Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അപദാന-അട്ഠകഥാ • Apadāna-aṭṭhakathā

    സുമേധകഥാ

    Sumedhakathā

    കപ്പസതസഹസ്സാധികാനഞ്ഹി ചതുന്നം അസങ്ഖ്യേയ്യാനം മത്ഥകേ ദസഹി സദ്ദേഹി അവിവിത്തം ‘‘അമരവതീ’’തി ച ‘‘അമര’’ന്തി ച ലദ്ധനാമം നഗരം അഹോസി, യം സന്ധായ ബുദ്ധവംസേ വുത്തം –

    Kappasatasahassādhikānañhi catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake dasahi saddehi avivittaṃ ‘‘amaravatī’’ti ca ‘‘amara’’nti ca laddhanāmaṃ nagaraṃ ahosi, yaṃ sandhāya buddhavaṃse vuttaṃ –

    ‘‘കപ്പേ ച സതസഹസ്സേ, ചതുരോ ച അസങ്ഖിയേ;

    ‘‘Kappe ca satasahasse, caturo ca asaṅkhiye;

    അമരം നാമ നഗരം, ദസ്സനേയ്യം മനോരമം;

    Amaraṃ nāma nagaraṃ, dassaneyyaṃ manoramaṃ;

    ദസഹി സദ്ദേഹി അവിവിത്തം, അന്നപാനസമായുത’’ന്തി. (ബു॰ വം॰ ൨.൧-൨);

    Dasahi saddehi avivittaṃ, annapānasamāyuta’’nti. (bu. vaṃ. 2.1-2);

    തത്ഥ ദസഹി സദ്ദേഹി അവിവിത്തന്തി ഹത്ഥിസദ്ദേന അസ്സസദ്ദേന രഥസദ്ദേന ഭേരിസദ്ദേന മുദിങ്ഗസദ്ദേന വീണാസദ്ദേന ഗീതസദ്ദേന സങ്ഖസദ്ദേന സമ്മസദ്ദേന താളസദ്ദേന ‘‘അസ്നാഥ പിവഥ ഖാദഥാ’’തി ദസമേന സദ്ദേനാതി ഇമേഹി ദസഹി സദ്ദേഹി അവിവിത്തം അഹോസി. തേസം പന സദ്ദാനം ഏകദേസമേവ ഗഹേത്വാ –

    Tattha dasahi saddehi avivittanti hatthisaddena assasaddena rathasaddena bherisaddena mudiṅgasaddena vīṇāsaddena gītasaddena saṅkhasaddena sammasaddena tāḷasaddena ‘‘asnātha pivatha khādathā’’ti dasamena saddenāti imehi dasahi saddehi avivittaṃ ahosi. Tesaṃ pana saddānaṃ ekadesameva gahetvā –

    ‘‘ഹത്ഥിസദ്ദം അസ്സസദ്ദം, ഭേരിസങ്ഖരഥാനി ച;

    ‘‘Hatthisaddaṃ assasaddaṃ, bherisaṅkharathāni ca;

    ഖാദഥ പിവഥ ചേവ, അന്നപാനേന ഘോസിത’’ന്തി. –

    Khādatha pivatha ceva, annapānena ghosita’’nti. –

    ബുദ്ധവംസേ (ബു॰ വം॰ ൨.൩-൫) ഇമം ഗാഥം വത്വാ –

    Buddhavaṃse (bu. vaṃ. 2.3-5) imaṃ gāthaṃ vatvā –

    ‘‘നഗരം സബ്ബങ്ഗസമ്പന്നം, സബ്ബകമ്മമുപാഗതം;

    ‘‘Nagaraṃ sabbaṅgasampannaṃ, sabbakammamupāgataṃ;

    സത്തരതനസമ്പന്നം, നാനാജനസമാകുലം;

    Sattaratanasampannaṃ, nānājanasamākulaṃ;

    സമിദ്ധം ദേവനഗരംവ, ആവാസം പുഞ്ഞകമ്മിനം.

    Samiddhaṃ devanagaraṃva, āvāsaṃ puññakamminaṃ.

    ‘‘നഗരേ അമരവതിയാ, സുമേധോ നാമ ബ്രാഹ്മണോ;

    ‘‘Nagare amaravatiyā, sumedho nāma brāhmaṇo;

    അനേകകോടിസന്നിചയോ, പഹൂതധനധഞ്ഞവാ.

    Anekakoṭisannicayo, pahūtadhanadhaññavā.

    ‘‘അജ്ഝായകോ മന്തധരോ, തിണ്ണം വേദാന പാരഗൂ;

    ‘‘Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;

    ലക്ഖണേ ഇതിഹാസേ ച, സധമ്മേ പാരമിം ഗതോ’’തി. – വുത്തം;

    Lakkhaṇe itihāse ca, sadhamme pāramiṃ gato’’ti. – vuttaṃ;

    അഥേകദിവസം സോ സുമേധപണ്ഡിതോ ഉപരിപാസാദവരതലേ രഹോഗതോ ഹുത്വാ പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാ നിസിന്നോ ഏവം ചിന്തേസി – ‘‘പുനബ്ഭവേ, പണ്ഡിത, പടിസന്ധിഗ്ഗഹണം നാമ ദുക്ഖം, തഥാ നിബ്ബത്തനിബ്ബത്തട്ഠാനേ സരീരസ്സ ഭേദനം, അഹഞ്ച ജാതിധമ്മോ, ജരാധമ്മോ, ബ്യാധിധമ്മോ, മരണധമ്മോ, ഏവംഭൂതേന മയാ അജാതിം അജരം അബ്യാധിം അമരണം അദുക്ഖം സുഖം സീതലം അമതമഹാനിബ്ബാനം പരിയേസിതും വട്ടതി. അവസ്സം ഭവതോ മുച്ചിത്വാ നിബ്ബാനഗാമിനാ ഏകേന മഗ്ഗേന ഭവിതബ്ബ’’ന്തി. തേന വുത്തം –

    Athekadivasaṃ so sumedhapaṇḍito uparipāsādavaratale rahogato hutvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisinno evaṃ cintesi – ‘‘punabbhave, paṇḍita, paṭisandhiggahaṇaṃ nāma dukkhaṃ, tathā nibbattanibbattaṭṭhāne sarīrassa bhedanaṃ, ahañca jātidhammo, jarādhammo, byādhidhammo, maraṇadhammo, evaṃbhūtena mayā ajātiṃ ajaraṃ abyādhiṃ amaraṇaṃ adukkhaṃ sukhaṃ sītalaṃ amatamahānibbānaṃ pariyesituṃ vaṭṭati. Avassaṃ bhavato muccitvā nibbānagāminā ekena maggena bhavitabba’’nti. Tena vuttaṃ –

    ‘‘രഹോഗതോ നിസീദിത്വാ, ഏവം ചിന്തേസഹം തദാ;

    ‘‘Rahogato nisīditvā, evaṃ cintesahaṃ tadā;

    ദുക്ഖോ പുനബ്ഭവോ നാമ, സരീരസ്സ ച ഭേദനം.

    Dukkho punabbhavo nāma, sarīrassa ca bhedanaṃ.

    ‘‘ജാതിധമ്മോ ജരാധമ്മോ, ബ്യാധിധമ്മോ സഹം തദാ;

    ‘‘Jātidhammo jarādhammo, byādhidhammo sahaṃ tadā;

    അജരം അമരം ഖേമം, പരിയേസിസ്സാമി നിബ്ബുതിം.

    Ajaraṃ amaraṃ khemaṃ, pariyesissāmi nibbutiṃ.

    ‘‘യംനൂനിമം പൂതികായം, നാനാകുണപപൂരിതം;

    ‘‘Yaṃnūnimaṃ pūtikāyaṃ, nānākuṇapapūritaṃ;

    ഛഡ്ഡയിത്വാന ഗച്ഛേയ്യം, അനപേക്ഖോ അനത്ഥികോ.

    Chaḍḍayitvāna gaccheyyaṃ, anapekkho anatthiko.

    ‘‘അത്ഥി ഹേഹിതി സോ മഗ്ഗോ, ന സോ സക്കാ ന ഹേതുയേ;

    ‘‘Atthi hehiti so maggo, na so sakkā na hetuye;

    പരിയേസിസ്സാമി തം മഗ്ഗം, ഭവതോ പരിമുത്തിയാ’’തി.

    Pariyesissāmi taṃ maggaṃ, bhavato parimuttiyā’’ti.

    തതോ ഉത്തരിപി ഏവം ചിന്തേസി – ‘‘യഥാ ഹി ലോകേ ദുക്ഖസ്സ പടിപക്ഖഭൂതം സുഖം നാമ അത്ഥി, ഏവം ഭവേ സതി തപ്പടിപക്ഖേന വിഭവേനാപി ഭവിതബ്ബം. യഥാ ച ഉണ്ഹേ സതി തസ്സ വൂപസമഭൂതം സീതലമ്പി അത്ഥി, ഏവം രാഗഗ്ഗിആദീനം വൂപസമേന നിബ്ബാനേനാപി ഭവിതബ്ബം. യഥാ നാമ പാപസ്സ ലാമകസ്സ ധമ്മസ്സ പടിപക്ഖഭൂതോ കല്യാണോ അനവജ്ജഭൂതോ ധമ്മോപി അത്ഥിയേവ, ഏവമേവ പാപികായ ജാതിയാ സതി സബ്ബജാതിഖേപനതോ അജാതിസങ്ഖാതേന നിബ്ബാനേനാപി ഭവിതബ്ബമേവാ’’തി. തേന വുത്തം –

    Tato uttaripi evaṃ cintesi – ‘‘yathā hi loke dukkhassa paṭipakkhabhūtaṃ sukhaṃ nāma atthi, evaṃ bhave sati tappaṭipakkhena vibhavenāpi bhavitabbaṃ. Yathā ca uṇhe sati tassa vūpasamabhūtaṃ sītalampi atthi, evaṃ rāgaggiādīnaṃ vūpasamena nibbānenāpi bhavitabbaṃ. Yathā nāma pāpassa lāmakassa dhammassa paṭipakkhabhūto kalyāṇo anavajjabhūto dhammopi atthiyeva, evameva pāpikāya jātiyā sati sabbajātikhepanato ajātisaṅkhātena nibbānenāpi bhavitabbamevā’’ti. Tena vuttaṃ –

    ‘‘യഥാപി ദുക്ഖേ വിജ്ജന്തേ, സുഖം നാമപി വിജ്ജതി;

    ‘‘Yathāpi dukkhe vijjante, sukhaṃ nāmapi vijjati;

    ഏവം ഭവേ വിജ്ജമാനേ, വിഭവോപിച്ഛിതബ്ബകോ.

    Evaṃ bhave vijjamāne, vibhavopicchitabbako.

    ‘‘യഥാപി ഉണ്ഹേ വിജ്ജന്തേ, അപരം വിജ്ജതി സീതലം;

    ‘‘Yathāpi uṇhe vijjante, aparaṃ vijjati sītalaṃ;

    ഏവം തിവിധഗ്ഗി വിജ്ജന്തേ, നിബ്ബാനമ്പിച്ഛിതബ്ബകം.

    Evaṃ tividhaggi vijjante, nibbānampicchitabbakaṃ.

    ‘‘യഥാപി പാപേ വിജ്ജന്തേ, കല്യാണമപി വിജ്ജതി;

    ‘‘Yathāpi pāpe vijjante, kalyāṇamapi vijjati;

    ഏവമേവ ജാതി വിജ്ജന്തേ, അജാതിപിച്ഛിതബ്ബക’’ന്തി.

    Evameva jāti vijjante, ajātipicchitabbaka’’nti.

    അപരമ്പി ചിന്തേസി – ‘‘യഥാ നാമ ഗൂഥരാസിമ്ഹി നിമുഗ്ഗേന പുരിസേന ദൂരതോവ പഞ്ചവണ്ണപദുമസഞ്ഛന്നം മഹാതളാകം ദിസ്വാ ‘കതരേന നു ഖോ മഗ്ഗേന ഏത്ഥ ഗന്തബ്ബ’ന്തി തം തളാകം ഗവേസിതും യുത്തം. യം തസ്സ അഗവേസനം, ന സോ തളാകസ്സ ദോസോ, പുരിസസ്സേവ ദോസോ. ഏവം കിലേസമലധോവനേ അമതമഹാനിബ്ബാനതളാകേ വിജ്ജന്തേ യം തസ്സ അഗവേസനം, ന സോ അമതമഹാനിബ്ബാനതളാകസ്സ ദോസോ, പുരിസസ്സേവ ദോസോ. യഥാ ച ചോരേഹി സമ്പരിവാരിതോ പുരിസോ പലായനമഗ്ഗേ വിജ്ജമാനേപി സചേ ന പലായതി, ന സോ മഗ്ഗസ്സ ദോസോ, പുരിസസ്സേവ ദോസോ. ഏവമേവ കിലേസേഹി പരിവാരേത്വാ ഗഹിതസ്സ പുരിസസ്സ വിജ്ജമാനേയേവ നിബ്ബാനഗാമിമ്ഹി സിവേ മഗ്ഗേ മഗ്ഗസ്സ അഗവേസനം നാമ ന മഗ്ഗസ്സ ദോസോ, പുരിസസ്സേവ ദോസോ. യഥാ ച ബ്യാധിപീളിതോ പുരിസോ വിജ്ജമാനേ ബ്യാധിതികിച്ഛകേ വേജ്ജേ സചേ തം വേജ്ജം ഗവേസിത്വാ ബ്യാധിം ന തികിച്ഛാപേതി, ന സോ വേജ്ജസ്സ ദോസോ, പുരിസസ്സേവ ദോസോ. ഏവമേവ യോ കിലേസബ്യാധിപീളിതോ കിലേസവൂപസമമഗ്ഗകോവിദം വിജ്ജമാനമേവ ആചരിയം ന ഗവേസതി, തസ്സേവ ദോസോ, ന കിലേസവിനാസകസ്സ ആചരിയസ്സ ദോസോ’’തി. തേന വുത്തം –

    Aparampi cintesi – ‘‘yathā nāma gūtharāsimhi nimuggena purisena dūratova pañcavaṇṇapadumasañchannaṃ mahātaḷākaṃ disvā ‘katarena nu kho maggena ettha gantabba’nti taṃ taḷākaṃ gavesituṃ yuttaṃ. Yaṃ tassa agavesanaṃ, na so taḷākassa doso, purisasseva doso. Evaṃ kilesamaladhovane amatamahānibbānataḷāke vijjante yaṃ tassa agavesanaṃ, na so amatamahānibbānataḷākassa doso, purisasseva doso. Yathā ca corehi samparivārito puriso palāyanamagge vijjamānepi sace na palāyati, na so maggassa doso, purisasseva doso. Evameva kilesehi parivāretvā gahitassa purisassa vijjamāneyeva nibbānagāmimhi sive magge maggassa agavesanaṃ nāma na maggassa doso, purisasseva doso. Yathā ca byādhipīḷito puriso vijjamāne byādhitikicchake vejje sace taṃ vejjaṃ gavesitvā byādhiṃ na tikicchāpeti, na so vejjassa doso, purisasseva doso. Evameva yo kilesabyādhipīḷito kilesavūpasamamaggakovidaṃ vijjamānameva ācariyaṃ na gavesati, tasseva doso, na kilesavināsakassa ācariyassa doso’’ti. Tena vuttaṃ –

    ‘‘യഥാ ഗൂഥഗതോ പുരിസോ, തളാകം ദിസ്വാന പൂരിതം;

    ‘‘Yathā gūthagato puriso, taḷākaṃ disvāna pūritaṃ;

    ന ഗവേസതി തം തളാകം, ന ദോസോ തളാകസ്സ സോ.

    Na gavesati taṃ taḷākaṃ, na doso taḷākassa so.

    ‘‘ഏവം കിലേസമലധോവേ, വിജ്ജന്തേ അമതന്തളേ;

    ‘‘Evaṃ kilesamaladhove, vijjante amatantaḷe;

    ന ഗവേസതി തം തളാകം, ന ദോസോ അമതന്തളേ.

    Na gavesati taṃ taḷākaṃ, na doso amatantaḷe.

    ‘‘യഥാ അരീഹി പരിരുദ്ധോ, വിജ്ജന്തേ ഗമനമ്പഥേ;

    ‘‘Yathā arīhi pariruddho, vijjante gamanampathe;

    ന പലായതി സോ പുരിസോ, ന ദോസോ അഞ്ജസസ്സ സോ.

    Na palāyati so puriso, na doso añjasassa so.

    ‘‘ഏവം കിലേസപരിരുദ്ധോ, വിജ്ജമാനേ സിവേ പഥേ;

    ‘‘Evaṃ kilesapariruddho, vijjamāne sive pathe;

    ന ഗവേസതി തം മഗ്ഗം, ന ദോസോ സിവമഞ്ജസേ.

    Na gavesati taṃ maggaṃ, na doso sivamañjase.

    ‘‘യഥാപി ബ്യാധിതോ പുരിസോ, വിജ്ജമാനേ തികിച്ഛകേ;

    ‘‘Yathāpi byādhito puriso, vijjamāne tikicchake;

    ന തികിച്ഛാപേതി തം ബ്യാധിം, ന ദോസോ സോ തികിച്ഛകേ.

    Na tikicchāpeti taṃ byādhiṃ, na doso so tikicchake.

    ‘‘ഏവം കിലേസബ്യാധീഹി, ദുക്ഖിതോ പരിപീളിതോ;

    ‘‘Evaṃ kilesabyādhīhi, dukkhito paripīḷito;

    ന ഗവേസതി തം ആചരിയം, ന ദോസോ സോ വിനായകേ’’തി.

    Na gavesati taṃ ācariyaṃ, na doso so vināyake’’ti.

    അപരമ്പി ചിന്തേസി – ‘‘യഥാ മണ്ഡനകജാതികോ പുരിസോ കണ്ഠേ ആസത്തം കുണപം ഛഡ്ഡേത്വാ സുഖം ഗച്ഛേയ്യ, ഏവം മയാപി ഇമം പൂതികായം ഛഡ്ഡേത്വാ അനപേക്ഖേന നിബ്ബാനനഗരം പവിസിതബ്ബം. യഥാ ച നരനാരിയോ ഉക്കാരഭൂമിയം ഉച്ചാരപസ്സാവം കത്വാ ന തം ഉച്ഛങ്ഗേന വാ ആദായ, ദുസ്സന്തേന വാ വേഠേത്വാ ഗച്ഛന്തി, ജിഗുച്ഛമാനാ പന അനപേക്ഖാവ, ഛഡ്ഡേത്വാ ഗച്ഛന്തി, ഏവം മയാപി ഇമം പൂതികായം അനപേക്ഖേന ഛഡ്ഡേത്വാ അമതനിബ്ബാനനഗരം പവിസിതും വട്ടതി. യഥാ ച നാവികാ നാമ ജജ്ജരം നാവം അനപേക്ഖാവ ഛഡ്ഡേത്വാ ഗച്ഛന്തി, ഏവം അഹമ്പി ഇമം നവഹി വണമുഖേഹി പഗ്ഘരന്തം കായം ഛഡ്ഡേത്വാ അനപേക്ഖോ നിബ്ബാനപുരം പവിസിസ്സാമി. യഥാ ച പുരിസോ നാനാരതനാനി ആദായ ചോരേഹി സദ്ധിം മഗ്ഗം ഗച്ഛന്തോ അത്തനോ രതനനാസഭയേന തേ ഛഡ്ഡേത്വാ ഖേമം മഗ്ഗം ഗണ്ഹാതി, ഏവം അയമ്പി കരജകായോ രതനവിലോപകചോരസദിസോ. സചാഹം ഏത്ഥ തണ്ഹം കരിസ്സാമി, അരിയമഗ്ഗകുസലധമ്മരതനം മേ നസ്സിസ്സതി, തസ്മാ മയാ ഇമം ചോരസദിസം കായം ഛഡ്ഡേത്വാ അമതമഹാനിബ്ബാനനഗരം പവിസിതും വട്ടതീ’’തി. തേന വുത്തം –

    Aparampi cintesi – ‘‘yathā maṇḍanakajātiko puriso kaṇṭhe āsattaṃ kuṇapaṃ chaḍḍetvā sukhaṃ gaccheyya, evaṃ mayāpi imaṃ pūtikāyaṃ chaḍḍetvā anapekkhena nibbānanagaraṃ pavisitabbaṃ. Yathā ca naranāriyo ukkārabhūmiyaṃ uccārapassāvaṃ katvā na taṃ ucchaṅgena vā ādāya, dussantena vā veṭhetvā gacchanti, jigucchamānā pana anapekkhāva, chaḍḍetvā gacchanti, evaṃ mayāpi imaṃ pūtikāyaṃ anapekkhena chaḍḍetvā amatanibbānanagaraṃ pavisituṃ vaṭṭati. Yathā ca nāvikā nāma jajjaraṃ nāvaṃ anapekkhāva chaḍḍetvā gacchanti, evaṃ ahampi imaṃ navahi vaṇamukhehi paggharantaṃ kāyaṃ chaḍḍetvā anapekkho nibbānapuraṃ pavisissāmi. Yathā ca puriso nānāratanāni ādāya corehi saddhiṃ maggaṃ gacchanto attano ratananāsabhayena te chaḍḍetvā khemaṃ maggaṃ gaṇhāti, evaṃ ayampi karajakāyo ratanavilopakacorasadiso. Sacāhaṃ ettha taṇhaṃ karissāmi, ariyamaggakusaladhammaratanaṃ me nassissati, tasmā mayā imaṃ corasadisaṃ kāyaṃ chaḍḍetvā amatamahānibbānanagaraṃ pavisituṃ vaṭṭatī’’ti. Tena vuttaṃ –

    ‘‘യഥാപി കുണപം പുരിസോ, കണ്ഠേ ബദ്ധം ജിഗുച്ഛിയ;

    ‘‘Yathāpi kuṇapaṃ puriso, kaṇṭhe baddhaṃ jigucchiya;

    മോചയിത്വാന ഗച്ഛേയ്യ, സുഖീ സേരീ സയംവസീ.

    Mocayitvāna gaccheyya, sukhī serī sayaṃvasī.

    ‘‘തഥേവിമം പൂതികായം, നാനാകുണപസഞ്ചയം;

    ‘‘Tathevimaṃ pūtikāyaṃ, nānākuṇapasañcayaṃ;

    ഛഡ്ഡയിത്വാന ഗച്ഛേയ്യം, അനപേക്ഖോ അനത്ഥികോ.

    Chaḍḍayitvāna gaccheyyaṃ, anapekkho anatthiko.

    ‘‘യഥാ ഉച്ചാരട്ഠാനമ്ഹി, കരീസം നരനാരിയോ;

    ‘‘Yathā uccāraṭṭhānamhi, karīsaṃ naranāriyo;

    ഛഡ്ഡയിത്വാന ഗച്ഛന്തി, അനപേക്ഖാ അനത്ഥികാ.

    Chaḍḍayitvāna gacchanti, anapekkhā anatthikā.

    ‘‘ഏവമേവാഹം ഇമം കായം, നാനാകുണപപൂരിതം;

    ‘‘Evamevāhaṃ imaṃ kāyaṃ, nānākuṇapapūritaṃ;

    ഛഡ്ഡയിത്വാന ഗച്ഛിസ്സം, വച്ചം കത്വാ യഥാ കുടിം.

    Chaḍḍayitvāna gacchissaṃ, vaccaṃ katvā yathā kuṭiṃ.

    ‘‘യഥാപി ജജ്ജരം നാവം, പലുഗ്ഗം ഉദഗാഹിനിം;

    ‘‘Yathāpi jajjaraṃ nāvaṃ, paluggaṃ udagāhiniṃ;

    സാമീ ഛഡ്ഡേത്വാ ഗച്ഛന്തി, അനപേക്ഖാ അനത്ഥികാ.

    Sāmī chaḍḍetvā gacchanti, anapekkhā anatthikā.

    ‘‘ഏവമേവാഹം ഇമം കായം, നവച്ഛിദ്ദം ധുവസ്സവം;

    ‘‘Evamevāhaṃ imaṃ kāyaṃ, navacchiddaṃ dhuvassavaṃ;

    ഛഡ്ഡയിത്വാന ഗച്ഛിസ്സം, ജിണ്ണനാവംവ സാമികാ.

    Chaḍḍayitvāna gacchissaṃ, jiṇṇanāvaṃva sāmikā.

    ‘‘യഥാപി പുരിസോ ചോരേഹി, ഗച്ഛന്തോ ഭണ്ഡമാദിയ;

    ‘‘Yathāpi puriso corehi, gacchanto bhaṇḍamādiya;

    ഭണ്ഡച്ഛേദഭയം ദിസ്വാ, ഛഡ്ഡയിത്വാന ഗച്ഛതി.

    Bhaṇḍacchedabhayaṃ disvā, chaḍḍayitvāna gacchati.

    ‘‘ഏവമേവ അയം കായോ, മഹാചോരസമോ വിയ;

    ‘‘Evameva ayaṃ kāyo, mahācorasamo viya;

    പഹായിമം ഗമിസ്സാമി, കുസലച്ഛേദനാ ഭയാ’’തി.

    Pahāyimaṃ gamissāmi, kusalacchedanā bhayā’’ti.

    ഏവം സുമേധപണ്ഡിതോ നാനാവിധാഹി ഉപമാഹി ഇമം നേക്ഖമ്മൂപസംഹിതം അത്ഥം ചിന്തേത്വാ സകനിവേസനേ അപരിമിതഭോഗക്ഖന്ധം ഹേട്ഠാ വുത്തനയേന കപണദ്ധികാദീനം വിസ്സജ്ജേത്വാ മഹാദാനം ദത്വാ വത്ഥുകാമേ ച കിലേസകാമേ ച പഹായ അമരനഗരതോ നിക്ഖമിത്വാ ഏകകോവ ഹിമവന്തേ ധമ്മികം നാമ പബ്ബതം നിസ്സായ അസ്സമം കത്വാ തത്ഥ പണ്ണസാലഞ്ച ചങ്കമഞ്ച മാപേത്വാ പഞ്ചഹി നീവരണദോസേഹി വജ്ജിതം ‘‘ഏവം സമാഹിതേ ചിത്തേ’’തിആദിനാ നയേന വുത്തേഹി അട്ഠഹി കാരണഗുണേഹി സമുപേതം അഭിഞ്ഞാസങ്ഖാതം ബലം ആഹരിതും തസ്മിം അസ്സമപദേ നവദോസസമന്നാഗതം സാടകം പജഹിത്വാ, ദ്വാദസഗുണസമന്നാഗതം വാകചീരം നിവാസേത്വാ, ഇസിപബ്ബജ്ജം പബ്ബജി. ഏവം പബ്ബജിതോ അട്ഠദോസസമാകിണ്ണം തം പണ്ണസാലം പഹായ ദസഗുണസമന്നാഗതം രുക്ഖമൂലം ഉപഗന്ത്വാ സബ്ബം ധഞ്ഞവികതിം പഹായ പവത്തഫലഭോജനോ ഹുത്വാ നിസജ്ജട്ഠാനചങ്കമനവസേനേവ പധാനം പദഹന്തോ സത്താഹബ്ഭന്തരേയേവ അട്ഠന്നം സമാപത്തീനം പഞ്ചന്നഞ്ച അഭിഞ്ഞാനം ലാഭീ അഹോസി. ഏവം തം യഥാപത്ഥിതം അഭിഞ്ഞാബലം പാപുണി. തേന വുത്തം –

    Evaṃ sumedhapaṇḍito nānāvidhāhi upamāhi imaṃ nekkhammūpasaṃhitaṃ atthaṃ cintetvā sakanivesane aparimitabhogakkhandhaṃ heṭṭhā vuttanayena kapaṇaddhikādīnaṃ vissajjetvā mahādānaṃ datvā vatthukāme ca kilesakāme ca pahāya amaranagarato nikkhamitvā ekakova himavante dhammikaṃ nāma pabbataṃ nissāya assamaṃ katvā tattha paṇṇasālañca caṅkamañca māpetvā pañcahi nīvaraṇadosehi vajjitaṃ ‘‘evaṃ samāhite citte’’tiādinā nayena vuttehi aṭṭhahi kāraṇaguṇehi samupetaṃ abhiññāsaṅkhātaṃ balaṃ āharituṃ tasmiṃ assamapade navadosasamannāgataṃ sāṭakaṃ pajahitvā, dvādasaguṇasamannāgataṃ vākacīraṃ nivāsetvā, isipabbajjaṃ pabbaji. Evaṃ pabbajito aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ taṃ paṇṇasālaṃ pahāya dasaguṇasamannāgataṃ rukkhamūlaṃ upagantvā sabbaṃ dhaññavikatiṃ pahāya pavattaphalabhojano hutvā nisajjaṭṭhānacaṅkamanavaseneva padhānaṃ padahanto sattāhabbhantareyeva aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ pañcannañca abhiññānaṃ lābhī ahosi. Evaṃ taṃ yathāpatthitaṃ abhiññābalaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ഏവാഹം ചിന്തയിത്വാന, നേകകോടിസതം ധനം;

    ‘‘Evāhaṃ cintayitvāna, nekakoṭisataṃ dhanaṃ;

    നാഥാനാഥാനം ദത്വാന, ഹിമവന്തമുപാഗമിം.

    Nāthānāthānaṃ datvāna, himavantamupāgamiṃ.

    ‘‘ഹിമവന്തസ്സാവിദൂരേ, ധമ്മികോ നാമ പബ്ബതോ;

    ‘‘Himavantassāvidūre, dhammiko nāma pabbato;

    അസ്സമോ സുകതോ മയ്ഹം, പണ്ണസാലാ സുമാപിതാ.

    Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā.

    ‘‘ചങ്കമം തത്ഥ മാപേസിം, പഞ്ചദോസവിവജ്ജിതം;

    ‘‘Caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjitaṃ;

    അട്ഠഗുണസമുപേതം, അഭിഞ്ഞാബലമാഹരിം.

    Aṭṭhaguṇasamupetaṃ, abhiññābalamāhariṃ.

    ‘‘സാടകം പജഹിം തത്ഥ, നവദോസമുപാഗതം;

    ‘‘Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgataṃ;

    വാകചീരം നിവാസേസിം, ദ്വാദസഗുണമുപാഗതം.

    Vākacīraṃ nivāsesiṃ, dvādasaguṇamupāgataṃ.

    ‘‘അട്ഠദോസസമാകിണ്ണം, പജഹിം പണ്ണസാലകം;

    ‘‘Aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālakaṃ;

    ഉപാഗമിം രുക്ഖമൂലം, ഗുണേ ദസഹുപാഗതം.

    Upāgamiṃ rukkhamūlaṃ, guṇe dasahupāgataṃ.

    ‘‘വാപിതം രോപിതം ധഞ്ഞം, പജഹിം നിരവസേസതോ;

    ‘‘Vāpitaṃ ropitaṃ dhaññaṃ, pajahiṃ niravasesato;

    അനേകഗുണസമ്പന്നം, പവത്തഫലമാദിയിം.

    Anekaguṇasampannaṃ, pavattaphalamādiyiṃ.

    ‘‘തത്ഥപ്പധാനം പദഹിം, നിസജ്ജട്ഠാനചങ്കമേ;

    ‘‘Tatthappadhānaṃ padahiṃ, nisajjaṭṭhānacaṅkame;

    അബ്ഭന്തരമ്ഹി സത്താഹേ, അഭിഞ്ഞാബല പാപുണി’’ന്തി.

    Abbhantaramhi sattāhe, abhiññābala pāpuṇi’’nti.

    തത്ഥ ‘‘അസ്സമോ സുകതോ മയ്ഹം, പണ്ണസാലാ സുമാപിതാ’’തി ഇമായ പന പാളിയാ സുമേധപണ്ഡിതേന അസ്സമപണ്ണസാലചങ്കമാ സഹത്ഥാ മാപിതാ വിയ വുത്താ. അയം പനേത്ഥ അത്ഥോ – മഹാസത്തഞ്ഹി ‘‘ഹിമവന്തം അജ്ഝോഗാഹേത്വാ അജ്ജ ധമ്മികപബ്ബതം പവിസിസ്സതീ’’തി ദിസ്വാ സക്കോ വിസ്സകമ്മദേവപുത്തം ആമന്തേസി – ‘‘താത, അയം സുമേധപണ്ഡിതോ ‘പബ്ബജിസ്സാമീ’തി നിക്ഖന്തോ, ഏതസ്സ വസനട്ഠാനം മാപേഹീ’’തി. സോ തസ്സ വചനം സമ്പടിച്ഛിത്വാ രമണീയം അസ്സമം, സുഗുത്തം പണ്ണസാലം, മനോരമം ചങ്കമഞ്ച മാപേസി. ഭഗവാ പന തദാ അത്തനോ പുഞ്ഞാനുഭാവേന നിപ്ഫന്നം തം അസ്സമപദം സന്ധായ ‘‘സാരിപുത്ത, തസ്മിം ധമ്മികപബ്ബതേ –

    Tattha ‘‘assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā’’ti imāya pana pāḷiyā sumedhapaṇḍitena assamapaṇṇasālacaṅkamā sahatthā māpitā viya vuttā. Ayaṃ panettha attho – mahāsattañhi ‘‘himavantaṃ ajjhogāhetvā ajja dhammikapabbataṃ pavisissatī’’ti disvā sakko vissakammadevaputtaṃ āmantesi – ‘‘tāta, ayaṃ sumedhapaṇḍito ‘pabbajissāmī’ti nikkhanto, etassa vasanaṭṭhānaṃ māpehī’’ti. So tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā ramaṇīyaṃ assamaṃ, suguttaṃ paṇṇasālaṃ, manoramaṃ caṅkamañca māpesi. Bhagavā pana tadā attano puññānubhāvena nipphannaṃ taṃ assamapadaṃ sandhāya ‘‘sāriputta, tasmiṃ dhammikapabbate –

    ‘‘അസ്സമോ സുകതോ മയ്ഹം, പണ്ണസാലാ സുമാപിതാ;

    ‘‘Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā;

    ചങ്കമം തത്ഥ മാപേസിം, പഞ്ചദോസവിവജ്ജിത’’’ന്തി. –

    Caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjita’’’nti. –

    ആഹ. തത്ഥ സുകതോ മയ്ഹന്തി സുട്ഠു കതോ മയാ. പണ്ണസാലാ സുമാപിതാതി പണ്ണച്ഛദനസാലാപി മേ സുമാപിതാ അഹോസി.

    Āha. Tattha sukato mayhanti suṭṭhu kato mayā. Paṇṇasālā sumāpitāti paṇṇacchadanasālāpi me sumāpitā ahosi.

    പഞ്ചദോസവിവജ്ജിതന്തി പഞ്ചിമേ ചങ്കമദോസാ നാമ ഥദ്ധവിസമതാ, അന്തോരുക്ഖതാ, ഗഹനച്ഛന്നതാ , അതിസമ്ബാധതാ, അതിവിസാലതാതി. ഥദ്ധവിസമഭൂമിഭാഗസ്മിഞ്ഹി ചങ്കമേ ചങ്കമന്തസ്സ പാദാ രുജ്ജന്തി, ഫോടാ ഉട്ഠഹന്തി, ചിത്തം ഏകഗ്ഗതം ന ലഭതി, കമ്മട്ഠാനം വിപജ്ജതി. മുദുസമതലേ പന ഫാസുവിഹാരം ആഗമ്മ കമ്മട്ഠാനം സമ്പജ്ജതി. തസ്മാ ഥദ്ധവിസമഭൂമിഭാഗതാ ഏകോ ദോസോതി വേദിതബ്ബോ. ചങ്കമസ്സ അന്തോ വാ മജ്ഝേ വാ കോടിയം വാ രുക്ഖേ സതി പമാദമാഗമ്മ ചങ്കമന്തസ്സ നലാടം വാ സീസം വാ പടിഹഞ്ഞതീതി അന്തോരുക്ഖതാ ദുതിയോ ദോസോ. തിണലതാദിഗഹനച്ഛന്നേ ചങ്കമേ ചങ്കമന്തോ അന്ധകാരവേലായം ഉരഗാദികേ പാണേ അക്കമിത്വാ വാ മാരേതി, തേഹി വാ ദട്ഠോ ദുക്ഖം ആപജ്ജതീതി ഗഹനച്ഛന്നതാ തതിയോ ദോസോ. അതിസമ്ബാധേ ചങ്കമേ വിത്ഥാരതോ രതനികേ വാ അഡ്ഢരതനികേ വാ ചങ്കമന്തസ്സ പരിച്ഛേദേ പക്ഖലിത്വാ നഖാപി അങ്ഗുലിയോപി ഭിജ്ജന്തീതി അതിസമ്ബാധതാ ചതുത്ഥോ ദോസോ. അതിവിസാലേ ചങ്കമേ ചങ്കമന്തസ്സ ചിത്തം വിധാവതി, ഏകഗ്ഗതം ന ലഭതീതി അതിവിസാലതാ പഞ്ചമോ ദോസോ. പുഥുലതോ പന ദിയഡ്ഢരതനം ദ്വീസു പസ്സേസു രതനമത്തം അനുചങ്കമം ദീഘതോ സട്ഠിഹത്ഥം മുദുതലം സമവിപ്പകിണ്ണവാലുകം ചങ്കമം വട്ടതി ചേതിയഗിരിമ്ഹി ദീപപ്പസാദകമഹാമഹിന്ദത്ഥേരസ്സ ചങ്കമം വിയ, താദിസം തം അഹോസി. തേനാഹ – ‘‘ചങ്കമം തത്ഥ മാപേസിം, പഞ്ചദോസവിവജ്ജിത’’ന്തി.

    Pañcadosavivajjitanti pañcime caṅkamadosā nāma thaddhavisamatā, antorukkhatā, gahanacchannatā , atisambādhatā, ativisālatāti. Thaddhavisamabhūmibhāgasmiñhi caṅkame caṅkamantassa pādā rujjanti, phoṭā uṭṭhahanti, cittaṃ ekaggataṃ na labhati, kammaṭṭhānaṃ vipajjati. Mudusamatale pana phāsuvihāraṃ āgamma kammaṭṭhānaṃ sampajjati. Tasmā thaddhavisamabhūmibhāgatā eko dosoti veditabbo. Caṅkamassa anto vā majjhe vā koṭiyaṃ vā rukkhe sati pamādamāgamma caṅkamantassa nalāṭaṃ vā sīsaṃ vā paṭihaññatīti antorukkhatā dutiyo doso. Tiṇalatādigahanacchanne caṅkame caṅkamanto andhakāravelāyaṃ uragādike pāṇe akkamitvā vā māreti, tehi vā daṭṭho dukkhaṃ āpajjatīti gahanacchannatā tatiyo doso. Atisambādhe caṅkame vitthārato ratanike vā aḍḍharatanike vā caṅkamantassa paricchede pakkhalitvā nakhāpi aṅguliyopi bhijjantīti atisambādhatā catuttho doso. Ativisāle caṅkame caṅkamantassa cittaṃ vidhāvati, ekaggataṃ na labhatīti ativisālatā pañcamo doso. Puthulato pana diyaḍḍharatanaṃ dvīsu passesu ratanamattaṃ anucaṅkamaṃ dīghato saṭṭhihatthaṃ mudutalaṃ samavippakiṇṇavālukaṃ caṅkamaṃ vaṭṭati cetiyagirimhi dīpappasādakamahāmahindattherassa caṅkamaṃ viya, tādisaṃ taṃ ahosi. Tenāha – ‘‘caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjita’’nti.

    അട്ഠഗുണസമുപേതന്തി അട്ഠഹി സമണസുഖേഹി ഉപേതം. അട്ഠിമാനി സമണസുഖാനി നാമ ധനധഞ്ഞപരിഗ്ഗഹാഭാവോ, അനവജ്ജപിണ്ഡപാതപരിയേസനഭാവോ, നിബ്ബുതപിണ്ഡപാതഭുഞ്ജനഭാവോ, രട്ഠം പീളേത്വാ ധനസാരം വാ സീസകഹാപണാദീനി വാ ഗണ്ഹന്തേസു രാജകുലേസു രട്ഠപീളനകിലേസാഭാവോ, ഉപകരണേസു നിച്ഛന്ദരാഗഭാവോ, ചോരവിലോപേ നിബ്ഭയഭാവോ, രാജരാജമഹാമത്തേഹി അസംസട്ഠഭാവോ, ചതൂസു ദിസാസു അപ്പടിഹതഭാവോതി . ഇദം വുത്തം ഹോതി – ‘‘യഥാ തസ്മിം അസ്സമേ വസന്തേന സക്കാ ഹോന്തി ഇമാനി അട്ഠ സുഖാനി വിന്ദിതും, ഏവം അട്ഠഗുണസമുപേതം തം അസ്സമം മാപേസി’’ന്തി.

    Aṭṭhaguṇasamupetanti aṭṭhahi samaṇasukhehi upetaṃ. Aṭṭhimāni samaṇasukhāni nāma dhanadhaññapariggahābhāvo, anavajjapiṇḍapātapariyesanabhāvo, nibbutapiṇḍapātabhuñjanabhāvo, raṭṭhaṃ pīḷetvā dhanasāraṃ vā sīsakahāpaṇādīni vā gaṇhantesu rājakulesu raṭṭhapīḷanakilesābhāvo, upakaraṇesu nicchandarāgabhāvo, coravilope nibbhayabhāvo, rājarājamahāmattehi asaṃsaṭṭhabhāvo, catūsu disāsu appaṭihatabhāvoti . Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘yathā tasmiṃ assame vasantena sakkā honti imāni aṭṭha sukhāni vindituṃ, evaṃ aṭṭhaguṇasamupetaṃ taṃ assamaṃ māpesi’’nti.

    അഭിഞ്ഞാബലമാഹരിന്തി പച്ഛാ തസ്മിം അസ്സമേ വസന്തോ കസിണപരികമ്മം കത്വാ അഭിഞ്ഞാനഞ്ച സമാപത്തീനഞ്ച ഉപ്പാദനത്ഥായ അനിച്ചതോ ച ദുക്ഖതോ ച വിപസ്സനം ആരഭിത്വാ ഥാമപ്പത്തം വിപസ്സനാബലം ആഹരിം. യഥാ തസ്മിം വസന്തോ തം ബലം ആഹരിതും സക്കോമി, ഏവം തം അസ്സമം അഭിഞ്ഞത്ഥായ വിപസ്സനാബലസ്സ അനുച്ഛവികം കത്വാ മാപേസിന്തി അത്ഥോ.

    Abhiññābalamāharinti pacchā tasmiṃ assame vasanto kasiṇaparikammaṃ katvā abhiññānañca samāpattīnañca uppādanatthāya aniccato ca dukkhato ca vipassanaṃ ārabhitvā thāmappattaṃ vipassanābalaṃ āhariṃ. Yathā tasmiṃ vasanto taṃ balaṃ āharituṃ sakkomi, evaṃ taṃ assamaṃ abhiññatthāya vipassanābalassa anucchavikaṃ katvā māpesinti attho.

    സാടകം പജഹിം തത്ഥ, നവദോസമുപാഗതന്തി ഏത്ഥായം അനുപുബ്ബികഥാ. തദാ കിര കുടിലേണചങ്കമാദിപടിമണ്ഡിതം പുപ്ഫൂപഗഫലൂപഗരുക്ഖസഞ്ഛന്നം രമണീയം മധുരസലിലാസയം അപഗതവാളമിഗഭിംസനകസകുണം പവിവേകക്ഖമം അസ്സമം മാപേത്വാ അലങ്കതചങ്കമസ്സ ഉഭോസു അന്തേസു ആലമ്ബനഫലകം സംവിധായ നിസീദനത്ഥായ ചങ്കമവേമജ്ഝേ സമതലം മുഗ്ഗവണ്ണസിലം മാപേത്വാ അന്തോ പണ്ണസാലായ ജടാമണ്ഡലവാകചീരതിദണ്ഡകുണ്ഡികാദികേ താപസപരിക്ഖാരേ മണ്ഡപേ പാനീയഘടപാനീയസങ്ഖപാനീയസരാവാനി, അഗ്ഗിസാലായം അങ്ഗാരകപല്ലദാരുആദീനീതി ഏവം യം യം പബ്ബജിതാനം ഉപകാരായ സംവത്തതി, തം സബ്ബം മാപേത്വാ പണ്ണസാലായ ഭിത്തിയം – ‘‘യേ കേചി പബ്ബജിതുകാമാ ഇമേ പരിക്ഖാരേ ഗഹേത്വാ പബ്ബജന്തൂ’’തി അക്ഖരാനി ഛിന്ദിത്വാ ദേവലോകമേവ ഗതേ വിസ്സകമ്മദേവപുത്തേ സുമേധപണ്ഡിതോ ഹിമവന്തപാദേ ഗിരികന്ദരാനുസാരേന അത്തനോ നിവാസാനുരൂപം ഫാസുകട്ഠാനം ഓലോകേന്തോ നദീനിവത്തനേ വിസ്സകമ്മനിമ്മിതം സക്കദത്തിയം രമണീയം അസ്സമം ദിസ്വാ ചങ്കമനകോടിം ഗന്ത്വാ പദവളഞ്ജം അപസ്സന്തോ ‘‘ധുവം പബ്ബജിതാ ധുരഗാമേ ഭിക്ഖം പരിയേസിത്വാ കിലന്തരൂപാ ആഗന്ത്വാ പണ്ണസാലം പവിസിത്വാ നിസിന്നാ ഭവിസ്സന്തീ’’തി ചിന്തേത്വാ ഥോകം ആഗമേത്വാ ‘‘അതിവിയ ചിരായന്തി, ജാനിസ്സാമീ’’തി പണ്ണസാലദ്വാരം വിവരിത്വാ അന്തോ പവിസിത്വാ ഇതോ ചിതോ ച ഓലോകേന്തോ മഹാഭിത്തിയം അക്ഖരാനി വാചേത്വാ ‘‘മയ്ഹം കപ്പിയപരിക്ഖാരാ ഏതേ, ഇമേ ഗഹേത്വാ പബ്ബജിസ്സാമീ’’തി അത്തനാ നിവത്ഥപാരുതം സാടകയുഗം പജഹി. തേനാഹ ‘‘സാടകം പജഹിം തത്ഥാ’’തി. ഏവം പവിട്ഠോ അഹം, സാരിപുത്ത, തസ്സം പണ്ണസാലായം സാടകം പജഹിം.

    Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgatanti etthāyaṃ anupubbikathā. Tadā kira kuṭileṇacaṅkamādipaṭimaṇḍitaṃ pupphūpagaphalūpagarukkhasañchannaṃ ramaṇīyaṃ madhurasalilāsayaṃ apagatavāḷamigabhiṃsanakasakuṇaṃ pavivekakkhamaṃ assamaṃ māpetvā alaṅkatacaṅkamassa ubhosu antesu ālambanaphalakaṃ saṃvidhāya nisīdanatthāya caṅkamavemajjhe samatalaṃ muggavaṇṇasilaṃ māpetvā anto paṇṇasālāya jaṭāmaṇḍalavākacīratidaṇḍakuṇḍikādike tāpasaparikkhāre maṇḍape pānīyaghaṭapānīyasaṅkhapānīyasarāvāni, aggisālāyaṃ aṅgārakapalladāruādīnīti evaṃ yaṃ yaṃ pabbajitānaṃ upakārāya saṃvattati, taṃ sabbaṃ māpetvā paṇṇasālāya bhittiyaṃ – ‘‘ye keci pabbajitukāmā ime parikkhāre gahetvā pabbajantū’’ti akkharāni chinditvā devalokameva gate vissakammadevaputte sumedhapaṇḍito himavantapāde girikandarānusārena attano nivāsānurūpaṃ phāsukaṭṭhānaṃ olokento nadīnivattane vissakammanimmitaṃ sakkadattiyaṃ ramaṇīyaṃ assamaṃ disvā caṅkamanakoṭiṃ gantvā padavaḷañjaṃ apassanto ‘‘dhuvaṃ pabbajitā dhuragāme bhikkhaṃ pariyesitvā kilantarūpā āgantvā paṇṇasālaṃ pavisitvā nisinnā bhavissantī’’ti cintetvā thokaṃ āgametvā ‘‘ativiya cirāyanti, jānissāmī’’ti paṇṇasāladvāraṃ vivaritvā anto pavisitvā ito cito ca olokento mahābhittiyaṃ akkharāni vācetvā ‘‘mayhaṃ kappiyaparikkhārā ete, ime gahetvā pabbajissāmī’’ti attanā nivatthapārutaṃ sāṭakayugaṃ pajahi. Tenāha ‘‘sāṭakaṃ pajahiṃ tatthā’’ti. Evaṃ paviṭṭho ahaṃ, sāriputta, tassaṃ paṇṇasālāyaṃ sāṭakaṃ pajahiṃ.

    നവദോസമുപാഗതന്തി സാടകം പജഹന്തോ നവ ദോസേ ദിസ്വാ പജഹിന്തി ദീപേതി. താപസപബ്ബജ്ജം പബ്ബജിതാനഞ്ഹി സാടകസ്മിം നവ ദോസാ ഉപട്ഠഹന്തി. മഹഗ്ഘഭാവോ ഏകോ ദോസോ, പരപടിബദ്ധതായ ഉപ്പജ്ജനഭാവോ ഏകോ, പരിഭോഗേന ലഹും കിലിസ്സനഭാവോ ഏകോ, കിലിട്ഠോ ഹി ധോവിതബ്ബോ ച രജിതബ്ബോ ച ഹോതി, പരിഭോഗേന ജീരണഭാവോ ഏകോ, ജിണ്ണസ്സ ഹി തുന്നം വാ അഗ്ഗളദാനം വാ കാതബ്ബം ഹോതി, പുന പരിയേസനായ ദുരഭിസമ്ഭവഭാവോ ഏകോ, താപസപബ്ബജ്ജായ അസാരുപ്പഭാവോ ഏകോ, പച്ചത്ഥികാനം സാധാരണഭാവോ ഏകോ, യഥാ ഹി നം പച്ചത്ഥികാ ന ഗണ്ഹന്തി, ഏവം ഗോപേതബ്ബോ ഹോതി, പരിഭുഞ്ജന്തസ്സ വിഭൂസനട്ഠാനഭാവോ ഏകോ, ഗഹേത്വാ വിചരന്തസ്സ ഖന്ധഭാരമഹിച്ഛഭാവോ ഏകോതി.

    Navadosamupāgatanti sāṭakaṃ pajahanto nava dose disvā pajahinti dīpeti. Tāpasapabbajjaṃ pabbajitānañhi sāṭakasmiṃ nava dosā upaṭṭhahanti. Mahagghabhāvo eko doso, parapaṭibaddhatāya uppajjanabhāvo eko, paribhogena lahuṃ kilissanabhāvo eko, kiliṭṭho hi dhovitabbo ca rajitabbo ca hoti, paribhogena jīraṇabhāvo eko, jiṇṇassa hi tunnaṃ vā aggaḷadānaṃ vā kātabbaṃ hoti, puna pariyesanāya durabhisambhavabhāvo eko, tāpasapabbajjāya asāruppabhāvo eko, paccatthikānaṃ sādhāraṇabhāvo eko, yathā hi naṃ paccatthikā na gaṇhanti, evaṃ gopetabbo hoti, paribhuñjantassa vibhūsanaṭṭhānabhāvo eko, gahetvā vicarantassa khandhabhāramahicchabhāvo ekoti.

    വാകചീരം നിവാസേസിന്തി തദാഹം, സാരിപുത്ത, ഇമേ നവ ദോസേ ദിസ്വാ സാടകം പഹായ വാകചീരം നിവാസേസിം, മുഞ്ജതിണം ഹീരം ഹീരം കത്വാ ഗന്ഥേത്വാ കതം വാകചീരം നിവാസനപാരുപനത്ഥായ ആദിയിന്തി അത്ഥോ.

    Vākacīraṃ nivāsesinti tadāhaṃ, sāriputta, ime nava dose disvā sāṭakaṃ pahāya vākacīraṃ nivāsesiṃ, muñjatiṇaṃ hīraṃ hīraṃ katvā ganthetvā kataṃ vākacīraṃ nivāsanapārupanatthāya ādiyinti attho.

    ദ്വാദസ ഗുണമുപാഗതന്തി ദ്വാദസഹി ആനിസംസേഹി സമന്നാഗതം. വാകചീരസ്മിഞ്ഹി ദ്വാദസ ആനിസംസാ – അപ്പഗ്ഘം സുന്ദരം കപ്പിയന്തി അയം താവ ഏകോ ആനിസംസോ, സഹത്ഥാ കാതും സക്കാതി അയം ദുതിയോ, പരിഭോഗേന സണികം കിലിസ്സതി, ധോവിയമാനേപി പപഞ്ചോ നത്ഥീതി അയം തതിയോ, പരിഭോഗേന ജിണ്ണേപി സിബ്ബിതബ്ബാഭാവോ ചതുത്ഥോ, പുന പരിയേസന്തസ്സ സുഖേന കരണഭാവോ പഞ്ചമോ, താപസപബ്ബജ്ജായ സാരുപ്പഭാവോ ഛട്ഠോ, പച്ചത്ഥികാനം നിരുപഭോഗഭാവോ സത്തമോ, പരിഭുഞ്ജന്തസ്സ വിഭൂസനട്ഠാനാഭാവോ അട്ഠമോ, ധാരണേ സല്ലഹുകഭാവോ നവമോ, ചീവരപച്ചയേ അപ്പിച്ഛഭാവോ ദസമോ, വാകുപ്പത്തിയാ ധമ്മികഅനവജ്ജഭാവോ ഏകാദസമോ, വാകചീരേ നട്ഠേപി അനപേക്ഖഭാവോ ദ്വാദസമോതി.

    Dvādasa guṇamupāgatanti dvādasahi ānisaṃsehi samannāgataṃ. Vākacīrasmiñhi dvādasa ānisaṃsā – appagghaṃ sundaraṃ kappiyanti ayaṃ tāva eko ānisaṃso, sahatthā kātuṃ sakkāti ayaṃ dutiyo, paribhogena saṇikaṃ kilissati, dhoviyamānepi papañco natthīti ayaṃ tatiyo, paribhogena jiṇṇepi sibbitabbābhāvo catuttho, puna pariyesantassa sukhena karaṇabhāvo pañcamo, tāpasapabbajjāya sāruppabhāvo chaṭṭho, paccatthikānaṃ nirupabhogabhāvo sattamo, paribhuñjantassa vibhūsanaṭṭhānābhāvo aṭṭhamo, dhāraṇe sallahukabhāvo navamo, cīvarapaccaye appicchabhāvo dasamo, vākuppattiyā dhammikaanavajjabhāvo ekādasamo, vākacīre naṭṭhepi anapekkhabhāvo dvādasamoti.

    അട്ഠദോസസമാകിണ്ണം, പജഹിം പണ്ണസാലകന്തി കഥം പജഹിം? സോ കിര വരസാടകയുഗം ഓമുഞ്ചന്തോ ചീവരവംസേ ലഗ്ഗിതം അനോജപുപ്ഫദാമസദിസം രത്തം വാകചീരം ഗഹേത്വാ നിവാസേത്വാ തസ്സൂപരി അപരം സുവണ്ണവണ്ണം വാകചീരം പരിദഹിത്വാ പുന്നാഗപുപ്ഫസന്ഥരസദിസം സഖുരം അജിനചമ്മം ഏകംസം കത്വാ ജടാമണ്ഡലം പടിമുഞ്ചിത്വാ ചൂളായ സദ്ധിം നിച്ചലഭാവകരണത്ഥം സാരസൂചിം പവേസേത്വാ മുത്താജാലസദിസായ സിക്കായ പവാളവണ്ണം കുണ്ഡികം ഓദഹിത്വാ തീസു ഠാനേസു വങ്കം കാജം ആദായ ഏകിസ്സാ കാജകോടിയാ കുണ്ഡികം, ഏകിസ്സാ അങ്കുസപച്ഛിതിദണ്ഡകാദീനി ഓലഗ്ഗേത്വാ ഖാരികാജം അംസേ കത്വാ ദക്ഖിണേന ഹത്ഥേന കത്തരദണ്ഡം ഗഹേത്വാ പണ്ണസാലതോ നിക്ഖമിത്വാ സട്ഠിഹത്ഥേ മഹാചങ്കമേ അപരാപരം ചങ്കമന്തോ അത്തനോ വേസം ഓലോകേത്വാ – ‘‘മയ്ഹം മനോരഥോ മത്ഥകം പത്തോ, സോഭതി വത മേ പബ്ബജ്ജാ, ബുദ്ധപച്ചേകബുദ്ധാദീഹി സബ്ബേഹി ധീരപുരിസേഹി വണ്ണിതാ ഥോമിതാ അയം പബ്ബജ്ജാ നാമ, പഹീനം മേ ഗിഹിബന്ധനം, നിക്ഖന്തോസ്മി നേക്ഖമ്മം, ലദ്ധാ മേ ഉത്തമപബ്ബജ്ജാ, കരിസ്സാമി സമണധമ്മം, ലഭിസ്സാമി മഗ്ഗഫലസുഖ’’ന്തി ഉസ്സാഹജാതോ ഖാരികാജം ഓതാരേത്വാ ചങ്കമവേമജ്ഝേ മുഗ്ഗവണ്ണസിലാപട്ടേ സുവണ്ണപടിമാ വിയ നിസിന്നോ ദിവസഭാഗം വീതിനാമേത്വാ സായന്ഹസമയം പണ്ണസാലം പവിസിത്വാ ബിദലമഞ്ചകപസ്സേ കട്ഠത്ഥരികായ നിപന്നോ സരീരം ഉതും ഗാഹാപേത്വാ ബലവപച്ചൂസേ പബുജ്ഝിത്വാ അത്തനോ ആഗമനം ആവജ്ജേസി – ‘‘അഹം ഘരാവാസേ ആദീനവം ദിസ്വാ അമിതഭോഗം അനന്തയസം പഹായ അരഞ്ഞം പവിസിത്വാ നേക്ഖമ്മഗവേസകോ ഹുത്വാ പബ്ബജിതോ. ഇതോ ദാനി പട്ഠായ പമാദചാരം ചരിതും ന വട്ടതി, പവിവേകഞ്ഹി പഹായ വിചരന്തം മിച്ഛാവിതക്കമക്ഖികാ ഖാദന്തി, ഇദാനി മയാ വിവേകമനുബ്രൂഹേതും വട്ടതി, അഹഞ്ഹി ഘരാവാസം പലിബോധതോ ദിസ്വാ നിക്ഖന്തോ, അയഞ്ച മനാപാ പണ്ണസാലാ, ബേലുവപക്കവണ്ണാ പരിഭണ്ഡകതാ ഭൂമി, രജതവണ്ണാ സേതഭിത്തിയോ, കപോതപാദവണ്ണം പണ്ണച്ഛദനം, വിചിത്തത്ഥരണവണ്ണോ ബിദലമഞ്ചകോ, നിവാസഫാസുകം വസനട്ഠാനം, ന ഏത്തോ അതിരേകതരാ വിയ മേ ഗേഹസമ്പദാ പഞ്ഞായതീ’’തി പണ്ണസാലായ ദോസേ വിചിനന്തോ അട്ഠ ദോസേ പസ്സി.

    Aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālakanti kathaṃ pajahiṃ? So kira varasāṭakayugaṃ omuñcanto cīvaravaṃse laggitaṃ anojapupphadāmasadisaṃ rattaṃ vākacīraṃ gahetvā nivāsetvā tassūpari aparaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ vākacīraṃ paridahitvā punnāgapupphasantharasadisaṃ sakhuraṃ ajinacammaṃ ekaṃsaṃ katvā jaṭāmaṇḍalaṃ paṭimuñcitvā cūḷāya saddhiṃ niccalabhāvakaraṇatthaṃ sārasūciṃ pavesetvā muttājālasadisāya sikkāya pavāḷavaṇṇaṃ kuṇḍikaṃ odahitvā tīsu ṭhānesu vaṅkaṃ kājaṃ ādāya ekissā kājakoṭiyā kuṇḍikaṃ, ekissā aṅkusapacchitidaṇḍakādīni olaggetvā khārikājaṃ aṃse katvā dakkhiṇena hatthena kattaradaṇḍaṃ gahetvā paṇṇasālato nikkhamitvā saṭṭhihatthe mahācaṅkame aparāparaṃ caṅkamanto attano vesaṃ oloketvā – ‘‘mayhaṃ manoratho matthakaṃ patto, sobhati vata me pabbajjā, buddhapaccekabuddhādīhi sabbehi dhīrapurisehi vaṇṇitā thomitā ayaṃ pabbajjā nāma, pahīnaṃ me gihibandhanaṃ, nikkhantosmi nekkhammaṃ, laddhā me uttamapabbajjā, karissāmi samaṇadhammaṃ, labhissāmi maggaphalasukha’’nti ussāhajāto khārikājaṃ otāretvā caṅkamavemajjhe muggavaṇṇasilāpaṭṭe suvaṇṇapaṭimā viya nisinno divasabhāgaṃ vītināmetvā sāyanhasamayaṃ paṇṇasālaṃ pavisitvā bidalamañcakapasse kaṭṭhattharikāya nipanno sarīraṃ utuṃ gāhāpetvā balavapaccūse pabujjhitvā attano āgamanaṃ āvajjesi – ‘‘ahaṃ gharāvāse ādīnavaṃ disvā amitabhogaṃ anantayasaṃ pahāya araññaṃ pavisitvā nekkhammagavesako hutvā pabbajito. Ito dāni paṭṭhāya pamādacāraṃ carituṃ na vaṭṭati, pavivekañhi pahāya vicarantaṃ micchāvitakkamakkhikā khādanti, idāni mayā vivekamanubrūhetuṃ vaṭṭati, ahañhi gharāvāsaṃ palibodhato disvā nikkhanto, ayañca manāpā paṇṇasālā, beluvapakkavaṇṇā paribhaṇḍakatā bhūmi, rajatavaṇṇā setabhittiyo, kapotapādavaṇṇaṃ paṇṇacchadanaṃ, vicittattharaṇavaṇṇo bidalamañcako, nivāsaphāsukaṃ vasanaṭṭhānaṃ, na etto atirekatarā viya me gehasampadā paññāyatī’’ti paṇṇasālāya dose vicinanto aṭṭha dose passi.

    പണ്ണസാലപരിഭോഗസ്മിഞ്ഹി അട്ഠ ആദീനവാ – മഹാസമാരമ്ഭേന ദബ്ബസമ്ഭാരേ സമോധാനേത്വാ കരണപരിയേസനഭാവോ ഏകോ ആദീനവോ, തിണപണ്ണമത്തികാസു പതിതാസു താസം പുനപ്പുനം ഠപേതബ്ബതായ നിബദ്ധജഗ്ഗനഭാവോ ദുതിയോ, സേനാസനം നാമ മഹല്ലകസ്സ പാപുണാതി, അവേലായ വുട്ഠാപിയമാനസ്സ ചിത്തേകഗ്ഗതാ ന ഹോതീതി ഉട്ഠാപനീയഭാവോ തതിയോ, സീതുണ്ഹാദിപടിഘാതേന കായസ്സ സുഖുമാലകരണഭാവോ ചതുത്ഥോ , ഗേഹം പവിട്ഠേന യംകിഞ്ചി പാപം സക്കാ കാതുന്തി ഗരഹാപടിച്ഛാദനഭാവോ പഞ്ചമോ, ‘‘മയ്ഹ’’ന്തി പരിഗ്ഗഹകരണഭാവോ ഛട്ഠോ, ഗേഹസ്സ അത്ഥിഭാവോ നാമേസ സദുതിയകവാസോ വിയാതി സത്തമോ, ഊകാമങ്ഗുലഘരഗോളികാദീനം സാധാരണതായ ബഹുസാധാരണഭാവോ അട്ഠമോ. ഇതി ഇമേ അട്ഠ ആദീനവേ ദിസ്വാ മഹാസത്തോ പണ്ണസാലം പജഹി. തേനാഹ – ‘‘അട്ഠദോസസമാകിണ്ണം, പജഹിം പണ്ണസാലക’’ന്തി.

    Paṇṇasālaparibhogasmiñhi aṭṭha ādīnavā – mahāsamārambhena dabbasambhāre samodhānetvā karaṇapariyesanabhāvo eko ādīnavo, tiṇapaṇṇamattikāsu patitāsu tāsaṃ punappunaṃ ṭhapetabbatāya nibaddhajagganabhāvo dutiyo, senāsanaṃ nāma mahallakassa pāpuṇāti, avelāya vuṭṭhāpiyamānassa cittekaggatā na hotīti uṭṭhāpanīyabhāvo tatiyo, sītuṇhādipaṭighātena kāyassa sukhumālakaraṇabhāvo catuttho , gehaṃ paviṭṭhena yaṃkiñci pāpaṃ sakkā kātunti garahāpaṭicchādanabhāvo pañcamo, ‘‘mayha’’nti pariggahakaraṇabhāvo chaṭṭho, gehassa atthibhāvo nāmesa sadutiyakavāso viyāti sattamo, ūkāmaṅgulagharagoḷikādīnaṃ sādhāraṇatāya bahusādhāraṇabhāvo aṭṭhamo. Iti ime aṭṭha ādīnave disvā mahāsatto paṇṇasālaṃ pajahi. Tenāha – ‘‘aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālaka’’nti.

    ഉപാഗമിം രുക്ഖമൂലം, ഗുണേ ദസഹുപാഗതന്തി ഛന്നം പടിക്ഖിപിത്വാ ദസഹി ഗുണേഹി ഉപേതം രുക്ഖമൂലം ഉപഗതോസ്മീതി വദതി. തത്രിമേ ദസ ഗുണാ – അപ്പസമാരമ്ഭതാ ഏകോ ഗുണോ, ഉപഗമനമത്തകമേവ ഹി തത്ഥ ഹോതീതി. അപ്പടിജഗ്ഗനതാ ദുതിയോ, തഞ്ഹി സമ്മട്ഠമ്പി അസമ്മട്ഠമ്പി പരിഭോഗഫാസുകം ഹോതിയേവ. അനുട്ഠാപനീയഭാവോ തതിയോ. ഗരഹം നപ്പടിച്ഛാദേതി, തത്ഥ ഹി പാപം കരോന്തോ ലജ്ജതീതി ഗരഹായ അപ്പടിച്ഛന്നഭാവോ ചതുത്ഥോ. അബ്ഭോകാസവാസോ വിയ കായം ന സന്ഥമ്ഭേതീതി കായസ്സ അസന്ഥമ്ഭനഭാവോ പഞ്ചമോ, പരിഗ്ഗഹകരണാഭാവോ ഛട്ഠോ, ഗേഹാലയപടിക്ഖേപോ സത്തമോ. ബഹുസാധാരണേ ഗേഹേ വിയ ‘‘പടിജഗ്ഗിസ്സാമി നം, നിക്ഖമഥാ’’തി നീഹരണകാഭാവോ അട്ഠമോ, വസന്തസ്സ സപ്പീതികഭാവോ നവമോ, രുക്ഖമൂലസേനാസനസ്സ ഗതഗതട്ഠാനേ സുലഭതായ അനപേക്ഖഭാവോ ദസമോതി ഇമേ ദസഗുണേ ദിസ്വാ രുക്ഖമൂലം ഉപഗതോസ്മീതി വദതി.

    Upāgamiṃ rukkhamūlaṃ, guṇe dasahupāgatanti channaṃ paṭikkhipitvā dasahi guṇehi upetaṃ rukkhamūlaṃ upagatosmīti vadati. Tatrime dasa guṇā – appasamārambhatā eko guṇo, upagamanamattakameva hi tattha hotīti. Appaṭijagganatā dutiyo, tañhi sammaṭṭhampi asammaṭṭhampi paribhogaphāsukaṃ hotiyeva. Anuṭṭhāpanīyabhāvo tatiyo. Garahaṃ nappaṭicchādeti, tattha hi pāpaṃ karonto lajjatīti garahāya appaṭicchannabhāvo catuttho. Abbhokāsavāso viya kāyaṃ na santhambhetīti kāyassa asanthambhanabhāvo pañcamo, pariggahakaraṇābhāvo chaṭṭho, gehālayapaṭikkhepo sattamo. Bahusādhāraṇe gehe viya ‘‘paṭijaggissāmi naṃ, nikkhamathā’’ti nīharaṇakābhāvo aṭṭhamo, vasantassa sappītikabhāvo navamo, rukkhamūlasenāsanassa gatagataṭṭhāne sulabhatāya anapekkhabhāvo dasamoti ime dasaguṇe disvā rukkhamūlaṃ upagatosmīti vadati.

    ഇമാനി ഹി ഏത്തകാനി കാരണാനി സല്ലക്ഖേത്വാ മഹാസത്തോ പുനദിവസേ ഭിക്ഖായ ഗാമം പാവിസി. അഥസ്സ സമ്പത്തഗാമേ മനുസ്സാ മഹന്തേന ഉസ്സാഹേന ഭിക്ഖം അദംസു. സോ ഭത്തകിച്ചം നിട്ഠാപേത്വാ അസ്സമം ആഗമ്മ നിസീദിത്വാ ചിന്തേസി – ‘‘നാഹം ‘ആഹാരം ലഭാമീ’തി പബ്ബജിതോ, സിനിദ്ധാഹാരോ നാമേസ മാനമദപുരിസമദേ വഡ്ഢേതി, ആഹാരമൂലകസ്സ ച ദുക്ഖസ്സ അന്തോ നത്ഥി, യംനൂനാഹം വാപിതരോപിതധഞ്ഞനിബ്ബത്തകം ആഹാരം പജഹിത്വാ പവത്തഫലഭോജനോ ഭവേയ്യ’’ന്തി. സോ തതോ പട്ഠായ തഥാ കത്വാ ഘടേന്തോ വായമന്തോ സത്താഹബ്ഭന്തരേയേവ അട്ഠ സമാപത്തിയോ പഞ്ച ച അഭിഞ്ഞായോ നിബ്ബത്തേസി. തേന വുത്തം –

    Imāni hi ettakāni kāraṇāni sallakkhetvā mahāsatto punadivase bhikkhāya gāmaṃ pāvisi. Athassa sampattagāme manussā mahantena ussāhena bhikkhaṃ adaṃsu. So bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā assamaṃ āgamma nisīditvā cintesi – ‘‘nāhaṃ ‘āhāraṃ labhāmī’ti pabbajito, siniddhāhāro nāmesa mānamadapurisamade vaḍḍheti, āhāramūlakassa ca dukkhassa anto natthi, yaṃnūnāhaṃ vāpitaropitadhaññanibbattakaṃ āhāraṃ pajahitvā pavattaphalabhojano bhaveyya’’nti. So tato paṭṭhāya tathā katvā ghaṭento vāyamanto sattāhabbhantareyeva aṭṭha samāpattiyo pañca ca abhiññāyo nibbattesi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘വാപിതം രോപിതം ധഞ്ഞം, പജഹിം നിരവസേസതോ;

    ‘‘Vāpitaṃ ropitaṃ dhaññaṃ, pajahiṃ niravasesato;

    അനേകഗുണസമ്പന്നം, പവത്തഫലമാദിയിം.

    Anekaguṇasampannaṃ, pavattaphalamādiyiṃ.

    ‘‘തത്ഥപ്പധാനം പദഹിം, നിസജ്ജട്ഠാനചങ്കമേ;

    ‘‘Tatthappadhānaṃ padahiṃ, nisajjaṭṭhānacaṅkame;

    അബ്ഭന്തരമ്ഹി സത്താഹേ, അഭിഞ്ഞാബല പാപുണി’’ന്തി.

    Abbhantaramhi sattāhe, abhiññābala pāpuṇi’’nti.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact