| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / พุทฺธวํสปาฬิ • Buddhavaṃsapāḷi |
๒. สุเมธปตฺถนากถา
2. Sumedhapatthanākathā
๑.
1.
กเปฺป จ สตสหเสฺส, จตุโร จ อสงฺขิเย;
Kappe ca satasahasse, caturo ca asaṅkhiye;
อมรํ นาม นครํ, ทสฺสเนยฺยํ มโนรมํฯ
Amaraṃ nāma nagaraṃ, dassaneyyaṃ manoramaṃ.
๒.
2.
ทสหิ สเทฺทหิ อวิวิตฺตํ, อนฺนปานสมายุตํ;
Dasahi saddehi avivittaṃ, annapānasamāyutaṃ;
หตฺถิสทฺทํ อสฺสสทฺทํ, เภริสงฺขรถานิ จ;
Hatthisaddaṃ assasaddaṃ, bherisaṅkharathāni ca;
ขาทถ ปิวถ เจว, อนฺนปาเนน โฆสิตํฯ
Khādatha pivatha ceva, annapānena ghositaṃ.
๓.
3.
นครํ สพฺพงฺคสมฺปนฺนํ, สพฺพกมฺมมุปาคตํ;
Nagaraṃ sabbaṅgasampannaṃ, sabbakammamupāgataṃ;
สตฺตรตนสมฺปนฺนํ, นานาชนสมากุลํ;
Sattaratanasampannaṃ, nānājanasamākulaṃ;
สมิทฺธํ เทวนครํว, อาวาสํ ปุญฺญกมฺมินํฯ
Samiddhaṃ devanagaraṃva, āvāsaṃ puññakamminaṃ.
๔.
4.
นคเร อมรวติยา, สุเมโธ นาม พฺราหฺมโณ;
Nagare amaravatiyā, sumedho nāma brāhmaṇo;
อเนกโกฎิสนฺนิจโย, ปหูตธนธญฺญวาฯ
Anekakoṭisannicayo, pahūtadhanadhaññavā.
๕.
5.
อชฺฌายโก มนฺตธโร, ติณฺณํ เวทาน ปารคู;
Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;
ลกฺขเณ อิติหาเส จ, สธเมฺม ปารมิํ คโตฯ
Lakkhaṇe itihāse ca, sadhamme pāramiṃ gato.
๖.
6.
รโหคโต นิสีทิตฺวา, เอวํ จิเนฺตสหํ ตทา;
Rahogato nisīditvā, evaṃ cintesahaṃ tadā;
‘‘ทุโกฺข ปุนพฺภโว นาม, สรีรสฺส จ เภทนํฯ
‘‘Dukkho punabbhavo nāma, sarīrassa ca bhedanaṃ.
๗.
7.
อชรํ อมตํ เขมํ, ปริเยสิสฺสามิ นิพฺพุติํฯ
Ajaraṃ amataṃ khemaṃ, pariyesissāmi nibbutiṃ.
๘.
8.
‘‘ยํนูนิมํ ปูติกายํ, นานากุณปปูริตํ;
‘‘Yaṃnūnimaṃ pūtikāyaṃ, nānākuṇapapūritaṃ;
ฉฑฺฑยิตฺวาน คเจฺฉยฺยํ, อนเปโกฺข อนตฺถิโกฯ
Chaḍḍayitvāna gaccheyyaṃ, anapekkho anatthiko.
๙.
9.
‘‘อตฺถิ เหหิติ โส มโคฺค, น โส สกฺกา น เหตุเย;
‘‘Atthi hehiti so maggo, na so sakkā na hetuye;
ปริเยสิสฺสามิ ตํ มคฺคํ, ภวโต ปริมุตฺติยาฯ
Pariyesissāmi taṃ maggaṃ, bhavato parimuttiyā.
๑๐.
10.
‘‘ยถาปิ ทุเกฺข วิชฺชเนฺต, สุขํ นามปิ วิชฺชติ;
‘‘Yathāpi dukkhe vijjante, sukhaṃ nāmapi vijjati;
เอวํ ภเว วิชฺชมาเน, วิภโวปิ อิจฺฉิตพฺพโกฯ
Evaṃ bhave vijjamāne, vibhavopi icchitabbako.
๑๑.
11.
‘‘ยถาปิ อุเณฺห วิชฺชเนฺต, อปรํ วิชฺชติ สีตลํ;
‘‘Yathāpi uṇhe vijjante, aparaṃ vijjati sītalaṃ;
เอวํ ติวิธคฺคิ วิชฺชเนฺต, นิพฺพานํ อิจฺฉิตพฺพกํฯ
Evaṃ tividhaggi vijjante, nibbānaṃ icchitabbakaṃ.
๑๒.
12.
‘‘ยถาปิ ปาเป วิชฺชเนฺต, กลฺยาณมปิ วิชฺชติ;
‘‘Yathāpi pāpe vijjante, kalyāṇamapi vijjati;
เอวเมว ชาติ วิชฺชเนฺต, อชาติปิจฺฉิตพฺพกํฯ
Evameva jāti vijjante, ajātipicchitabbakaṃ.
๑๓.
13.
‘‘ยถา คูถคโต ปุริโส, ตฬากํ ทิสฺวาน ปูริตํ;
‘‘Yathā gūthagato puriso, taḷākaṃ disvāna pūritaṃ;
น คเวสติ ตํ ตฬากํ, น โทโส ตฬากสฺส โสฯ
Na gavesati taṃ taḷākaṃ, na doso taḷākassa so.
๑๔.
14.
‘‘เอวํ กิเลสมลโธว, วิชฺชเนฺต อมตนฺตเฬ;
‘‘Evaṃ kilesamaladhova, vijjante amatantaḷe;
น คเวสติ ตํ ตฬากํ, น โทโส อมตนฺตเฬฯ
Na gavesati taṃ taḷākaṃ, na doso amatantaḷe.
๑๕.
15.
‘‘ยถา อรีหิ ปริรุโทฺธ, วิชฺชเนฺต คมนมฺปเถ;
‘‘Yathā arīhi pariruddho, vijjante gamanampathe;
น ปลายติ โส ปุริโส, น โทโส อญฺชสสฺส โสฯ
Na palāyati so puriso, na doso añjasassa so.
๑๖.
16.
‘‘เอวํ กิเลสปริรุโทฺธ, วิชฺชมาเน สิเว ปเถ;
‘‘Evaṃ kilesapariruddho, vijjamāne sive pathe;
น คเวสติ ตํ มคฺคํ, น โทโส สิวมญฺชเสฯ
Na gavesati taṃ maggaṃ, na doso sivamañjase.
๑๗.
17.
‘‘ยถาปิ พฺยาธิโต ปุริโส, วิชฺชมาเน ติกิจฺฉเก;
‘‘Yathāpi byādhito puriso, vijjamāne tikicchake;
น ติกิจฺฉาเปติ ตํ พฺยาธิํ, น โทโส โส ติกิจฺฉเกฯ
Na tikicchāpeti taṃ byādhiṃ, na doso so tikicchake.
๑๘.
18.
‘‘เอวํ กิเลสพฺยาธีหิ, ทุกฺขิโต ปริปีฬิโต;
‘‘Evaṃ kilesabyādhīhi, dukkhito paripīḷito;
น คเวสติ ตํ อาจริยํ, น โทโส โส วินายเกฯ
Na gavesati taṃ ācariyaṃ, na doso so vināyake.
๑๙.
19.
‘‘ยถาปิ กุณปํ ปุริโส, กเณฺฐ พนฺธํ ชิคุจฺฉิย;
‘‘Yathāpi kuṇapaṃ puriso, kaṇṭhe bandhaṃ jigucchiya;
โมจยิตฺวาน คเจฺฉยฺย, สุขี เสรี สยํวสีฯ
Mocayitvāna gaccheyya, sukhī serī sayaṃvasī.
๒๐.
20.
‘‘ตเถวิมํ ปูติกายํ, นานากุณปสญฺจยํ;
‘‘Tathevimaṃ pūtikāyaṃ, nānākuṇapasañcayaṃ;
ฉฑฺฑยิตฺวาน คเจฺฉยฺยํ, อนเปโกฺข อนตฺถิโกฯ
Chaḍḍayitvāna gaccheyyaṃ, anapekkho anatthiko.
๒๑.
21.
‘‘ยถา อุจฺจารฎฺฐานมฺหิ, กรีสํ นรนาริโย;
‘‘Yathā uccāraṭṭhānamhi, karīsaṃ naranāriyo;
ฉฑฺฑยิตฺวาน คจฺฉนฺติ, อนเปกฺขา อนตฺถิกาฯ
Chaḍḍayitvāna gacchanti, anapekkhā anatthikā.
๒๒.
22.
‘‘เอวเมวาหํ อิมํ กายํ, นานากุณปปูริตํ;
‘‘Evamevāhaṃ imaṃ kāyaṃ, nānākuṇapapūritaṃ;
ฉฑฺฑยิตฺวาน คจฺฉิสฺสํ, วจฺจํ กตฺวา ยถา กุฎิํฯ
Chaḍḍayitvāna gacchissaṃ, vaccaṃ katvā yathā kuṭiṃ.
๒๓.
23.
สามี ฉเฑฺฑตฺวา คจฺฉนฺติ, อนเปกฺขา อนตฺถิกาฯ
Sāmī chaḍḍetvā gacchanti, anapekkhā anatthikā.
๒๔.
24.
‘‘เอวเมวาหํ อิมํ กายํ, นวจฺฉิทฺทํ ธุวสฺสวํ;
‘‘Evamevāhaṃ imaṃ kāyaṃ, navacchiddaṃ dhuvassavaṃ;
ฉฑฺฑยิตฺวาน คจฺฉิสฺสํ, ชิณฺณนาวํว สามิกาฯ
Chaḍḍayitvāna gacchissaṃ, jiṇṇanāvaṃva sāmikā.
๒๕.
25.
‘‘ยถาปิ ปุริโส โจเรหิ, คจฺฉโนฺต ภณฺฑมาทิย;
‘‘Yathāpi puriso corehi, gacchanto bhaṇḍamādiya;
ภณฺฑเจฺฉทภยํ ทิสฺวา, ฉฑฺฑยิตฺวาน คจฺฉติฯ
Bhaṇḍacchedabhayaṃ disvā, chaḍḍayitvāna gacchati.
๒๖.
26.
‘‘เอวเมว อยํ กาโย, มหาโจรสโม วิย;
‘‘Evameva ayaṃ kāyo, mahācorasamo viya;
ปหายิมํ คมิสฺสามิ, กุสลเจฺฉทนา ภยา’’ฯ
Pahāyimaṃ gamissāmi, kusalacchedanā bhayā’’.
๒๗.
27.
เอวาหํ จินฺตยิตฺวาน, เนกโกฎิสตํ ธนํ;
Evāhaṃ cintayitvāna, nekakoṭisataṃ dhanaṃ;
นาถานาถานํ ทตฺวาน, หิมวนฺตมุปาคมิํฯ
Nāthānāthānaṃ datvāna, himavantamupāgamiṃ.
๒๘.
28.
หิมวนฺตสฺสาวิทูเร, ธมฺมิโก นาม ปพฺพโต;
Himavantassāvidūre, dhammiko nāma pabbato;
อสฺสโม สุกโต มยฺหํ, ปณฺณสาลา สุมาปิตาฯ
Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā.
๒๙.
29.
จงฺกมํ ตตฺถ มาเปสิํ, ปญฺจโทสวิวชฺชิตํ;
Caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjitaṃ;
อฎฺฐคุณสมูเปตํ, อภิญฺญาพลมาหริํฯ
Aṭṭhaguṇasamūpetaṃ, abhiññābalamāhariṃ.
๓๐.
30.
สาฎกํ ปชหิํ ตตฺถ, นวโทสมุปาคตํ;
Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgataṃ;
วากจีรํ นิวาเสสิํ, ทฺวาทสคุณมุปาคตํฯ
Vākacīraṃ nivāsesiṃ, dvādasaguṇamupāgataṃ.
๓๑.
31.
อฎฺฐโทสสมากิณฺณํ , ปชหิํ ปณฺณสาลกํ;
Aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ , pajahiṃ paṇṇasālakaṃ;
อุปาคมิํ รุกฺขมูลํ, คุเณ ทสหุปาคตํฯ
Upāgamiṃ rukkhamūlaṃ, guṇe dasahupāgataṃ.
๓๒.
32.
วาปิตํ โรปิตํ ธญฺญํ, ปชหิํ นิรวเสสโต;
Vāpitaṃ ropitaṃ dhaññaṃ, pajahiṃ niravasesato;
อเนกคุณสมฺปนฺนํ, ปวตฺตผลมาทิยิํฯ
Anekaguṇasampannaṃ, pavattaphalamādiyiṃ.
๓๓.
33.
ตตฺถปฺปธานํ ปทหิํ, นิสชฺชฎฺฐานจงฺกเม;
Tatthappadhānaṃ padahiṃ, nisajjaṭṭhānacaṅkame;
อพฺภนฺตรมฺหิ สตฺตาเห, อภิญฺญาพลปาปุณิํฯ
Abbhantaramhi sattāhe, abhiññābalapāpuṇiṃ.
๓๔.
34.
เอวํ เม สิทฺธิปฺปตฺตสฺส, วสีภูตสฺส สาสเน;
Evaṃ me siddhippattassa, vasībhūtassa sāsane;
ทีปงฺกโร นาม ชิโน, อุปฺปชฺชิ โลกนายโกฯ
Dīpaṅkaro nāma jino, uppajji lokanāyako.
๓๕.
35.
อุปฺปชฺชเนฺต จ ชายเนฺต, พุชฺฌเนฺต ธมฺมเทสเน;
Uppajjante ca jāyante, bujjhante dhammadesane;
จตุโร นิมิเตฺต นาทฺทสํ, ฌานรติสมปฺปิโตฯ
Caturo nimitte nāddasaṃ, jhānaratisamappito.
๓๖.
36.
ปจฺจนฺตเทสวิสเย, นิมเนฺตตฺวา ตถาคตํ;
Paccantadesavisaye, nimantetvā tathāgataṃ;
ตสฺส อาคมนํ มคฺคํ, โสเธนฺติ ตุฎฺฐมานสาฯ
Tassa āgamanaṃ maggaṃ, sodhenti tuṭṭhamānasā.
๓๗.
37.
อหํ เตน สมเยน, นิกฺขมิตฺวา สกสฺสมา;
Ahaṃ tena samayena, nikkhamitvā sakassamā;
ธุนโนฺต วากจีรานิ, คจฺฉามิ อมฺพเร ตทาฯ
Dhunanto vākacīrāni, gacchāmi ambare tadā.
๓๘.
38.
เวทชาตํ ชนํ ทิสฺวา, ตุฎฺฐหฎฺฐํ ปโมทิตํ;
Vedajātaṃ janaṃ disvā, tuṭṭhahaṭṭhaṃ pamoditaṃ;
โอโรหิตฺวาน คคนา, มนุเสฺส ปุจฺฉิ ตาวเทฯ
Orohitvāna gaganā, manusse pucchi tāvade.
๓๙.
39.
‘‘ตุฎฺฐหโฎฺฐ ปมุทิโต, เวทชาโต มหาชโน;
‘‘Tuṭṭhahaṭṭho pamudito, vedajāto mahājano;
กสฺส โสธียติ มโคฺค, อญฺชสํ วฎุมายนํ’’ฯ
Kassa sodhīyati maggo, añjasaṃ vaṭumāyanaṃ’’.
๔๐.
40.
เต เม ปุฎฺฐา วิยากํสุ, ‘‘พุโทฺธ โลเก อนุตฺตโร;
Te me puṭṭhā viyākaṃsu, ‘‘buddho loke anuttaro;
ทีปงฺกโร นาม ชิโน, อุปฺปชฺชิ โลกนายโก;
Dīpaṅkaro nāma jino, uppajji lokanāyako;
ตสฺส โสธียติ มโคฺค, อญฺชสํ วฎุมายนํ’’ฯ
Tassa sodhīyati maggo, añjasaṃ vaṭumāyanaṃ’’.
๔๑.
41.
พุโทฺธ พุโทฺธติ กถยโนฺต, โสมนสฺสํ ปเวทยิํฯ
Buddho buddhoti kathayanto, somanassaṃ pavedayiṃ.
๔๒.
42.
ตตฺถ ฐตฺวา วิจิเนฺตสิํ, ตุโฎฺฐ สํวิคฺคมานโส;
Tattha ṭhatvā vicintesiṃ, tuṭṭho saṃviggamānaso;
‘‘อิธ พีชานิ โรปิสฺสํ, ขโณ เว มา อุปจฺจคาฯ
‘‘Idha bījāni ropissaṃ, khaṇo ve mā upaccagā.
๔๓.
43.
‘‘ยทิ พุทฺธสฺส โสเธถ, เอโกกาสํ ททาถ เม;
‘‘Yadi buddhassa sodhetha, ekokāsaṃ dadātha me;
อหมฺปิ โสธยิสฺสามิ, อญฺชสํ วฎุมายนํ’’ฯ
Ahampi sodhayissāmi, añjasaṃ vaṭumāyanaṃ’’.
๔๔.
44.
อทํสุ เต มโมกาสํ, โสเธตุํ อญฺชสํ ตทา;
Adaṃsu te mamokāsaṃ, sodhetuṃ añjasaṃ tadā;
พุโทฺธ พุโทฺธติ จิเนฺตโนฺต, มคฺคํ โสเธมหํ ตทาฯ
Buddho buddhoti cintento, maggaṃ sodhemahaṃ tadā.
๔๕.
45.
อนิฎฺฐิเต มโมกาเส, ทีปงฺกโร มหามุนิ;
Aniṭṭhite mamokāse, dīpaṅkaro mahāmuni;
จตูหิ สตสหเสฺสหิ, ฉฬภิเญฺญหิ ตาทิหิ;
Catūhi satasahassehi, chaḷabhiññehi tādihi;
ขีณาสเวหิ วิมเลหิ, ปฎิปชฺชิ อญฺชสํ ชิโนฯ
Khīṇāsavehi vimalehi, paṭipajji añjasaṃ jino.
๔๖.
46.
ปจฺจุคฺคมนา วตฺตนฺติ, วชฺชนฺติ เภริโย พหู;
Paccuggamanā vattanti, vajjanti bheriyo bahū;
อาโมทิตา นรมรู, สาธุการํ ปวตฺตยุํฯ
Āmoditā naramarū, sādhukāraṃ pavattayuṃ.
๔๗.
47.
เทวา มนุเสฺส ปสฺสนฺติ, มนุสฺสาปิ จ เทวตา;
Devā manusse passanti, manussāpi ca devatā;
อุโภปิ เต ปญฺชลิกา, อนุยนฺติ ตถาคตํฯ
Ubhopi te pañjalikā, anuyanti tathāgataṃ.
๔๘.
48.
อุโภปิ เต วชฺชยนฺตา, อนุยนฺติ ตถาคตํฯ
Ubhopi te vajjayantā, anuyanti tathāgataṃ.
๔๙.
49.
ทิพฺพํ มนฺทารวํ ปุปฺผํ, ปทุมํ ปาริฉตฺตกํ;
Dibbaṃ mandāravaṃ pupphaṃ, padumaṃ pārichattakaṃ;
ทิโสทิสํ โอกิรนฺติ, อากาสนภคตา มรูฯ
Disodisaṃ okiranti, ākāsanabhagatā marū.
๕๐.
50.
ทิพฺพํ จนฺทนจุณฺณญฺจ, วรคนฺธญฺจ เกวลํ;
Dibbaṃ candanacuṇṇañca, varagandhañca kevalaṃ;
๕๑.
51.
จมฺปกํ สรลํ นีปํ, นาคปุนฺนาคเกตกํ;
Campakaṃ saralaṃ nīpaṃ, nāgapunnāgaketakaṃ;
ทิโสทิสํ อุกฺขิปนฺติ, ภูมิตลคตา นราฯ
Disodisaṃ ukkhipanti, bhūmitalagatā narā.
๕๒.
52.
เกเส มุญฺจิตฺวาหํ ตตฺถ, วากจีรญฺจ จมฺมกํ;
Kese muñcitvāhaṃ tattha, vākacīrañca cammakaṃ;
กลเล ปตฺถริตฺวาน, อวกุโชฺช นิปชฺชหํฯ
Kalale pattharitvāna, avakujjo nipajjahaṃ.
๕๓.
53.
‘‘อกฺกมิตฺวาน มํ พุโทฺธ, สห สิเสฺสหิ คจฺฉตุ;
‘‘Akkamitvāna maṃ buddho, saha sissehi gacchatu;
มา นํ กลเล อกฺกมิตฺถ, หิตาย เม ภวิสฺสติ’’ฯ
Mā naṃ kalale akkamittha, hitāya me bhavissati’’.
๕๔.
54.
ปถวิยํ นิปนฺนสฺส, เอวํ เม อาสิ เจตโส;
Pathaviyaṃ nipannassa, evaṃ me āsi cetaso;
‘‘อิจฺฉมาโน อหํ อชฺช, กิเลเส ฌาปเย มมฯ
‘‘Icchamāno ahaṃ ajja, kilese jhāpaye mama.
๕๕.
55.
‘‘กิํ เม อญฺญาตเวเสน, ธมฺมํ สจฺฉิกเตนิธ;
‘‘Kiṃ me aññātavesena, dhammaṃ sacchikatenidha;
สพฺพญฺญุตํ ปาปุณิตฺวา, พุโทฺธ เหสฺสํ สเทวเกฯ
Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, buddho hessaṃ sadevake.
๕๖.
56.
‘‘กิํ เม เอเกน ติเณฺณน, ปุริเสน ถามทสฺสินา;
‘‘Kiṃ me ekena tiṇṇena, purisena thāmadassinā;
สพฺพญฺญุตํ ปาปุณิตฺวา, สนฺตาเรสฺสํ สเทวกํฯ
Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, santāressaṃ sadevakaṃ.
๕๗.
57.
‘‘อิมินา เม อธิกาเรน, กเตน ปุริสุตฺตเม;
‘‘Iminā me adhikārena, katena purisuttame;
สพฺพญฺญุตํ ปาปุณิตฺวา, ตาเรมิ ชนตํ พหุํฯ
Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, tāremi janataṃ bahuṃ.
๕๘.
58.
‘‘สํสารโสตํ ฉินฺทิตฺวา, วิทฺธํเสตฺวา ตโย ภเว;
‘‘Saṃsārasotaṃ chinditvā, viddhaṃsetvā tayo bhave;
ธมฺมนาวํ สมารุยฺห, สนฺตาเรสฺสํ สเทวกํ’’ฯ
Dhammanāvaṃ samāruyha, santāressaṃ sadevakaṃ’’.
๕๙.
59.
มนุสฺสตฺตํ ลิงฺคสมฺปตฺติ, เหตุ สตฺถารทสฺสนํ;
Manussattaṃ liṅgasampatti, hetu satthāradassanaṃ;
ปพฺพชฺชา คุณสมฺปตฺติ, อธิกาโร จ ฉนฺทตา;
Pabbajjā guṇasampatti, adhikāro ca chandatā;
อฎฺฐธมฺมสโมธานา, อภินีหาโร สมิชฺฌติฯ
Aṭṭhadhammasamodhānā, abhinīhāro samijjhati.
๖๐.
60.
ทีปงฺกโร โลกวิทู, อาหุตีนํ ปฎิคฺคโห;
Dīpaṅkaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;
อุสฺสีสเก มํ ฐตฺวาน, อิทํ วจนมพฺรวิฯ
Ussīsake maṃ ṭhatvāna, idaṃ vacanamabravi.
๖๑.
61.
‘‘ปสฺสถ อิมํ ตาปสํ, ชฎิลํ อุคฺคตาปนํ;
‘‘Passatha imaṃ tāpasaṃ, jaṭilaṃ uggatāpanaṃ;
อปริเมยฺยิโต กเปฺป, พุโทฺธ โลเก ภวิสฺสติฯ
Aparimeyyito kappe, buddho loke bhavissati.
๖๒.
62.
‘‘อหุ กปิลวฺหยา รมฺมา, นิกฺขมิตฺวา ตถาคโต;
‘‘Ahu kapilavhayā rammā, nikkhamitvā tathāgato;
ปธานํ ปทหิตฺวาน, กตฺวา ทุกฺกรการิกํฯ
Padhānaṃ padahitvāna, katvā dukkarakārikaṃ.
๖๓.
63.
‘‘อชปาลรุกฺขมูลสฺมิํ, นิสีทิตฺวา ตถาคโต;
‘‘Ajapālarukkhamūlasmiṃ, nisīditvā tathāgato;
ตตฺถ ปายาสํ ปคฺคยฺห, เนรญฺชรมุเปหิติฯ
Tattha pāyāsaṃ paggayha, nerañjaramupehiti.
๖๔.
64.
‘‘เนรญฺชราย ตีรมฺหิ, ปายาสํ อท โส ชิโน;
‘‘Nerañjarāya tīramhi, pāyāsaṃ ada so jino;
ปฎิยตฺตวรมเคฺคน, โพธิมูลมุเปหิติฯ
Paṭiyattavaramaggena, bodhimūlamupehiti.
๖๕.
65.
อสฺสตฺถรุกฺขมูลมฺหิ, พุชฺฌิสฺสติ มหายโสฯ
Assattharukkhamūlamhi, bujjhissati mahāyaso.
๖๖.
66.
‘‘อิมสฺส ชนิกา มาตา, มายา นาม ภวิสฺสติ;
‘‘Imassa janikā mātā, māyā nāma bhavissati;
ปิตา สุโทฺธทโน นาม, อยํ เหสฺสติ โคตโมฯ
Pitā suddhodano nāma, ayaṃ hessati gotamo.
๖๗.
67.
‘‘อนาสวา วีตราคา, สนฺตจิตฺตา สมาหิตา;
‘‘Anāsavā vītarāgā, santacittā samāhitā;
โกลิโต อุปติโสฺส จ, อคฺคา เหสฺสนฺติ สาวกา;
Kolito upatisso ca, aggā hessanti sāvakā;
๖๘.
68.
‘‘เขมา อุปฺปลวณฺณา จ, อคฺคา เหสฺสนฺติ สาวิกา;
‘‘Khemā uppalavaṇṇā ca, aggā hessanti sāvikā;
อนาสวา วีตราคา, สนฺตจิตฺตา สมาหิตา;
Anāsavā vītarāgā, santacittā samāhitā;
โพธิ ตสฺส ภควโต, อสฺสโตฺถติ ปวุจฺจติฯ
Bodhi tassa bhagavato, assatthoti pavuccati.
๖๙.
69.
อุตฺตรา นนฺทมาตา จ, อคฺคา เหสฺสนฺตุปฎฺฐิกา’’ฯ
Uttarā nandamātā ca, aggā hessantupaṭṭhikā’’.
๗๐.
70.
อิทํ สุตฺวาน วจนํ, อสมสฺส มเหสิโน;
Idaṃ sutvāna vacanaṃ, asamassa mahesino;
๗๑.
71.
อุกฺกุฎฺฐิสทฺทา วตฺตนฺติ, อโปฺผเฎนฺติ 19 หสนฺติ จ;
Ukkuṭṭhisaddā vattanti, apphoṭenti 20 hasanti ca;
กตญฺชลี นมสฺสนฺติ, ทสสหสฺสี สเทวกาฯ
Katañjalī namassanti, dasasahassī sadevakā.
๗๒.
72.
‘‘ยทิมสฺส โลกนาถสฺส, วิรชฺฌิสฺสาม สาสนํ;
‘‘Yadimassa lokanāthassa, virajjhissāma sāsanaṃ;
อนาคตมฺหิ อทฺธาเน, เหสฺสาม สมฺมุขา อิมํฯ
Anāgatamhi addhāne, hessāma sammukhā imaṃ.
๗๓.
73.
‘‘ยถา มนุสฺสา นทิํ ตรนฺตา, ปฎิติตฺถํ วิรชฺฌิย;
‘‘Yathā manussā nadiṃ tarantā, paṭititthaṃ virajjhiya;
เหฎฺฐาติเตฺถ คเหตฺวาน, อุตฺตรนฺติ มหานทิํฯ
Heṭṭhātitthe gahetvāna, uttaranti mahānadiṃ.
๗๔.
74.
‘‘เอวเมว มยํ สเพฺพ, ยทิ มุญฺจามิมํ ชินํ;
‘‘Evameva mayaṃ sabbe, yadi muñcāmimaṃ jinaṃ;
อนาคตมฺหิ อทฺธาเน, เหสฺสาม สมฺมุขา อิมํ’’ฯ
Anāgatamhi addhāne, hessāma sammukhā imaṃ’’.
๗๕.
75.
ทีปงฺกโร โลกวิทู, อาหุตีนํ ปฎิคฺคโห;
Dīpaṅkaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;
มม กมฺมํ ปกิเตฺตตฺวา, ทกฺขิณํ ปาทมุทฺธริฯ
Mama kammaṃ pakittetvā, dakkhiṇaṃ pādamuddhari.
๗๖.
76.
เทวา มนุสฺสา อสุรา จ, อภิวาเทตฺวาน ปกฺกมุํฯ
Devā manussā asurā ca, abhivādetvāna pakkamuṃ.
๗๗.
77.
ทสฺสนํ เม อติกฺกเนฺต, สสเงฺฆ โลกนายเก;
Dassanaṃ me atikkante, sasaṅghe lokanāyake;
สยนา วุฎฺฐหิตฺวาน, ปลฺลงฺกํ อาภุชิํ ตทาฯ
Sayanā vuṭṭhahitvāna, pallaṅkaṃ ābhujiṃ tadā.
๗๘.
78.
สุเขน สุขิโต โหมิ, ปาโมเชฺชน ปโมทิโต;
Sukhena sukhito homi, pāmojjena pamodito;
ปีติยา จ อภิสฺสโนฺน, ปลฺลงฺกํ อาภุชิํ ตทาฯ
Pītiyā ca abhissanno, pallaṅkaṃ ābhujiṃ tadā.
๗๙.
79.
ปลฺลเงฺกน นิสีทิตฺวา, เอวํ จิเนฺตสหํ ตทา;
Pallaṅkena nisīditvā, evaṃ cintesahaṃ tadā;
๘๐.
80.
‘‘สหสฺสิยมฺหิ โลกมฺหิ, อิสโย นตฺถิ เม สมา;
‘‘Sahassiyamhi lokamhi, isayo natthi me samā;
อสโม อิทฺธิธเมฺมสุ, อลภิํ อีทิสํ สุขํฯ
Asamo iddhidhammesu, alabhiṃ īdisaṃ sukhaṃ.
๘๑.
81.
‘‘ปลฺลงฺกาภุชเน มยฺหํ, ทสสหสฺสาธิวาสิโน;
‘‘Pallaṅkābhujane mayhaṃ, dasasahassādhivāsino;
มหานาทํ ปวเตฺตสุํ, ‘ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Mahānādaṃ pavattesuṃ, ‘dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๘๒.
82.
‘‘‘ยา ปุเพฺพ โพธิสตฺตานํ, ปลฺลงฺกวรมาภุเช;
‘‘‘Yā pubbe bodhisattānaṃ, pallaṅkavaramābhuje;
นิมิตฺตานิ ปทิสฺสนฺติ, ตานิ อชฺช ปทิสฺสเรฯ
Nimittāni padissanti, tāni ajja padissare.
๘๓.
83.
‘‘‘สีตํ พฺยปคตํ โหติ, อุณฺหญฺจ อุปสมฺมติ;
‘‘‘Sītaṃ byapagataṃ hoti, uṇhañca upasammati;
ตานิ อชฺช ปทิสฺสนฺติ, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๘๔.
84.
‘‘‘ทสสหสฺสี โลกธาตู, นิสฺสทฺทา โหนฺติ นิรากุลา;
‘‘‘Dasasahassī lokadhātū, nissaddā honti nirākulā;
ตานิ อชฺช ปทิสฺสนฺติ, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๘๕.
85.
‘‘‘มหาวาตา น วายนฺติ, น สนฺทนฺติ สวนฺติโย;
‘‘‘Mahāvātā na vāyanti, na sandanti savantiyo;
ตานิ อชฺช ปทิสฺสนฺติ, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๘๖.
86.
‘‘‘ถลชา ทกชา ปุปฺผา, สเพฺพ ปุปฺผนฺติ ตาวเท;
‘‘‘Thalajā dakajā pupphā, sabbe pupphanti tāvade;
เตปชฺช ปุปฺผิตา 25 สเพฺพ, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tepajja pupphitā 26 sabbe, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๘๗.
87.
‘‘‘ลตา วา ยทิ วา รุกฺขา, ผลภารา โหนฺติ ตาวเท;
‘‘‘Latā vā yadi vā rukkhā, phalabhārā honti tāvade;
เตปชฺช ผลิตา สเพฺพ, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tepajja phalitā sabbe, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๘๘.
88.
‘‘‘อากาสฎฺฐา จ ภูมฎฺฐา, รตนา โชตนฺติ ตาวเท;
‘‘‘Ākāsaṭṭhā ca bhūmaṭṭhā, ratanā jotanti tāvade;
เตปชฺช รตนา โชตนฺติ, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tepajja ratanā jotanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๘๙.
89.
‘‘‘มานุสฺสกา จ ทิพฺพา จ, ตุริยา วชฺชนฺติ ตาวเท;
‘‘‘Mānussakā ca dibbā ca, turiyā vajjanti tāvade;
เตปชฺชุโภ อภิรวนฺติ, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tepajjubho abhiravanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๙๐.
90.
‘‘‘วิจิตฺรปุปฺผา คคนา, อภิวสฺสนฺติ ตาวเท;
‘‘‘Vicitrapupphā gaganā, abhivassanti tāvade;
เตปิ อชฺช ปวสฺสนฺติ, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tepi ajja pavassanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๙๑.
91.
‘‘‘มหาสมุโทฺท อาภุชติ, ทสสหสฺสี ปกมฺปติ;
‘‘‘Mahāsamuddo ābhujati, dasasahassī pakampati;
เตปชฺชุโภ อภิรวนฺติ, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tepajjubho abhiravanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๙๒.
92.
‘‘‘นิรเยปิ ทสสหเสฺส, อคฺคี นิพฺพนฺติ ตาวเท;
‘‘‘Nirayepi dasasahasse, aggī nibbanti tāvade;
เตปชฺช นิพฺพุตา อคฺคี, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tepajja nibbutā aggī, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๙๓.
93.
‘‘‘วิมโล โหติ สูริโย, สพฺพา ทิสฺสนฺติ ตารกา;
‘‘‘Vimalo hoti sūriyo, sabbā dissanti tārakā;
เตปิ อชฺช ปทิสฺสนฺติ, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tepi ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๙๔.
94.
ตมฺปชฺชุพฺภิชฺชเต มหิยา, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tampajjubbhijjate mahiyā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๙๕.
95.
‘‘‘ตาราคณา วิโรจนฺติ, นกฺขตฺตา คคนมณฺฑเล;
‘‘‘Tārāgaṇā virocanti, nakkhattā gaganamaṇḍale;
วิสาขา จนฺทิมา ยุตฺตา, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Visākhā candimā yuttā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๙๖.
96.
‘‘‘พิลาสยา ทรีสยา, นิกฺขมนฺติ สกาสยา;
‘‘‘Bilāsayā darīsayā, nikkhamanti sakāsayā;
เตปชฺช อาสยา ฉุทฺธา, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tepajja āsayā chuddhā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๙๗.
97.
‘‘‘น โหนฺติ อรตี สตฺตานํ, สนฺตุฎฺฐา โหนฺติ ตาวเท;
‘‘‘Na honti aratī sattānaṃ, santuṭṭhā honti tāvade;
เตปชฺช สเพฺพ สนฺตุฎฺฐา, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tepajja sabbe santuṭṭhā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๙๘.
98.
‘‘‘โรคา ตทุปสมฺมนฺติ, ชิฆจฺฉา จ วินสฺสติ;
‘‘‘Rogā tadupasammanti, jighacchā ca vinassati;
ตานิ อชฺช ปทิสฺสนฺติ, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๙๙.
99.
‘‘‘ราโค ตทา ตนุ โหติ, โทโส โมโห วินสฺสติ;
‘‘‘Rāgo tadā tanu hoti, doso moho vinassati;
เตปชฺช วิคตา สเพฺพ, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tepajja vigatā sabbe, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๑๐๐.
100.
‘‘‘ภยํ ตทา น ภวติ, อชฺชเปตํ ปทิสฺสติ;
‘‘‘Bhayaṃ tadā na bhavati, ajjapetaṃ padissati;
เตน ลิเงฺคน ชานาม, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tena liṅgena jānāma, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๑๐๑.
101.
‘‘‘รโชนุทฺธํสติ อุทฺธํ, อชฺชเปตํ ปทิสฺสติ;
‘‘‘Rajonuddhaṃsati uddhaṃ, ajjapetaṃ padissati;
เตน ลิเงฺคน ชานาม, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tena liṅgena jānāma, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๑๐๒.
102.
‘‘‘อนิฎฺฐคโนฺธ ปกฺกมติ, ทิพฺพคโนฺธ ปวายติ;
‘‘‘Aniṭṭhagandho pakkamati, dibbagandho pavāyati;
โสปชฺช วายติ คโนฺธ, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Sopajja vāyati gandho, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๑๐๓.
103.
‘‘‘สเพฺพ เทวา ปทิสฺสนฺติ, ฐปยิตฺวา อรูปิโน;
‘‘‘Sabbe devā padissanti, ṭhapayitvā arūpino;
เตปชฺช สเพฺพ ทิสฺสนฺติ, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tepajja sabbe dissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๑๐๔.
104.
‘‘‘ยาวตา นิรยา นาม, สเพฺพ ทิสฺสนฺติ ตาวเท;
‘‘‘Yāvatā nirayā nāma, sabbe dissanti tāvade;
เตปชฺช สเพฺพ ทิสฺสนฺติ, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tepajja sabbe dissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๑๐๕.
105.
อากาสภูตา เตปชฺช, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Ākāsabhūtā tepajja, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๑๐๖.
106.
‘‘‘จุตี จ อุปปตฺติ จ, ขเณ ตสฺมิํ น วิชฺชติ;
‘‘‘Cutī ca upapatti ca, khaṇe tasmiṃ na vijjati;
ตานิปชฺช ปทิสฺสนฺติ, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิฯ
Tānipajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.
๑๐๗.
107.
‘‘‘ทฬฺหํ ปคฺคณฺห วีริยํ, มา นิวตฺต อภิกฺกม;
‘‘‘Daḷhaṃ paggaṇha vīriyaṃ, mā nivatta abhikkama;
มยเมฺปตํ วิชานาม, ธุวํ พุโทฺธ ภวิสฺสสิ’’’ฯ
Mayampetaṃ vijānāma, dhuvaṃ buddho bhavissasi’’’.
๑๐๘.
108.
พุทฺธสฺส วจนํ สุตฺวา, ทสสหสฺสีนจูภยํ;
Buddhassa vacanaṃ sutvā, dasasahassīnacūbhayaṃ;
ตุฎฺฐหโฎฺฐ ปโมทิโต, เอวํ จิเนฺตสหํ ตทาฯ
Tuṭṭhahaṭṭho pamodito, evaṃ cintesahaṃ tadā.
๑๐๙.
109.
‘‘อเทฺวชฺฌวจนา พุทฺธา, อโมฆวจนา ชินา;
‘‘Advejjhavacanā buddhā, amoghavacanā jinā;
วิตถํ นตฺถิ พุทฺธานํ, ธุวํ พุโทฺธ ภวามหํฯ
Vitathaṃ natthi buddhānaṃ, dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ.
๑๑๐.
110.
‘‘ยถา ขิตฺตํ นเภ เลฑฺฑุ, ธุวํ ปตติ ภูมิยํ;
‘‘Yathā khittaṃ nabhe leḍḍu, dhuvaṃ patati bhūmiyaṃ;
ตเถว พุทฺธเสฎฺฐานํ, วจนํ ธุวสสฺสตํ;
Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ;
วิตถํ นตฺถิ พุทฺธานํ, ธุวํ พุโทฺธ ภวามหํฯ
Vitathaṃ natthi buddhānaṃ, dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ.
๑๑๑.
111.
‘‘ยถาปิ สพฺพสตฺตานํ, มรณํ ธุวสสฺสตํ;
‘‘Yathāpi sabbasattānaṃ, maraṇaṃ dhuvasassataṃ;
ตเถว พุทฺธเสฎฺฐานํ, วจนํ ธุวสสฺสตํ;
Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ;
วิตถํ นตฺถิ พุทฺธานํ, ธุวํ พุโทฺธ ภวามหํฯ
Vitathaṃ natthi buddhānaṃ, dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ.
๑๑๒.
112.
‘‘ยถา รตฺติกฺขเย ปเตฺต, สูริยุคฺคมนํ ธุวํ;
‘‘Yathā rattikkhaye patte, sūriyuggamanaṃ dhuvaṃ;
ตเถว พุทฺธเสฎฺฐานํ, วจนํ ธุวสสฺสตํ;
Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ;
วิตถํ นตฺถิ พุทฺธานํ, ธุวํ พุโทฺธ ภวามหํฯ
Vitathaṃ natthi buddhānaṃ, dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ.
๑๑๓.
113.
‘‘ยถา นิกฺขนฺตสยนสฺส, สีหสฺส นทนํ ธุวํ;
‘‘Yathā nikkhantasayanassa, sīhassa nadanaṃ dhuvaṃ;
ตเถว พุทฺธเสฎฺฐานํ, วจนํ ธุวสสฺสตํ;
Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ;
วิตถํ นตฺถิ พุทฺธานํ, ธุวํ พุโทฺธ ภวามหํฯ
Vitathaṃ natthi buddhānaṃ, dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ.
๑๑๔.
114.
‘‘ยถา อาปนฺนสตฺตานํ, ภารโมโรปนํ ธุวํ;
‘‘Yathā āpannasattānaṃ, bhāramoropanaṃ dhuvaṃ;
ตเถว พุทฺธเสฎฺฐานํ, วจนํ ธุวสสฺสตํ;
Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ;
วิตถํ นตฺถิ พุทฺธานํ, ธุวํ พุโทฺธ ภวามหํฯ
Vitathaṃ natthi buddhānaṃ, dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ.
๑๑๕.
115.
‘‘หนฺท พุทฺธกเร ธเมฺม, วิจินามิ อิโต จิโต;
‘‘Handa buddhakare dhamme, vicināmi ito cito;
อุทฺธํ อโธ ทส ทิสา, ยาวตา ธมฺมธาตุยา’’ฯ
Uddhaṃ adho dasa disā, yāvatā dhammadhātuyā’’.
๑๑๖.
116.
วิจินโนฺต ตทา ทกฺขิํ, ปฐมํ ทานปารมิํ;
Vicinanto tadā dakkhiṃ, paṭhamaṃ dānapāramiṃ;
ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ, อนุจิณฺณํ มหาปถํฯ
Pubbakehi mahesīhi, anuciṇṇaṃ mahāpathaṃ.
๑๑๗.
117.
‘‘อิมํ ตฺวํ ปฐมํ ตาว, ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย;
‘‘Imaṃ tvaṃ paṭhamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;
ทานปารมิตํ คจฺฉ, ยทิ โพธิํ ปตฺตุมิจฺฉสิฯ
Dānapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.
๑๑๘.
118.
‘‘ยถาปิ กุโมฺภ สมฺปุโณฺณ, ยสฺส กสฺสจิ อโธ กโต;
‘‘Yathāpi kumbho sampuṇṇo, yassa kassaci adho kato;
วมเต วุทกํ นิเสฺสสํ, น ตตฺถ ปริรกฺขติฯ
Vamate vudakaṃ nissesaṃ, na tattha parirakkhati.
๑๑๙.
119.
‘‘ตเถว ยาจเก ทิสฺวา, หีนมุกฺกฎฺฐมชฺฌิเม;
‘‘Tatheva yācake disvā, hīnamukkaṭṭhamajjhime;
ททาหิ ทานํ นิเสฺสสํ, กุโมฺภ วิย อโธ กโตฯ
Dadāhi dānaṃ nissesaṃ, kumbho viya adho kato.
๑๒๐.
120.
‘‘นเหเต เอตฺตกาเยว, พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร;
‘‘Nahete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;
อเญฺญปิ วิจินิสฺสามิ, เย ธมฺมา โพธิปาจนา’’ฯ
Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā’’.
๑๒๑.
121.
วิจินโนฺต ตทา ทกฺขิํ, ทุติยํ สีลปารมิํ;
Vicinanto tadā dakkhiṃ, dutiyaṃ sīlapāramiṃ;
ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ, อาเสวิตนิเสวิตํฯ
Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.
๑๒๒.
122.
‘‘อิมํ ตฺวํ ทุติยํ ตาว, ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย;
‘‘Imaṃ tvaṃ dutiyaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;
สีลปารมิตํ คจฺฉ, ยทิ โพธิํ ปตฺตุมิจฺฉสิฯ
Sīlapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.
๑๒๓.
123.
‘‘ยถาปิ จมรี วาลํ, กิสฺมิญฺจิ ปฎิลคฺคิตํ;
‘‘Yathāpi camarī vālaṃ, kismiñci paṭilaggitaṃ;
อุเปติ มรณํ ตตฺถ, น วิโกเปติ วาลธิํฯ
Upeti maraṇaṃ tattha, na vikopeti vāladhiṃ.
๑๒๔.
124.
‘‘ตเถว ตฺวํ จตูสุ ภูมีสุ, สีลานิ ปริปูรย;
‘‘Tatheva tvaṃ catūsu bhūmīsu, sīlāni paripūraya;
ปริรกฺข สพฺพทา สีลํ, จมรี วิย วาลธิํฯ
Parirakkha sabbadā sīlaṃ, camarī viya vāladhiṃ.
๑๒๕.
125.
‘‘นเหเต เอตฺตกาเยว, พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร;
‘‘Nahete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;
อเญฺญปิ วิจินิสฺสามิ, เย ธมฺมา โพธิปาจนา’’ฯ
Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā’’.
๑๒๖.
126.
วิจินโนฺต ตทา ทกฺขิํ, ตติยํ เนกฺขมฺมปารมิํ;
Vicinanto tadā dakkhiṃ, tatiyaṃ nekkhammapāramiṃ;
ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ, อาเสวิตนิเสวิตํฯ
Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.
๑๒๗.
127.
‘‘อิมํ ตฺวํ ตติยํ ตาว, ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย;
‘‘Imaṃ tvaṃ tatiyaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;
เนกฺขมฺมปารมิตํ คจฺฉ, ยทิ โพธิํ ปตฺตุมิจฺฉสิฯ
Nekkhammapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.
๑๒๘.
128.
‘‘ยถา อนฺทุฆเร ปุริโส, จิรวุโตฺถ ทุขฎฺฎิโต;
‘‘Yathā andughare puriso, ciravuttho dukhaṭṭito;
น ตตฺถ ราคํ ชเนสิ, มุตฺติํเยว คเวสติฯ
Na tattha rāgaṃ janesi, muttiṃyeva gavesati.
๑๒๙.
129.
‘‘ตเถว ตฺวํ สพฺพภเว, ปสฺส อนฺทุฆเร วิย;
‘‘Tatheva tvaṃ sabbabhave, passa andughare viya;
เนกฺขมฺมาภิมุโข โหหิ, ภวโต ปริมุตฺติยาฯ
Nekkhammābhimukho hohi, bhavato parimuttiyā.
๑๓๐.
130.
‘‘นเหเต เอตฺตกาเยว, พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร;
‘‘Nahete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;
อเญฺญปิ วิจินิสฺสามิ, เย ธมฺมา โพธิปาจนา’’ฯ
Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā’’.
๑๓๑.
131.
วิจินโนฺต ตทา ทกฺขิํ, จตุตฺถํ ปญฺญาปารมิํ;
Vicinanto tadā dakkhiṃ, catutthaṃ paññāpāramiṃ;
ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ, อาเสวิตนิเสวิตํฯ
Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.
๑๓๒.
132.
‘‘อิมํ ตฺวํ จตุตฺถํ ตาว, ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย;
‘‘Imaṃ tvaṃ catutthaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;
ปญฺญาปารมิตํ คจฺฉ, ยทิ โพธิํ ปตฺตุมิจฺฉสิฯ
Paññāpāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.
๑๓๓.
133.
‘‘ยถาปิ ภิกฺขุ ภิกฺขโนฺต, หีนมุกฺกฎฺฐมชฺฌิเม;
‘‘Yathāpi bhikkhu bhikkhanto, hīnamukkaṭṭhamajjhime;
กุลานิ น วิวเชฺชโนฺต, เอวํ ลภติ ยาปนํฯ
Kulāni na vivajjento, evaṃ labhati yāpanaṃ.
๑๓๔.
134.
‘‘ตเถว ตฺวํ สพฺพกาลํ, ปริปุจฺฉํ พุธํ ชนํ;
‘‘Tatheva tvaṃ sabbakālaṃ, paripucchaṃ budhaṃ janaṃ;
ปญฺญาปารมิตํ คนฺตฺวา, สโมฺพธิํ ปาปุณิสฺสสิฯ
Paññāpāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.
๑๓๕.
135.
‘‘นเหเต เอตฺตกาเยว, พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร;
‘‘Nahete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;
อเญฺญปิ วิจินิสฺสามิ, เย ธมฺมา โพธิปาจนา’’ฯ
Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā’’.
๑๓๖.
136.
วิจินโนฺต ตทา ทกฺขิํ, ปญฺจมํ วีริยปารมิํ;
Vicinanto tadā dakkhiṃ, pañcamaṃ vīriyapāramiṃ;
ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ, อาเสวิตนิเสวิตํฯ
Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.
๑๓๗.
137.
‘‘อิมํ ตฺวํ ปญฺจมํ ตาว, ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย;
‘‘Imaṃ tvaṃ pañcamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;
วีริยปารมิตํ คจฺฉ, ยทิ โพธิํ ปตฺตุมิจฺฉสิฯ
Vīriyapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.
๑๓๘.
138.
‘‘ยถาปิ สีโห มิคราชา, นิสชฺชฎฺฐานจงฺกเม;
‘‘Yathāpi sīho migarājā, nisajjaṭṭhānacaṅkame;
อลีนวีริโย โหติ, ปคฺคหิตมโน สทาฯ
Alīnavīriyo hoti, paggahitamano sadā.
๑๓๙.
139.
‘‘ตเถว ตฺวํ 31 สพฺพภเว, ปคฺคณฺห วีริยํ ทฬฺหํ;
‘‘Tatheva tvaṃ 32 sabbabhave, paggaṇha vīriyaṃ daḷhaṃ;
วีริยปารมิตํ คนฺตฺวา, สโมฺพธิํ ปาปุณิสฺสสิฯ
Vīriyapāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.
๑๔๐.
140.
‘‘นเหเต เอตฺตกาเยว, พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร;
‘‘Nahete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;
อเญฺญปิ วิจินิสฺสามิ, เย ธมฺมา โพธิปาจนา’’ฯ
Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā’’.
๑๔๑.
141.
วิจินโนฺต ตทา ทกฺขิํ, ฉฎฺฐมํ ขนฺติปารมิํ;
Vicinanto tadā dakkhiṃ, chaṭṭhamaṃ khantipāramiṃ;
ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ, อาเสวิตนิเสวิตํฯ
Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.
๑๔๒.
142.
‘‘อิมํ ตฺวํ ฉฎฺฐมํ ตาว, ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย;
‘‘Imaṃ tvaṃ chaṭṭhamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;
ตตฺถ อเทฺวชฺฌมานโส, สโมฺพธิํ ปาปุณิสฺสสิฯ
Tattha advejjhamānaso, sambodhiṃ pāpuṇissasi.
๑๔๓.
143.
‘‘ยถาปิ ปถวี นาม, สุจิมฺปิ อสุจิมฺปิ จ;
‘‘Yathāpi pathavī nāma, sucimpi asucimpi ca;
สพฺพํ สหติ นิเกฺขปํ, น กโรติ ปฎิฆํ ตยาฯ
Sabbaṃ sahati nikkhepaṃ, na karoti paṭighaṃ tayā.
๑๔๔.
144.
‘‘ตเถว ตฺวมฺปิ สเพฺพสํ, สมฺมานาวมานกฺขโม;
‘‘Tatheva tvampi sabbesaṃ, sammānāvamānakkhamo;
ขนฺติปารมิตํ คนฺตฺวา, สโมฺพธิํ ปาปุณิสฺสสิฯ
Khantipāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.
๑๔๕.
145.
‘‘นเหเต เอตฺตกาเยว, พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร;
‘‘Nahete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;
อเญฺญปิ วิจินิสฺสามิ, เย ธมฺมา โพธิปาจนา’’ฯ
Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā’’.
๑๔๖.
146.
วิจินโนฺต ตทา ทกฺขิํ, สตฺตมํ สจฺจปารมิํ;
Vicinanto tadā dakkhiṃ, sattamaṃ saccapāramiṃ;
ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ, อาเสวิตนิเสวิตํฯ
Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.
๑๔๗.
147.
‘‘อิมํ ตฺวํ สตฺตมํ ตาว, ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย;
‘‘Imaṃ tvaṃ sattamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;
ตตฺถ อเทฺวชฺฌวจโน, สโมฺพธิํ ปาปุณิสฺสสิฯ
Tattha advejjhavacano, sambodhiṃ pāpuṇissasi.
๑๔๘.
148.
‘‘ยถาปิ โอสธี นาม, ตุลาภูตา สเทวเก;
‘‘Yathāpi osadhī nāma, tulābhūtā sadevake;
สมเย อุตุวเสฺส วา, น โวกฺกมติ วีถิโตฯ
Samaye utuvasse vā, na vokkamati vīthito.
๑๔๙.
149.
‘‘ตเถว ตฺวมฺปิ สเจฺจสุ, มา โวกฺกม หิ วีถิโต;
‘‘Tatheva tvampi saccesu, mā vokkama hi vīthito;
สจฺจปารมิตํ คนฺตฺวา, สโมฺพธิํ ปาปุณิสฺสสิฯ
Saccapāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.
๑๕๐.
150.
‘‘นเหเต เอตฺตกาเยว, พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร;
‘‘Nahete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;
อเญฺญปิ วิจินิสฺสามิ, เย ธมฺมา โพธิปาจนา’’ฯ
Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā’’.
๑๕๑.
151.
วิจินโนฺต ตทา ทกฺขิํ, อฎฺฐมํ อธิฎฺฐานปารมิํ;
Vicinanto tadā dakkhiṃ, aṭṭhamaṃ adhiṭṭhānapāramiṃ;
ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ, อาเสวิตนิเสวิตํฯ
Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.
๑๕๒.
152.
‘‘อิมํ ตฺวํ อฎฺฐมํ ตาว, ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย;
‘‘Imaṃ tvaṃ aṭṭhamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;
ตตฺถ ตฺวํ อจโล หุตฺวา, สโมฺพธิํ ปาปุณิสฺสสิฯ
Tattha tvaṃ acalo hutvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.
๑๕๓.
153.
‘‘ยถาปิ ปพฺพโต เสโล, อจโล สุปฺปติฎฺฐิโต;
‘‘Yathāpi pabbato selo, acalo suppatiṭṭhito;
น กมฺปติ ภุสวาเตหิ, สกฎฺฐาเนว ติฎฺฐติฯ
Na kampati bhusavātehi, sakaṭṭhāneva tiṭṭhati.
๑๕๔.
154.
‘‘ตเถว ตฺวมฺปิ อธิฎฺฐาเน, สพฺพทา อจโล ภว;
‘‘Tatheva tvampi adhiṭṭhāne, sabbadā acalo bhava;
อธิฎฺฐานปารมิตํ คนฺตฺวา, สโมฺพธิํ ปาปุณิสฺสสิฯ
Adhiṭṭhānapāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.
๑๕๕.
155.
‘‘นเหเต เอตฺตกาเยว, พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร;
‘‘Nahete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;
อเญฺญปิ วิจินิสฺสามิ, เย ธมฺมา โพธิปาจนา’’ฯ
Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā’’.
๑๕๖.
156.
วิจินโนฺต ตทา ทกฺขิํ, นวมํ เมตฺตาปารมิํ;
Vicinanto tadā dakkhiṃ, navamaṃ mettāpāramiṃ;
ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ, อาเสวิตนิเสวิตํฯ
Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.
๑๕๗.
157.
‘‘อิมํ ตฺวํ นวมํ ตาว, ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย;
‘‘Imaṃ tvaṃ navamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;
เมตฺตาย อสโม โหหิ, ยทิ โพธิํ ปตฺตุมิจฺฉสิฯ
Mettāya asamo hohi, yadi bodhiṃ pattumicchasi.
๑๕๘.
158.
‘‘ยถาปิ อุทกํ นาม, กลฺยาเณ ปาปเก ชเน;
‘‘Yathāpi udakaṃ nāma, kalyāṇe pāpake jane;
สมํ ผรติ สีเตน, ปวาเหติ รโชมลํฯ
Samaṃ pharati sītena, pavāheti rajomalaṃ.
๑๕๙.
159.
‘‘ตเถว ตฺวํ หิตาหิเต, สมํ เมตฺตาย ภาวย;
‘‘Tatheva tvaṃ hitāhite, samaṃ mettāya bhāvaya;
เมตฺตาปารมิตํ คนฺตฺวา, สโมฺพธิํ ปาปุณิสฺสสิฯ
Mettāpāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.
๑๖๐.
160.
‘‘นเหเต เอตฺตกาเยว, พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร;
‘‘Nahete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;
อเญฺญปิ วิจินิสฺสามิ, เย ธมฺมา โพธิปาจนา’’ฯ
Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā’’.
๑๖๑.
161.
วิจินโนฺต ตทา ทกฺขิํ, ทสมํ อุเปกฺขาปารมิํ;
Vicinanto tadā dakkhiṃ, dasamaṃ upekkhāpāramiṃ;
ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ, อาเสวิตนิเสวิตํฯ
Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.
๑๖๒.
162.
‘‘อิมํ ตฺวํ ทสมํ ตาว, ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย;
‘‘Imaṃ tvaṃ dasamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;
ตุลาภูโต ทโฬฺห หุตฺวา, สโมฺพธิํ ปาปุณิสฺสสิฯ
Tulābhūto daḷho hutvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.
๑๖๓.
163.
‘‘ยถาปิ ปถวี นาม, นิกฺขิตฺตํ อสุจิํ สุจิํ;
‘‘Yathāpi pathavī nāma, nikkhittaṃ asuciṃ suciṃ;
อุเปกฺขติ อุโภเปเต, โกปานุนยวชฺชิตาฯ
Upekkhati ubhopete, kopānunayavajjitā.
๑๖๔.
164.
‘‘ตเถว ตฺวํ สุขทุเกฺข, ตุลาภูโต สทา ภว;
‘‘Tatheva tvaṃ sukhadukkhe, tulābhūto sadā bhava;
อุเปกฺขาปารมิตํ คนฺตฺวา, สโมฺพธิํ ปาปุณิสฺสสิฯ
Upekkhāpāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.
๑๖๕.
165.
‘‘เอตฺตกาเยว เต โลเก, เย ธมฺมา โพธิปาจนา;
‘‘Ettakāyeva te loke, ye dhammā bodhipācanā;
ตตุทฺธํ นตฺถิ อญฺญตฺร, ทฬฺหํ ตตฺถ ปติฎฺฐห’’ฯ
Tatuddhaṃ natthi aññatra, daḷhaṃ tattha patiṭṭhaha’’.
๑๖๖.
166.
อิเม ธเมฺม สมฺมสโต, สภาวสรสลกฺขเณ;
Ime dhamme sammasato, sabhāvasarasalakkhaṇe;
ธมฺมเตเชน วสุธา, ทสสหสฺสี ปกมฺปถฯ
Dhammatejena vasudhā, dasasahassī pakampatha.
๑๖๗.
167.
จลตี รวตี ปถวี, อุจฺฉุยนฺตํว ปีฬิตํ;
Calatī ravatī pathavī, ucchuyantaṃva pīḷitaṃ;
เตลยเนฺต ยถา จกฺกํ, เอวํ กมฺปติ เมทนีฯ
Telayante yathā cakkaṃ, evaṃ kampati medanī.
๑๖๘.
168.
ยาวตา ปริสา อาสิ, พุทฺธสฺส ปริเวสเน;
Yāvatā parisā āsi, buddhassa parivesane;
ปเวธมานา สา ตตฺถ, มุจฺฉิตา เสติ ภูมิยํฯ
Pavedhamānā sā tattha, mucchitā seti bhūmiyaṃ.
๑๖๙.
169.
ฆฎาเนกสหสฺสานิ, กุมฺภีนญฺจ สตา พหู;
Ghaṭānekasahassāni, kumbhīnañca satā bahū;
สญฺจุณฺณมถิตา ตตฺถ, อญฺญมญฺญํ ปฆฎฺฎิตาฯ
Sañcuṇṇamathitā tattha, aññamaññaṃ paghaṭṭitā.
๑๗๐.
170.
อุพฺพิคฺคา ตสิตา ภีตา, ภนฺตา พฺยาถิตมานสา;
Ubbiggā tasitā bhītā, bhantā byāthitamānasā;
มหาชนา สมาคมฺม, ทีปงฺกรมุปาคมุํฯ
Mahājanā samāgamma, dīpaṅkaramupāgamuṃ.
๑๗๑.
171.
‘‘กิํ ภวิสฺสติ โลกสฺส, กลฺยาณมถ ปาปกํ;
‘‘Kiṃ bhavissati lokassa, kalyāṇamatha pāpakaṃ;
สโพฺพ อุปทฺทุโต โลโก, ตํ วิโนเทหิ จกฺขุม’’ฯ
Sabbo upadduto loko, taṃ vinodehi cakkhuma’’.
๑๗๒.
172.
เตสํ ตทา สญฺญเปสิ, ทีปงฺกโร มหามุนิ;
Tesaṃ tadā saññapesi, dīpaṅkaro mahāmuni;
‘‘วิสฎฺฐา โหถ มา เภถ 33, อิมสฺมิํ ปถวิกมฺปเนฯ
‘‘Visaṭṭhā hotha mā bhetha 34, imasmiṃ pathavikampane.
๑๗๓.
173.
‘‘ยมหํ อชฺช พฺยากาสิํ, พุโทฺธ โลเก ภวิสฺสติ;
‘‘Yamahaṃ ajja byākāsiṃ, buddho loke bhavissati;
เอโส สมฺมสติ ธมฺมํ, ปุพฺพกํ ชินเสวิตํฯ
Eso sammasati dhammaṃ, pubbakaṃ jinasevitaṃ.
๑๗๔.
174.
‘‘ตสฺส สมฺมสโต ธมฺมํ, พุทฺธภูมิํ อเสสโต;
‘‘Tassa sammasato dhammaṃ, buddhabhūmiṃ asesato;
เตนายํ กมฺปิตา ปถวี, ทสสหสฺสี สเทวเก’’ฯ
Tenāyaṃ kampitā pathavī, dasasahassī sadevake’’.
๑๗๕.
175.
พุทฺธสฺส วจนํ สุตฺวา, มโน นิพฺพายิ ตาวเท;
Buddhassa vacanaṃ sutvā, mano nibbāyi tāvade;
สเพฺพ มํ อุปสงฺกมฺม, ปุนาปิ อภิวนฺทิสุํฯ
Sabbe maṃ upasaṅkamma, punāpi abhivandisuṃ.
๑๗๖.
176.
สมาทิยิตฺวา พุทฺธคุณํ, ทฬฺหํ กตฺวาน มานสํ;
Samādiyitvā buddhaguṇaṃ, daḷhaṃ katvāna mānasaṃ;
ทีปงฺกรํ นมสฺสิตฺวา, อาสนา วุฎฺฐหิํ ตทาฯ
Dīpaṅkaraṃ namassitvā, āsanā vuṭṭhahiṃ tadā.
๑๗๗.
177.
ทิพฺพํ มานุสกํ ปุปฺผํ, เทวา มานุสกา อุโภ;
Dibbaṃ mānusakaṃ pupphaṃ, devā mānusakā ubho;
สโมกิรนฺติ ปุเปฺผหิ, วุฎฺฐหนฺตสฺส อาสนาฯ
Samokiranti pupphehi, vuṭṭhahantassa āsanā.
๑๗๘.
178.
เวทยนฺติ จ เต โสตฺถิํ, เทวา มานุสกา อุโภ;
Vedayanti ca te sotthiṃ, devā mānusakā ubho;
‘‘มหนฺตํ ปตฺถิตํ ตุยฺหํ, ตํ ลภสฺสุ ยถิจฺฉิตํฯ
‘‘Mahantaṃ patthitaṃ tuyhaṃ, taṃ labhassu yathicchitaṃ.
๑๗๙.
179.
‘‘สพฺพีติโย วิวชฺชนฺตุ, โสโก โรโค วินสฺสตุ;
‘‘Sabbītiyo vivajjantu, soko rogo vinassatu;
มา เต ภวนฺตฺวนฺตรายา 35, ผุส ขิปฺปํ โพธิมุตฺตมํฯ
Mā te bhavantvantarāyā 36, phusa khippaṃ bodhimuttamaṃ.
๑๘๐.
180.
‘‘ยถาปิ สมเย ปเตฺต, ปุปฺผนฺติ ปุปฺผิโน ทุมา;
‘‘Yathāpi samaye patte, pupphanti pupphino dumā;
ตเถว ตฺวํ มหาวีร, พุทฺธญาเณน ปุปฺผสิฯ
Tatheva tvaṃ mahāvīra, buddhañāṇena pupphasi.
๑๘๑.
181.
‘‘ยถา เย เกจิ สมฺพุทฺธา, ปูรยุํ ทส ปารมี;
‘‘Yathā ye keci sambuddhā, pūrayuṃ dasa pāramī;
ตเถว ตฺวํ มหาวีร, ปูรย ทส ปารมีฯ
Tatheva tvaṃ mahāvīra, pūraya dasa pāramī.
๑๘๒.
182.
‘‘ยถา เย เกจิ สมฺพุทฺธา, โพธิมณฺฑมฺหิ พุชฺฌเร;
‘‘Yathā ye keci sambuddhā, bodhimaṇḍamhi bujjhare;
ตเถว ตฺวํ มหาวีร, พุชฺฌสฺสุ ชินโพธิยํฯ
Tatheva tvaṃ mahāvīra, bujjhassu jinabodhiyaṃ.
๑๘๓.
183.
‘‘ยถา เย เกจิ สมฺพุทฺธา, ธมฺมจกฺกํ ปวตฺตยุํ;
‘‘Yathā ye keci sambuddhā, dhammacakkaṃ pavattayuṃ;
ตเถว ตฺวํ มหาวีร, ธมฺมจกฺกํ ปวตฺตยฯ
Tatheva tvaṃ mahāvīra, dhammacakkaṃ pavattaya.
๑๘๔.
184.
‘‘ปุณฺณมาเย ยถา จโนฺท, ปริสุโทฺธ วิโรจติ;
‘‘Puṇṇamāye yathā cando, parisuddho virocati;
ตเถว ตฺวํ ปุณฺณมโน, วิโรจ ทสสหสฺสิยํฯ
Tatheva tvaṃ puṇṇamano, viroca dasasahassiyaṃ.
๑๘๕.
185.
‘‘ราหุมุโตฺต ยถา สูริโย, ตาเปน อติโรจติ;
‘‘Rāhumutto yathā sūriyo, tāpena atirocati;
ตเถว โลกา มุญฺจิตฺวา, วิโรจ สิริยา ตุวํฯ
Tatheva lokā muñcitvā, viroca siriyā tuvaṃ.
๑๘๖.
186.
‘‘ยถา ยา กาจิ นทิโย, โอสรนฺติ มโหทธิํ;
‘‘Yathā yā kāci nadiyo, osaranti mahodadhiṃ;
เอวํ สเทวกา โลกา, โอสรนฺตุ ตวนฺติเก’’ฯ
Evaṃ sadevakā lokā, osarantu tavantike’’.
๑๘๗.
187.
เตหิ ถุตปฺปสโตฺถ โส, ทส ธเมฺม สมาทิย;
Tehi thutappasattho so, dasa dhamme samādiya;
เต ธเมฺม ปริปูเรโนฺต, ปวนํ ปาวิสี ตทาติฯ
Te dhamme paripūrento, pavanaṃ pāvisī tadāti.
สุเมธปตฺถนากถา นิฎฺฐิตาฯ
Sumedhapatthanākathā niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / พุทฺธวํส-อฎฺฐกถา • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā / ๒. สุเมธปตฺถนากถาวณฺณนา • 2. Sumedhapatthanākathāvaṇṇanā
