹਿਮવਨ੍ਤਂ ਅਜ੍ਝੋਗਾਹੇਤ੍વਾ ਅਜ੍ਜ ਧਮ੍ਮਿਕਪਬ੍ਬਤਂ ਪવਿਸਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਦਿਸ੍વਾ ਸਕ੍ਕੋ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮਦੇવਪੁਤ੍ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਤਾਤ, ਅਯਂ ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤੋ ‘ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਏਤਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਮਾਪੇਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਰਮਣੀਯਂ ਅਸ੍ਸਮਂ, ਸੁਗੁਤ੍ਤਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ, ਮਨੋਰਮਂ ਚਙ੍ਕਮਞ੍ਚ ਮਾਪੇਸਿ। ਭਗવਾ ਪਨ ਤਦਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਞ੍ਞਾਨੁਭਾવੇਨ ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਂ ਤਂ ਅਸ੍ਸਮਪਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮਿਕਪਬ੍ਬਤੇ –
Tattha ‘‘assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā’’ti imāya pana pāḷiyā sumedhapaṇḍitena assamapaṇṇasālacaṅkamā sahatthā māpitā viya vuttā. Ayaṃ panettha attho – mahāsattañhi ‘‘himavantaṃ ajjhogāhetvā ajja dhammikapabbataṃ pavisissatī’’ti disvā sakko vissakammadevaputtaṃ āmantesi – ‘‘tāta, ayaṃ sumedhapaṇḍito ‘pabbajissāmī’ti nikkhanto, etassa vasanaṭṭhānaṃ māpehī’’ti. So tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā ramaṇīyaṃ assamaṃ, suguttaṃ paṇṇasālaṃ, manoramaṃ caṅkamañca māpesi. Bhagavā pana tadā attano puññānubhāvena nipphannaṃ taṃ assamapadaṃ sandhāya ‘‘sāriputta, tasmiṃ dhammikapabbate –
‘‘ਅਸ੍ਸਮੋ ਸੁਕਤੋ ਮਯ੍ਹਂ, ਪਣ੍ਣਸਾਲਾ ਸੁਮਾਪਿਤਾ।
‘‘Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā;
ਚਙ੍ਕਮਂ ਤਤ੍ਥ ਮਾਪੇਸਿਂ, ਪਞ੍ਚਦੋਸવਿવਜ੍ਜਿਤ’’’ਨ੍ਤਿ॥ –
Caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjita’’’nti. –
ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਕਤੋ ਮਯ੍ਹਨ੍ਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਕਤੋ ਮਯਾ। ਪਣ੍ਣਸਾਲਾ ਸੁਮਾਪਿਤਾਤਿ ਪਣ੍ਣਚ੍ਛਦਨਸਾਲਾਪਿ ਮੇ ਸੁਮਾਪਿਤਾ ਅਹੋਸਿ।
Āha. Tattha sukato mayhanti suṭṭhu kato mayā. Paṇṇasālā sumāpitāti paṇṇacchadanasālāpi me sumāpitā ahosi.
ਪਞ੍ਚਦੋਸવਿવਜ੍ਜਿਤਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚਿਮੇ ਚਙ੍ਕਮਦੋਸਾ ਨਾਮ ਥਦ੍ਧવਿਸਮਤਾ, ਅਨ੍ਤੋਰੁਕ੍ਖਤਾ, ਗਹਨਚ੍ਛਨ੍ਨਤਾ , ਅਤਿਸਮ੍ਬਾਧਤਾ, ਅਤਿવਿਸਾਲਤਾਤਿ। ਥਦ੍ਧવਿਸਮਭੂਮਿਭਾਗਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਚਙ੍ਕਮੇ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਦਾ ਰੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਫੋਟਾ ਉਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਕਗ੍ਗਤਂ ਨ ਲਭਤਿ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ વਿਪਜ੍ਜਤਿ। ਮੁਦੁਸਮਤਲੇ ਪਨ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਆਗਮ੍ਮ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਥਦ੍ਧવਿਸਮਭੂਮਿਭਾਗਤਾ ਏਕੋ ਦੋਸੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਚਙ੍ਕਮਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ વਾ ਮਜ੍ਝੇ વਾ ਕੋਟਿਯਂ વਾ ਰੁਕ੍ਖੇ ਸਤਿ ਪਮਾਦਮਾਗਮ੍ਮ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨਲਾਟਂ વਾ ਸੀਸਂ વਾ ਪਟਿਹਞ੍ਞਤੀਤਿ ਅਨ੍ਤੋਰੁਕ੍ਖਤਾ ਦੁਤਿਯੋ ਦੋਸੋ। ਤਿਣਲਤਾਦਿਗਹਨਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਚਙ੍ਕਮੇ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਧਕਾਰવੇਲਾਯਂ ਉਰਗਾਦਿਕੇ ਪਾਣੇ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਾ ਮਾਰੇਤਿ, ਤੇਹਿ વਾ ਦਟ੍ਠੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਗਹਨਚ੍ਛਨ੍ਨਤਾ ਤਤਿਯੋ ਦੋਸੋ। ਅਤਿਸਮ੍ਬਾਧੇ ਚਙ੍ਕਮੇ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਰਤਨਿਕੇ વਾ ਅਡ੍ਢਰਤਨਿਕੇ વਾ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇ ਪਕ੍ਖਲਿਤ੍વਾ ਨਖਾਪਿ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯੋਪਿ ਭਿਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤਿਸਮ੍ਬਾਧਤਾ ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਦੋਸੋ। ਅਤਿવਿਸਾਲੇ ਚਙ੍ਕਮੇ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਧਾવਤਿ, ਏਕਗ੍ਗਤਂ ਨ ਲਭਤੀਤਿ ਅਤਿવਿਸਾਲਤਾ ਪਞ੍ਚਮੋ ਦੋਸੋ। ਪੁਥੁਲਤੋ ਪਨ ਦਿਯਡ੍ਢਰਤਨਂ ਦ੍વੀਸੁ ਪਸ੍ਸੇਸੁ ਰਤਨਮਤ੍ਤਂ ਅਨੁਚਙ੍ਕਮਂ ਦੀਘਤੋ ਸਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥਂ ਮੁਦੁਤਲਂ ਸਮવਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣવਾਲੁਕਂ ਚਙ੍ਕਮਂ વਟ੍ਟਤਿ ਚੇਤਿਯਗਿਰਿਮ੍ਹਿ ਦੀਪਪ੍ਪਸਾਦਕਮਹਾਮਹਿਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਚਙ੍ਕਮਂ વਿਯ, ਤਾਦਿਸਂ ਤਂ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਚਙ੍ਕਮਂ ਤਤ੍ਥ ਮਾਪੇਸਿਂ, ਪਞ੍ਚਦੋਸવਿવਜ੍ਜਿਤ’’ਨ੍ਤਿ।
Pañcadosavivajjitanti pañcime caṅkamadosā nāma thaddhavisamatā, antorukkhatā, gahanacchannatā , atisambādhatā, ativisālatāti. Thaddhavisamabhūmibhāgasmiñhi caṅkame caṅkamantassa pādā rujjanti, phoṭā uṭṭhahanti, cittaṃ ekaggataṃ na labhati, kammaṭṭhānaṃ vipajjati. Mudusamatale pana phāsuvihāraṃ āgamma kammaṭṭhānaṃ sampajjati. Tasmā thaddhavisamabhūmibhāgatā eko dosoti veditabbo. Caṅkamassa anto vā majjhe vā koṭiyaṃ vā rukkhe sati pamādamāgamma caṅkamantassa nalāṭaṃ vā sīsaṃ vā paṭihaññatīti antorukkhatā dutiyo doso. Tiṇalatādigahanacchanne caṅkame caṅkamanto andhakāravelāyaṃ uragādike pāṇe akkamitvā vā māreti, tehi vā daṭṭho dukkhaṃ āpajjatīti gahanacchannatā tatiyo doso. Atisambādhe caṅkame vitthārato ratanike vā aḍḍharatanike vā caṅkamantassa paricchede pakkhalitvā nakhāpi aṅguliyopi bhijjantīti atisambādhatā catuttho doso. Ativisāle caṅkame caṅkamantassa cittaṃ vidhāvati, ekaggataṃ na labhatīti ativisālatā pañcamo doso. Puthulato pana diyaḍḍharatanaṃ dvīsu passesu ratanamattaṃ anucaṅkamaṃ dīghato saṭṭhihatthaṃ mudutalaṃ samavippakiṇṇavālukaṃ caṅkamaṃ vaṭṭati cetiyagirimhi dīpappasādakamahāmahindattherassa caṅkamaṃ viya, tādisaṃ taṃ ahosi. Tenāha – ‘‘caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjita’’nti.
ਅਟ੍ਠਗੁਣਸਮੁਪੇਤਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਹਿ ਸਮਣਸੁਖੇਹਿ ਉਪੇਤਂ। ਅਟ੍ਠਿਮਾਨਿ ਸਮਣਸੁਖਾਨਿ ਨਾਮ ਧਨਧਞ੍ਞਪਰਿਗ੍ਗਹਾਭਾવੋ, ਅਨવਜ੍ਜਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਰਿਯੇਸਨਭਾવੋ, ਨਿਬ੍ਬੁਤਪਿਣ੍ਡਪਾਤਭੁਞ੍ਜਨਭਾવੋ, ਰਟ੍ਠਂ ਪੀਲ਼ੇਤ੍વਾ ਧਨਸਾਰਂ વਾ ਸੀਸਕਹਾਪਣਾਦੀਨਿ વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੇਸੁ ਰਾਜਕੁਲੇਸੁ ਰਟ੍ਠਪੀਲ਼ਨਕਿਲੇਸਾਭਾવੋ, ਉਪਕਰਣੇਸੁ ਨਿਚ੍ਛਨ੍ਦਰਾਗਭਾવੋ, ਚੋਰવਿਲੋਪੇ ਨਿਬ੍ਭਯਭਾવੋ, ਰਾਜਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤੇਹਿ ਅਸਂਸਟ੍ਠਭਾવੋ, ਚਤੂਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਭਾવੋਤਿ । ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਯਥਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਸ੍ਸਮੇ વਸਨ੍ਤੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਅਟ੍ਠ ਸੁਖਾਨਿ વਿਨ੍ਦਿਤੁਂ, ਏવਂ ਅਟ੍ਠਗੁਣਸਮੁਪੇਤਂ ਤਂ ਅਸ੍ਸਮਂ ਮਾਪੇਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Aṭṭhaguṇasamupetanti aṭṭhahi samaṇasukhehi upetaṃ. Aṭṭhimāni samaṇasukhāni nāma dhanadhaññapariggahābhāvo, anavajjapiṇḍapātapariyesanabhāvo, nibbutapiṇḍapātabhuñjanabhāvo, raṭṭhaṃ pīḷetvā dhanasāraṃ vā sīsakahāpaṇādīni vā gaṇhantesu rājakulesu raṭṭhapīḷanakilesābhāvo, upakaraṇesu nicchandarāgabhāvo, coravilope nibbhayabhāvo, rājarājamahāmattehi asaṃsaṭṭhabhāvo, catūsu disāsu appaṭihatabhāvoti . Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘yathā tasmiṃ assame vasantena sakkā honti imāni aṭṭha sukhāni vindituṃ, evaṃ aṭṭhaguṇasamupetaṃ taṃ assamaṃ māpesi’’nti.
ਅਭਿਞ੍ਞਾਬਲਮਾਹਰਿਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਛਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਸ੍ਸਮੇ વਸਨ੍ਤੋ ਕਸਿਣਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾਨਞ੍ਚ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਾਯ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਚ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਆਰਭਿਤ੍વਾ ਥਾਮਪ੍ਪਤ੍ਤਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਬਲਂ ਆਹਰਿਂ। ਯਥਾ ਤਸ੍ਮਿਂ વਸਨ੍ਤੋ ਤਂ ਬਲਂ ਆਹਰਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਮਿ, ਏવਂ ਤਂ ਅਸ੍ਸਮਂ ਅਭਿਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਬਲਸ੍ਸ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਮਾਪੇਸਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Abhiññābalamāharinti pacchā tasmiṃ assame vasanto kasiṇaparikammaṃ katvā abhiññānañca samāpattīnañca uppādanatthāya aniccato ca dukkhato ca vipassanaṃ ārabhitvā thāmappattaṃ vipassanābalaṃ āhariṃ. Yathā tasmiṃ vasanto taṃ balaṃ āharituṃ sakkomi, evaṃ taṃ assamaṃ abhiññatthāya vipassanābalassa anucchavikaṃ katvā māpesinti attho.
ਸਾਟਕਂ ਪਜਹਿਂ ਤਤ੍ਥ, ਨવਦੋਸਮੁਪਾਗਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਯਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਾ। ਤਦਾ ਕਿਰ ਕੁਟਿਲੇਣਚਙ੍ਕਮਾਦਿਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਪੁਪ੍ਫੂਪਗਫਲੂਪਗਰੁਕ੍ਖਸਞ੍ਛਨ੍ਨਂ ਰਮਣੀਯਂ ਮਧੁਰਸਲਿਲਾਸਯਂ ਅਪਗਤવਾਲ਼ਮਿਗਭਿਂਸਨਕਸਕੁਣਂ ਪવਿવੇਕਕ੍ਖਮਂ ਅਸ੍ਸਮਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਚਙ੍ਕਮਸ੍ਸ ਉਭੋਸੁ ਅਨ੍ਤੇਸੁ ਆਲਮ੍ਬਨਫਲਕਂ ਸਂવਿਧਾਯ ਨਿਸੀਦਨਤ੍ਥਾਯ ਚਙ੍ਕਮવੇਮਜ੍ਝੇ ਸਮਤਲਂ ਮੁਗ੍ਗવਣ੍ਣਸਿਲਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯ ਜਟਾਮਣ੍ਡਲવਾਕਚੀਰਤਿਦਣ੍ਡਕੁਣ੍ਡਿਕਾਦਿਕੇ ਤਾਪਸਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇ ਮਣ੍ਡਪੇ ਪਾਨੀਯਘਟਪਾਨੀਯਸਙ੍ਖਪਾਨੀਯਸਰਾવਾਨਿ, ਅਗ੍ਗਿਸਾਲਾਯਂ ਅਙ੍ਗਾਰਕਪਲ੍ਲਦਾਰੁਆਦੀਨੀਤਿ ਏવਂ ਯਂ ਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਂ ਉਪਕਾਰਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯ ਭਿਤ੍ਤਿਯਂ – ‘‘ਯੇ ਕੇਚਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਕਾਮਾ ਇਮੇ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਅਕ੍ਖਰਾਨਿ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਮੇવ ਗਤੇ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮਦੇવਪੁਤ੍ਤੇ ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤੋ ਹਿਮવਨ੍ਤਪਾਦੇ ਗਿਰਿਕਨ੍ਦਰਾਨੁਸਾਰੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿવਾਸਾਨੁਰੂਪਂ ਫਾਸੁਕਟ੍ਠਾਨਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਨਦੀਨਿવਤ੍ਤਨੇ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮਨਿਮ੍ਮਿਤਂ ਸਕ੍ਕਦਤ੍ਤਿਯਂ ਰਮਣੀਯਂ ਅਸ੍ਸਮਂ ਦਿਸ੍વਾ ਚਙ੍ਕਮਨਕੋਟਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਦવਲ਼ਞ੍ਜਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਧੁવਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਧੁਰਗਾਮੇ ਭਿਕ੍ਖਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਕਿਲਨ੍ਤਰੂਪਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਥੋਕਂ ਆਗਮੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਤਿવਿਯ ਚਿਰਾਯਨ੍ਤਿ, ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਪਣ੍ਣਸਾਲਦ੍વਾਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਮਹਾਭਿਤ੍ਤਿਯਂ ਅਕ੍ਖਰਾਨਿ વਾਚੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਕਪ੍ਪਿਯਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾ ਏਤੇ, ਇਮੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਨਿવਤ੍ਥਪਾਰੁਤਂ ਸਾਟਕਯੁਗਂ ਪਜਹਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਾਟਕਂ ਪਜਹਿਂ ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿ। ਏવਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਅਹਂ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਤਸ੍ਸਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯਂ ਸਾਟਕਂ ਪਜਹਿਂ।
Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgatanti etthāyaṃ anupubbikathā. Tadā kira kuṭileṇacaṅkamādipaṭimaṇḍitaṃ pupphūpagaphalūpagarukkhasañchannaṃ ramaṇīyaṃ madhurasalilāsayaṃ apagatavāḷamigabhiṃsanakasakuṇaṃ pavivekakkhamaṃ assamaṃ māpetvā alaṅkatacaṅkamassa ubhosu antesu ālambanaphalakaṃ saṃvidhāya nisīdanatthāya caṅkamavemajjhe samatalaṃ muggavaṇṇasilaṃ māpetvā anto paṇṇasālāya jaṭāmaṇḍalavākacīratidaṇḍakuṇḍikādike tāpasaparikkhāre maṇḍape pānīyaghaṭapānīyasaṅkhapānīyasarāvāni, aggisālāyaṃ aṅgārakapalladāruādīnīti evaṃ yaṃ yaṃ pabbajitānaṃ upakārāya saṃvattati, taṃ sabbaṃ māpetvā paṇṇasālāya bhittiyaṃ – ‘‘ye keci pabbajitukāmā ime parikkhāre gahetvā pabbajantū’’ti akkharāni chinditvā devalokameva gate vissakammadevaputte sumedhapaṇḍito himavantapāde girikandarānusārena attano nivāsānurūpaṃ phāsukaṭṭhānaṃ olokento nadīnivattane vissakammanimmitaṃ sakkadattiyaṃ ramaṇīyaṃ assamaṃ disvā caṅkamanakoṭiṃ gantvā padavaḷañjaṃ apassanto ‘‘dhuvaṃ pabbajitā dhuragāme bhikkhaṃ pariyesitvā kilantarūpā āgantvā paṇṇasālaṃ pavisitvā nisinnā bhavissantī’’ti cintetvā thokaṃ āgametvā ‘‘ativiya cirāyanti, jānissāmī’’ti paṇṇasāladvāraṃ vivaritvā anto pavisitvā ito cito ca olokento mahābhittiyaṃ akkharāni vācetvā ‘‘mayhaṃ kappiyaparikkhārā ete, ime gahetvā pabbajissāmī’’ti attanā nivatthapārutaṃ sāṭakayugaṃ pajahi. Tenāha ‘‘sāṭakaṃ pajahiṃ tatthā’’ti. Evaṃ paviṭṭho ahaṃ, sāriputta, tassaṃ paṇṇasālāyaṃ sāṭakaṃ pajahiṃ.
ਨવਦੋਸਮੁਪਾਗਤਨ੍ਤਿ ਸਾਟਕਂ ਪਜਹਨ੍ਤੋ ਨવ ਦੋਸੇ ਦਿਸ੍વਾ ਪਜਹਿਨ੍ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਞ੍ਹਿ ਸਾਟਕਸ੍ਮਿਂ ਨવ ਦੋਸਾ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਮਹਗ੍ਘਭਾવੋ ਏਕੋ ਦੋਸੋ, ਪਰਪਟਿਬਦ੍ਧਤਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਭਾવੋ ਏਕੋ, ਪਰਿਭੋਗੇਨ ਲਹੁਂ ਕਿਲਿਸ੍ਸਨਭਾવੋ ਏਕੋ, ਕਿਲਿਟ੍ਠੋ ਹਿ ਧੋવਿਤਬ੍ਬੋ ਚ ਰਜਿਤਬ੍ਬੋ ਚ ਹੋਤਿ, ਪਰਿਭੋਗੇਨ ਜੀਰਣਭਾવੋ ਏਕੋ, ਜਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਹਿ ਤੁਨ੍ਨਂ વਾ ਅਗ੍ਗਲ਼ਦਾਨਂ વਾ ਕਾਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ, ਪੁਨ ਪਰਿਯੇਸਨਾਯ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવਭਾવੋ ਏਕੋ, ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਅਸਾਰੁਪ੍ਪਭਾવੋ ਏਕੋ, ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾਨਂ ਸਾਧਾਰਣਭਾવੋ ਏਕੋ, ਯਥਾ ਹਿ ਨਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ ਨ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਗੋਪੇਤਬ੍ਬੋ ਹੋਤਿ, ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਭੂਸਨਟ੍ਠਾਨਭਾવੋ ਏਕੋ, ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਚਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਖਨ੍ਧਭਾਰਮਹਿਚ੍ਛਭਾવੋ ਏਕੋਤਿ।
Navadosamupāgatanti sāṭakaṃ pajahanto nava dose disvā pajahinti dīpeti. Tāpasapabbajjaṃ pabbajitānañhi sāṭakasmiṃ nava dosā upaṭṭhahanti. Mahagghabhāvo eko doso, parapaṭibaddhatāya uppajjanabhāvo eko, paribhogena lahuṃ kilissanabhāvo eko, kiliṭṭho hi dhovitabbo ca rajitabbo ca hoti, paribhogena jīraṇabhāvo eko, jiṇṇassa hi tunnaṃ vā aggaḷadānaṃ vā kātabbaṃ hoti, puna pariyesanāya durabhisambhavabhāvo eko, tāpasapabbajjāya asāruppabhāvo eko, paccatthikānaṃ sādhāraṇabhāvo eko, yathā hi naṃ paccatthikā na gaṇhanti, evaṃ gopetabbo hoti, paribhuñjantassa vibhūsanaṭṭhānabhāvo eko, gahetvā vicarantassa khandhabhāramahicchabhāvo ekoti.
વਾਕਚੀਰਂ ਨਿવਾਸੇਸਿਨ੍ਤਿ ਤਦਾਹਂ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਇਮੇ ਨવ ਦੋਸੇ ਦਿਸ੍વਾ ਸਾਟਕਂ ਪਹਾਯ વਾਕਚੀਰਂ ਨਿવਾਸੇਸਿਂ, ਮੁਞ੍ਜਤਿਣਂ ਹੀਰਂ ਹੀਰਂ ਕਤ੍વਾ ਗਨ੍ਥੇਤ੍વਾ ਕਤਂ વਾਕਚੀਰਂ ਨਿવਾਸਨਪਾਰੁਪਨਤ੍ਥਾਯ ਆਦਿਯਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Vākacīraṃ nivāsesinti tadāhaṃ, sāriputta, ime nava dose disvā sāṭakaṃ pahāya vākacīraṃ nivāsesiṃ, muñjatiṇaṃ hīraṃ hīraṃ katvā ganthetvā kataṃ vākacīraṃ nivāsanapārupanatthāya ādiyinti attho.
ਦ੍વਾਦਸ ਗੁਣਮੁਪਾਗਤਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਦਸਹਿ ਆਨਿਸਂਸੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ। વਾਕਚੀਰਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਦ੍વਾਦਸ ਆਨਿਸਂਸਾ – ਅਪ੍ਪਗ੍ਘਂ ਸੁਨ੍ਦਰਂ ਕਪ੍ਪਿਯਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਤਾવ ਏਕੋ ਆਨਿਸਂਸੋ, ਸਹਤ੍ਥਾ ਕਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ, ਪਰਿਭੋਗੇਨ ਸਣਿਕਂ ਕਿਲਿਸ੍ਸਤਿ, ਧੋવਿਯਮਾਨੇਪਿ ਪਪਞ੍ਚੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਯਂ ਤਤਿਯੋ, ਪਰਿਭੋਗੇਨ ਜਿਣ੍ਣੇਪਿ ਸਿਬ੍ਬਿਤਬ੍ਬਾਭਾવੋ ਚਤੁਤ੍ਥੋ, ਪੁਨ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਖੇਨ ਕਰਣਭਾવੋ ਪਞ੍ਚਮੋ, ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਸਾਰੁਪ੍ਪਭਾવੋ ਛਟ੍ਠੋ, ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾਨਂ ਨਿਰੁਪਭੋਗਭਾવੋ ਸਤ੍ਤਮੋ, ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਭੂਸਨਟ੍ਠਾਨਾਭਾવੋ ਅਟ੍ਠਮੋ, ਧਾਰਣੇ ਸਲ੍ਲਹੁਕਭਾવੋ ਨવਮੋ, ਚੀવਰਪਚ੍ਚਯੇ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਭਾવੋ ਦਸਮੋ, વਾਕੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਧਮ੍ਮਿਕਅਨવਜ੍ਜਭਾવੋ ਏਕਾਦਸਮੋ, વਾਕਚੀਰੇ ਨਟ੍ਠੇਪਿ ਅਨਪੇਕ੍ਖਭਾવੋ ਦ੍વਾਦਸਮੋਤਿ।
Dvādasa guṇamupāgatanti dvādasahi ānisaṃsehi samannāgataṃ. Vākacīrasmiñhi dvādasa ānisaṃsā – appagghaṃ sundaraṃ kappiyanti ayaṃ tāva eko ānisaṃso, sahatthā kātuṃ sakkāti ayaṃ dutiyo, paribhogena saṇikaṃ kilissati, dhoviyamānepi papañco natthīti ayaṃ tatiyo, paribhogena jiṇṇepi sibbitabbābhāvo catuttho, puna pariyesantassa sukhena karaṇabhāvo pañcamo, tāpasapabbajjāya sāruppabhāvo chaṭṭho, paccatthikānaṃ nirupabhogabhāvo sattamo, paribhuñjantassa vibhūsanaṭṭhānābhāvo aṭṭhamo, dhāraṇe sallahukabhāvo navamo, cīvarapaccaye appicchabhāvo dasamo, vākuppattiyā dhammikaanavajjabhāvo ekādasamo, vākacīre naṭṭhepi anapekkhabhāvo dvādasamoti.
ਅਟ੍ਠਦੋਸਸਮਾਕਿਣ੍ਣਂ, ਪਜਹਿਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਕਨ੍ਤਿ ਕਥਂ ਪਜਹਿਂ? ਸੋ ਕਿਰ વਰਸਾਟਕਯੁਗਂ ਓਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤੋ ਚੀવਰવਂਸੇ ਲਗ੍ਗਿਤਂ ਅਨੋਜਪੁਪ੍ਫਦਾਮਸਦਿਸਂ ਰਤ੍ਤਂ વਾਕਚੀਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸੂਪਰਿ ਅਪਰਂ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਂ વਾਕਚੀਰਂ ਪਰਿਦਹਿਤ੍વਾ ਪੁਨ੍ਨਾਗਪੁਪ੍ਫਸਨ੍ਥਰਸਦਿਸਂ ਸਖੁਰਂ ਅਜਿਨਚਮ੍ਮਂ ਏਕਂਸਂ ਕਤ੍વਾ ਜਟਾਮਣ੍ਡਲਂ ਪਟਿਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਚੂਲ਼ਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਿਚ੍ਚਲਭਾવਕਰਣਤ੍ਥਂ ਸਾਰਸੂਚਿਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਮੁਤ੍ਤਾਜਾਲਸਦਿਸਾਯ ਸਿਕ੍ਕਾਯ ਪવਾਲ਼વਣ੍ਣਂ ਕੁਣ੍ਡਿਕਂ ਓਦਹਿਤ੍વਾ ਤੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વਙ੍ਕਂ ਕਾਜਂ ਆਦਾਯ ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਕਾਜਕੋਟਿਯਾ ਕੁਣ੍ਡਿਕਂ, ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਅਙ੍ਕੁਸਪਚ੍ਛਿਤਿਦਣ੍ਡਕਾਦੀਨਿ ਓਲਗ੍ਗੇਤ੍વਾ ਖਾਰਿਕਾਜਂ ਅਂਸੇ ਕਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਹਤ੍ਥੇਨ ਕਤ੍ਤਰਦਣ੍ਡਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਸਾਲਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਸਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥੇ ਮਹਾਚਙ੍ਕਮੇ ਅਪਰਾਪਰਂ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વੇਸਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ – ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਮਨੋਰਥੋ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਸੋਭਤਿ વਤ ਮੇ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ, ਬੁਦ੍ਧਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਸਬ੍ਬੇਹਿ ਧੀਰਪੁਰਿਸੇਹਿ વਣ੍ਣਿਤਾ ਥੋਮਿਤਾ ਅਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਨਾਮ, ਪਹੀਨਂ ਮੇ ਗਿਹਿਬਨ੍ਧਨਂ, ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋਸ੍ਮਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਂ, ਲਦ੍ਧਾ ਮੇ ਉਤ੍ਤਮਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ, ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ, ਲਭਿਸ੍ਸਾਮਿ ਮਗ੍ਗਫਲਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ ਉਸ੍ਸਾਹਜਾਤੋ ਖਾਰਿਕਾਜਂ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਚਙ੍ਕਮવੇਮਜ੍ਝੇ ਮੁਗ੍ਗવਣ੍ਣਸਿਲਾਪਟ੍ਟੇ ਸੁવਣ੍ਣਪਟਿਮਾ વਿਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਦਿવਸਭਾਗਂ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਬਿਦਲਮਞ੍ਚਕਪਸ੍ਸੇ ਕਟ੍ਠਤ੍ਥਰਿਕਾਯ ਨਿਪਨ੍ਨੋ ਸਰੀਰਂ ਉਤੁਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਬਲવਪਚ੍ਚੂਸੇ ਪਬੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਗਮਨਂ ਆવਜ੍ਜੇਸਿ – ‘‘ਅਹਂ ਘਰਾવਾਸੇ ਆਦੀਨવਂ ਦਿਸ੍વਾ ਅਮਿਤਭੋਗਂ ਅਨਨ੍ਤਯਸਂ ਪਹਾਯ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਗવੇਸਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ। ਇਤੋ ਦਾਨਿ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਮਾਦਚਾਰਂ ਚਰਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਪવਿવੇਕਞ੍ਹਿ ਪਹਾਯ વਿਚਰਨ੍ਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾવਿਤਕ੍ਕਮਕ੍ਖਿਕਾ ਖਾਦਨ੍ਤਿ, ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ વਿવੇਕਮਨੁਬ੍ਰੂਹੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਅਹਞ੍ਹਿ ਘਰਾવਾਸਂ ਪਲਿਬੋਧਤੋ ਦਿਸ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਅਯਞ੍ਚ ਮਨਾਪਾ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾ, ਬੇਲੁવਪਕ੍ਕવਣ੍ਣਾ ਪਰਿਭਣ੍ਡਕਤਾ ਭੂਮਿ, ਰਜਤવਣ੍ਣਾ ਸੇਤਭਿਤ੍ਤਿਯੋ, ਕਪੋਤਪਾਦવਣ੍ਣਂ ਪਣ੍ਣਚ੍ਛਦਨਂ, વਿਚਿਤ੍ਤਤ੍ਥਰਣવਣ੍ਣੋ ਬਿਦਲਮਞ੍ਚਕੋ, ਨਿવਾਸਫਾਸੁਕਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ, ਨ ਏਤ੍ਤੋ ਅਤਿਰੇਕਤਰਾ વਿਯ ਮੇ ਗੇਹਸਮ੍ਪਦਾ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯ ਦੋਸੇ વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠ ਦੋਸੇ ਪਸ੍ਸਿ।
Aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālakanti kathaṃ pajahiṃ? So kira varasāṭakayugaṃ omuñcanto cīvaravaṃse laggitaṃ anojapupphadāmasadisaṃ rattaṃ vākacīraṃ gahetvā nivāsetvā tassūpari aparaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ vākacīraṃ paridahitvā punnāgapupphasantharasadisaṃ sakhuraṃ ajinacammaṃ ekaṃsaṃ katvā jaṭāmaṇḍalaṃ paṭimuñcitvā cūḷāya saddhiṃ niccalabhāvakaraṇatthaṃ sārasūciṃ pavesetvā muttājālasadisāya sikkāya pavāḷavaṇṇaṃ kuṇḍikaṃ odahitvā tīsu ṭhānesu vaṅkaṃ kājaṃ ādāya ekissā kājakoṭiyā kuṇḍikaṃ, ekissā aṅkusapacchitidaṇḍakādīni olaggetvā khārikājaṃ aṃse katvā dakkhiṇena hatthena kattaradaṇḍaṃ gahetvā paṇṇasālato nikkhamitvā saṭṭhihatthe mahācaṅkame aparāparaṃ caṅkamanto attano vesaṃ oloketvā – ‘‘mayhaṃ manoratho matthakaṃ patto, sobhati vata me pabbajjā, buddhapaccekabuddhādīhi sabbehi dhīrapurisehi vaṇṇitā thomitā ayaṃ pabbajjā nāma, pahīnaṃ me gihibandhanaṃ, nikkhantosmi nekkhammaṃ, laddhā me uttamapabbajjā, karissāmi samaṇadhammaṃ, labhissāmi maggaphalasukha’’nti ussāhajāto khārikājaṃ otāretvā caṅkamavemajjhe muggavaṇṇasilāpaṭṭe suvaṇṇapaṭimā viya nisinno divasabhāgaṃ vītināmetvā sāyanhasamayaṃ paṇṇasālaṃ pavisitvā bidalamañcakapasse kaṭṭhattharikāya nipanno sarīraṃ utuṃ gāhāpetvā balavapaccūse pabujjhitvā attano āgamanaṃ āvajjesi – ‘‘ahaṃ gharāvāse ādīnavaṃ disvā amitabhogaṃ anantayasaṃ pahāya araññaṃ pavisitvā nekkhammagavesako hutvā pabbajito. Ito dāni paṭṭhāya pamādacāraṃ carituṃ na vaṭṭati, pavivekañhi pahāya vicarantaṃ micchāvitakkamakkhikā khādanti, idāni mayā vivekamanubrūhetuṃ vaṭṭati, ahañhi gharāvāsaṃ palibodhato disvā nikkhanto, ayañca manāpā paṇṇasālā, beluvapakkavaṇṇā paribhaṇḍakatā bhūmi, rajatavaṇṇā setabhittiyo, kapotapādavaṇṇaṃ paṇṇacchadanaṃ, vicittattharaṇavaṇṇo bidalamañcako, nivāsaphāsukaṃ vasanaṭṭhānaṃ, na etto atirekatarā viya me gehasampadā paññāyatī’’ti paṇṇasālāya dose vicinanto aṭṭha dose passi.
ਪਣ੍ਣਸਾਲਪਰਿਭੋਗਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਅਟ੍ਠ ਆਦੀਨવਾ – ਮਹਾਸਮਾਰਮ੍ਭੇਨ ਦਬ੍ਬਸਮ੍ਭਾਰੇ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਕਰਣਪਰਿਯੇਸਨਭਾવੋ ਏਕੋ ਆਦੀਨવੋ, ਤਿਣਪਣ੍ਣਮਤ੍ਤਿਕਾਸੁ ਪਤਿਤਾਸੁ ਤਾਸਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਠਪੇਤਬ੍ਬਤਾਯ ਨਿਬਦ੍ਧਜਗ੍ਗਨਭਾવੋ ਦੁਤਿਯੋ, ਸੇਨਾਸਨਂ ਨਾਮ ਮਹਲ੍ਲਕਸ੍ਸ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਅવੇਲਾਯ વੁਟ੍ਠਾਪਿਯਮਾਨਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਉਟ੍ਠਾਪਨੀਯਭਾવੋ ਤਤਿਯੋ, ਸੀਤੁਣ੍ਹਾਦਿਪਟਿਘਾਤੇਨ ਕਾਯਸ੍ਸ ਸੁਖੁਮਾਲਕਰਣਭਾવੋ ਚਤੁਤ੍ਥੋ , ਗੇਹਂ ਪવਿਟ੍ਠੇਨ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਪਾਪਂ ਸਕ੍ਕਾ ਕਾਤੁਨ੍ਤਿ ਗਰਹਾਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਭਾવੋ ਪਞ੍ਚਮੋ, ‘‘ਮਯ੍ਹ’’ਨ੍ਤਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਕਰਣਭਾવੋ ਛਟ੍ਠੋ, ਗੇਹਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਭਾવੋ ਨਾਮੇਸ ਸਦੁਤਿਯਕવਾਸੋ વਿਯਾਤਿ ਸਤ੍ਤਮੋ, ਊਕਾਮਙ੍ਗੁਲਘਰਗੋਲ਼ਿਕਾਦੀਨਂ ਸਾਧਾਰਣਤਾਯ ਬਹੁਸਾਧਾਰਣਭਾવੋ ਅਟ੍ਠਮੋ। ਇਤਿ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਆਦੀਨવੇ ਦਿਸ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਪਜਹਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਅਟ੍ਠਦੋਸਸਮਾਕਿਣ੍ਣਂ, ਪਜਹਿਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਕ’’ਨ੍ਤਿ।
Paṇṇasālaparibhogasmiñhi aṭṭha ādīnavā – mahāsamārambhena dabbasambhāre samodhānetvā karaṇapariyesanabhāvo eko ādīnavo, tiṇapaṇṇamattikāsu patitāsu tāsaṃ punappunaṃ ṭhapetabbatāya nibaddhajagganabhāvo dutiyo, senāsanaṃ nāma mahallakassa pāpuṇāti, avelāya vuṭṭhāpiyamānassa cittekaggatā na hotīti uṭṭhāpanīyabhāvo tatiyo, sītuṇhādipaṭighātena kāyassa sukhumālakaraṇabhāvo catuttho , gehaṃ paviṭṭhena yaṃkiñci pāpaṃ sakkā kātunti garahāpaṭicchādanabhāvo pañcamo, ‘‘mayha’’nti pariggahakaraṇabhāvo chaṭṭho, gehassa atthibhāvo nāmesa sadutiyakavāso viyāti sattamo, ūkāmaṅgulagharagoḷikādīnaṃ sādhāraṇatāya bahusādhāraṇabhāvo aṭṭhamo. Iti ime aṭṭha ādīnave disvā mahāsatto paṇṇasālaṃ pajahi. Tenāha – ‘‘aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālaka’’nti.
ਉਪਾਗਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ, ਗੁਣੇ ਦਸਹੁਪਾਗਤਨ੍ਤਿ ਛਨ੍ਨਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦਸਹਿ ਗੁਣੇਹਿ ਉਪੇਤਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਉਪਗਤੋਸ੍ਮੀਤਿ વਦਤਿ। ਤਤ੍ਰਿਮੇ ਦਸ ਗੁਣਾ – ਅਪ੍ਪਸਮਾਰਮ੍ਭਤਾ ਏਕੋ ਗੁਣੋ, ਉਪਗਮਨਮਤ੍ਤਕਮੇવ ਹਿ ਤਤ੍ਥ ਹੋਤੀਤਿ। ਅਪ੍ਪਟਿਜਗ੍ਗਨਤਾ ਦੁਤਿਯੋ, ਤਞ੍ਹਿ ਸਮ੍ਮਟ੍ਠਮ੍ਪਿ ਅਸਮ੍ਮਟ੍ਠਮ੍ਪਿ ਪਰਿਭੋਗਫਾਸੁਕਂ ਹੋਤਿਯੇવ। ਅਨੁਟ੍ਠਾਪਨੀਯਭਾવੋ ਤਤਿਯੋ। ਗਰਹਂ ਨਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਪਾਪਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਲਜ੍ਜਤੀਤਿ ਗਰਹਾਯ ਅਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਭਾવੋ ਚਤੁਤ੍ਥੋ। ਅਬ੍ਭੋਕਾਸવਾਸੋ વਿਯ ਕਾਯਂ ਨ ਸਨ੍ਥਮ੍ਭੇਤੀਤਿ ਕਾਯਸ੍ਸ ਅਸਨ੍ਥਮ੍ਭਨਭਾવੋ ਪਞ੍ਚਮੋ, ਪਰਿਗ੍ਗਹਕਰਣਾਭਾવੋ ਛਟ੍ਠੋ, ਗੇਹਾਲਯਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸਤ੍ਤਮੋ। ਬਹੁਸਾਧਾਰਣੇ ਗੇਹੇ વਿਯ ‘‘ਪਟਿਜਗ੍ਗਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨਂ, ਨਿਕ੍ਖਮਥਾ’’ਤਿ ਨੀਹਰਣਕਾਭਾવੋ ਅਟ੍ਠਮੋ, વਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਭਾવੋ ਨવਮੋ, ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਸੇਨਾਸਨਸ੍ਸ ਗਤਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਸੁਲਭਤਾਯ ਅਨਪੇਕ੍ਖਭਾવੋ ਦਸਮੋਤਿ ਇਮੇ ਦਸਗੁਣੇ ਦਿਸ੍વਾ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਉਪਗਤੋਸ੍ਮੀਤਿ વਦਤਿ।
Upāgamiṃ rukkhamūlaṃ, guṇe dasahupāgatanti channaṃ paṭikkhipitvā dasahi guṇehi upetaṃ rukkhamūlaṃ upagatosmīti vadati. Tatrime dasa guṇā – appasamārambhatā eko guṇo, upagamanamattakameva hi tattha hotīti. Appaṭijagganatā dutiyo, tañhi sammaṭṭhampi asammaṭṭhampi paribhogaphāsukaṃ hotiyeva. Anuṭṭhāpanīyabhāvo tatiyo. Garahaṃ nappaṭicchādeti, tattha hi pāpaṃ karonto lajjatīti garahāya appaṭicchannabhāvo catuttho. Abbhokāsavāso viya kāyaṃ na santhambhetīti kāyassa asanthambhanabhāvo pañcamo, pariggahakaraṇābhāvo chaṭṭho, gehālayapaṭikkhepo sattamo. Bahusādhāraṇe gehe viya ‘‘paṭijaggissāmi naṃ, nikkhamathā’’ti nīharaṇakābhāvo aṭṭhamo, vasantassa sappītikabhāvo navamo, rukkhamūlasenāsanassa gatagataṭṭhāne sulabhatāya anapekkhabhāvo dasamoti ime dasaguṇe disvā rukkhamūlaṃ upagatosmīti vadati.
ਇਮਾਨਿ ਹਿ ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਾਰਣਾਨਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਗਾਮਂ ਪਾવਿਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਗਾਮੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਉਸ੍ਸਾਹੇਨ ਭਿਕ੍ਖਂ ਅਦਂਸੁ। ਸੋ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਮਂ ਆਗਮ੍ਮ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਨਾਹਂ ‘ਆਹਾਰਂ ਲਭਾਮੀ’ਤਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ, ਸਿਨਿਦ੍ਧਾਹਾਰੋ ਨਾਮੇਸ ਮਾਨਮਦਪੁਰਿਸਮਦੇ વਡ੍ਢੇਤਿ, ਆਹਾਰਮੂਲਕਸ੍ਸ ਚ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਯਂਨੂਨਾਹਂ વਾਪਿਤਰੋਪਿਤਧਞ੍ਞਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਂ ਆਹਾਰਂ ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਫਲਭੋਜਨੋ ਭવੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤਥਾ ਕਤ੍વਾ ਘਟੇਨ੍ਤੋ વਾਯਮਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਾਹਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇਯੇવ ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਪਞ੍ਚ ਚ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Imāni hi ettakāni kāraṇāni sallakkhetvā mahāsatto punadivase bhikkhāya gāmaṃ pāvisi. Athassa sampattagāme manussā mahantena ussāhena bhikkhaṃ adaṃsu. So bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā assamaṃ āgamma nisīditvā cintesi – ‘‘nāhaṃ ‘āhāraṃ labhāmī’ti pabbajito, siniddhāhāro nāmesa mānamadapurisamade vaḍḍheti, āhāramūlakassa ca dukkhassa anto natthi, yaṃnūnāhaṃ vāpitaropitadhaññanibbattakaṃ āhāraṃ pajahitvā pavattaphalabhojano bhaveyya’’nti. So tato paṭṭhāya tathā katvā ghaṭento vāyamanto sattāhabbhantareyeva aṭṭha samāpattiyo pañca ca abhiññāyo nibbattesi. Tena vuttaṃ –
‘‘વਾਪਿਤਂ ਰੋਪਿਤਂ ਧਞ੍ਞਂ, ਪਜਹਿਂ ਨਿਰવਸੇਸਤੋ।
‘‘Vāpitaṃ ropitaṃ dhaññaṃ, pajahiṃ niravasesato;
ਅਨੇਕਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਪવਤ੍ਤਫਲਮਾਦਿਯਿਂ॥
Anekaguṇasampannaṃ, pavattaphalamādiyiṃ.
‘‘ਤਤ੍ਥਪ੍ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਿਂ, ਨਿਸਜ੍ਜਟ੍ਠਾਨਚਙ੍ਕਮੇ।
‘‘Tatthappadhānaṃ padahiṃ, nisajjaṭṭhānacaṅkame;
ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਮ੍ਹਿ ਸਤ੍ਤਾਹੇ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਬਲ ਪਾਪੁਣਿ’’ਨ੍ਤਿ॥
Abbhantaramhi sattāhe, abhiññābala pāpuṇi’’nti.