Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಬುದ್ಧವಂಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā

    ೨. ಸುಮೇಧಪತ್ಥನಾಕಥಾವಣ್ಣನಾ

    2. Sumedhapatthanākathāvaṇṇanā

    ಇದಾನಿ –

    Idāni –

    ೧-೨.

    1-2.

    ‘‘ಕಪ್ಪೇ ಚ ಸತಸಹಸ್ಸೇ, ಚತುರೋ ಚ ಅಸಙ್ಖಿಯೇ।

    ‘‘Kappe ca satasahasse, caturo ca asaṅkhiye;

    ಅಮರಂ ನಾಮ ನಗರಂ, ದಸ್ಸನೇಯ್ಯಂ ಮನೋರಮ’’ನ್ತಿ॥ –

    Amaraṃ nāma nagaraṃ, dassaneyyaṃ manorama’’nti. –

    ಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾಯ ಬುದ್ಧವಂಸವಣ್ಣನಾಯ ಓಕಾಸೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ। ಸಾ ಪನೇಸಾ ಬುದ್ಧವಂಸವಣ್ಣನಾ ಯಸ್ಮಾ ಸುತ್ತನಿಕ್ಖೇಪಂ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸುತ್ತನಿಕ್ಖೇಪವಿಚಾರಣಾ ತಾವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಚತ್ತಾರೋ ಹಿ ಸುತ್ತನಿಕ್ಖೇಪಾ ಅತ್ತಜ್ಝಾಸಯೋ ಪರಜ್ಝಾಸಯೋ ಪುಚ್ಛಾವಸಿಕೋ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಕೋತಿ। ತತ್ಥ ಯಾನಿ ಸುತ್ತಾನಿ ಭಗವಾ ಪರೇಹಿ ಅನಜ್ಝಿಟ್ಠೋ ಕೇವಲಂ ಅತ್ತನೋ ಅಜ್ಝಾಸಯೇನ ಕಥೇಸಿ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಆಕಙ್ಖೇಯ್ಯಸುತ್ತಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೬೪ ಆದಯೋ) ವತ್ಥಸುತ್ತನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೭೦ ಆದಯೋ) ಏವಮಾದೀನಿ, ತೇಸಂ ಅತ್ತಜ್ಝಾಸಯೋ ನಿಕ್ಖೇಪೋ।

    Ādinayappavattāya buddhavaṃsavaṇṇanāya okāso anuppatto. Sā panesā buddhavaṃsavaṇṇanā yasmā suttanikkhepaṃ vicāretvā vuccamānā pākaṭā hoti, tasmā suttanikkhepavicāraṇā tāva veditabbā. Cattāro hi suttanikkhepā attajjhāsayo parajjhāsayo pucchāvasiko aṭṭhuppattikoti. Tattha yāni suttāni bhagavā parehi anajjhiṭṭho kevalaṃ attano ajjhāsayena kathesi. Seyyathidaṃ – ākaṅkheyyasuttaṃ (ma. ni. 1.64 ādayo) vatthasuttanti (ma. ni. 1.70 ādayo) evamādīni, tesaṃ attajjhāsayo nikkhepo.

    ಯಾನಿ ವಾ ಪನ ‘‘ಪರಿಪಕ್ಕಾ ಖೋ ರಾಹುಲಸ್ಸ ವಿಮುತ್ತಿಪರಿಪಾಚನೀಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಯಂನೂನಾಹಂ ರಾಹುಲಂ ಉತ್ತರಿಂ ಆಸವಾನಂ ಖಯೇ ವಿನೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೧೨೧) ಏವಂ ಪರೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಖನ್ತಿಂ ಮನಂ ಬುಜ್ಝನಕಭಾವಞ್ಚ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಪರಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ಕಥಿತಾನಿ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ರಾಹುಲೋವಾದಸುತ್ತಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಸುತ್ತನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೦೮೧; ಮಹಾವ॰ ೧೩ ಆದಯೋ; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೨.೩೦) ಏವಮಾದೀನಿ, ತೇಸಂ ಪರಜ್ಝಾಸಯೋ ನಿಕ್ಖೇಪೋ।

    Yāni vā pana ‘‘paripakkā kho rāhulassa vimuttiparipācanīyā dhammā, yaṃnūnāhaṃ rāhulaṃ uttariṃ āsavānaṃ khaye vineyya’’nti (saṃ. ni. 4.121) evaṃ paresaṃ ajjhāsayaṃ khantiṃ manaṃ bujjhanakabhāvañca oloketvā parajjhāsayavasena kathitāni. Seyyathidaṃ – rāhulovādasuttaṃdhammacakkappavattanasuttanti (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 13 ādayo; paṭi. ma. 2.30) evamādīni, tesaṃ parajjhāsayo nikkhepo.

    ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತೇ ತೇ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ। ಏವಂ ಪುಟ್ಠೇನ ಪನ ಭಗವತಾ ಯಾನಿ ಕಥಿತಾನಿ ದೇವತಾಸಂಯುತ್ತ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧ ಆದಯೋ) ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸಂಯುತ್ತಾದೀನಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೮೨ ಆದಯೋ) ತೇಸಂ ಪುಚ್ಛಾವಸಿಕೋ ನಿಕ್ಖೇಪೋ।

    Bhagavantaṃ upasaṅkamitvā te te devamanussā pañhaṃ pucchanti. Evaṃ puṭṭhena pana bhagavatā yāni kathitāni devatāsaṃyutta (saṃ. ni. 1.1 ādayo) bojjhaṅgasaṃyuttādīni (saṃ. ni. 5.182 ādayo) tesaṃ pucchāvasiko nikkhepo.

    ಯಾನಿ ವಾ ಪನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಾರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ದೇಸಿತಾನಿ ಧಮ್ಮದಾಯಾದ- (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೯ ಆದಯೋ) ಪುತ್ತಮಂಸೂಪಮಾದೀನಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೬೩), ತೇಸಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಕೋ ನಿಕ್ಖೇಪೋ। ಏವಮೇತೇಸು ಚತೂಸು ಸುತ್ತನಿಕ್ಖೇಪೇಸು ಇಮಸ್ಸ ಬುದ್ಧವಂಸಸ್ಸ ಪುಚ್ಛಾವಸಿಕೋ ನಿಕ್ಖೇಪೋ। ಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ಹಿ ಭಗವತಾ ಅಯಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋ। ಕಸ್ಸ ಪುಚ್ಛಾವಸೇನ? ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಸ್ಮಿಂ ನಿದಾನಸ್ಮಿಂ ಏವ –

    Yāni vā pana uppannaṃ kāraṇaṃ paṭicca desitāni dhammadāyāda- (ma. ni. 1.29 ādayo) puttamaṃsūpamādīni (saṃ. ni. 2.63), tesaṃ aṭṭhuppattiko nikkhepo. Evametesu catūsu suttanikkhepesu imassa buddhavaṃsassa pucchāvasiko nikkhepo. Pucchāvasena hi bhagavatā ayaṃ nikkhitto. Kassa pucchāvasena? Āyasmato sāriputtattherassa. Vuttañhetaṃ asmiṃ nidānasmiṃ eva –

    ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಮಹಾಪಞ್ಞೋ, ಸಮಾಧಿಜ್ಝಾನಕೋವಿದೋ।

    ‘‘Sāriputto mahāpañño, samādhijjhānakovido;

    ಪಞ್ಞಾಯ ಪಾರಮಿಪ್ಪತ್ತೋ, ಪುಚ್ಛತಿ ಲೋಕನಾಯಕಂ।

    Paññāya pāramippatto, pucchati lokanāyakaṃ;

    ಕೀದಿಸೋ ತೇ ಮಹಾವೀರ, ಅಭಿನೀಹಾರೋ ನರುತ್ತಮಾ’’ತಿ॥ (ಬು॰ ವಂ॰ ೧.೭೪-೭೫) –

    Kīdiso te mahāvīra, abhinīhāro naruttamā’’ti. (bu. vaṃ. 1.74-75) –

    ಆದಿ। ತೇನೇಸಾ ಬುದ್ಧವಂಸದೇಸನಾ ಪುಚ್ಛಾವಸಿಕಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Ādi. Tenesā buddhavaṃsadesanā pucchāvasikāti veditabbā.

    ತತ್ಥ ಕಪ್ಪೇ ಚ ಸತಸಹಸ್ಸೇತಿ ಏತ್ಥ ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದೋ ಪನಾಯಂ ಅಭಿಸದ್ದಹನವೋಹಾರಕಾಲಪಞ್ಞತ್ತಿಛೇದನವಿಕಪ್ಪನಲೇಸಸಮನ್ತಭಾವಆಯುಕಪ್ಪಮಹಾಕಪ್ಪಾದೀಸು ದಿಸ್ಸತಿ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಓಕಪ್ಪನೀಯಮೇತಂ ಭೋತೋ ಗೋತಮಸ್ಸ। ಯಥಾ ತಂ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೮೭) ಅಭಿಸದ್ದಹನೇ ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚಹಿ ಸಮಣಕಪ್ಪೇಹಿ ಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ ಏವಮಾದೀಸು (ಚೂಳವ॰ ೨೫೦) ವೋಹಾರೇ। ‘‘ಯೇನ ಸುದಂ ನಿಚ್ಚಕಪ್ಪಂ ವಿಹರಾಮೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೮೭) ಕಾಲೇ। ‘‘ಇಚ್ಚಾಯಸ್ಮಾ ಕಪ್ಪೋ’’ತಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ೧೦೯೮; ಚೂಳನಿ॰ ಕಪ್ಪಮಾಣವಪುಚ್ಛಾ ೧೧೭; ಕಪ್ಪಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೬೧) ಚ, ‘‘ನಿಗ್ರೋಧಕಪ್ಪೋ ಇತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ, ತಯಾ ಕತಂ ಭಗವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸಾ’’ತಿ ಚ ಏವಮಾದೀಸು (ಸು॰ ನಿ॰ ೩೪೬) ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ। ‘‘ಅಲಙ್ಕತೋ ಕಪ್ಪಿತಕೇಸಮಸ್ಸೂ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಸು (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೧೩೬೮) ಛೇದನೇ। ‘‘ಕಪ್ಪತಿ ದ್ವಙ್ಗುಲಕಪ್ಪೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಚೂಳವ॰ ೪೪೬) ವಿಕಪ್ಪೇ। ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಪ್ಪೋ ನಿಪಜ್ಜಿತು’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೮೦) ಲೇಸೇ। ‘‘ಕೇವಲಕಪ್ಪಂ ಜೇತವನಂ ಓಭಾಸೇತ್ವಾ’’ತಿಆದೀಸು ಸಮನ್ತಭಾವೇ। ‘‘ತಿಟ್ಠತು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಕಪ್ಪಂ, ತಿಟ್ಠತು ಸುಗತೋ ಕಪ್ಪ’’ನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೭೮; ಉದಾ॰ ೫೧) ಏತ್ಥ ಆಯುಕಪ್ಪೇ। ‘‘ಕೀವ ದೀಘೋ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಕಪ್ಪೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೨೮-೧೨೯) ಏತ್ಥ ಮಹಾಕಪ್ಪೇ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ‘‘ಸತ್ಥುಕಪ್ಪೇನ ವತ ಕಿರ, ಭೋ, ಮಯಂ ಸಾವಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತಯಮಾನಾ ನ ಜಾನಿಮ್ಹಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೬೦) ಏತ್ಥ ಪಟಿಭಾಗೇ। ‘‘ಕಪ್ಪೋ ನಟ್ಠೋ ಹೋತಿ। ಕಪ್ಪಕತೋಕಾಸೋ ಜಿಣ್ಣೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ೩೭೧) ಏತ್ಥ ವಿನಯಕಪ್ಪೇ। ಇಧ ಪನ ಮಹಾಕಪ್ಪೇ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತಸ್ಮಾ ಕಪ್ಪೇ ಚ ಸತಸಹಸ್ಸೇತಿ ಮಹಾಕಪ್ಪಾನಂ ಸತಸಹಸ್ಸಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೯; ೩.೨೭೫; ಸಂ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧.೧; ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩.೧೨೮; ಖು॰ ಪಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫.ಮಙ್ಗಲಸುತ್ತ, ಏವಮಿಚ್ಚಾದಿಪಾಠವಣ್ಣನಾ; ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.ಮಙ್ಗಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ; ಚರಿಯಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ನಿದಾನಕಥಾ.೧; ಚೂಳನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ)। ಚತುರೋ ಚ ಅಸಙ್ಖಿಯೇತಿ ‘‘ಚತುನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ’’ತಿ ವಚನಸೇಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ಮತ್ಥಕೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಮರಂ ನಾಮ ನಗರನ್ತಿ ‘‘ಅಮರ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಅಮರವತೀ’’ತಿ ಚ ಲದ್ಧನಾಮಂ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ। ಕೇಚಿ ಪನೇತ್ಥ ಅಞ್ಞೇನಾಪಿ ಪಕಾರೇನ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ, ಕಿಂ ತೇಹಿ, ನಾಮಮತ್ತಂ ಪನೇತಂ ತಸ್ಸ ನಗರಸ್ಸ। ದಸ್ಸನೇಯ್ಯನ್ತಿ ಸುವಿಭತ್ತವಿಚಿತ್ರ-ಚಚ್ಚರದ್ವಾರ-ಚತುಕ್ಕಸಿಙ್ಘಾಟಿಕ-ಪಾಕಾರ-ಪರಿಕ್ಖೇಪಪಾಸಾದ- ಹಮ್ಮಿಯ-ಭವನ-ಸಮಲಙ್ಕತತ್ತಾ ದಸ್ಸನೀಯಂ। ಮನೋರಮನ್ತಿ ಸಮಸುಚಿಪರಮರಮಣೀಯಭೂಮಿಭಾಗತ್ತಾ ಛಾಯೂದಕಸಮ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಸುಲಭಾಹಾರತ್ತಾ ಸಬ್ಬೋಪಕರಣಯುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಸಮಿದ್ಧತ್ತಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾದೀನಂ ಮನೋ ರಮಯತೀತಿ ಮನೋರಮಂ।

    Tattha kappe ca satasahasseti ettha kappa-saddo panāyaṃ abhisaddahanavohārakālapaññattichedanavikappanalesasamantabhāvaāyukappamahākappādīsu dissati. Tathā hi ‘‘okappanīyametaṃ bhoto gotamassa. Yathā taṃ arahato sammāsambuddhassā’’tiādīsu (ma. ni. 1.387) abhisaddahane dissati. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pañcahi samaṇakappehi phalaṃ paribhuñjitu’’nti evamādīsu (cūḷava. 250) vohāre. ‘‘Yena sudaṃ niccakappaṃ viharāmī’’tiādīsu (ma. ni. 1.387) kāle. ‘‘Iccāyasmā kappo’’ti (su. ni. 1098; cūḷani. kappamāṇavapucchā 117; kappamāṇavapucchāniddesa 61) ca, ‘‘nigrodhakappo iti tassa nāmaṃ, tayā kataṃ bhagavā brāhmaṇassā’’ti ca evamādīsu (su. ni. 346) paññattiyaṃ. ‘‘Alaṅkato kappitakesamassū’’ti evamādīsu (jā. 2.22.1368) chedane. ‘‘Kappati dvaṅgulakappo’’tiādīsu (cūḷava. 446) vikappe. ‘‘Atthi kappo nipajjitu’’ntiādīsu (a. ni. 8.80) lese. ‘‘Kevalakappaṃ jetavanaṃ obhāsetvā’’tiādīsu samantabhāve. ‘‘Tiṭṭhatu, bhante, bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappa’’nti (dī. ni. 2.178; udā. 51) ettha āyukappe. ‘‘Kīva dīgho nu kho, bhante, kappo’’ti (saṃ. ni. 2.128-129) ettha mahākappe. Ādisaddena ‘‘satthukappena vata kira, bho, mayaṃ sāvakena saddhiṃ mantayamānā na jānimhā’’ti (ma. ni. 1.260) ettha paṭibhāge. ‘‘Kappo naṭṭho hoti. Kappakatokāso jiṇṇo hotī’’ti (pāci. 371) ettha vinayakappe. Idha pana mahākappe daṭṭhabbo. Tasmā kappe ca satasahasseti mahākappānaṃ satasahassānanti attho (dī. ni. aṭṭha. 1.29; 3.275; saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.1; a. ni. aṭṭha. 2.3.128; khu. pā. aṭṭha. 5.maṅgalasutta, evamiccādipāṭhavaṇṇanā; su. ni. aṭṭha. 2.maṅgalasuttavaṇṇanā; cariyā. aṭṭha. nidānakathā.1; cūḷani. aṭṭha. khaggavisāṇasuttaniddesavaṇṇanā). Caturo ca asaṅkhiyeti ‘‘catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake’’ti vacanaseso daṭṭhabbo. Kappasatasahassādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthaketi attho. Amaraṃ nāma nagaranti ‘‘amara’’nti ca ‘‘amaravatī’’ti ca laddhanāmaṃ nagaraṃ ahosi. Keci panettha aññenāpi pakārena vaṇṇayanti, kiṃ tehi, nāmamattaṃ panetaṃ tassa nagarassa. Dassaneyyanti suvibhattavicitra-caccaradvāra-catukkasiṅghāṭika-pākāra-parikkhepapāsāda- hammiya-bhavana-samalaṅkatattā dassanīyaṃ. Manoramanti samasuciparamaramaṇīyabhūmibhāgattā chāyūdakasampannattā sulabhāhārattā sabbopakaraṇayuttattā ca samiddhattā devamanussādīnaṃ mano ramayatīti manoramaṃ.

    ದಸಹಿ ಸದ್ದೇಹಿ ಅವಿವಿತ್ತನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಸದ್ದೇನ ಅಸ್ಸಸದ್ದೇನ ರಥಸದ್ದೇನ ಭೇರಿಸದ್ದೇನ ಸಙ್ಖಸದ್ದೇನ ಮುದಿಙ್ಗಸದ್ದೇನ ವೀಣಾಸದ್ದೇನ ಗೀತಸದ್ದೇನ ಸಮ್ಮತಾಳಸದ್ದೇನ ‘‘ಭುಞ್ಜಥ ಪಿವಥ ಖಾದಥಾ’’ತಿ ದಸಮೇನ ಸದ್ದೇನಾತಿ; ಇಮೇಹಿ ದಸಹಿ ಸದ್ದೇಹಿ ಅವಿವಿತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ, ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಅನುಪಮುಸ್ಸವಸಮಜ್ಜನಾಟಕಾ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನ್ನಪಾನಸಮಾಯುತನ್ತಿ ಅನ್ನೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧೇನಾಹಾರೇನ ಚ ಪಾನೇನ ಚ ಸುಟ್ಠು ಆಯುತಂ ಅನ್ನಪಾನಸಮಾಯುತಂ, ಇಮಿನಾ ಸುಭಿಕ್ಖತಾ ದಸ್ಸಿತಾ, ಬಹುಅನ್ನಪಾನಸಮಾಯುತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Dasahi saddehi avivittanti hatthisaddena assasaddena rathasaddena bherisaddena saṅkhasaddena mudiṅgasaddena vīṇāsaddena gītasaddena sammatāḷasaddena ‘‘bhuñjatha pivatha khādathā’’ti dasamena saddenāti; imehi dasahi saddehi avivittaṃ ahosi, sabbakālaṃ anupamussavasamajjanāṭakā kīḷantīti attho. Annapānasamāyutanti annena catubbidhenāhārena ca pānena ca suṭṭhu āyutaṃ annapānasamāyutaṃ, iminā subhikkhatā dassitā, bahuannapānasamāyutanti attho.

    ಇದಾನಿ ತೇ ದಸ ಸದ್ದೇ ವತ್ಥುತೋ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ –

    Idāni te dasa sadde vatthuto dassanatthaṃ –

    ‘‘ಹತ್ಥಿಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸಸದ್ದಂ, ಭೇರಿಸಙ್ಖರಥಾನಿ ಚ।

    ‘‘Hatthisaddaṃ assasaddaṃ, bherisaṅkharathāni ca;

    ಖಾದಥ ಪಿವಥ ಚೇವ, ಅನ್ನಪಾನೇನ ಘೋಸಿತ’’ನ್ತಿ॥ – ವುತ್ತಂ।

    Khādatha pivatha ceva, annapānena ghosita’’nti. – vuttaṃ;

    ತತ್ಥ ಹತ್ಥಿಸದ್ದನ್ತಿ ಹತ್ಥೀನಂ ಕೋಞ್ಚನಾದಸದ್ದೇನ, ಕರಣತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ। ಭೇರಿಸಙ್ಖರಥಾನಿ ಚಾತಿ ಭೇರಿಸದ್ದೇನ ಚ ಸಙ್ಖಸದ್ದೇನ ಚ ರಥಸದ್ದೇನ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಲಿಙ್ಗವಿಪರಿಯಾಸೇನ ವುತ್ತಂ, ‘ಖಾದಥ ಪಿವಥಾ’ತಿ ಏವಮಾದಿನಯಪ್ಪವತ್ತೇನ ಅನ್ನಪಾನಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇನ ಘೋಸಿತಂ ಅಭಿನಾದಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥಾಹ – ತೇಸಂ ಪನ ಸದ್ದಾನಂ ಏಕದೇಸೋವ ದಸ್ಸಿತೋ, ನ ಸಕಲೋತಿ? ನ ಏಕದೇಸೋ ಸಕಲೋ ದಸವಿಧೋ ದಸ್ಸಿತೋವ। ಕಥಂ? ಭೇರಿಸದ್ದೇನ ಮುದಿಙ್ಗಸದ್ದೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋ, ಸಙ್ಖಸದ್ದೇನ ವೀಣಾಗೀತಸಮ್ಮತಾಳಸದ್ದಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ದಸೇವ ದಸ್ಸಿತಾ।

    Tattha hatthisaddanti hatthīnaṃ koñcanādasaddena, karaṇatthe upayogavacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Esa nayo sesapadesupi. Bherisaṅkharathāni cāti bherisaddena ca saṅkhasaddena ca rathasaddena cāti attho. Liṅgavipariyāsena vuttaṃ, ‘khādatha pivathā’ti evamādinayappavattena annapānapaṭisaṃyuttena ghositaṃ abhināditanti attho. Etthāha – tesaṃ pana saddānaṃ ekadesova dassito, na sakaloti? Na ekadeso sakalo dasavidho dassitova. Kathaṃ? Bherisaddena mudiṅgasaddo saṅgahito, saṅkhasaddena vīṇāgītasammatāḷasaddā saṅgahitāti daseva dassitā.

    ಏವಂ ಏಕೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ನಗರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ಪುನ ತಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ –

    Evaṃ ekena pariyāyena nagarasampattiṃ vaṇṇetvā puna tameva dassetuṃ –

    .

    3.

    ‘‘ನಗರಂ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನಂ, ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಮುಪಾಗತಂ, ಸತ್ತರತನಸಮ್ಪನ್ನಂ, ನಾನಾಜನಸಮಾಕುಲಂ।

    ‘‘Nagaraṃ sabbaṅgasampannaṃ, sabbakammamupāgataṃ, sattaratanasampannaṃ, nānājanasamākulaṃ;

    ಸಮಿದ್ಧಂ ದೇವನಗರಂವ, ಆವಾಸಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಿನ’’ನ್ತಿ॥ – ವುತ್ತಂ।

    Samiddhaṃ devanagaraṃva, āvāsaṃ puññakammina’’nti. – vuttaṃ;

    ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಪಾಕಾರಗೋಪುರಟ್ಟಾಲಕಾದಿಸಬ್ಬನಗರಾವಯವಸಮ್ಪನ್ನಂ, ಪರಿಪುಣ್ಣಸಬ್ಬವಿತ್ತೂಪಕರಣಧನಧಞ್ಞತಿಣಕಟ್ಠೋದಕನ್ತಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಮುಪಾಗತನ್ತಿ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮನ್ತೇನ ಉಪಗತಂ, ಸಮುಪಗತಸಬ್ಬಕಮ್ಮನ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸತ್ತರತನಸಮ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಮುತ್ತಾದಿಸತ್ತರತನಂ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿನಿವಾಸಭೂಮಿತೋ ವಾ ಹತ್ಥಿರತನಾದೀಹಿ ಸತ್ತರತನೇಹಿ ಸಮ್ಪನ್ನಂ। ನಾನಾಜನಸಮಾಕುಲನ್ತಿ ನಾನಾವಿಧದೇಸಭಾಸೇಹಿ ಜನೇಹಿ ಸಮಾಕುಲಂ। ಸಮಿದ್ಧನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸೋಪಭೋಗಸಬ್ಬೋಪಕರಣೇಹಿ ಸಮಿದ್ಧಂ ಫೀತಂ। ದೇವನಗರಂ ವಾತಿ ದೇವನಗರಂ ವಿಯ ಆಲಕಮನ್ದಾ ವಿಯ ಅಮರವತೀ ಸಮಿದ್ಧನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಆವಾಸಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಿನನ್ತಿ ಆವಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಿನೋ ಜನಾತಿ ಆವಾಸೋ। ‘‘ಆವಾಸೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಆವಾಸ’’ನ್ತಿ ಲಿಙ್ಗಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪಞ್ಞಾಯತಿ ತೇನಾತಿ ಪುಞ್ಞಂ, ಕುಲರೂಪಮಹಾಭೋಗಿಸ್ಸರಿಯವಸೇನ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುನಾತೀತಿ ವಾ ಪುಞ್ಞಂ। ಸಬ್ಬಕುಸಲಮಲರಜಾಪವಾಹಕತ್ತಾ ಪುಞ್ಞಂ ಕಮ್ಮಂ ಯೇಸಂ ಅತ್ಥಿ ತೇ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಿನೋ, ತೇಸಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಿನಂ ಆವಾಸಭೂತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Tattha sabbaṅgasampannanti pākāragopuraṭṭālakādisabbanagarāvayavasampannaṃ, paripuṇṇasabbavittūpakaraṇadhanadhaññatiṇakaṭṭhodakanti vā attho. Sabbakammamupāgatanti sabbakammantena upagataṃ, samupagatasabbakammantanti attho. Sattaratanasampannanti paripuṇṇamuttādisattaratanaṃ, cakkavattinivāsabhūmito vā hatthiratanādīhi sattaratanehi sampannaṃ. Nānājanasamākulanti nānāvidhadesabhāsehi janehi samākulaṃ. Samiddhanti manussopabhogasabbopakaraṇehi samiddhaṃ phītaṃ. Devanagaraṃ vāti devanagaraṃ viya ālakamandā viya amaravatī samiddhanti vuttaṃ hoti. Āvāsaṃ puññakamminanti āvasanti ettha puññakammino janāti āvāso. ‘‘Āvāso’’ti vattabbe ‘‘āvāsa’’nti liṅgabhedaṃ katvā vuttanti veditabbaṃ. Paññāyati tenāti puññaṃ, kularūpamahābhogissariyavasena paññāyatīti attho. Punātīti vā puññaṃ. Sabbakusalamalarajāpavāhakattā puññaṃ kammaṃ yesaṃ atthi te puññakammino, tesaṃ puññakamminaṃ āvāsabhūtanti attho.

    ತತ್ಥ ಸುಮೇಧೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಟಿವಸತಿ ಉಭತೋ ಸುಜಾತೋ ಮಾತಿತೋ ಚ ಪಿತಿತೋ ಚ, ಸಂಸುದ್ಧಗಹಣಿಕೋ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ಅಕ್ಖಿತ್ತೋ ಅನುಪಕುಟ್ಠೋ ಜಾತಿವಾದೇನ, ಅಭಿರೂಪೋ ದಸ್ಸನೀಯೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ ಪರಮಾಯ ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಸೋ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಾರಗೂ ಅಹೋಸಿ ಸನಿಘಣ್ಡುಕೇಟುಭಾನಂ ಸಾಕ್ಖರಪ್ಪಭೇದಾನಂ ಇತಿಹಾಸಪಞ್ಚಮಾನಂ ಪದಕೋ ವೇಯ್ಯಾಕರಣೋ ಅನವಯೋ ಲೋಕಾಯತಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣೇಸು। ತಸ್ಸ ಪನ ದಹರಕಾಲೇಯೇವ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಕಾಲಮಕಂಸು। ಅಥಸ್ಸ ರಾಸಿವಡ್ಢಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಆಯಪೋತ್ಥಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣರಜತಮಣಿಮುತ್ತಾದಿವಿವಿಧರತನಭರಿತೇ ಗಬ್ಭೇ ವಿವರಿತ್ವಾ – ‘‘ಏತ್ಥಕಂ ತೇ, ಕುಮಾರ, ಮಾತು ಸನ್ತಕಂ, ಏತ್ಥಕಂ ಪಿತು ಸನ್ತಕಂ, ಏತ್ಥಕಂ ಅಯ್ಯಕಪಯ್ಯಕಾನ’’ನ್ತಿ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ಧನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ – ‘‘ಏತಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಾಹೀ’’ತಿ ನಿಯ್ಯಾತೇಸಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Tattha sumedho nāma brāhmaṇo paṭivasati ubhato sujāto mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā kulaparivaṭṭā akkhitto anupakuṭṭho jātivādena, abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato, so tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū ahosi sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo anavayo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu. Tassa pana daharakāleyeva mātāpitaro kālamakaṃsu. Athassa rāsivaḍḍhako amacco āyapotthakaṃ āharitvā suvaṇṇarajatamaṇimuttādivividharatanabharite gabbhe vivaritvā – ‘‘etthakaṃ te, kumāra, mātu santakaṃ, etthakaṃ pitu santakaṃ, etthakaṃ ayyakapayyakāna’’nti yāva sattamā kulaparivaṭṭā dhanaṃ ācikkhitvā – ‘‘etaṃ paṭipajjāhī’’ti niyyātesi. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā puññāni karonto agāraṃ ajjhāvasi. Tena vuttaṃ –

    .

    4.

    ‘‘ನಗರೇ ಅಮರವತಿಯಾ, ಸುಮೇಧೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ।

    ‘‘Nagare amaravatiyā, sumedho nāma brāhmaṇo;

    ಅನೇಕಕೋಟಿಸನ್ನಿಚಯೋ, ಪಹೂತಧನಧಞ್ಞವಾ॥

    Anekakoṭisannicayo, pahūtadhanadhaññavā.

    .

    5.

    ‘‘ಅಜ್ಝಾಯಕೋ ಮನ್ತಧರೋ, ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನ ಪಾರಗೂ।

    ‘‘Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;

    ಲಕ್ಖಣೇ ಇತಿಹಾಸೇ ಚ, ಸಧಮ್ಮೇ ಪಾರಮಿಂ ಗತೋ’’ತಿ॥

    Lakkhaṇe itihāse ca, sadhamme pāramiṃ gato’’ti.

    ತತ್ಥ ನಗರೇ ಅಮರವತಿಯಾತಿ ಅಮರವತೀಸಙ್ಖಾತೇ ನಗರೇ। ಸುಮೇಧೋ ನಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಮೇಧಾ’’ತಿ ಪಞ್ಞಾ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಾ ತಸ್ಸ ಸುನ್ದರಾ ಪಸತ್ಥಾತಿ ಸುಮೇಧೋತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋತಿ ಬ್ರಹ್ಮಂ ಅಣತಿ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ಮನ್ತೇ ಸಜ್ಝಾಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ । ಅಕ್ಖರಚಿನ್ತಕಾ ಪನ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಅಪಚ್ಚಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅರಿಯಾ ಪನ ಬಾಹಿತಪಾಪತ್ತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ। ಅನೇಕಕೋಟಿಸನ್ನಿಚಯೋತಿ ಕೋಟೀನಂ ಸನ್ನಿಚಯೋ ಕೋಟಿಸನ್ನಿಚಯೋ, ಅನೇಕೋ ಕೋಟಿಸನ್ನಿಚಯೋ ಯಸ್ಸ ಸೋಯಂ ಅನೇಕಕೋಟಿಸನ್ನಿಚಯೋ, ಅನೇಕಕೋಟಿ ಧನಸನ್ನಿಚಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಹೂತಧನಧಞ್ಞವಾತಿ ಬಹುಲಧನಧಞ್ಞವಾ। ಪುರಿಮಂ ಭೂಮಿಗತಗಬ್ಭಗತಧನಧಞ್ಞವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಇದಂ ನಿಚ್ಚಪರಿಭೋಗೂಪಗತಧನಧಞ್ಞವಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Tattha nagare amaravatiyāti amaravatīsaṅkhāte nagare. Sumedho nāmāti ettha ‘‘medhā’’ti paññā vuccati. Sā tassa sundarā pasatthāti sumedhoti paññāyittha. Brāhmaṇoti brahmaṃ aṇati sikkhatīti brāhmaṇo, mante sajjhāyatīti attho . Akkharacintakā pana ‘‘brahmuno apaccaṃ brāhmaṇo’’ti vadanti. Ariyā pana bāhitapāpattā brāhmaṇāti. Anekakoṭisannicayoti koṭīnaṃ sannicayo koṭisannicayo, aneko koṭisannicayo yassa soyaṃ anekakoṭisannicayo, anekakoṭi dhanasannicayoti attho. Pahūtadhanadhaññavāti bahuladhanadhaññavā. Purimaṃ bhūmigatagabbhagatadhanadhaññavasena vuttaṃ, idaṃ niccaparibhogūpagatadhanadhaññavasena vuttanti veditabbaṃ.

    ಅಜ್ಝಾಯಕೋತಿ ನ ಝಾಯತೀತಿ ಅಜ್ಝಾಯಕೋ, ಝಾನಭಾವನಾರಹಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ನ ದಾನಿಮೇ ಝಾಯನ್ತೀತಿ। ನ ದಾನಿಮೇ ಝಾಯನ್ತೀತಿ ಖೋ, ವಾಸೇಟ್ಠ, ‘ಅಜ್ಝಾಯಕಾ ಅಜ್ಝಾಯಕಾ’ ತ್ವೇವ ತತಿಯಂ ಅಕ್ಖರಂ ಉಪನಿಬ್ಬತ್ತ’’ನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೧೩೨) ಏವಂ ಪಠಮಕಪ್ಪಿಕಕಾಲೇ ಝಾನವಿರಹಿತಾನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಗರಹವಚನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ। ಇದಾನಿ ಮನ್ತಂ ಝಾಯತೀತಿ ಅಜ್ಝಾಯಕೋ, ಮನ್ತೇ ಪರಿವತ್ತೇತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ಥೇನ ಪಸಂಸವಚನಂ ಕತ್ವಾ ವೋಹರನ್ತಿ। ಮನ್ತೇ ಧಾರೇತೀತಿ ಮನ್ತಧರೋತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನನ್ತಿ ಇರುವೇದಯಜುವೇದಸಾಮವೇದಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ। ಅಯಂ ಪನ ವೇದ-ಸದ್ದೋ ಞಾಣಸೋಮನಸ್ಸಗನ್ಥೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ। ತಥಾ ಹೇಸ – ‘‘ಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವೇದಗುಮಾಭಿಜಞ್ಞಾ, ಅಕಿಞ್ಚನಂ ಕಾಮಭವೇ ಅಸತ್ತ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಸು॰ ನಿ॰ ೧೦೬೫) ಞಾಣೇ ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಯೇ ವೇದಜಾತಾ ವಿಚರನ್ತಿ ಲೋಕೇ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೫೭) ಸೋಮನಸ್ಸೇ। ‘‘ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಾರಗೂ ಸನಿಘಣ್ಡುಕೇಟುಭಾನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೫೬) ಗನ್ಥೇ। ಇಧಾಪಿ ಗನ್ಥೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೭೫)। ಪಾರಗೂತಿ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಓಟ್ಠಪಹತಕರಣಮತ್ತೇನ ಪಾರಂ ಗತೋತಿ ಪಾರಗೂ। ಲಕ್ಖಣೇತಿ ಇತ್ಥಿಲಕ್ಖಣಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾದಿಕೇ ಲಕ್ಖಣೇ। ಇತಿಹಾಸೇತಿ ಇತಿಹ ಆಸ, ಇತಿಹ ಆಸಾತಿ ಈದಿಸವಚನಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇ ಪುರಾಣಸಙ್ಖಾತೇ ಗನ್ಥವಿಸೇಸೇ। ಸಧಮ್ಮೇತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಸಕೇ ಧಮ್ಮೇ, ಸಕೇ ಆಚರಿಯಕೇ ವಾ। ಪಾರಮಿಂ ಗತೋತಿ ಪಾರಂ ಗತೋ, ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Ajjhāyakoti na jhāyatīti ajjhāyako, jhānabhāvanārahitoti attho. Vuttañhetaṃ – ‘‘na dānime jhāyantīti. Na dānime jhāyantīti kho, vāseṭṭha, ‘ajjhāyakā ajjhāyakā’ tveva tatiyaṃ akkharaṃ upanibbatta’’nti (dī. ni. 3.132) evaṃ paṭhamakappikakāle jhānavirahitānaṃ brāhmaṇānaṃ garahavacanaṃ uppannaṃ. Idāni mantaṃ jhāyatīti ajjhāyako, mante parivattetīti iminā atthena pasaṃsavacanaṃ katvā voharanti. Mante dhāretīti mantadharo. Tiṇṇaṃ vedānanti iruvedayajuvedasāmavedānaṃ tiṇṇaṃ vedānaṃ. Ayaṃ pana veda-saddo ñāṇasomanassaganthesu dissati. Tathā hesa – ‘‘yaṃ brāhmaṇaṃ vedagumābhijaññā, akiñcanaṃ kāmabhave asatta’’ntiādīsu (su. ni. 1065) ñāṇe dissati. ‘‘Ye vedajātā vicaranti loke’’tiādīsu (a. ni. 4.57) somanasse. ‘‘Tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhāna’’ntiādīsu (dī. ni. 1.256) ganthe. Idhāpi ganthe (ma. ni. aṭṭha. 1.75). Pāragūti tiṇṇaṃ vedānaṃ oṭṭhapahatakaraṇamattena pāraṃ gatoti pāragū. Lakkhaṇeti itthilakkhaṇapurisalakkhaṇamahāpurisalakkhaṇādike lakkhaṇe. Itihāseti itiha āsa, itiha āsāti īdisavacanapaṭisaṃyutte purāṇasaṅkhāte ganthavisese. Sadhammeti brāhmaṇānaṃ sake dhamme, sake ācariyake vā. Pāramiṃ gatoti pāraṃ gato, disāpāmokkho ācariyo ahosīti attho.

    ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸೋ ದಸಗುಣಗಣಾರಾಧಿತಪಣ್ಡಿತೋ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ಉಪರಿಪಾಸಾದವರತಲೇ ರಹೋಗತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪುನಬ್ಭವೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಂ ನಾಮ ದುಕ್ಖಂ, ತಥಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಸರೀರಭೇದನಂ, ಅಹಞ್ಚ ಜಾತಿಧಮ್ಮೋ, ಜರಾಧಮ್ಮೋ, ಬ್ಯಾಧಿಧಮ್ಮೋ, ಮರಣಧಮ್ಮೋ, ಏವಂಭೂತೇನ ಮಯಾ ಅಜಾತಿಂ ಅಜರಂ ಅಬ್ಯಾಧಿಂ ಅಮರಣಂ ಸುಖಂ ಸಿವಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅವಸ್ಸಂ ಭವಚಾರಕತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನಾ ಏಕೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Athekadivasaṃ so dasaguṇagaṇārādhitapaṇḍito sumedhapaṇḍito uparipāsādavaratale rahogato hutvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisinno cintesi – ‘‘punabbhave paṭisandhiggahaṇaṃ nāma dukkhaṃ, tathā nibbattanibbattaṭṭhāne sarīrabhedanaṃ, ahañca jātidhammo, jarādhammo, byādhidhammo, maraṇadhammo, evaṃbhūtena mayā ajātiṃ ajaraṃ abyādhiṃ amaraṇaṃ sukhaṃ sivaṃ nibbānaṃ pariyesituṃ vaṭṭati, avassaṃ bhavacārakato muccitvā nibbānagāminā ekena maggena bhavitabba’’nti. Tena vuttaṃ –

    .

    6.

    ‘‘ರಹೋಗತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಹಂ ತದಾ।

    ‘‘Rahogato nisīditvā, evaṃ cintesahaṃ tadā;

    ದುಕ್ಖೋ ಪುನಬ್ಭವೋ ನಾಮ, ಸರೀರಸ್ಸ ಚ ಭೇದನಂ॥

    Dukkho punabbhavo nāma, sarīrassa ca bhedanaṃ.

    .

    7.

    ‘‘ಜಾತಿಧಮ್ಮೋ ಜರಾಧಮ್ಮೋ, ಬ್ಯಾಧಿಧಮ್ಮೋ ಸಹಂ ತದಾ।

    ‘‘Jātidhammo jarādhammo, byādhidhammo sahaṃ tadā;

    ಅಜರಂ ಅಮರಂ ಖೇಮಂ, ಪರಿಯೇಸಿಸ್ಸಾಮಿ ನಿಬ್ಬುತಿಂ॥

    Ajaraṃ amaraṃ khemaṃ, pariyesissāmi nibbutiṃ.

    .

    8.

    ‘‘ಯಂನೂನಿಮಂ ಪೂತಿಕಾಯಂ, ನಾನಾಕುಣಪಪೂರಿತಂ।

    ‘‘Yaṃnūnimaṃ pūtikāyaṃ, nānākuṇapapūritaṃ;

    ಛಡ್ಡಯಿತ್ವಾನ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಂ, ಅನಪೇಕ್ಖೋ ಅನತ್ಥಿಕೋ॥

    Chaḍḍayitvāna gaccheyyaṃ, anapekkho anatthiko.

    .

    9.

    ‘‘ಅತ್ಥಿ ಹೇಹಿತಿ ಸೋ ಮಗ್ಗೋ, ನ ಸೋ ಸಕ್ಕಾ ನ ಹೇತುಯೇ।

    ‘‘Atthi hehiti so maggo, na so sakkā na hetuye;

    ಪರಿಯೇಸಿಸ್ಸಾಮಿ ತಂ ಮಗ್ಗಂ, ಭವತೋ ಪರಿಮುತ್ತಿಯಾ’’ತಿ॥

    Pariyesissāmi taṃ maggaṃ, bhavato parimuttiyā’’ti.

    ಏತ್ಥ ಪನ ಗಾಥಾಸಮ್ಬನ್ಧಞ್ಚ ಅನುತ್ತಾನಪದಾನಮತ್ಥಞ್ಚ ವತ್ವಾವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ। ತತ್ಥ ರಹೋಗತೋತಿ ರಹಸಿ ಗತೋ, ರಹಸಿ ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ। ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಹನ್ತಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ ಅಹಂ। ಏವನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಚಿನ್ತನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತದಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತಕಾಲೇ। ‘‘ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಹ’’ನ್ತಿ ಭಗವಾ ಇಮಿನಾ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತಂ ಏಕತ್ತಂ ಕರೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ತದಾ ಸೋ ಸುಮೇಧೋ ಅಹಮೇವಾತಿ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಹಂ ತದಾ’’ತಿ ಭಗವಾ ಉತ್ತಮಪುರಿಸವಸೇನಾಹ। ಜಾತಿಧಮ್ಮೋತಿ ಜಾತಿಸಭಾವೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ। ನಿಬ್ಬುತಿನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ।

    Ettha pana gāthāsambandhañca anuttānapadānamatthañca vatvāva gamissāma. Tattha rahogatoti rahasi gato, rahasi ṭhāne nisinno. Evaṃ cintesahanti evaṃ cintesiṃ ahaṃ. Evanti iminā cintanākāraṃ dasseti. Tadāti tasmiṃ sumedhapaṇḍitakāle. ‘‘Evaṃ cintesaha’’nti bhagavā iminā attanā saddhiṃ sumedhapaṇḍitaṃ ekattaṃ karoti. Tasmā tadā so sumedho ahamevāti pakāsento ‘‘evaṃ cintesahaṃ tadā’’ti bhagavā uttamapurisavasenāha. Jātidhammoti jātisabhāvo. Esa nayo sesapadesupi. Nibbutinti nibbānaṃ.

    ಯಂನೂನಾತಿ ಪರಿವಿತಕ್ಕನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ಯದಿ ಪನಾಹನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪೂತಿಕಾಯನ್ತಿ ಪೂತಿಭೂತಂ ಕಾಯಂ। ನಾನಾಕುಣಪಪೂರಿತನ್ತಿ ಮುತ್ತ-ಕರೀಸ-ಪುಬ್ಬಲೋಹಿತ-ಪಿತ್ತ-ಸೇಮ್ಹ-ಖೇಳಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾದಿಅನೇಕಕುಣಪಪೂರಿತಂ। ಅನಪೇಕ್ಖೋತಿ ಅನಾಲಯೋ। ಅತ್ಥೀತಿ ಅವಸ್ಸಂ ಉಪಲಬ್ಭತಿ। ಹೇಹಿತೀತಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪರಿವಿತಕ್ಕನವಚನಮಿದಂ। ನ ಸೋ ಸಕ್ಕಾ ನ ಹೇತುಯೇತಿ ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ನ ಸಕ್ಕಾ ನ ಭವಿತುಂ। ಸೋ ಪನ ಮಗ್ಗೋ ಹೇತುಯೇತಿ ಹೇತುಭಾವಾಯ ನ ನ ಹೋತಿ, ಹೇತುಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭವತೋ ಪರಿಮುತ್ತಿಯಾತಿ ಭವಬನ್ಧನವಿಮುತ್ತಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Yaṃnūnāti parivitakkanatthe nipāto, yadi panāhanti attho. Pūtikāyanti pūtibhūtaṃ kāyaṃ. Nānākuṇapapūritanti mutta-karīsa-pubbalohita-pitta-semha-kheḷasiṅghāṇikādianekakuṇapapūritaṃ. Anapekkhoti anālayo. Atthīti avassaṃ upalabbhati. Hehitīti bhavissati, parivitakkanavacanamidaṃ. Na so sakkā na hetuyeti tena maggena na sakkā na bhavituṃ. So pana maggo hetuyeti hetubhāvāya na na hoti, hetuyevāti attho. Bhavato parimuttiyāti bhavabandhanavimuttiyāti attho.

    ಇದಾನಿ ಅತ್ತನಾ ಪರಿವಿತಕ್ಕಿತಮತ್ಥಂ ಸಮ್ಪಾದಯಿತುಂ ‘‘ಯಥಾಪೀ’’ತಿ ಆದಿಮಾಹ। ಯಥಾ ಹಿ ಲೋಕೇ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಂ ಸುಖಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಏವಂ ಭವೇ ಸತಿ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ವಿಭವೇನಾಪಿ ಭವಿತಬ್ಬಂ , ಯಥಾ ಚ ಉಣ್ಹೇ ಸತಿ ತಸ್ಸ ವೂಪಸಮಭೂತಂ ಸೀತಲಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ, ಏವಂ ರಾಗಾದಿಅಗ್ಗೀನಂ ವೂಪಸಮೇನ ನಿಬ್ಬಾನೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ಯಥಾ ಚ ಪಾಪಸ್ಸ ಲಾಮಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತೋ ಕಲ್ಯಾಣೋ ಅನವಜ್ಜಧಮ್ಮೋಪಿ ಅತ್ಥಿಯೇವ, ಏವಮೇವ ಪಾಪಿಕಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಸತಿ ಸಬ್ಬಜಾತಿಖೇಪನತೋ ಅಜಾತಿಸಙ್ಖಾತೇನ ನಿಬ್ಬಾನೇನಾಪಿ ಭವಿತಬ್ಬಮೇವಾತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Idāni attanā parivitakkitamatthaṃ sampādayituṃ ‘‘yathāpī’’ti ādimāha. Yathā hi loke dukkhassa paṭipakkhabhūtaṃ sukhaṃ nāma atthi, evaṃ bhave sati tappaṭipakkhena vibhavenāpi bhavitabbaṃ , yathā ca uṇhe sati tassa vūpasamabhūtaṃ sītalampi atthi, evaṃ rāgādiaggīnaṃ vūpasamena nibbānena bhavitabbaṃ. Yathā ca pāpassa lāmakassa dhammassa paṭipakkhabhūto kalyāṇo anavajjadhammopi atthiyeva, evameva pāpikāya jātiyā sati sabbajātikhepanato ajātisaṅkhātena nibbānenāpi bhavitabbamevāti. Tena vuttaṃ –

    ೧೦.

    10.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ದುಕ್ಖೇ ವಿಜ್ಜನ್ತೇ, ಸುಖಂ ನಾಮಪಿ ವಿಜ್ಜತಿ।

    ‘‘Yathāpi dukkhe vijjante, sukhaṃ nāmapi vijjati;

    ಏವಂ ಭವೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ, ವಿಭವೋಪಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಕೋ॥

    Evaṃ bhave vijjamāne, vibhavopicchitabbako.

    ೧೧.

    11.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಉಣ್ಹೇ ವಿಜ್ಜನ್ತೇ, ಅಪರಂ ವಿಜ್ಜತಿ ಸೀತಲಂ।

    ‘‘Yathāpi uṇhe vijjante, aparaṃ vijjati sītalaṃ;

    ಏವಂ ತಿವಿಧಗ್ಗಿ ವಿಜ್ಜನ್ತೇ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಕಂ॥

    Evaṃ tividhaggi vijjante, nibbānaṃ icchitabbakaṃ.

    ೧೨.

    12.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಪಾಪೇ ವಿಜ್ಜನ್ತೇ, ಕಲ್ಯಾಣಮಪಿ ವಿಜ್ಜತಿ।

    ‘‘Yathāpi pāpe vijjante, kalyāṇamapi vijjati;

    ಏವಮೇವ ಜಾತಿ ವಿಜ್ಜನ್ತೇ, ಅಜಾತಿಪಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಕ’’ನ್ತಿ॥

    Evameva jāti vijjante, ajātipicchitabbaka’’nti.

    ತತ್ಥ ಯಥಾಪೀತಿ ಓಪಮ್ಮತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಸುಖನ್ತಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸುಖಂ, ಸುಟ್ಠು ದುಕ್ಖಂ ಖಣತೀತಿ ಸುಖಂ। ಭವೇತಿ ಜನನೇ। ವಿಭವೋತಿ ಅಜನನಂ, ಜನನೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಅಜನನಧಮ್ಮೋಪಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ। ತಿವಿಧಗ್ಗಿ ವಿಜ್ಜನ್ತೇತಿ ತಿವಿಧೇ ರಾಗಾದಿಕೇ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ವಿಜ್ಜಮಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ತಸ್ಸ ತಿವಿಧಸ್ಸ ರಾಗಾದಿಅಗ್ಗಿಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾಪನಂ ಉಪಸಮನಂ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ। ಪಾಪೇತಿ ಅಕುಸಲೇ ಲಾಮಕೇ। ಕಲ್ಯಾಣಮಪೀತಿ ಕುಸಲಮಪಿ। ಏವಮೇವಾತಿ ಏವಮೇವಂ। ಜಾತಿ ವಿಜ್ಜನ್ತೇತಿ ಜಾತಿಯಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಲಿಙ್ಗಭೇದಞ್ಚ ವಿಭತ್ತಿಲೋಪಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಅಜಾತಿಪೀತಿ ಜಾತಿಖೇಪನಂ ಅಜಾತಿನಿಬ್ಬಾನಮ್ಪಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ।

    Tattha yathāpīti opammatthe nipāto. Sukhanti kāyikacetasikasukhaṃ, suṭṭhu dukkhaṃ khaṇatīti sukhaṃ. Bhaveti janane. Vibhavoti ajananaṃ, janane vijjamāne ajananadhammopi icchitabbo. Tividhaggi vijjanteti tividhe rāgādike aggimhi vijjamāneti attho. Nibbānanti tassa tividhassa rāgādiaggissa nibbāpanaṃ upasamanaṃ nibbānañca icchitabbaṃ. Pāpeti akusale lāmake. Kalyāṇamapīti kusalamapi. Evamevāti evamevaṃ. Jāti vijjanteti jātiyā vijjamānāyāti attho. Liṅgabhedañca vibhattilopañca katvā vuttaṃ. Ajātipīti jātikhepanaṃ ajātinibbānampi icchitabbaṃ.

    ಅಥಾಹಂ ಪರಮ್ಪಿ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ – ‘‘ಯಥಾ ನಾಮ ಗೂಥರಾಸಿಮ್ಹಿ ನಿಮುಗ್ಗೇನ ಪುರಿಸೇನ ದೂರತೋವ ಕಮಲಕುವಲಯಪುಣ್ಡರೀಕಸಣ್ಡಮಣ್ಡಿತಂ ವಿಮಲಸಲಿಲಂ ತಳಾಕಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘ಕತರೇನ ನು ಖೋ ಮಗ್ಗೇನ ತತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ತಳಾಕಂ ಗವೇಸಿತುಂ ಯುತ್ತಂ। ಯಂ ತಸ್ಸ ಅಗವೇಸನಂ, ನ ಸೋ ತಸ್ಸ ತಳಾಕಸ್ಸ ದೋಸೋ, ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸೇವ ದೋಸೋ। ಏವಮೇವ ಕಿಲೇಸಮಲಧೋವನೇ ಅಮತಮಹಾತಳಾಕೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಯಂ ತಸ್ಸ ಅಗವೇಸನಂ, ನ ಸೋ ಅಮತಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಮಹಾತಳಾಕಸ್ಸ ದೋಸೋ, ಪುರಿಸಸ್ಸೇವ ದೋಸೋ। ಯಥಾ ಪನ ಚೋರೇಹಿ ಸಂಪರಿವಾರಿತೋ ಪುರಿಸೋ ಪಲಾಯನಮಗ್ಗೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ಸಚೇ ಸೋ ನ ಪಲಾಯತಿ, ನ ಸೋ ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ದೋಸೋ, ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸೇವ ದೋಸೋ। ಏವಮೇವ ಕಿಲೇಸಚೋರೇಹಿ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಗಹಿತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಯೇವ ನಿಬ್ಬಾನಮಹಾನಗರಗಾಮಿಮ್ಹಿ ಸಿವೇ ಮಹಾಮಗ್ಗೇ ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅಗವೇಸನಂ ನಾಮ ನ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ದೋಸೋ, ಪುರಿಸಸ್ಸೇವ ದೋಸೋ। ಯಥಾ ಬ್ಯಾಧಿಪೀಳಿತೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಬ್ಯಾಧಿತಿಕಿಚ್ಛಕೇ ವೇಜ್ಜೇ ಸಚೇ ತಂ ವೇಜ್ಜಂ ಗವೇಸಿತ್ವಾ ತಂ ಬ್ಯಾಧಿಂ ನ ತಿಕಿಚ್ಛಾಪೇತಿ, ನ ಸೋ ವೇಜ್ಜಸ್ಸ ದೋಸೋ, ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸೇವ ದೋಸೋ। ಏವಮೇವ ಪನ ಯೋ ಕಿಲೇಸಬ್ಯಾಧಿಪರಿಪೀಳಿತೋ ಕಿಲೇಸವೂಪಸಮಮಗ್ಗಕೋವಿದಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಮೇವ ಆಚರಿಯಂ ನ ಗವೇಸತಿ, ತಸ್ಸೇವ ದೋಸೋ, ನ ಕಿಲೇಸಬ್ಯಾಧಿವಿನಾಯಕಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ದೋಸೋ’’ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Athāhaṃ parampi cintesiṃ – ‘‘yathā nāma gūtharāsimhi nimuggena purisena dūratova kamalakuvalayapuṇḍarīkasaṇḍamaṇḍitaṃ vimalasalilaṃ taḷākaṃ disvā – ‘katarena nu kho maggena tattha gantabba’nti taḷākaṃ gavesituṃ yuttaṃ. Yaṃ tassa agavesanaṃ, na so tassa taḷākassa doso, tassa purisasseva doso. Evameva kilesamaladhovane amatamahātaḷāke vijjamāne yaṃ tassa agavesanaṃ, na so amatasaṅkhātassa nibbānamahātaḷākassa doso, purisasseva doso. Yathā pana corehi saṃparivārito puriso palāyanamagge vijjamānepi sace so na palāyati, na so tassa maggassa doso, tassa purisasseva doso. Evameva kilesacorehi parivāretvā gahitassa purisassa vijjamāneyeva nibbānamahānagaragāmimhi sive mahāmagge tassa maggassa agavesanaṃ nāma na maggassa doso, purisasseva doso. Yathā byādhipīḷito puriso vijjamāne byādhitikicchake vejje sace taṃ vejjaṃ gavesitvā taṃ byādhiṃ na tikicchāpeti, na so vejjassa doso, tassa purisasseva doso. Evameva pana yo kilesabyādhiparipīḷito kilesavūpasamamaggakovidaṃ vijjamānameva ācariyaṃ na gavesati, tasseva doso, na kilesabyādhivināyakassa ācariyassa doso’’ti. Tena vuttaṃ –

    ೧೩.

    13.

    ‘‘ಯಥಾ ಗೂಥಗತೋ ಪುರಿಸೋ, ತಳಾಕಂ ದಿಸ್ವಾನ ಪೂರಿತಂ।

    ‘‘Yathā gūthagato puriso, taḷākaṃ disvāna pūritaṃ;

    ನ ಗವೇಸತಿ ತಂ ತಳಾಕಂ, ನ ದೋಸೋ ತಳಾಕಸ್ಸ ಸೋ॥

    Na gavesati taṃ taḷākaṃ, na doso taḷākassa so.

    ೧೪.

    14.

    ‘‘ಏವಂ ಕಿಲೇಸಮಲಧೋವಂ, ವಿಜ್ಜನ್ತೇ ಅಮತನ್ತಳೇ।

    ‘‘Evaṃ kilesamaladhovaṃ, vijjante amatantaḷe;

    ನ ಗವೇಸತಿ ತಂ ತಳಾಕಂ, ನ ದೋಸೋ ಅಮತನ್ತಳೇ॥

    Na gavesati taṃ taḷākaṃ, na doso amatantaḷe.

    ೧೫.

    15.

    ‘‘ಯಥಾ ಅರೀಹಿ ಪರಿರುದ್ಧೋ, ವಿಜ್ಜನ್ತೇ ಗಮನಮ್ಪಥೇ।

    ‘‘Yathā arīhi pariruddho, vijjante gamanampathe;

    ನ ಪಲಾಯತಿ ಸೋ ಪುರಿಸೋ, ನ ದೋಸೋ ಅಞ್ಜಸಸ್ಸ ಸೋ॥

    Na palāyati so puriso, na doso añjasassa so.

    ೧೬.

    16.

    ‘‘ಏವಂ ಕಿಲೇಸಪರಿರುದ್ಧೋ, ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಸಿವೇ ಪಥೇ।

    ‘‘Evaṃ kilesapariruddho, vijjamāne sive pathe;

    ನ ಗವೇಸತಿ ತಂ ಮಗ್ಗಂ, ನ ದೋಸೋ ಸಿವಮಞ್ಜಸೇ॥

    Na gavesati taṃ maggaṃ, na doso sivamañjase.

    ೧೭.

    17.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಬ್ಯಾಧಿತೋ ಪುರಿಸೋ, ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ತಿಕಿಚ್ಛಕೇ।

    ‘‘Yathāpi byādhito puriso, vijjamāne tikicchake;

    ನ ತಿಕಿಚ್ಛಾಪೇತಿ ತಂ ಬ್ಯಾಧಿಂ, ನ ದೋಸೋ ಸೋ ತಿಕಿಚ್ಛಕೇ॥

    Na tikicchāpeti taṃ byādhiṃ, na doso so tikicchake.

    ೧೮.

    18.

    ‘‘ಏವಂ ಕಿಲೇಸಬ್ಯಾಧೀಹಿ, ದುಕ್ಖಿತೋ ಪತಿಪೀಳಿತೋ।

    ‘‘Evaṃ kilesabyādhīhi, dukkhito patipīḷito;

    ನ ಗವೇಸತಿ ತಂ ಆಚರಿಯಂ, ನ ದೋಸೋ ಸೋ ವಿನಾಯಕೇ’’ತಿ॥

    Na gavesati taṃ ācariyaṃ, na doso so vināyake’’ti.

    ತತ್ಥ ಗೂಥಗತೋತಿ ಗೂಥಕೂಪಗತೋ, ಗೂಥೇನ ಗತೋ ಮಕ್ಖಿತೋ ವಾ। ಕಿಲೇಸಮಲಧೋವನ್ತಿ ಕಿಲೇಸಮಲಸೋಧನೇ, ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ। ಅಮತನ್ತಳೇತಿ ಅಮತಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ತಳಾಕಸ್ಸ, ಸಾಮಿಅತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮವಚನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಅನುಸ್ಸರಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಅರೀಹೀತಿ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಹಿ। ಪರಿರುದ್ಧೋತಿ ಸಮನ್ತತೋ ನಿರುದ್ಧೋ। ಗಮನಮ್ಪಥೇತಿ ಗಮನಪಥೇ। ಛನ್ದಾವಿನಾಸತ್ಥಂ ಅನುಸ್ಸರಾಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ನ ಪಲಾಯತೀತಿ ಯದಿ ನ ಪಲಾಯೇಯ್ಯ। ಸೋ ಪುರಿಸೋತಿ ಸೋ ಚೋರೇಹಿ ಪರಿರುದ್ಧೋ ಪುರಿಸೋ। ಅಞ್ಜಸಸ್ಸಾತಿ ಮಗ್ಗಸ್ಸ। ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಹಿ –

    Tattha gūthagatoti gūthakūpagato, gūthena gato makkhito vā. Kilesamaladhovanti kilesamalasodhane, bhummatthe paccattavacanaṃ. Amatantaḷeti amatasaṅkhātassa taḷākassa, sāmiatthe bhummavacanaṃ daṭṭhabbaṃ, anussaraṃ pakkhipitvā vuttaṃ. Arīhīti paccatthikehi. Pariruddhoti samantato niruddho. Gamanampatheti gamanapathe. Chandāvināsatthaṃ anussarāgamanaṃ katvā vuttaṃ. Na palāyatīti yadi na palāyeyya. So purisoti so corehi pariruddho puriso. Añjasassāti maggassa. Maggassa hi –

    ‘‘ಮಗ್ಗೋ ಪನ್ಥೋ ಪಥೋ ಪಜ್ಜೋ, ಅಞ್ಜಸಂ ವಟುಮಾಯನಂ।

    ‘‘Maggo pantho patho pajjo, añjasaṃ vaṭumāyanaṃ;

    ನಾವಾ ಉತ್ತರಸೇತು ಚ, ಕುಲ್ಲೋ ಚ ಭಿಸಿ ಸಙ್ಕಮೋ’’ತಿ॥ (ಚೂಳನಿ॰ ಪಾರಾಯನತ್ಥುತಿಗಾಥಾನಿದ್ದೇಸ ೧೦೧) –

    Nāvā uttarasetu ca, kullo ca bhisi saṅkamo’’ti. (cūḷani. pārāyanatthutigāthāniddesa 101) –

    ಬಹೂನಿ ನಾಮಾನಿ। ಸ್ವಾಯಮಿಧ ಅಞ್ಜಸನಾಮೇನ ವುತ್ತೋ। ಸಿವೇತಿ ಸಬ್ಬುಪದ್ದವಾಭಾವತೋ ಸಿವೇ। ಸಿವಮಞ್ಜಸೇತಿ ಸಿವಸ್ಸ ಅಞ್ಜಸಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಿಕಿಚ್ಛಕೇತಿ ವೇಜ್ಜೇ। ನ ತಿಕಿಚ್ಛಾಪೇತೀತಿ ನ ತಿಕಿಚ್ಛಾಪೇಯ್ಯ। ನ ದೋಸೋ ಸೋ ತಿಕಿಚ್ಛಕೇತಿ ತಿಕಿಚ್ಛಕಸ್ಸ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಬ್ಯಾಧಿತಸ್ಸೇವ ದೋಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ದುಕ್ಖಿತೋತಿ ಸಞ್ಜಾತಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕದುಕ್ಖೋ। ಆಚರಿಯನ್ತಿ ಮೋಕ್ಖಮಗ್ಗಾಚರಿಯಂ। ವಿನಾಯಕೇತಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ।

    Bahūni nāmāni. Svāyamidha añjasanāmena vutto. Siveti sabbupaddavābhāvato sive. Sivamañjaseti sivassa añjasassāti attho. Tikicchaketi vejje. Na tikicchāpetīti na tikicchāpeyya. Na doso so tikicchaketi tikicchakassa doso natthi, byādhitasseva dosoti attho. Dukkhitoti sañjātakāyikacetasikadukkho. Ācariyanti mokkhamaggācariyaṃ. Vināyaketi ācariyassa.

    ಏವಂ ಪನಾಹಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ – ‘‘ಯಥಾಪಿ ಮಣ್ಡನಕಜಾತಿಕೋ ಪುರಿಸೋ ಕಣ್ಠೇ ಆಸತ್ತಂ ಕುಣಪಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸುಖೀ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಏವಂ ಮಯಾಪಿ ಇಮಂ ಪೂತಿಕಾಯಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅನಪೇಕ್ಖೇನ ನಿಬ್ಬಾನಮಹಾನಗರಂ ಪವಿಸಿತಬ್ಬಂ। ಯಥಾ ಚ ನರನಾರಿಯೋ ಉಕ್ಕಾರಭೂಮಿಯಂ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಂ ಕತ್ವಾ ನ ತಂ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇನ ವಾ ಆದಾಯ ದಸನ್ತೇ ವಾ ವೇಠೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಜಿಗುಚ್ಛಮಾನಾ ಓಲೋಕೇತುಮ್ಪಿ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಾ ಅನಪೇಕ್ಖಾ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಂ ಮಯಾಪಿ ಇಮಂ ಪೂತಿಕಾಯಂ ಅನಪೇಕ್ಖೇನ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಮತಂ ನಿಬ್ಬಾನನಗರಂ ಪವಿಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಯಥಾ ಚ ನಾವಿಕಾ ನಾಮ ಜಜ್ಜರಂ ನಾವಂ ಉದಕಗಾಹಿನಿಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅನಪೇಕ್ಖಾವ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಮಹಮ್ಪಿ ಇಮಂ ನವಹಿ ವಣಮುಖೇಹಿ ಪಗ್ಘರನ್ತಂ ಕಾಯಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅನಪೇಕ್ಖೋ ನಿಬ್ಬಾನಮಹಾನಗರಂ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮಿ । ಯಥಾ ಚ ಕೋಚಿ ಪುರಿಸೋ ಮುತ್ತಾಮಣಿವೇಳುರಿಯಾದೀನಿ ನಾನಾವಿಧಾನಿ ರತನಾನಿ ಆದಾಯ ಚೋರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ರತನವಿನಾಸಭಯೇನ ತೇ ಚೋರೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಖೇಮಂ ಮಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಏವಮಯಮ್ಪಿ ಪೂತಿಕಾಯೋ ರತನವಿಲೋಪಕಚೋರಸದಿಸೋ। ಸಚಾಹಂ ಏತ್ಥ ತಣ್ಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅರಿಯಮಗ್ಗಕುಸಲಧಮ್ಮರತನಾನಿ ಮೇ ನಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಯಾ ಇಮಂ ಮಹಾಚೋರಸದಿಸಂ ಕರಜಕಾಯಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಮಹಾನಗರಂ ಪವಿಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Evaṃ panāhaṃ cintetvā uttarimpi evaṃ cintesiṃ – ‘‘yathāpi maṇḍanakajātiko puriso kaṇṭhe āsattaṃ kuṇapaṃ chaḍḍetvā sukhī gaccheyya, evaṃ mayāpi imaṃ pūtikāyaṃ chaḍḍetvā anapekkhena nibbānamahānagaraṃ pavisitabbaṃ. Yathā ca naranāriyo ukkārabhūmiyaṃ uccārapassāvaṃ katvā na taṃ ucchaṅgena vā ādāya dasante vā veṭhetvā ādāya gacchanti, atha kho jigucchamānā oloketumpi anicchantā anapekkhā chaḍḍetvā gacchanti, evaṃ mayāpi imaṃ pūtikāyaṃ anapekkhena chaḍḍetvā amataṃ nibbānanagaraṃ pavisituṃ vaṭṭati. Yathā ca nāvikā nāma jajjaraṃ nāvaṃ udakagāhiniṃ chaḍḍetvā anapekkhāva gacchanti, evamahampi imaṃ navahi vaṇamukhehi paggharantaṃ kāyaṃ chaḍḍetvā anapekkho nibbānamahānagaraṃ pavisissāmi . Yathā ca koci puriso muttāmaṇiveḷuriyādīni nānāvidhāni ratanāni ādāya corehi saddhiṃ maggaṃ gacchanto attano ratanavināsabhayena te core chaḍḍetvā khemaṃ maggaṃ gaṇhāti, evamayampi pūtikāyo ratanavilopakacorasadiso. Sacāhaṃ ettha taṇhaṃ karissāmi, ariyamaggakusaladhammaratanāni me nassissanti, tasmā mayā imaṃ mahācorasadisaṃ karajakāyaṃ chaḍḍetvā nibbānamahānagaraṃ pavisituṃ vaṭṭatī’’ti. Tena vuttaṃ –

    ೧೯.

    19.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಕುಣಪಂ ಪುರಿಸೋ, ಕಣ್ಠೇ ಬದ್ಧಂ ಜಿಗುಚ್ಛಿಯ।

    ‘‘Yathāpi kuṇapaṃ puriso, kaṇṭhe baddhaṃ jigucchiya;

    ಮೋಚಯಿತ್ವಾನ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಸುಖೀ ಸೇರೀ ಸಯಂವಸೀ॥

    Mocayitvāna gaccheyya, sukhī serī sayaṃvasī.

    ೨೦.

    20.

    ‘‘ತಥೇವಿಮಂ ಪೂತಿಕಾಯಂ, ನಾನಾಕುಣಪಸಞ್ಚಯಂ।

    ‘‘Tathevimaṃ pūtikāyaṃ, nānākuṇapasañcayaṃ;

    ಛಡ್ಡಯಿತ್ವಾನ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಂ, ಅನಪೇಕ್ಖೋ ಅನತ್ಥಿಕೋ॥

    Chaḍḍayitvāna gaccheyyaṃ, anapekkho anatthiko.

    ೨೧.

    21.

    ‘‘ಯಥಾ ಉಚ್ಚಾರಟ್ಠಾನಮ್ಹಿ, ಕರೀಸಂ ನರನಾರಿಯೋ।

    ‘‘Yathā uccāraṭṭhānamhi, karīsaṃ naranāriyo;

    ಛಡ್ಡಯಿತ್ವಾನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಅನಪೇಕ್ಖಾ ಅನತ್ಥಿಕಾ॥

    Chaḍḍayitvāna gacchanti, anapekkhā anatthikā.

    ೨೨.

    22.

    ‘‘ಏವಮೇವಾಹಂ ಇಮಂ ಕಾಯಂ, ನಾನಾಕುಣಪಪೂರಿತಂ।

    ‘‘Evamevāhaṃ imaṃ kāyaṃ, nānākuṇapapūritaṃ;

    ಛಡ್ಡಯಿತ್ವಾನ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಂ, ವಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಯಥಾ ಕುಟಿಂ॥

    Chaḍḍayitvāna gacchissaṃ, vaccaṃ katvā yathā kuṭiṃ.

    ೨೩.

    23.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಜಜ್ಜರಂ ನಾವಂ, ಪಲುಗ್ಗಂ ಉದಗಾಹಿನಿಂ।

    ‘‘Yathāpi jajjaraṃ nāvaṃ, paluggaṃ udagāhiniṃ;

    ಸಾಮೀ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಅನಪೇಕ್ಖಾ ಅನತ್ಥಿಕಾ॥

    Sāmī chaḍḍetvā gacchanti, anapekkhā anatthikā.

    ೨೪.

    24.

    ‘‘ಏವಮೇವಾಹಂ ಇಮಂ ಕಾಯಂ, ನವಚ್ಛಿದ್ದಂ ಧುವಸ್ಸವಂ।

    ‘‘Evamevāhaṃ imaṃ kāyaṃ, navacchiddaṃ dhuvassavaṃ;

    ಛಡ್ಡಯಿತ್ವಾನ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಂ, ಜಿಣ್ಣನಾವಂವ ಸಾಮಿಕಾ॥

    Chaḍḍayitvāna gacchissaṃ, jiṇṇanāvaṃva sāmikā.

    ೨೫.

    25.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಪುರಿಸೋ ಚೋರೇಹಿ, ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಭಣ್ಡಮಾದಿಯ।

    ‘‘Yathāpi puriso corehi, gacchanto bhaṇḍamādiya;

    ಭಣ್ಡಚ್ಛೇದಭಯಂ ದಿಸ್ವಾ, ಛಡ್ಡಯಿತ್ವಾನ ಗಚ್ಛತಿ॥

    Bhaṇḍacchedabhayaṃ disvā, chaḍḍayitvāna gacchati.

    ೨೬.

    26.

    ‘‘ಏವಮೇವ ಇಮಂ ಕಾಯೋ, ಮಹಾಚೋರಸಮೋ ವಿಯ।

    ‘‘Evameva imaṃ kāyo, mahācorasamo viya;

    ಪಹಾಯಿಮಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕುಸಲಚ್ಛೇದನಾಭಯಾ’’ತಿ॥

    Pahāyimaṃ gamissāmi, kusalacchedanābhayā’’ti.

    ತತ್ಥ ಯಥಾಪಿ ಕುಣಪಂ ಪುರಿಸೋತಿ ಯಥಾಪಿ ದಹರೋ ಯುವಾ ಮಣ್ಡನಕಜಾತಿಕೋ ಪುರಿಸೋ ಅಹಿಕುಣಪೇನ ವಾ ಕುಕ್ಕುರಕುಣಪೇನ ವಾ ಮನುಸ್ಸಕುಣಪೇನ ವಾ ಕಣ್ಠೇ ಆಸತ್ತೇನ ಅಟ್ಟೀಯಿತ್ವಾ ಹರಾಯಿತ್ವಾ ಜಿಗುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ಕುಣಪಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ। ಸುಖೀತಿ ಸುಖಿತೋ। ಸೇರೀತಿ ಯಥಿಚ್ಛಕವಿಹಾರೀ। ನಾನಾಕುಣಪಸಞ್ಚಯನ್ತಿ ಅನೇಕವಿಧಕುಣಪರಾಸಿಭೂತಂ ‘‘ನಾನಾಕುಣಪಪೂರಿತ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ।

    Tattha yathāpi kuṇapaṃ purisoti yathāpi daharo yuvā maṇḍanakajātiko puriso ahikuṇapena vā kukkurakuṇapena vā manussakuṇapena vā kaṇṭhe āsattena aṭṭīyitvā harāyitvā jigucchitvā taṃ kuṇapaṃ mocetvā gaccheyya. Sukhīti sukhito. Serīti yathicchakavihārī. Nānākuṇapasañcayanti anekavidhakuṇaparāsibhūtaṃ ‘‘nānākuṇapapūrita’’ntipi pāṭho.

    ಉಚ್ಚಾರಟ್ಠಾನಮ್ಹೀತಿ ಉಚ್ಚಾರೇನ್ತಿ ವಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಉಚ್ಚಾರೋ, ಉಚ್ಚಾರೋ ಚ ಸೋ ಠಾನಂ ಚೇತಿ ಉಚ್ಚಾರಟ್ಠಾನಂ। ಅಥ ವಾ ಉಸ್ಸಾಸಿಯ್ಯತೀತಿ ಉಸ್ಸಾಸೋ, ವಚ್ಚಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ, ತಸ್ಸ ಠಾನಂ ಉಸ್ಸಾಸಟ್ಠಾನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಉಸ್ಸಾಸಟ್ಠಾನಮ್ಹಿ, ಉಕ್ಕಾರಟ್ಠಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಯಥಾ ಕುಟಿನ್ತಿ ವಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಕುಟಿಂ ನರನಾರಿಯೋ ವಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Uccāraṭṭhānamhīti uccārenti vaccaṃ karonti etthāti uccāro, uccāro ca so ṭhānaṃ ceti uccāraṭṭhānaṃ. Atha vā ussāsiyyatīti ussāso, vaccassetaṃ nāmaṃ, tassa ṭhānaṃ ussāsaṭṭhānaṃ, tasmiṃ ussāsaṭṭhānamhi, ukkāraṭṭhāneti attho. Vaccaṃ katvā yathā kuṭinti vaccaṃ katvā kuṭiṃ naranāriyo viyāti attho.

    ಜಜ್ಜರನ್ತಿ ಜಿಣ್ಣಂ। ಪಲುಗ್ಗನ್ತಿ ಪಲುಜ್ಜನ್ತಿಂ, ವಿಕಿರನ್ತಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉದಗಾಹಿನಿನ್ತಿ ಉದಕಗಾಹಿನಿಂ । ಸಾಮೀತಿ ನಾವಾಸಾಮಿಕಾ। ನವಚ್ಛಿದ್ದನ್ತಿ ಚಕ್ಖುಸೋತಾದೀಹಿ ನವಹಿ ವಣಮುಖೇಹಿ ಛಿದ್ದಾವಚ್ಛಿದ್ದೇಹಿ ಯುತ್ತತ್ತಾ ನವಚ್ಛಿದ್ದಂ। ಧುವಸ್ಸವನ್ತಿ ಧುವನಿಸ್ಸನ್ದಂ, ನಿಚ್ಚಂ ಪಗ್ಘರಣಾಸುಚಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Jajjaranti jiṇṇaṃ. Palugganti palujjantiṃ, vikirantinti attho. Udagāhininti udakagāhiniṃ . Sāmīti nāvāsāmikā. Navacchiddanti cakkhusotādīhi navahi vaṇamukhehi chiddāvacchiddehi yuttattā navacchiddaṃ. Dhuvassavanti dhuvanissandaṃ, niccaṃ paggharaṇāsucinti attho.

    ಭಣ್ಡಮಾದಿಯಾತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ರತನಾದಿಕಂ ಭಣ್ಡಂ ಆದಿಯ। ಭಣ್ಡಚ್ಛೇದಭಯಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಅಚ್ಛಿನ್ದನೇನ ಭಯಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಮೇವಾತಿ ಸೋ ಭಣ್ಡಮಾದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ। ಅಯಂ ಕಾಯೋತಿ ಅಯಂ ಪನ ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ಪರಮಜೇಗುಚ್ಛಾನಂ ಆಯೋತಿ ಕಾಯೋ। ಆಯೋತಿ ಉಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ। ಆಯನ್ತಿ ತತೋತಿ ಆಯೋ, ಕುಚ್ಛಿತಾ ಕೇಸಾದಯೋ। ಇತಿ ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ಕೇಸಾದೀನಂ ಆಯೋತಿ ಕಾಯೋ। ಮಹಾಚೋರಸಮೋ ವಿಯಾತಿ ಚಕ್ಖುಆದೀಹಿ ರೂಪಾದೀಸು ಪಿಯರೂಪೇಸು ಸಾರಜ್ಜನಾದಿವಸೇನ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿನ್ನಾದಾನಾದಿಚೋರೋ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಕುಸಲಂ ವಿಲುಮ್ಪತೀತಿ ಮಹಾಚೋರಸಮೋ। ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಸೋ ರತನಭಣ್ಡಮಾದಾಯ ಚೋರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪುರಿಸೋ ತೇ ಚೋರೇ ಪಹಾಯ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಮೇವಾಹಮ್ಪಿ ಇಮಂ ಮಹಾಚೋರಸಮಂ ಕಾಯಂ ಪಹಾಯ ಅತ್ತನೋ ಸೋತ್ಥಿಭಾವಕರಂ ಮಗ್ಗಂ ಗವೇಸಿತುಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕುಸಲಚ್ಛೇದನಾಭಯಾತಿ ಕುಸಲಧಮ್ಮವಿಲೋಪನಭಯೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Bhaṇḍamādiyāti yaṃkiñci ratanādikaṃ bhaṇḍaṃ ādiya. Bhaṇḍacchedabhayaṃdisvāti bhaṇḍassa acchindanena bhayaṃ disvāti attho. Evamevāti so bhaṇḍamādāya gacchanto puriso viya. Ayaṃ kāyoti ayaṃ pana kucchitānaṃ paramajegucchānaṃ āyoti kāyo. Āyoti upattiṭṭhānaṃ. Āyanti tatoti āyo, kucchitā kesādayo. Iti kucchitānaṃ kesādīnaṃ āyoti kāyo. Mahācorasamo viyāti cakkhuādīhi rūpādīsu piyarūpesu sārajjanādivasena pāṇātipātādinnādānādicoro hutvā sabbakusalaṃ vilumpatīti mahācorasamo. Tasmā yathā so ratanabhaṇḍamādāya corehi saddhiṃ gacchanto puriso te core pahāya gacchati, evamevāhampi imaṃ mahācorasamaṃ kāyaṃ pahāya attano sotthibhāvakaraṃ maggaṃ gavesituṃ gamissāmīti atthasambandho veditabbo. Kusalacchedanābhayāti kusaladhammavilopanabhayenāti attho.

    ಅಥೇವಂ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ನಾನಾವಿಧಾಹಿ ಉಪಮಾಹಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಕಾರಣಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನಪಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಂ ಮಹಾಧನರಾಸಿಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಪಿತುಪಿತಾಮಹಾದಯೋ ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಏಕಕಹಾಪಣಮ್ಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ನ ಗತಾ, ಮಯಾ ಪನ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮನಕಾರಣಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಜಾತಿಜರಾದೀಹಿ ಉಪದ್ದುತಹದಯೋ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಯ್ಹಂ ಅನೇಕಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಂ ಧನಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ದೇವೋ ಪಟಿಪಜ್ಜತೂ’’ತಿ। ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ನ ಮಯ್ಹಂ ತೇ ಧನೇನ ಅತ್ಥೋ, ತ್ವಂಯೇವ ಯಥಿಚ್ಛಕಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ।

    Athevaṃ sumedhapaṇḍito nānāvidhāhi upamāhi nekkhammakāraṇaṃ cintetvā punapi cintesi – ‘‘imaṃ mahādhanarāsiṃ saṃharitvā mayhaṃ pitupitāmahādayo paralokaṃ gacchantā ekakahāpaṇampi gahetvā na gatā, mayā pana gahetvā gamanakāraṇaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti gantvā rañño ārocesi – ‘‘ahaṃ, mahārāja, jātijarādīhi upaddutahadayo agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmi, mayhaṃ anekakoṭisatasahassaṃ dhanaṃ atthi, taṃ devo paṭipajjatū’’ti. Rājā āha – ‘‘na mayhaṃ te dhanena attho, tvaṃyeva yathicchakaṃ karohī’’ti.

    ಸೋ ಚ ‘‘ಸಾಧು ದೇವಾ’’ತಿ ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ವತ್ಥುಕಾಮೇ ಚ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇ ಚ ಪಹಾಯ ಅಮರವರನಗರಸದಿಸತೋ ಅಮರನಗರತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಏಕಕೋವ ನಾನಾಮಿಗಗಣವನ್ತೇ ಹಿಮವನ್ತೇ ಧಮ್ಮಿಕಂ ನಾಮ ಪಬ್ಬತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಸ್ಸಮಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚದೋಸವಿವಜ್ಜಿತಂ ಚಙ್ಕಮಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಗುಣಸಮುಪೇತಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಬಲಂ ಸಮಾಹರಿತುಂ ನವದೋಸಸಮನ್ನಾಗತಂ ಸಾಟಕಂ ಪಜಹಿತ್ವಾ ದ್ವಾದಸಗುಣಮುಪಾಗತಂ ವಾಕಚೀರಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ। ಏವಂ ಪನ ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಅಟ್ಠದೋಸಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪಹಾಯ ದಸಗುಣಸಮನ್ನಾಗತಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಧಞ್ಞವಿಕತಿಂ ಪಹಾಯ ಪವತ್ತಫಲಭೋಜನೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಸಜ್ಜಟ್ಠಾನಚಙ್ಕಮನವಸೇನ ಪಧಾನಂ ಪದಹನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಬ್ಭನ್ತರೇಯೇವ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾನಂ ಲಾಭೀ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    So ca ‘‘sādhu devā’’ti nagare bheriṃ carāpetvā mahājanassa dānaṃ datvā vatthukāme ca kilesakāme ca pahāya amaravaranagarasadisato amaranagarato nikkhamitvā ekakova nānāmigagaṇavante himavante dhammikaṃ nāma pabbataṃ nissāya assamaṃ katvā tattha paṇṇasālaṃ katvā pañcadosavivajjitaṃ caṅkamaṃ māpetvā aṭṭhaguṇasamupetaṃ abhiññābalaṃ samāharituṃ navadosasamannāgataṃ sāṭakaṃ pajahitvā dvādasaguṇamupāgataṃ vākacīraṃ nivāsetvā pabbaji. Evaṃ pana so pabbajito aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ paṇṇasālaṃ pahāya dasaguṇasamannāgataṃ rukkhamūlaṃ upagantvā sabbadhaññavikatiṃ pahāya pavattaphalabhojano hutvā nisajjaṭṭhānacaṅkamanavasena padhānaṃ padahanto sattāhabbhantareyeva aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ pañcannañca abhiññānaṃ lābhī ahosi. Tena vuttaṃ –

    ೨೭.

    27.

    ‘‘ಏವಾಹಂ ಚಿನ್ತಯಿತ್ವಾನ, ನೇಕಕೋಟಿಸತಂ ಧನಂ।

    ‘‘Evāhaṃ cintayitvāna, nekakoṭisataṃ dhanaṃ;

    ನಾಥಾನಾಥಾನಂ ದತ್ವಾನ, ಹಿಮವನ್ತಮುಪಾಗಮಿಂ॥

    Nāthānāthānaṃ datvāna, himavantamupāgamiṃ.

    ೨೮.

    28.

    ‘‘ಹಿಮವನ್ತಸ್ಸಾವಿದೂರೇ, ಧಮ್ಮಿಕೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬತೋ।

    ‘‘Himavantassāvidūre, dhammiko nāma pabbato;

    ಅಸ್ಸಮೋ ಸುಕತೋ ಮಯ್ಹಂ, ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ಸುಮಾಪಿತಾ॥

    Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā.

    ೨೯.

    29.

    ‘‘ಚಙ್ಕಮಂ ತತ್ಥ ಮಾಪೇಸಿಂ, ಪಞ್ಚದೋಸವಿವಜ್ಜಿತಂ।

    ‘‘Caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjitaṃ.

    ಅಟ್ಠಗುಣಸಮುಪೇತಂ, ಅಭಿಞ್ಞಾಬಲಮಾಹರಿಂ॥

    Aṭṭhaguṇasamupetaṃ, abhiññābalamāhariṃ.

    ೩೦.

    30.

    ‘‘ಸಾಟಕಂ ಪಜಹಿಂ ತತ್ಥ, ನವದೋಸಮುಪಾಗತಂ।

    ‘‘Sāṭakaṃ pajahiṃ tattha, navadosamupāgataṃ;

    ವಾಕಚೀರಂ ನಿವಾಸೇಸಿಂ, ದ್ವಾದಸಗುಣಮುಪಾಗತಂ॥

    Vākacīraṃ nivāsesiṃ, dvādasaguṇamupāgataṃ.

    ೩೧.

    31.

    ‘‘ಅಟ್ಠದೋಸಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ, ಪಜಹಿಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಕಂ।

    ‘‘Aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālakaṃ;

    ಉಪಾಗಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ, ಗುಣೇ ದಸಹುಪಾಗತಂ॥

    Upāgamiṃ rukkhamūlaṃ, guṇe dasahupāgataṃ.

    ೩೨.

    32.

    ‘‘ವಾಪಿತಂ ರೋಪಿತಂ ಧಞ್ಞಂ, ಪಜಹಿಂ ನಿರವಸೇಸತೋ।

    ‘‘Vāpitaṃ ropitaṃ dhaññaṃ, pajahiṃ niravasesato;

    ಅನೇಕಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಂ, ಪವತ್ತಫಲಮಾದಿಯಿಂ॥

    Anekaguṇasampannaṃ, pavattaphalamādiyiṃ.

    ೩೩.

    33.

    ‘‘ತತ್ಥಪ್ಪಧಾನಂ ಪದಹಿಂ, ನಿಸ್ಸಜ್ಜಟ್ಠಾನಚಙ್ಕಮೇ।

    ‘‘Tatthappadhānaṃ padahiṃ, nissajjaṭṭhānacaṅkame;

    ಅಬ್ಭನ್ತರಮ್ಹಿ ಸತ್ತಾಹೇ, ಅಭಿಞ್ಞಾಬಲಪಾಪುಣಿ’’ನ್ತಿ॥

    Abbhantaramhi sattāhe, abhiññābalapāpuṇi’’nti.

    ತತ್ಥ ಏವಾಹನ್ತಿ ಏವಂ ಅಹಂ, ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಾಥಾನಾಥಾನನ್ತಿ ಸನಾಥಾನಮನಾಥಾನಞ್ಚ ಅಡ್ಢಾನಞ್ಚೇವ ದಲಿದ್ದಾನಞ್ಚ ‘‘ಅತ್ಥಿಕಾ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ಸಹ ಕೋಟ್ಠಾಗಾರೇಹಿ ದತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಹಿಮವನ್ತಸ್ಸಾವಿದೂರೇತಿ ಹಿಮವನ್ತಪಬ್ಬತರಾಜಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಸಮೀಪೇ। ಧಮ್ಮಿಕೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬತೋತಿ ಏವಂನಾಮಕೋ ಪಬ್ಬತೋ। ಕಸ್ಮಾ ಪನಾಯಂ ಧಮ್ಮಿಕೋತಿ? ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತಂ ಪಬ್ಬತಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಅಕಂಸು। ತಸ್ಮಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಭೂತತ್ತಾ ‘‘ಧಮ್ಮಿಕೋ’’ತ್ವೇವ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಸ್ಸಮೋ ಸುಕತೋ ಮಯ್ಹನ್ತಿಆದಿನಾ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೇನ ಅಸ್ಸಮಪಣ್ಣಸಾಲಾ ಚಙ್ಕಮಾ ಸಹತ್ಥಾ ಮಾಪಿತಾ ವಿಯ ವುತ್ತಾ, ನ ಚ ಪನ ಸಹತ್ಥಾ ಮಾಪಿತಾ, ಕಿನ್ತು ಸಕ್ಕೇನ ದೇವೇನ ಪೇಸಿತೇ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮುನಾ ದೇವಪುತ್ತೇನ ನಿಮ್ಮಿತಾ। ಭಗವಾ ಪನ ತದಾ ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ತಂ ಸಮ್ಪದಂ ಸನ್ಧಾಯ – ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬತೇ –

    Tattha evāhanti evaṃ ahaṃ, heṭṭhā vuttappakārena cintetvāti attho. Nāthānāthānanti sanāthānamanāthānañca aḍḍhānañceva daliddānañca ‘‘atthikā gaṇhantū’’ti saha koṭṭhāgārehi datvāti attho. Himavantassāvidūreti himavantapabbatarājassa avidūre samīpe. Dhammiko nāma pabbatoti evaṃnāmako pabbato. Kasmā panāyaṃ dhammikoti? Yebhuyyena pana bodhisattā isipabbajjaṃ pabbajitvā taṃ pabbataṃ upanissāya abhiññāyo nibbattetvā samaṇadhammaṃ akaṃsu. Tasmā samaṇadhammassa nissayabhūtattā ‘‘dhammiko’’tveva pākaṭo ahosi. Assamo sukato mayhantiādinā sumedhapaṇḍitena assamapaṇṇasālā caṅkamā sahatthā māpitā viya vuttā, na ca pana sahatthā māpitā, kintu sakkena devena pesite vissakammunā devaputtena nimmitā. Bhagavā pana tadā attano puññānubhāvena nibbattaṃ taṃ sampadaṃ sandhāya – ‘‘sāriputta, tasmiṃ pabbate –

    ‘ಅಸ್ಸಮೋ ಸುಕತೋ ಮಯ್ಹಂ, ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ಸುಮಾಪಿತಾ।

    ‘Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā;

    ಚಙ್ಕಮಂ ತತ್ಥ ಮಾಪೇಸಿಂ, ಪಞ್ಚದೋಸವಿವಜ್ಜಿತ’’’ನ್ತಿ॥ – ಆದಿಮಾಹ।

    Caṅkamaṃ tattha māpesiṃ, pañcadosavivajjita’’’nti. – ādimāha;

    ತತ್ಥ ಪಣ್ಣಸಾಲಾತಿ ಪಣ್ಣಛದನಸಾಲಾ। ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅಸ್ಸಮಪದೇ। ಪಞ್ಚದೋಸವಿವಜ್ಜಿತನ್ತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಚಙ್ಕಮದೋಸೇಹಿ ವಿವಜ್ಜಿತಂ। ಕತಮೇ ಪಞ್ಚ ಚಙ್ಕಮದೋಸಾ ನಾಮ? ಥದ್ಧವಿಸಮತಾ, ಅನ್ತೋರುಕ್ಖತಾ, ಗಹನಚ್ಛನ್ನತಾ, ಅತಿಸಮ್ಬಾಧತಾ, ಅತಿವಿಸಾಲತಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ದೋಸೇಹಿ ವಿವಜ್ಜಿತಂ। ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ದೀಘತೋ ಸಟ್ಠಿರತನೋ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಿಯಡ್ಢರತನೋ ಚಙ್ಕಮೋ ವುತ್ತೋ। ಅಥ ವಾ ಪಞ್ಚದೋಸವಿವಜ್ಜಿತನ್ತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ನೀವರಣದೋಸೇಹಿ ವಿವಜ್ಜಿತಂ ಪರಿಹೀನಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಬಲಮಾಹರಿನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಉತ್ತರಪದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ನಿದಾನಕಥಾ, ಸುಮೇಧಕಥಾ)। ಅಟ್ಠಗುಣಸಮುಪೇತನ್ತಿ ‘‘ಏವಂ ಸಮಾಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇ ಪರಿಸುದ್ಧೇ ಪರಿಯೋದಾತೇ ಅನಙ್ಗಣೇ ವಿಗತೂಪಕ್ಕಿಲೇಸೇ ಮುದುಭೂತೇ ಕಮ್ಮನಿಯೇ ಠಿತೇ ಆನೇಞ್ಜಪ್ಪತ್ತೇ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೇಹಿ ಅಟ್ಠಗುಣೇಹಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪೪-೨೪೫; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೮೪-೩೮೬, ೪೩೧-೪೩೩; ಪಾರಾ॰ ೧೨-೧೪) ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಬಲಂ ಆಹರಿಂ ಆನೇಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Tattha paṇṇasālāti paṇṇachadanasālā. Tatthāti tasmiṃ assamapade. Pañcadosavivajjitanti pañcahi caṅkamadosehi vivajjitaṃ. Katame pañca caṅkamadosā nāma? Thaddhavisamatā, antorukkhatā, gahanacchannatā, atisambādhatā, ativisālatāti imehi pañcahi dosehi vivajjitaṃ. Ukkaṭṭhaparicchedena dīghato saṭṭhiratano vitthārato diyaḍḍharatano caṅkamo vutto. Atha vā pañcadosavivajjitanti pañcahi nīvaraṇadosehi vivajjitaṃ parihīnaṃ abhiññābalamāharinti iminā uttarapadena sambandho daṭṭhabbo (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā, sumedhakathā). Aṭṭhaguṇasamupetanti ‘‘evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte’’ti evaṃ vuttehi aṭṭhaguṇehi (dī. ni. 1.244-245; ma. ni. 1.384-386, 431-433; pārā. 12-14) samannāgataṃ abhiññābalaṃ āhariṃ ānesinti attho.

    ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಅಟ್ಠಹಿ ಸಮಣಸುಖೇಹಿ ಉಪೇತಂ, ಅಟ್ಠಿಮಾನಿ ಸಮಣಸುಖಾನಿ ನಾಮ ಧನಧಞ್ಞಪರಿಗ್ಗಹಾಭಾವೋ, ಅನವಜ್ಜಪಿಣ್ಡಪಾತಪರಿಯೇಸನಭಾವೋ, ನಿಬ್ಬುತಪಿಣ್ಡಭುಞ್ಜನಭಾವೋ, ರಟ್ಠಂ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಧನಧಞ್ಞಾದೀಸು ಗಣ್ಹನ್ತೇಸು ರಾಜಪುರಿಸೇಸು ರಟ್ಠಪೀಳನಕಿಲೇಸಾಭಾವೋ, ಉಪಕರಣೇಸು ನಿಚ್ಛನ್ದರಾಗಭಾವೋ, ಚೋರವಿಲೋಪನೇ ನಿಬ್ಭಯಭಾವೋ, ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತೇಹಿ ಅಸಂಸಟ್ಠಭಾವೋ, ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಅಪ್ಪಟಿಹತಭಾವೋತಿ ಇಮೇಹಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಸಮಣಸುಖೇಹಿ (ಅಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ದೂರೇನಿದಾನ, ಸುಮೇಧಕಥಾ; ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ನಿದಾನಕಥಾ) ಉಪೇತಂ ಸಮುಪೇತಂ ಅಸ್ಸಮಂ ಮಾಪೇಸಿ’’ನ್ತಿ ಅಸ್ಸಮೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಪಾಳಿಯಾ ನ ಸಮೇತಿ।

    Keci pana ‘‘aṭṭhahi samaṇasukhehi upetaṃ, aṭṭhimāni samaṇasukhāni nāma dhanadhaññapariggahābhāvo, anavajjapiṇḍapātapariyesanabhāvo, nibbutapiṇḍabhuñjanabhāvo, raṭṭhaṃ pīḷetvā dhanadhaññādīsu gaṇhantesu rājapurisesu raṭṭhapīḷanakilesābhāvo, upakaraṇesu nicchandarāgabhāvo, coravilopane nibbhayabhāvo, rājarājamahāmattehi asaṃsaṭṭhabhāvo, catūsu disāsu appaṭihatabhāvoti imehi aṭṭhahi samaṇasukhehi (apa. aṭṭha. 1.dūrenidāna, sumedhakathā; dha. sa. aṭṭha. nidānakathā) upetaṃ samupetaṃ assamaṃ māpesi’’nti assamena sambandhaṃ katvā vadanti, taṃ pāḷiyā na sameti.

    ಸಾಟಕನ್ತಿ ವತ್ಥಂ। ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅಸ್ಸಮೇ। ನವದೋಸಮುಪಾಗತನ್ತಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತತ್ಥ ವಸನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ನಿವತ್ಥಪಾರುತಂ ಮಹಗ್ಘಸಾಟಕಂ ಪಜಹಿಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿಂ। ಸಾಟಕಂ ಪಜಹನ್ತೋ ಚ ತತ್ಥ ನವ ದೋಸೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಜಹಿನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ। ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಞ್ಹಿ ಸಾಟಕಸ್ಮಿಂ ನವ ದೋಸಾ ಪಕಾಸಿತಾ। ಕತಮೇ ನವ? ಸಾಟಕಸ್ಸ ಮಹಗ್ಘಭಾವೋ, ಪರಪಟಿಬದ್ಧಭಾವೋ, ಪರಿಭೋಗೇನ ಲಹುಕಂ ಕಿಲಿಸ್ಸನಭಾವೋ, ಕಿಲಿಟ್ಠೋ ಚ ಧೋವಿತಬ್ಬೋ ಪುನ ರಜಿತಬ್ಬೋ ಚ ಹೋತಿ ಪರಿಭೋಗೇನ ಜೀರಣಭಾವೋ, ಜಿಣ್ಣಸ್ಸ ಪುನ ತುನ್ನಕರಣಂ ವಾ ಅಗ್ಗಳದಾನಂ ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ ಪುನ ಪರಿಯೇಸನಾಯ ದುರಭಿಸಮ್ಭವಭಾವೋ, ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಅನನುಚ್ಛವಿಕಭಾವೋ, ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾನಂ ಸಾಧಾರಣಭಾವೋ, ಯಥಾ ನಂ ನ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಏವಂ ಗೋಪೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ ಪರಿದಹತೋ ವಿಭೂಸನಟ್ಠಾನಭಾವೋ, ಗಹೇತ್ವಾ ಚರನ್ತಸ್ಸ ಮಹಿಚ್ಛಭಾವೋತಿ ಏತೇಹಿ ನವಹಿ ದೋಸೇಹಿ (ಅಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ದೂರೇನಿದಾನ, ಸುಮೇಧಕಥಾ) ಉಪಗತಂ ಸಾಟಕಂ ಪಹಾಯ ವಾಕಚೀರಂ ನಿವಾಸೇಸಿನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ। ವಾಕಚೀರನ್ತಿ ಮುಞ್ಜತಿಣಂ ಹೀರಾಹೀರಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತಂ ವಾಕಮಯಚೀರಂ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನತ್ಥಾಯ ಆದಿಯಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ದ್ವಾದಸಗುಣಮುಪಾಗತನ್ತಿ ದ್ವಾದಸಹಿ ಆನಿಸಂಸೇಹಿ ಉಪೇತಂ। ಏತ್ಥ ಗುಣ-ಸದ್ದೋ ಆನಿಸಂಸಟ್ಠೋ ‘‘ಸತಗುಣಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಿತಬ್ಬಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೭೯) ವಿಯ। -ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ। ವಾಕಚೀರಸ್ಮಿಂ ದ್ವಾದಸಾನಿಸಂಸಾ ಅಪ್ಪಗ್ಘತಾ, ಅಪರಾಯತ್ತತಾ, ಸಹತ್ಥಾ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾ, ಪರಿಭೋಗೇನ ಜಿಣ್ಣೇಪಿ ಸಿಬ್ಬಿತಬ್ಬಾಭಾವೋ, ಚೋರಭಯಾಭಾವೋ ಪರಿಯೇಸನ್ತಸ್ಸ ಸುಖೇನ ಕರಣಭಾವೋ, ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಸಾರುಪ್ಪಭಾವೋ, ಸೇವಮಾನಸ್ಸ ವಿಭೂಸನಟ್ಠಾನಾಭಾವೋ, ಚೀವರಪ್ಪಚ್ಚಯೇ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಭಾವೋ , ಪರಿಭೋಗಸುಖಭಾವೋ, ವಾಕುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸುಲಭಭಾವೋ, ವಾಕಚೀರೇ ನಟ್ಠೇಪಿ ಅನಪೇಕ್ಖಭಾವೋತಿ ಇಮೇಹಿ ದ್ವಾದಸಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಸಮ್ಪನ್ನಂ (ಅಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ದೂರೇನಿದಾನ, ಸುಮೇಧಕಥಾ; ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ನಿದಾನಕಥಾ)।

    Sāṭakanti vatthaṃ. Tatthāti tasmiṃ assame. Navadosamupāgatanti, sāriputta, tattha vasanto attano nivatthapārutaṃ mahagghasāṭakaṃ pajahiṃ pariccajiṃ. Sāṭakaṃ pajahanto ca tattha nava dose disvā pajahinti dīpeti. Tāpasapabbajjaṃ pabbajitānañhi sāṭakasmiṃ nava dosā pakāsitā. Katame nava? Sāṭakassa mahagghabhāvo, parapaṭibaddhabhāvo, paribhogena lahukaṃ kilissanabhāvo, kiliṭṭho ca dhovitabbo puna rajitabbo ca hoti paribhogena jīraṇabhāvo, jiṇṇassa puna tunnakaraṇaṃ vā aggaḷadānaṃ vā kātabbaṃ hoti puna pariyesanāya durabhisambhavabhāvo, tāpasapabbajjāya ananucchavikabhāvo, paccatthikānaṃ sādhāraṇabhāvo, yathā naṃ na paccatthikā gaṇhanti, evaṃ gopetabbo hoti paridahato vibhūsanaṭṭhānabhāvo, gahetvā carantassa mahicchabhāvoti etehi navahi dosehi (apa. aṭṭha. 1.dūrenidāna, sumedhakathā) upagataṃ sāṭakaṃ pahāya vākacīraṃ nivāsesinti dīpeti. Vākacīranti muñjatiṇaṃ hīrāhīraṃ katvā ganthetvā kataṃ vākamayacīraṃ nivāsanapārupanatthāya ādiyinti attho. Dvādasaguṇamupāgatanti dvādasahi ānisaṃsehi upetaṃ. Ettha guṇa-saddo ānisaṃsaṭṭho ‘‘sataguṇā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā’’tiādīsu (ma. ni. 3.379) viya. Ma-kāro padasandhikaro. Vākacīrasmiṃ dvādasānisaṃsā appagghatā, aparāyattatā, sahatthā kātuṃ sakkuṇeyyatā, paribhogena jiṇṇepi sibbitabbābhāvo, corabhayābhāvo pariyesantassa sukhena karaṇabhāvo, tāpasapabbajjāya sāruppabhāvo, sevamānassa vibhūsanaṭṭhānābhāvo, cīvarappaccaye appicchabhāvo , paribhogasukhabhāvo, vākuppattiyā sulabhabhāvo, vākacīre naṭṭhepi anapekkhabhāvoti imehi dvādasahi guṇehi sampannaṃ (apa. aṭṭha. 1.dūrenidāna, sumedhakathā; dha. sa. aṭṭha. nidānakathā).

    ಅಥ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ತತ್ಥ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ನಿಕ್ಖಮನಕಾರಣಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಮಾನೋ ಏವಂ ಕಿರ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಪನ ನವಕನಕಕಟಕನೂಪುರಾದಿಸಙ್ಘಟ್ಟನಸದ್ದಸಮ್ಮಿಸ್ಸಿತ-ಮಧುರಹಸಿತಕಥಿತಗೇಹಜನರಮಣೀಯಂ ಉಳಾರವಿಭವಸೋಭಿತಂ ಸುರವರಭವನಾಕಾರಮಗಾರಂ ಖೇಳಪಿಣ್ಡಂ ವಿಯ ಪಹಾಯ ವಿವೇಕಾರಾಮತಾಯ ಸಬ್ಬಜನಪಾಪಪವಾಹನಂ ತಪೋವನಂ ಪವಿಟ್ಠೋಸ್ಮಿ, ಇಧ ಪನ ಮೇ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ವಾಸೋ ದುತಿಯೋ ಘರಾವಾಸೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಹನ್ದಾಹಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ವಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Atha sumedhapaṇḍito tattha paṇṇasālāyaṃ viharanto paccūsasamaye paccuṭṭhāya attano nikkhamanakāraṇaṃ paccavekkhamāno evaṃ kira cintesi – ‘‘ahaṃ pana navakanakakaṭakanūpurādisaṅghaṭṭanasaddasammissita-madhurahasitakathitagehajanaramaṇīyaṃ uḷāravibhavasobhitaṃ suravarabhavanākāramagāraṃ kheḷapiṇḍaṃ viya pahāya vivekārāmatāya sabbajanapāpapavāhanaṃ tapovanaṃ paviṭṭhosmi, idha pana me paṇṇasālāya vāso dutiyo gharāvāso viya hoti, handāhaṃ rukkhamūle vaseyya’’nti. Tena vuttaṃ –

    ೩೧.

    31.

    ‘‘ಅಟ್ಠದೋಸಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ, ಪಜಹಿಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಕ’’ನ್ತಿ॥

    ‘‘Aṭṭhadosasamākiṇṇaṃ, pajahiṃ paṇṇasālaka’’nti.

    ತತ್ಥ ಅಟ್ಠದೋಸಸಮಾಕಿಣ್ಣನ್ತಿ ಅಟ್ಠಹಿ ದೋಸೇಹಿ ಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ ಸಂಯುತ್ತಂ। ಕತಮೇಹಿ ಅಟ್ಠಹಿ? ಮಹಾಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ನಿಪ್ಫಾದನೀಯತಾ, ತಿಣಪಣ್ಣಮತ್ತಿಕಾದೀಹಿ ನಿಚ್ಚಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನೀಯತಾ, ಸೇನಾಸನಂ ನಾಮ ಮಹಲ್ಲಕಸ್ಸ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಅವೇಲಾಯ ವುಟ್ಠಾಪಿಯಮಾನಸ್ಸ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ ನ ಹೋತೀತಿ ವುಟ್ಠಾಪನೀಯಭಾವೋ, ಸೀತುಣ್ಹಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತೇನ ಕಾಯಸ್ಸ ಸುಖುಮಾಲಕರಣಭಾವೋ, ಘರಂ ಪವಿಟ್ಠೇನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಾಪಂ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುನ್ತಿ ಗರಹಪಟಿಚ್ಛಾದನಕರಣಭಾವೋ, ‘‘ಮಯ್ಹಮಿದ’’ನ್ತಿ ಸಪರಿಗ್ಗಹಭಾವೋ, ಗೇಹಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಭಾವೋ ಸದುತಿಯಕವಾಸೋ, ಊಕಾಮಙ್ಗುಲಘರಗೋಳಿಕಾದೀನಂ ಸಾಧಾರಣತಾಯ ಬಹುಸಾಧಾರಣಭಾವೋತಿ ಇತಿ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಆದೀನವೇ (ಅಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ದೂರೇನಿದಾನ, ಸುಮೇಧಕಥಾ) ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪಜಹಿಂ।

    Tattha aṭṭhadosasamākiṇṇanti aṭṭhahi dosehi samākiṇṇaṃ saṃyuttaṃ. Katamehi aṭṭhahi? Mahāsambhārehi nipphādanīyatā, tiṇapaṇṇamattikādīhi niccaṃ paṭijagganīyatā, senāsanaṃ nāma mahallakassa pāpuṇātīti avelāya vuṭṭhāpiyamānassa cittekaggatā na hotīti vuṭṭhāpanīyabhāvo, sītuṇhassa paṭighātena kāyassa sukhumālakaraṇabhāvo, gharaṃ paviṭṭhena yaṃ kiñci pāpaṃ sakkā kātunti garahapaṭicchādanakaraṇabhāvo, ‘‘mayhamida’’nti sapariggahabhāvo, gehassa atthibhāvo sadutiyakavāso, ūkāmaṅgulagharagoḷikādīnaṃ sādhāraṇatāya bahusādhāraṇabhāvoti iti ime aṭṭha ādīnave (apa. aṭṭha. 1.dūrenidāna, sumedhakathā) disvā mahāsatto paṇṇasālaṃ pajahiṃ.

    ಗುಣೇ ದಸಹುಪಾಗತನ್ತಿ ಛನ್ನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಸಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಉಪೇತಂ, ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಉಪಗತೋಸ್ಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕತಮೇಹಿ ದಸಹಿ? ಅಪ್ಪಸಮಾರಮ್ಭತಾ, ಉಪಗಮನಮತ್ತಮೇವೇತ್ಥ ಹೋತೀತಿ ಸುಲಭಾನವಜ್ಜತಾ, ಅಭಿಣ್ಹಂ ತರುಪಣ್ಣವಿಕಾರದಸ್ಸನೇನ ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾಸಮುಟ್ಠಾಪನತಾ, ಸೇನಾಸನಮಚ್ಛೇರಾಭಾವೋ, ತತ್ಥ ಹಿ ಪಾಪಂ ಕರೋನ್ತೋ ಲಜ್ಜತೀತಿ ಪಾಪಕರಣಾರಹಾಭಾವೋ, ಪರಿಗ್ಗಹಕರಣಾಭಾವೋ, ದೇವತಾಹಿ ಸಹ ವಾಸೋ, ಛನ್ನಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ, ಪರಿಭೋಗಸುಖತಾ, ರುಕ್ಖಮೂಲಸೇನಾಸನಸ್ಸ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ಸುಲಭತಾಯ ಅನಪೇಕ್ಖಭಾವೋತಿ ಇತಿ ಇಮೇ ದಸ ಗುಣೇ (ಅಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ದೂರೇನಿದಾನ, ಸುಮೇಧಕಥಾ) ದಿಸ್ವಾ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಉಪಗತೋಸ್ಮೀತಿ ವದತಿ। ಆಹ ಚ –

    Guṇe dasahupāgatanti channaṃ paṭikkhipitvā dasahi guṇehi upetaṃ, rukkhamūlaṃ upagatosmīti attho. Katamehi dasahi? Appasamārambhatā, upagamanamattamevettha hotīti sulabhānavajjatā, abhiṇhaṃ tarupaṇṇavikāradassanena aniccasaññāsamuṭṭhāpanatā, senāsanamaccherābhāvo, tattha hi pāpaṃ karonto lajjatīti pāpakaraṇārahābhāvo, pariggahakaraṇābhāvo, devatāhi saha vāso, channapaṭikkhepo, paribhogasukhatā, rukkhamūlasenāsanassa gatagataṭṭhāne sulabhatāya anapekkhabhāvoti iti ime dasa guṇe (apa. aṭṭha. 1.dūrenidāna, sumedhakathā) disvā rukkhamūlaṃ upagatosmīti vadati. Āha ca –

    ‘‘ವಣ್ಣಿತೋ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠೇನ, ನಿಸ್ಸಯೋತಿ ಚ ಭಾಸಿತೋ।

    ‘‘Vaṇṇito buddhaseṭṭhena, nissayoti ca bhāsito;

    ನಿವಾಸೋ ಪವಿವಿತ್ತಸ್ಸ, ರುಕ್ಖಮೂಲಸಮೋ ಕುತೋ॥

    Nivāso pavivittassa, rukkhamūlasamo kuto.

    ‘‘ಆವಾಸಮಚ್ಛೇರಹರೇ, ದೇವತಾಪರಿಪಾಲಿತೇ।

    ‘‘Āvāsamaccherahare, devatāparipālite;

    ಪವಿವಿತ್ತೇ ವಸನ್ತೋ ಹಿ, ರುಕ್ಖಮೂಲಮ್ಹಿ ಸುಬ್ಬತೋ॥

    Pavivitte vasanto hi, rukkhamūlamhi subbato.

    ‘‘ಅಭಿರತ್ತಾನಿ ನೀಲಾನಿ, ಪಣ್ಡೂನಿ ಪತಿತಾನಿ ಚ।

    ‘‘Abhirattāni nīlāni, paṇḍūni patitāni ca;

    ಪಸ್ಸನ್ತೋ ತರುಪಣ್ಣಾನಿ, ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಂ ಪನೂದತಿ॥

    Passanto tarupaṇṇāni, niccasaññaṃ panūdati.

    ‘‘ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಬುದ್ಧದಾಯಜ್ಜಂ, ಭಾವನಾಭಿರತಾಲಯಂ।

    ‘‘Tasmā hi buddhadāyajjaṃ, bhāvanābhiratālayaṃ;

    ವಿವಿತ್ತಂ ನಾತಿಮಞ್ಞೇಯ್ಯ, ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ವಿಚಕ್ಖಣೋ’’ತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೩೨)।

    Vivittaṃ nātimaññeyya, rukkhamūlaṃ vicakkhaṇo’’ti. (visuddhi. 1.32);

    ಅಥ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ದಿಟ್ಠದೋಸೋ ಹುತ್ವಾ ರುಕ್ಖಮೂಲಸೇನಾಸನೇ ಲದ್ಧಾನಿಸಂಸೋ ವಿಹರನ್ತೋ ಉತ್ತರಿಪಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಮೇ ಗಾಮಗಮನಂ ಆಹಾರಪರಿಯೇಸನದುಕ್ಖಂ, ನಾಹಂ ಕೇನಚಿ ಪಾರಿಜುಞ್ಞೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಆಹಾರಪರಿಯೇಸನಮೂಲಸ್ಸ ಚ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ನತ್ಥಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಪವತ್ತಫಲೇನ ಯಾಪೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಇಮಂ ಪನ ಅತ್ಥವಿಸೇಸಂ ದೀಪೇನ್ತೋ –

    Atha sumedhapaṇḍito paṇṇasālāya diṭṭhadoso hutvā rukkhamūlasenāsane laddhānisaṃso viharanto uttaripi cintesi – ‘‘āhāratthāya me gāmagamanaṃ āhārapariyesanadukkhaṃ, nāhaṃ kenaci pārijuññena nikkhamitvā āhāratthāya pabbajito, āhārapariyesanamūlassa ca dukkhassa pamāṇaṃ natthi, yaṃnūnāhaṃ pavattaphalena yāpeyya’’nti. Imaṃ pana atthavisesaṃ dīpento –

    ೩೨-೩೩. ‘‘ವಾಪಿತಂ ರೋಪಿತಂ ಧಞ್ಞಂ, ಪಜಹಿಂ ನಿರವಸೇಸತೋ।

    32-33. ‘‘Vāpitaṃ ropitaṃ dhaññaṃ, pajahiṃ niravasesato.

    ಅನೇಕಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಂ, ಪವತ್ತಫಲಮಾದಿಯಿ’’ನ್ತಿ॥ – ಆದಿಮಾಹ।

    Anekaguṇasampannaṃ, pavattaphalamādiyi’’nti. – ādimāha;

    ತತ್ಥ ವಾಪಿತನ್ತಿ ವಪಿತ್ವಾ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ। ರೋಪಿತನ್ತಿ ರೋಪಿತ್ವಾ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ, ವಪನರೋಪನವಸೇನ ದುವಿಧಾವ ಸಸ್ಸನಿಪ್ಫತ್ತಿ, ತಂ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ಪಹಾಯ ಪವತ್ತಫಲೇನ ಯಾಪೇಸಿಂ। ಪವತ್ತಫಲನ್ತಿ ಸಯಮೇವ ಪತಿತಫಲಂ। ಆದಿಯಿನ್ತಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಂ।

    Tattha vāpitanti vapitvā nipphannaṃ. Ropitanti ropitvā nipphannaṃ, vapanaropanavasena duvidhāva sassanipphatti, taṃ duvidhampi attano appicchatāya pahāya pavattaphalena yāpesiṃ. Pavattaphalanti sayameva patitaphalaṃ. Ādiyinti paribhuñjiṃ.

    ‘‘ಪವತ್ತಫಲಸನ್ತುಟ್ಠೋ, ಅಪರಾಯತ್ತಜೀವಿಕೋ।

    ‘‘Pavattaphalasantuṭṭho, aparāyattajīviko;

    ಪಹೀನಾಹಾರಲೋಲುಪ್ಪೋ, ಹೋತಿ ಚಾತುದ್ದಿಸೋ ಮುನಿ॥

    Pahīnāhāraloluppo, hoti cātuddiso muni.

    ‘‘ಜಹಾತಿ ರಸತಣ್ಹಞ್ಚ, ಆಜೀವೋ ತಸ್ಸ ಸುಜ್ಝತಿ।

    ‘‘Jahāti rasataṇhañca, ājīvo tassa sujjhati;

    ತಸ್ಮಾ ಹಿ ನಾತಿಮಞ್ಞೇಯ್ಯ, ಪವತ್ತಫಲಭೋಜನ’’ನ್ತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೨೬ ಥೋಕಂ ವಿಸದಿಸಂ) –

    Tasmā hi nātimaññeyya, pavattaphalabhojana’’nti. (visuddhi. 1.26 thokaṃ visadisaṃ) –

    ಏವಂ ಪವತ್ತಮಾನೋ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹೇ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ಚ ಪಾಪುಣಿ। ಇಮಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೇನ ‘‘ತತ್ಥಪ್ಪಧಾನಂ ಪದಹಿ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅಸ್ಸಮೇ। ಪಧಾನನ್ತಿ ವೀರಿಯಂ, ವೀರಿಯಞ್ಹಿ ಪದಹಿತಬ್ಬತೋ ಪಧಾನಭಾವಕರಣತೋ ವಾ ‘‘ಪಧಾನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪದಹಿನ್ತಿ ವೀರಿಯಮಾರಭಿಂ। ನಿಸ್ಸಜ್ಜಟ್ಠಾನಚಙ್ಕಮೇತಿ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ಚ ಠಾನೇನ ಚ ಚಙ್ಕಮೇನ ಚ।

    Evaṃ pavattamāno sumedhapaṇḍito nacirasseva antosattāhe aṭṭha samāpattiyo pañca abhiññāyo ca pāpuṇi. Imamatthaṃ pakāsentena ‘‘tatthappadhānaṃpadahi’’ntiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tasmiṃ assame. Padhānanti vīriyaṃ, vīriyañhi padahitabbato padhānabhāvakaraṇato vā ‘‘padhāna’’nti vuccati. Padahinti vīriyamārabhiṃ. Nissajjaṭṭhānacaṅkameti nisajjāya ca ṭhānena ca caṅkamena ca.

    ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ಪನ ಸೇಯ್ಯಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ನಿಸಜ್ಜಟ್ಠಾನಚಙ್ಕಮೇಹೇವ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಬ್ಭನ್ತರೇಯೇವ ಅಭಿಞ್ಞಾಬಲಂ ಪಾಪುಣಿ। ಏವಂ ಪನ ಅಭಿಞ್ಞಾಬಲಂ ಪತ್ವಾ ಸುಮೇಧತಾಪಸೇ ಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೇ ತದಾ ಸಬ್ಬಜನಸಙ್ಗಹಕರೋ ಮಾರಬಲಭಯಂಕರೋ ಞಾಣದೀಪಙ್ಕರೋ ದೀಪಙ್ಕರೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ಉದಪಾದಿ।

    Sumedhapaṇḍito pana seyyaṃ paṭikkhipitvā nisajjaṭṭhānacaṅkameheva rattindivaṃ vītināmetvā sattāhabbhantareyeva abhiññābalaṃ pāpuṇi. Evaṃ pana abhiññābalaṃ patvā sumedhatāpase samāpattisukhena vītināmente tadā sabbajanasaṅgahakaro mārabalabhayaṃkaro ñāṇadīpaṅkaro dīpaṅkaro nāma satthā loke udapādi.

    ಸಙ್ಖೇಪೇನೇವ ತಸ್ಸಾಯಮಾನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಂ ಕಿರ ದೀಪಙ್ಕರೋ ನಾಮ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಸಮತ್ತಿಂಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವಸದಿಸೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಠಿತೋ ಪಥವಿಕಮ್ಪನಾದೀನಿ ಮಹಾದಾನಾನಿ ದತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾಹಿ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ –

    Saṅkhepeneva tassāyamānupubbikathā – ayaṃ kira dīpaṅkaro nāma mahāsatto samattiṃsa pāramiyo pūretvā vessantarattabhāvasadise attabhāve ṭhito pathavikampanādīni mahādānāni datvā āyupariyosāne tusitapure nibbattitvā tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā dasasahassacakkavāḷadevatāhi sannipatitvā –

    ‘‘ಕಾಲೋ ಖೋ ತೇ ಮಹಾವೀರ, ಉಪ್ಪಜ್ಜ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ।

    ‘‘Kālo kho te mahāvīra, uppajja mātukucchiyaṃ;

    ಸದೇವಕಂ ತಾರಯನ್ತೋ, ಬುಜ್ಝಸ್ಸು ಅಮತಂ ಪದ’’ನ್ತಿ॥ (ಬು॰ ವಂ॰ ೧.೬೭) –

    Sadevakaṃ tārayanto, bujjhassu amataṃ pada’’nti. (bu. vaṃ. 1.67) –

    ವುತ್ತೇ ತತೋ ಸೋ ದೇವತಾನಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಚ ಪಞ್ಚ ಮಹಾವಿಲೋಕನಾನಿ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ರಮ್ಮವತೀನಗರೇ ಅತ್ತನೋ ಯಸವಿಭೂತಿಯಾ ವಿಜಿತವಾಸುದೇವಸ್ಸ ನರದೇವಸ್ಸ ಸುದೇವಸ್ಸ ನಾಮ ರಞ್ಞೋ ಕುಲೇ ಸುಮೇಧಾಯ ದೇವಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮಿಯಾ ಉತ್ತರಾಸಾಳ್ಹನಕ್ಖತ್ತೇನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಹತಾ ಪರಿವಾರೇನ ಪರಿಹರಿಯಮಾನೋ ಮಹಾದೇವಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಮಣಿಕೂಟಗತೋ ವಿಯ ಕೇನಚಿ ಅಸುಚಿನಾ ಅಮಕ್ಖಿತೋ ದಸ ಮಾಸೇ ವಸಿತ್ವಾ ಸಲಿಲಧರವಿವರಗತೋ ಸರದಕಾಲಚನ್ದೋ ವಿಯ ತಸ್ಸಾ ಉದರತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ।

    Vutte tato so devatānaṃ vacanaṃ sutvā ca pañca mahāvilokanāni viloketvā tato cuto rammavatīnagare attano yasavibhūtiyā vijitavāsudevassa naradevassa sudevassa nāma rañño kule sumedhāya deviyā kucchismiṃ āsāḷhipuṇṇamiyā uttarāsāḷhanakkhattena paṭisandhiṃ gahetvā mahatā parivārena parihariyamāno mahādeviyā kucchimhi maṇikūṭagato viya kenaci asucinā amakkhito dasa māse vasitvā saliladharavivaragato saradakālacando viya tassā udarato nikkhami.

    ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ

    Dvattiṃsa pubbanimittāni

    ತಸ್ಸ ಪನ ದೀಪಙ್ಕರಕುಮಾರಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇಪಿ ವಿಜಾತಕ್ಖಣೇಪಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ ಪಾತುರಹೇಸುಂ। ಸಬ್ಬಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತೇಸು ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತೇಸು ನಿಕ್ಖಮನ್ತೇಸು ಸಮ್ಬುಜ್ಝನ್ತೇಸು ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತನ್ತೇಸೂತಿ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ ಪವತ್ತನ್ತೇವ। ತಸ್ಮಾ ಮಯಾ ಪಾಕಟತ್ತಾ ದೀಪಙ್ಕರಕುಮಾರಸ್ಸ ಜಾತಿಯಂ ದಸ್ಸಿತಾನಿ –

    Tassa pana dīpaṅkarakumārassa paṭisandhikkhaṇepi vijātakkhaṇepi dvattiṃsa pubbanimittāni pāṭihāriyāni pāturahesuṃ. Sabbasabbaññubodhisattesu mātukucchiṃ okkamantesu nikkhamantesu sambujjhantesu dhammacakkaṃ pavattantesūti imesu catūsu ṭhānesu dvattiṃsa pāṭihāriyāni pavattanteva. Tasmā mayā pākaṭattā dīpaṅkarakumārassa jātiyaṃ dassitāni –

    ‘‘ದೀಪಙ್ಕರೇ ಚಾರುಕರೇ ಕುಮಾರೇ, ಸಿವಂಕರೇ ಸನ್ತಿಕರೇವ ಜಾತೇ।

    ‘‘Dīpaṅkare cārukare kumāre, sivaṃkare santikareva jāte;

    ಪಕಮ್ಪಿ ಸಙ್ಕಮ್ಪಿ ತದಾ ಸಮನ್ತಾ, ಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖ್ಯಾ ದಸಲೋಕಧಾತು॥

    Pakampi saṅkampi tadā samantā, sahassasaṅkhyā dasalokadhātu.

    ‘‘ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇಸು, ದಸಸಹಸ್ಸೇವ ದೇವತಾ।

    ‘‘Cakkavāḷasahassesu, dasasahasseva devatā;

    ಏಕಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕವಾಳಸ್ಮಿಂ, ತದಾ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು ತಾ॥

    Ekasmiṃ cakkavāḷasmiṃ, tadā sannipatiṃsu tā.

    ‘‘ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಮಹಾಸತ್ತಂ, ಜಾತಮತ್ತನ್ತು ದೇವತಾ।

    ‘‘Bodhisattaṃ mahāsattaṃ, jātamattantu devatā;

    ಪಠಮಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಪಚ್ಛಾ ತಂ ಮನುಜಾ ಪನ॥

    Paṭhamaṃ paṭiggaṇhiṃsu, pacchā taṃ manujā pana.

    ‘‘ಅವಾದಿತಾ ಕೇನಚಿ ಚಮ್ಮನದ್ಧಾ, ಸುಪೋಕ್ಖರಾ ದುನ್ದುಭಿಯೋ ಚ ವೀಣಾ।

    ‘‘Avāditā kenaci cammanaddhā, supokkharā dundubhiyo ca vīṇā;

    ಅಘಟ್ಟಿತಾನಾಭರಣಾನಿ ತಸ್ಮಿಂ, ಖಣೇ ಸಮನ್ತಾ ಮಧುರಂ ರವಿಂಸು॥

    Aghaṭṭitānābharaṇāni tasmiṃ, khaṇe samantā madhuraṃ raviṃsu.

    ‘‘ಛಿಜ್ಜಿಂಸು ಸಬ್ಬತ್ಥ ಚ ಬನ್ಧನಾನಿ, ಸಯಂ ವಿಗಚ್ಛಿಂಸು ಚ ಸಬ್ಬರೋಗಾ।

    ‘‘Chijjiṃsu sabbattha ca bandhanāni, sayaṃ vigacchiṃsu ca sabbarogā;

    ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸಿಂಸು ಚ ಜಾತಿಅನ್ಧಾ, ಸದ್ದಂ ಸಮನ್ತಾ ಬಧಿರಾ ಸುಣಿಂಸು॥

    Rūpāni passiṃsu ca jātiandhā, saddaṃ samantā badhirā suṇiṃsu.

    ‘‘ಅನುಸ್ಸತಿಂ ಜಾತಿಜಳಾ ಮನುಸ್ಸಾ, ಲಭಿಂಸು ಯಾನಂ ಪದಸಾವ ಪಙ್ಗುಲಾ।

    ‘‘Anussatiṃ jātijaḷā manussā, labhiṃsu yānaṃ padasāva paṅgulā;

    ವಿದೇಸಯಾತಾ ಸಯಮೇವ ನಾವಾ, ಸಪಟ್ಟನಂ ಸೀಘಮುಪಾಗಮಿಂಸು॥

    Videsayātā sayameva nāvā, sapaṭṭanaṃ sīghamupāgamiṃsu.

    ‘‘ಆಕಾಸಟ್ಠಂ ಭೂಮಿಗತಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ, ಸಯಂ ಸಮನ್ತಾ ರತನಂ ವಿರೋಚಿ।

    ‘‘Ākāsaṭṭhaṃ bhūmigatañca sabbaṃ, sayaṃ samantā ratanaṃ viroci;

    ನಿಬ್ಬಾಯಿ ಘೋರೇ ನಿರಯೇ ಹುತಾಸೋ, ನದೀಸು ತೋಯಮ್ಪಿ ಚ ನಪ್ಪವತ್ತಿ॥

    Nibbāyi ghore niraye hutāso, nadīsu toyampi ca nappavatti.

    ‘‘ಲೋಕನ್ತರೇ ದುಕ್ಖನಿರನ್ತರೇಪಿ, ಪಭಾ ಉಳಾರಾ ವಿಪುಲಾ ಅಹೋಸಿ।

    ‘‘Lokantare dukkhanirantarepi, pabhā uḷārā vipulā ahosi;

    ತಥಾ ತದಾ ಸನ್ತತರಙ್ಗಮಾಲೋ, ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ಮಧುರೋದಕೋಯಂ॥

    Tathā tadā santataraṅgamālo, mahāsamuddo madhurodakoyaṃ.

    ‘‘ನ ವಾಯಿ ವಾತೋ ಫರುಸೋ ಖರೋ ವಾ, ಸಮ್ಫುಲ್ಲಪುಪ್ಫಾ ತರವೋ ಅಹೇಸುಂ।

    ‘‘Na vāyi vāto pharuso kharo vā, samphullapupphā taravo ahesuṃ;

    ವಿರೋಚಿ ಚನ್ದೋ ಅಧಿಕಂ ಸತಾರೋ, ನ ಚಾಪಿ ಉಣ್ಹೋ ಸೂರಿಯೋ ಅಹೋಸಿ॥

    Viroci cando adhikaṃ satāro, na cāpi uṇho sūriyo ahosi.

    ‘‘ಖಗಾ ನಭಮ್ಹಾಪಿ ಚ ರುಕ್ಖತೋ ಚ, ಹಟ್ಠಾವ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಥವಿಂ ಭಜಿಂಸು।

    ‘‘Khagā nabhamhāpi ca rukkhato ca, haṭṭhāva heṭṭhā pathaviṃ bhajiṃsu;

    ಮಹಾಚತುದ್ದೀಪಗತೋ ಚ ಮೇಘೋ, ಪವಸ್ಸಿ ತೋಯಂ ಮಧುರಂ ಸಮನ್ತಾ॥

    Mahācatuddīpagato ca megho, pavassi toyaṃ madhuraṃ samantā.

    ‘‘ಠತ್ವಾವ ದಿಬ್ಬೇ ಭವನೇ ಸಕಸ್ಮಿಂ, ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಪನ ದೇವತಾಯೋ।

    ‘‘Ṭhatvāva dibbe bhavane sakasmiṃ, pasannacittā pana devatāyo;

    ನಚ್ಚಿಂಸು ಗಾಯಿಂಸು ಚ ವಾದಯಿಂಸು, ಸೇಳಿಂಸು ತಾ ಕೇಳಿಮಕಂಸು ಚೇವ॥

    Nacciṃsu gāyiṃsu ca vādayiṃsu, seḷiṃsu tā keḷimakaṃsu ceva.

    ‘‘ಸಯಂ ಕಿರ ದ್ವಾರಮಹಾಕವಾಟಾ, ಖಣೇವ ತಸ್ಮಿಂ ವಿವಟಾ ಅಹೇಸುಂ।

    ‘‘Sayaṃ kira dvāramahākavāṭā, khaṇeva tasmiṃ vivaṭā ahesuṃ;

    ಮಹಾಜನೇ ನೇವ ಖುದಾ ಪಿಪಾಸಾ, ಪೀಳೇಸಿ ಲೋಕಂ ಕಿರ ಕಞ್ಚಿ ಕಞ್ಚಿ॥

    Mahājane neva khudā pipāsā, pīḷesi lokaṃ kira kañci kañci.

    ‘‘ಯೇ ನಿಚ್ಚವೇರಾ ಪನ ಪಾಣಿಸಙ್ಘಾ, ತೇ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಪರಮಂ ಲಭಿಂಸು।

    ‘‘Ye niccaverā pana pāṇisaṅghā, te mettacittaṃ paramaṃ labhiṃsu;

    ಕಾಕಾ ಉಲೂಕೇಹಿ ಚರಿಂಸು ಸದ್ಧಿಂ, ಕೋಣಾ ವರಾಹೇಹಿ ಅಕಂಸು ಕೇಳಿಂ॥

    Kākā ulūkehi cariṃsu saddhiṃ, koṇā varāhehi akaṃsu keḷiṃ.

    ‘‘ಘೋರಾಪಿ ಸಪ್ಪಾನಮುಖಾಪಿ ಸಪ್ಪಾ, ಕೀಳಿಂಸು ಕಾಮಂ ನಕುಲೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ।

    ‘‘Ghorāpi sappānamukhāpi sappā, kīḷiṃsu kāmaṃ nakulehi saddhiṃ;

    ಗಣ್ಹಿಂಸು ಮಜ್ಜಾರಸಿರೇಸು ಯೂಕಾ, ವಿಸ್ಸತ್ಥಚಿತ್ತಾ ಘರಮೂಸಿಕಾಪಿ॥

    Gaṇhiṃsu majjārasiresu yūkā, vissatthacittā gharamūsikāpi.

    ‘‘ಬುದ್ಧನ್ತರೇನಾಪಿ ಅಲದ್ಧತೋಯೇ, ಪಿಸಾಚಲೋಕೇ ವಿಗತಾ ಪಿಪಾಸಾ।

    ‘‘Buddhantarenāpi aladdhatoye, pisācaloke vigatā pipāsā;

    ಖುಜ್ಜಾ ಅಹೇಸುಂ ಸಮಚಾರುಕಾಯಾ, ಮೂಗಾ ಚ ವಾಚಂ ಮಧುರಂ ಲಪಿಂಸು॥

    Khujjā ahesuṃ samacārukāyā, mūgā ca vācaṃ madhuraṃ lapiṃsu.

    ‘‘ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಪನ ಪಾಣಿಸಙ್ಘಾ, ತದಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಿಯಮಾಲಪಿಂಸು।

    ‘‘Pasannacittā pana pāṇisaṅghā, tadaññamaññaṃ piyamālapiṃsu;

    ಅಸ್ಸಾ ಚ ಹೇಸಿಂಸು ಪಹಟ್ಠಚಿತ್ತಾ, ಗಜ್ಜಿಂಸು ಮತ್ತಾ ವರವಾರಣಾಪಿ॥

    Assā ca hesiṃsu pahaṭṭhacittā, gajjiṃsu mattā varavāraṇāpi.

    ‘‘ಸುರಭಿಚನ್ದನಚುಣ್ಣಸಮಾಕುಲಾ , ಕುಸುಮಕುಙ್ಕುಮಧೂಪಸುಗನ್ಧಿನೀ।

    ‘‘Surabhicandanacuṇṇasamākulā , kusumakuṅkumadhūpasugandhinī;

    ವಿವಿಧಚಾರುಮಹದ್ಧಜಮಾಲಿನೀ, ದಸಸಹಸ್ಸಿ ಅಹೋಸಿ ಸಮನ್ತತೋ’’ತಿ॥

    Vividhacārumahaddhajamālinī, dasasahassi ahosi samantato’’ti.

    ತತ್ರ ಹಿಸ್ಸ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಕಮ್ಪೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ದೇವತಾನಂ ಏಕಚಕ್ಕವಾಳೇ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಕಾಲೇ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಪಟಿಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಪಠಮಂ ದೇವತಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಚತುನ್ನಂ ರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಪಚ್ಛಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಚತುನ್ನಂ ಅರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಚಮ್ಮನದ್ಧದುನ್ದುಭೀನಂ ಸಯಮೇವ ವಜ್ಜನಂ ಮಹನ್ತಿಯಾ ಧಮ್ಮಭೇರಿಯಾ ಅನುಸಾವನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ವೀಣಾಭರಣಾನಂ ಸಯಮೇವ ವಜ್ಜನಂ ಅನುಪುಬ್ಬವಿಹಾರಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಬನ್ಧನಾನಂ ಸಯಮೇವ ಛೇದೋ ಅಸ್ಮಿಮಾನಸಮುಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಬ್ಬರೋಗವಿಗಮೋ ಚತುಸಚ್ಚಫಲಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಜಚ್ಚನ್ಧಾನಂ ರೂಪದಸ್ಸನಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಬಧಿರಾನಂ ಸದ್ದಸ್ಸವನಂ ದಿಬ್ಬಸೋತಧಾತುಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ।

    Tatra hissa dasasahassilokadhātukampo sabbaññutaññāṇapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, devatānaṃ ekacakkavāḷe sannipāto dhammacakkappavattanakāle ekappahāreneva sannipatitvā dhammapaṭiggahaṇassa pubbanimittaṃ, paṭhamaṃ devatānaṃ paṭiggahaṇaṃ catunnaṃ rūpāvacarajjhānānaṃ paṭilābhassa pubbanimittaṃ, pacchā manussānaṃ paṭiggahaṇaṃ catunnaṃ arūpāvacarajjhānānaṃ paṭilābhassa pubbanimittaṃ, cammanaddhadundubhīnaṃ sayameva vajjanaṃ mahantiyā dhammabheriyā anusāvanassa pubbanimittaṃ, vīṇābharaṇānaṃ sayameva vajjanaṃ anupubbavihārapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, bandhanānaṃ sayameva chedo asmimānasamucchedassa pubbanimittaṃ, mahājanassa sabbarogavigamo catusaccaphalapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, jaccandhānaṃ rūpadassanaṃ dibbacakkhupaṭilābhassa pubbanimittaṃ, badhirānaṃ saddassavanaṃ dibbasotadhātupaṭilābhassa pubbanimittaṃ.

    ಜಾತಿಜಳಾನಂ ಅನುಸ್ಸತುಪ್ಪಾದೋ ಚತುಸತಿಪಟ್ಠಾನಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಪಙ್ಗುಲಾನಂ ಪದಸಾ ಗಮನಂ ಚತುರಿದ್ಧಿಪಾದಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ವಿದೇಸಗತಾನಂ ನಾವಾನಂ ಸಪಟ್ಟನಾಗಮನಂ ಚತುಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಧಿಗಮಸ್ಸ, ರತನಾನಂ ಸಯಮೇವ ವಿರೋಚನಂ ಧಮ್ಮೋಭಾಸಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ, ನಿರಯೇ ಅಗ್ಗಿನಿಬ್ಬಾಯನಂ ಏಕಾದಸಗ್ಗಿನಿಬ್ಬಾಯನಸ್ಸ, ನದೀಸು ತೋಯಸ್ಸ ನಪ್ಪವತ್ತನಂ ಚತುವೇಸಾರಜ್ಜಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ, ಲೋಕನ್ತರೇ ಆಲೋಕೋ ಅವಿಜ್ಜನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮೇತ್ವಾ ಞಾಣಲೋಕದಸ್ಸನಸ್ಸ, ಮಹಾಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಮಧುರೋದಕತಾ ನಿಬ್ಬಾನರಸೇನ ಏಕರಸಭಾವಸ್ಸ, ವಾತಸ್ಸ ಅವಾಯನಂ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಗತಭೇದನಸ್ಸ, ತರೂನಂ ಪುಪ್ಫಿತಭಾವೋ ವಿಮುತ್ತಿಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪುಪ್ಫಿತಭಾವಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ।

    Jātijaḷānaṃ anussatuppādo catusatipaṭṭhānapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, paṅgulānaṃ padasā gamanaṃ caturiddhipādapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, videsagatānaṃ nāvānaṃ sapaṭṭanāgamanaṃ catupaṭisambhidādhigamassa, ratanānaṃ sayameva virocanaṃ dhammobhāsapaṭilābhassa, niraye agginibbāyanaṃ ekādasagginibbāyanassa, nadīsu toyassa nappavattanaṃ catuvesārajjapaṭilābhassa, lokantare āloko avijjandhakāraṃ vidhametvā ñāṇalokadassanassa, mahāsamuddassa madhurodakatā nibbānarasena ekarasabhāvassa, vātassa avāyanaṃ dvāsaṭṭhidiṭṭhigatabhedanassa, tarūnaṃ pupphitabhāvo vimuttipupphehi pupphitabhāvassa pubbanimittaṃ.

    ಚನ್ದಸ್ಸ ಅತಿವಿರೋಚನಂ ಬಹುಜನಕನ್ತತಾಯ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಸೂರಿಯಸ್ಸ ನಾತಿಉಣ್ಹವಿಮಲಭಾವೋ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸುಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ, ಖಗಾನಂ ನಗಾದೀಹಿ ಪಥವಿಗಮನಂ ಓವಾದಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪಾಣೇಹಿ ಸರಣಗಮನಸ್ಸ, ಮಹತೋ ಚತುದ್ದೀಪಗತಮೇಘಸ್ಸ ಪವಸ್ಸನಂ ಮಹತೋ ಧಮ್ಮವಸ್ಸಸ್ಸ, ದೇವತಾನಂ ಸಕಸಕಭವನೇಸ್ವೇವ ಠತ್ವಾ ನಚ್ಚಾದೀಹಿ ಕೀಳನಂ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಪತ್ವಾ ಉದಾನುದಾನಸ್ಸ, ದ್ವಾರಕವಾಟಾನಂ ಸಯಮೇವ ವಿವರಣಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಮಗ್ಗದ್ವಾರವಿವರಣಸ್ಸ, ಖುದಾಪೀಳನಸ್ಸ ಅಭಾವೋ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖೇನ ಸುಖಿತಭಾವಸ್ಸ, ವೇರೀನಂ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ ಚತುಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ, ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಯಾ ಏಕಧಜಮಾಲಿತಾ ಅರಿಯಧಜಮಾಲಿತಾಯ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಸೇಸವಿಸೇಸಾ ಪನ ಸೇಸಬುದ್ಧಗುಣಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Candassa ativirocanaṃ bahujanakantatāya pubbanimittaṃ, sūriyassa nātiuṇhavimalabhāvo kāyikacetasikasukhuppattiyā, khagānaṃ nagādīhi pathavigamanaṃ ovādaṃ sutvā mahājanassa pāṇehi saraṇagamanassa, mahato catuddīpagatameghassa pavassanaṃ mahato dhammavassassa, devatānaṃ sakasakabhavanesveva ṭhatvā naccādīhi kīḷanaṃ buddhabhāvaṃ patvā udānudānassa, dvārakavāṭānaṃ sayameva vivaraṇaṃ aṭṭhaṅgikamaggadvāravivaraṇassa, khudāpīḷanassa abhāvo vimuttisukhena sukhitabhāvassa, verīnaṃ mettacittapaṭilābho catubrahmavihārapaṭilābhassa, dasasahassilokadhātuyā ekadhajamālitā ariyadhajamālitāya pubbanimittaṃ, sesavisesā pana sesabuddhaguṇapaṭilābhassa pubbanimittānīti veditabbā.

    ಅಥ ದೀಪಙ್ಕರಕುಮಾರೋ ಮಹತಿಯಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿಚಾರಿಯಮಾನೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಭದ್ದಂ ಯೋಬ್ಬನಂ ಪತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ಉತೂನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕೇಸು ತೀಸು ಪಾಸಾದೇಸು ದೇವಲೋಕಸಿರಿಂ ವಿಯ ರಜ್ಜಸಿರಿಮನುಭವನ್ತೋ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಾಯ ಗಮನಸಮಯೇ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಜಿಣ್ಣಬ್ಯಾಧಿಮತಸಙ್ಖಾತೇ ತಯೋ ದೇವದೂತೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಞ್ಜಾತಸಂವೇಗೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸುದಸ್ಸನನಗರಸದಿಸವಿಭವಸೋಭಂ ರಮ್ಮವತೀ ನಾಮ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ। ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪುನ ಚತುತ್ಥವಾರೇ ಹತ್ಥಾಚರಿಯಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಹಂ, ತಾತ, ಉಯ್ಯಾನದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿಸ್ಸಾಮಿ ಹತ್ಥಿಯಾನಾನಿ ಕಪ್ಪಾಪೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಾ’’ತಿ ಪಟಿಸುಣಿತ್ವಾ ಚತುರಾಸೀತಿಹತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಕಪ್ಪಾಪೇಸಿ। ಅಥ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮೋ ನಾಮ ದೇವಪುತ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ನಾನಾವಿರಾಗವಸನನಿವಾಸನಂ ಆಮುಕ್ಕಮುತ್ತಾಹಾರಕೇಯೂರಂ ರುಚಿರನವಕನಕಕಟಕಮಕುಟಕುಣ್ಡಲಧರಂ ಪರಮಸುರಭಿಕುಸುಮಮಾಲಸಮಲಙ್ಕತಸಿರೋರುಹಂ ಸಮಲಙ್ಕರಿ ಕಿರ। ಅಥ ದೀಪಙ್ಕರಕುಮಾರೋ ದೇವಕುಮಾರೋ ವಿಯ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಹತ್ಥಿಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧವರಗತೋ ಮಹತಾ ಬಲಕಾಯೇನ ಪರಿವುತೋ ರತಿಜನನಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧತೋ ಓರುಯ್ಹ ತಂ ಉಯ್ಯಾನಮನುಸಞ್ಚರಿತ್ವಾ ಪರಮರುಚಿರದಸ್ಸನೇ ಸಕಹದಯಸೀತಲೇ ಸಿಲಾತಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ । ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಸುದ್ಧಾವಾಸಖೀಣಾಸವೋ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಆದಾಯ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಚಕ್ಖುಪಥೇ ಪಾತುರಹೋಸಿ।

    Atha dīpaṅkarakumāro mahatiyā sampattiyā paricāriyamāno anukkamena bhaddaṃ yobbanaṃ patvā tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavikesu tīsu pāsādesu devalokasiriṃ viya rajjasirimanubhavanto uyyānakīḷāya gamanasamaye anukkamena jiṇṇabyādhimatasaṅkhāte tayo devadūte disvā sañjātasaṃvego nivattitvā sudassananagarasadisavibhavasobhaṃ rammavatī nāma nagaraṃ pāvisi. Nagaraṃ pavisitvā puna catutthavāre hatthācariyaṃ pakkosāpetvā etadavoca – ‘‘ahaṃ, tāta, uyyānadassanatthāya nikkhamissāmi hatthiyānāni kappāpehī’’ti. So ‘‘sādhu, devā’’ti paṭisuṇitvā caturāsītihatthisahassāni kappāpesi. Atha vissakammo nāma devaputto bodhisattaṃ nānāvirāgavasananivāsanaṃ āmukkamuttāhārakeyūraṃ ruciranavakanakakaṭakamakuṭakuṇḍaladharaṃ paramasurabhikusumamālasamalaṅkatasiroruhaṃ samalaṅkari kira. Atha dīpaṅkarakumāro devakumāro viya caturāsītiyā hatthisahassehi parivuto hatthikkhandhavaragato mahatā balakāyena parivuto ratijananaṃ uyyānaṃ pavisitvā hatthikkhandhato oruyha taṃ uyyānamanusañcaritvā paramaruciradassane sakahadayasītale silātale nisīditvā pabbajjāya cittaṃ uppādesi . Taṅkhaṇaññeva suddhāvāsakhīṇāsavo mahābrahmā aṭṭha samaṇaparikkhāre ādāya mahāpurisassa cakkhupathe pāturahosi.

    ಮಹಾಪುರಿಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಕಿಮಿದ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕಾರಭಣ್ಡಂ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪಸಾಧನಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ದತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಖಗ್ಗಮಾದಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಮಕುಟೇನ ಕೇಸೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ಆಕಾಸೇ ಉಕ್ಖಿಪಿ। ಅಥ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಸುವಣ್ಣಚಙ್ಕೋಟಕೇನ ತಂ ಕೇಸಮಕುಟಂ ಆದಾಯ ಸಿನೇರುಮುದ್ಧನಿ ತಿಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಇನ್ದನೀಲಮಣಿಮಯಂ ಮಕುಟಚೇತಿಯಂ ನಾಮ ಅಕಾಸಿ। ಅಥ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ದೇವದತ್ತಿಯಂ ಅರಹತ್ತಧಜಂ ಕಾಸಾವಂ ಪರಿದಹಿತ್ವಾ ಸಾಟಕಯುಗಂ ಆಕಾಸೇ ಖಿಪಿ। ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಂ ಸಬ್ಬರತನಮಯಂ ಚೇತಿಯಮಕಾಸಿ। ದೀಪಙ್ಕರಕುಮಾರಂ ಪನ ಪಬ್ಬಜನ್ತಂ ಏಕಾ ಪುರಿಸಕೋಟಿ ಅನುಪಬ್ಬಜಿ। ತಾಯ ಪನ ಪರಿಸಾಯ ಪರಿವುತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದಸ ಮಾಸೇ ಪಧಾನಚರಿಯಂ ಅಚರಿ। ಅಥ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮಾಯ ಅಞ್ಞತರಂ ನಗರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ।

    Mahāpuriso taṃ disvā – ‘‘kimida’’nti pucchitvā, ‘‘samaṇaparikkhāro’’ti sutvā alaṅkārabhaṇḍaṃ omuñcitvā pasādhanabhaṇḍāgārikassa hatthe datvā maṅgalakhaggamādāya saddhiṃ makuṭena kese chinditvā antalikkhe ākāse ukkhipi. Atha sakko devarājā suvaṇṇacaṅkoṭakena taṃ kesamakuṭaṃ ādāya sinerumuddhani tiyojanappamāṇaṃ indanīlamaṇimayaṃ makuṭacetiyaṃ nāma akāsi. Atha mahāpuriso devadattiyaṃ arahattadhajaṃ kāsāvaṃ paridahitvā sāṭakayugaṃ ākāse khipi. Taṃ brahmā paṭiggahetvā brahmaloke dvādasayojanikaṃ sabbaratanamayaṃ cetiyamakāsi. Dīpaṅkarakumāraṃ pana pabbajantaṃ ekā purisakoṭi anupabbaji. Tāya pana parisāya parivuto bodhisatto dasa māse padhānacariyaṃ acari. Atha visākhapuṇṇamāya aññataraṃ nagaraṃ piṇḍāya pāvisi.

    ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ನಗರೇ ತಂದಿವಸಂ ದೇವತಾನಂ ಬಲಿಕರಣತ್ಥಾಯ ನಿರುದಕಪಾಯಾಸಂ ಪಚಿಂಸು। ತಸ್ಸ ಪನ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಸಪರಿಸಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಾ ಅದಂಸು। ತಂ ಕಿರ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕೋಟಿಸಙ್ಖ್ಯಾಯಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪರಿಯತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ। ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪನ ಪತ್ತೇ ದೇವತಾ ದಿಬ್ಬೋಜಂ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು। ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಸಾಲವನೇ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಗಣಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸುನನ್ದೇನ ನಾಮಾಜೀವಕೇನ ದಿನ್ನಾ ಅಟ್ಠ ತಿಣಮುಟ್ಠಿಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಿಪ್ಫಲಿಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಿಣಸನ್ಥರಂ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ನವುತಿಹತ್ಥಂ ಬೋಧಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಕತ್ವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಚತುರಙ್ಗವೀರಿಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ।

    Tasmiṃ kira nagare taṃdivasaṃ devatānaṃ balikaraṇatthāya nirudakapāyāsaṃ paciṃsu. Tassa pana mahāsattassa saparisassa piṇḍāya paviṭṭhassa manussā adaṃsu. Taṃ kira sabbesaṃ koṭisaṅkhyāyānaṃ bhikkhūnaṃ pariyattaṃ ahosi. Mahāpurisassa pana patte devatā dibbojaṃ pakkhipiṃsu. Taṃ paribhuñjitvā tattheva sālavane divāvihāraṃ vītināmetvā sāyanhasamaye paṭisallānā vuṭṭhāya gaṇaṃ vissajjetvā sunandena nāmājīvakena dinnā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā pipphalibodhirukkhamūlaṃ gantvā tiṇasantharaṃ santharitvā navutihatthaṃ bodhikkhandhaṃ piṭṭhito katvā pallaṅkaṃ ābhujitvā caturaṅgavīriyaṃ adhiṭṭhahitvā bodhirukkhamūle nisīdi.

    ತತೋ ಮಾರಬಲಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ರತ್ತಿಯಾ ಪಠಮಯಾಮೇ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ವಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮವಸೇನ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಂ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಆನಾಪಾನಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ ಉದಯಬ್ಬಯವಸೇನ ಸಮಪಞ್ಞಾಸ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಯಾವ ಗೋತ್ರಭುಞಾಣಂ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರುಣೋದಯೇ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಸಕಲಬುದ್ಧಗುಣೇ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಸೀಹನಾದಂ ನದಿತ್ವಾ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಂ ಬೋಧಿಸಮೀಪೇಯೇವ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಸುನನ್ದಾರಾಮೇ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಕೋಟಿಸತಾನಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಮತಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಚತುದ್ದೀಪಿಕಮಹಾಮೇಘೋ ವಿಯ ಧಮ್ಮವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸೇನ್ತೋ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಬನ್ಧನಮೋಕ್ಖಂ ಕರೋನ್ತೋ ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ವಿಚರಿ।

    Tato mārabalaṃ vidhamitvā rattiyā paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaritvā majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhetvā pacchimayāme anulomapaṭilomavasena paccayākāraṃ sammasitvā ānāpānacatutthajjhānaṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya pañcasu khandhesu abhinivisitvā udayabbayavasena samapaññāsa lakkhaṇāni disvā yāva gotrabhuñāṇaṃ vipassanaṃ vaḍḍhetvā aruṇodaye ariyamaggena sakalabuddhaguṇe paṭivijjhitvā buddhasīhanādaṃ naditvā sattasattāhaṃ bodhisamīpeyeva vītināmetvā brahmuno dhammadesanaṃ paṭiññāya sunandārāme dhammacakkaṃ pavattetvā koṭisatānaṃ devamanussānaṃ dhammāmataṃ pāyetvā catuddīpikamahāmegho viya dhammavassaṃ vassento mahājanassa bandhanamokkhaṃ karonto janapadacārikaṃ vicari.

    ತದಾ ಕಿರ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋ ನೇವ ಪಥವಿಕಮ್ಪನಮದ್ದಸ ನ ತಾನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Tadā kira sumedhapaṇḍito samāpattisukhena vītināmento neva pathavikampanamaddasa na tāni nimittāni. Tena vuttaṃ –

    ೩೪.

    34.

    ‘‘ಏವಂ ಮೇ ಸಿದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ, ವಸೀಭೂತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ।

    ‘‘Evaṃ me siddhippattassa, vasībhūtassa sāsane;

    ದೀಪಙ್ಕರೋ ನಾಮ ಜಿನೋ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ಲೋಕನಾಯಕೋ॥

    Dīpaṅkaro nāma jino, uppajji lokanāyako.

    ೩೫.

    35.

    ‘‘ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೇ ಚ ಜಾಯನ್ತೇ, ಬುಜ್ಝನ್ತೇ ಧಮ್ಮದೇಸನೇ।

    ‘‘Uppajjante ca jāyante, bujjhante dhammadesane;

    ಚತುರೋ ನಿಮಿತ್ತೇ ನಾದ್ದಸಂ, ಝಾನರತಿಸಮಪ್ಪಿತೋ’’ತಿ॥

    Caturo nimitte nāddasaṃ, jhānaratisamappito’’ti.

    ತತ್ಥ ಏವನ್ತಿ ಇದಾನಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ನಿದಸ್ಸೇತಿ। ಮೇತಿ ಮಮ। ಸಿದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾಸಿದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ। ವಸೀಭೂತಸ್ಸಾತಿ ಭೂತವಸಿಸ್ಸ, ಚಿಣ್ಣವಸೀಭಾವಮುಪಗತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾಸನೇತಿ ವಿವೇಕಮಾನಸಾನಂ ಸಾಸನೇ, ಅನಾದರಲಕ್ಖಣೇ ಸಾಮಿವಚನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಜಿನೋತಿ ಕಿಲೇಸಾರಿಜಯನೇನ ಜಿನೋ।

    Tattha evanti idāni vattabbaṃ nidasseti. Meti mama. Siddhippattassāti pañcābhiññāsiddhippattassa. Vasībhūtassāti bhūtavasissa, ciṇṇavasībhāvamupagatassāti attho. Sāsaneti vivekamānasānaṃ sāsane, anādaralakkhaṇe sāmivacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Jinoti kilesārijayanena jino.

    ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೇತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣೇ। ಜಾಯನ್ತೇತಿ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನೇ। ಬುಜ್ಝನ್ತೇತಿ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝನ್ತೇ। ಧಮ್ಮದೇಸನೇತಿ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನೇ। ಚತುರೋ ನಿಮಿತ್ತೇತಿ ಚತ್ತಾರಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ। ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿ-ಜಾತಿ-ಬೋಧಿ-ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನೇಸು ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಕಮ್ಪನಾದೀನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥಾಹ – ತಾನಿ ಪನ ಬಹೂನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ, ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಚತುರೋ ನಿಮಿತ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಅಯುತ್ತಂ ನನೂತಿ? ನಾಯುತ್ತಂ, ಯದಿಪಿ ಏತಾನಿ ಬಹೂನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ, ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ಪನ ಪವತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಚತುರೋ ನಿಮಿತ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ನಾದ್ದಸನ್ತಿ ನಾದ್ದಸಿಂ। ಇದಾನಿ ತೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ನಿಮಿತ್ತಾನಂ ಅದಸ್ಸನೇ ಕಾರಣಂ ನಿದ್ದಿಸನ್ತೋ ‘‘ಝಾನರತಿಸಮಪ್ಪಿತೋ’’ತಿ ಆಹ। ಝಾನರತೀತಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಝಾನರತಿಯಾ ಸಮಪ್ಪಿತತ್ತಾ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತತ್ತಾ ತಾನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ನಾದ್ದಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Uppajjanteti paṭisandhiggahaṇe. Jāyanteti mātukucchito nikkhamane. Bujjhanteti anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhante. Dhammadesaneti dhammacakkappavattane. Caturonimitteti cattāri nimittāni. Dīpaṅkarassa dasabalassa paṭisandhi-jāti-bodhi-dhammacakkappavattanesu catūsu ṭhānesu dasasahassilokadhātukampanādīni nimittānīti attho. Etthāha – tāni pana bahūni nimittāni, kasmā ‘‘caturo nimitte’’ti vuttaṃ, ayuttaṃ nanūti? Nāyuttaṃ, yadipi etāni bahūni nimittāni, catūsu ṭhānesu pana pavattattā ‘‘caturo nimitte’’ti vuttaṃ. Nāddasanti nāddasiṃ. Idāni tesaṃ catunnaṃ nimittānaṃ adassane kāraṇaṃ niddisanto ‘‘jhānaratisamappito’’ti āha. Jhānaratīti samāpattisukhassetaṃ adhivacanaṃ. Jhānaratiyā samappitattā samaṅgībhūtattā tāni nimittāni nāddasanti attho.

    ಅಥ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲೋ ಚತೂಹಿ ಖೀಣಾಸವಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಪರಮರಮ್ಮಂ ರಮ್ಮಂ ನಾಮ ನಗರಂ ಪತ್ವಾ ಸುದಸ್ಸನಮಹಾವಿಹಾರೇ ಪಟಿವಸತಿ। ರಮ್ಮನಗರವಾಸಿನೋ ‘‘ದೀಪಙ್ಕರೋ ಕಿರ ದಸಬಲೋ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ರಮ್ಮನಗರಂ ಪತ್ವಾ ಸುದಸ್ಸನಮಹಾವಿಹಾರೇ ಪಟಿವಸತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸಪ್ಪಿಆದೀನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸಾ ಸುದ್ಧುತ್ತರಾಸಙ್ಗಾ ಪುಪ್ಫಧೂಪಗನ್ಧಹತ್ಥಾ ಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅತಿಮಧುರಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸ್ವಾತನಾಯ ಭಗವನ್ತಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ದಸಬಲಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು।

    Atha tasmiṃ kāle dīpaṅkaradasabalo catūhi khīṇāsavasatasahassehi parivuto anupubbena cārikaṃ caramāno paramarammaṃ rammaṃ nāma nagaraṃ patvā sudassanamahāvihāre paṭivasati. Rammanagaravāsino ‘‘dīpaṅkaro kira dasabalo anuttaraṃ sammāsambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakko anupubbena cārikaṃ caramāno rammanagaraṃ patvā sudassanamahāvihāre paṭivasatī’’ti sutvā sappiādīni bhesajjāni gahetvā bhuttapātarāsā suddhuttarāsaṅgā pupphadhūpagandhahatthā yena buddho tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā satthāraṃ vanditvā pupphādīhi pūjetvā ekamantaṃ nisīditvā atimadhuraṃ dhammakathaṃ sutvā svātanāya bhagavantaṃ nimantetvā uṭṭhāyāsanā dasabalaṃ padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu.

    ತೇ ಪುನದಿವಸೇ ಅಸದಿಸಮಹಾದಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವಿಮಲಕೋಮಲೇಹಿ ನೀಲುಪ್ಪಲೇಹಿ ಛಾದೇತ್ವಾ ಚತುಜ್ಜಾತಿಗನ್ಧೇನ ಪರಿಭಣ್ಡಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಲಾಜಪಞ್ಚಮಾನಿ ಸುರಭಿಕುಸುಮಾನಿ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ಮಣ್ಡಪಸ್ಸ ಚತೂಸು ಕೋಣೇಸು ಸೀತಲಮಧುರವಾರಿಪುಣ್ಣಾ ಚಾಟಿಯೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಕದಲಿಪಣ್ಣೇಹಿ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಮಣ್ಡಪೋಪರಿ ಜಯಸುಮನಕುಸುಮಸದಿಸಂ ಪರಮರುಚಿರದಸ್ಸನಂ ಚೇಲವಿತಾನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಮಣಿರಜತತಾರಕಾಹಿ ರಚಯಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ಧದಾಮಪುಪ್ಫದಾಮಪತ್ತದಾಮರತನದಾಮಾನಿ ಓಲಮ್ಬೇತ್ವಾ ಧೂಪೇಹಿ ದುದ್ದಿನಂ ಕತ್ವಾ ಸಕಲಞ್ಚ ತಂ ರಮ್ಮಂ ರಮ್ಮನಗರಂ ಸಮ್ಮಟ್ಠಂ ಸಫಲಕದಲಿಯೋ ಚ ಪುಪ್ಫಸಮಲಙ್ಕತೇ ಪುಣ್ಣಘಟೇ ಚ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ನಾನಾವಿರಾಗಾ ಧಜಪಟಾಕಾಯೋ ಚ ಸಮುಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾವೀಥಿಯಾ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಸಾಣಿಪಾಕಾರೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲಸ್ಸ ಆಗಮನಮಗ್ಗಂ ಅಲಙ್ಕರೋನ್ತಾ ಉದಕಪರಿಭಿನ್ನಟ್ಠಾನೇಸು ಪಂಸುಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚಿಕ್ಖಲ್ಲಕಮ್ಪಿ ಪಥವಿಂ ಅಸಮಂ ಸಮಂ ಕತ್ವಾ ಮುತ್ತಾಸದಿಸಾಹಿ ವಾಲುಕಾಹಿ ಆಕಿರನ್ತಿ, ಲಾಜಪಞ್ಚಮೇಹಿ ಚ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಆಕಿರನ್ತಿ, ಸಫಲಕದಲಿಕಮುಕೇ ಚ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ।

    Te punadivase asadisamahādānaṃ sajjetvā maṇḍapaṃ kāretvā vimalakomalehi nīluppalehi chādetvā catujjātigandhena paribhaṇḍaṃ kāretvā lājapañcamāni surabhikusumāni vikiritvā maṇḍapassa catūsu koṇesu sītalamadhuravāripuṇṇā cāṭiyo ṭhapetvā kadalipaṇṇehi pidahitvā maṇḍapopari jayasumanakusumasadisaṃ paramaruciradassanaṃ celavitānaṃ bandhitvā suvaṇṇamaṇirajatatārakāhi racayitvā tattha gandhadāmapupphadāmapattadāmaratanadāmāni olambetvā dhūpehi duddinaṃ katvā sakalañca taṃ rammaṃ rammanagaraṃ sammaṭṭhaṃ saphalakadaliyo ca pupphasamalaṅkate puṇṇaghaṭe ca ṭhapāpetvā nānāvirāgā dhajapaṭākāyo ca samussāpetvā mahāvīthiyā ubhosu passesu sāṇipākārehi parikkhipitvā dīpaṅkaradasabalassa āgamanamaggaṃ alaṅkarontā udakaparibhinnaṭṭhānesu paṃsuṃ pakkhipitvā cikkhallakampi pathaviṃ asamaṃ samaṃ katvā muttāsadisāhi vālukāhi ākiranti, lājapañcamehi ca pupphehi ākiranti, saphalakadalikamuke ca patiṭṭhāpenti.

    ಅಥ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸುಮೇಧತಾಪಸೋ ಅತ್ತನೋ ಅಸ್ಸಮಪದತೋ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ರಮ್ಮನಗರವಾಸೀನಂ ತೇಸಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಉಪರಿಭಾಗೇನ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತೇ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠೇ ಮಗ್ಗಂ ಸೋಧೇನ್ತೇ ಚ ಅಲಙ್ಕರೋನ್ತೇ ಚ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಞ್ಞೇವ ಆಕಾಸತೋ ಓರುಯ್ಹ ಏಕಮನ್ತೇ ಠತ್ವಾ ತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಮ್ಭೋ! ಕಸ್ಸತ್ಥಾಯ ತುಮ್ಹೇ ಇಮಂ ಮಗ್ಗಂ ಸೋಧೇಥಾ’’ತಿ? ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Atha tasmiṃ kāle sumedhatāpaso attano assamapadato uggantvā rammanagaravāsīnaṃ tesaṃ manussānaṃ uparibhāgena ākāsena gacchanto te haṭṭhapahaṭṭhe maggaṃ sodhente ca alaṅkaronte ca disvā – ‘‘kiṃ nu kho kāraṇa’’nti cintetvā sabbesaṃ passantānaññeva ākāsato oruyha ekamante ṭhatvā te manusse pucchi – ‘‘ambho! Kassatthāya tumhe imaṃ maggaṃ sodhethā’’ti? Tena vuttaṃ –

    ೩೬.

    36.

    ‘‘ಪಚ್ಚನ್ತದೇಸವಿಸಯೇ, ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ।

    ‘‘Paccantadesavisaye, nimantetvā tathāgataṃ;

    ತಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಮಗ್ಗಂ, ಸೋಧೇನ್ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ॥

    Tassa āgamanaṃ maggaṃ, sodhenti tuṭṭhamānasā.

    ೩೭.

    37.

    ‘‘ಅಹಂ ತೇನ ಸಮಯೇನ, ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸಕಸ್ಸಮಾ।

    ‘‘Ahaṃ tena samayena, nikkhamitvā sakassamā;

    ಧುನನ್ತೋ ವಾಕಚೀರಾನಿ, ಗಚ್ಛಾಮಿ ಅಮ್ಬರೇ ತದಾ॥

    Dhunanto vākacīrāni, gacchāmi ambare tadā.

    ೩೮.

    38.

    ‘‘ವೇದಜಾತಂ ಜನಂ ದಿಸ್ವಾ, ತುಟ್ಠಹಟ್ಠಂ ಪಮೋದಿತಂ।

    ‘‘Vedajātaṃ janaṃ disvā, tuṭṭhahaṭṭhaṃ pamoditaṃ;

    ಓರೋಹಿತ್ವಾನ ಗಗನಾ, ಮನುಸ್ಸೇ ಪುಚ್ಛಿ ತಾವದೇ॥

    Orohitvāna gaganā, manusse pucchi tāvade.

    ೩೯.

    39.

    ‘‘ತುಟ್ಠಹಟ್ಠೋ ಪಮುದಿತೋ, ವೇದಜಾತೋ ಮಹಾಜನೋ।

    ‘‘Tuṭṭhahaṭṭho pamudito, vedajāto mahājano;

    ಕಸ್ಸ ಸೋಧೀಯತಿ ಮಗ್ಗೋ, ಅಞ್ಜಸಂ ವಟುಮಾಯನ’’ನ್ತಿ॥

    Kassa sodhīyati maggo, añjasaṃ vaṭumāyana’’nti.

    ತತ್ಥ ಪಚ್ಚನ್ತದೇಸವಿಸಯೇತಿ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸಸ್ಸೇವ ಏಕಪಸ್ಸೇ ಪಚ್ಚನ್ತದೇಸಸಞ್ಞಿತೇ ಜನಪದೇ। ತಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಮಗ್ಗನ್ತಿ ತೇನ ಆಗನ್ತಬ್ಬಂ ಮಗ್ಗನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಹಂ ತೇನ ಸಮಯೇನಾತಿ ಅಹಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ, ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಕರಣವಚನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸಕಸ್ಸಮಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಸ್ಸಮಪದತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ। ಧುನನ್ತೋತಿ ಓಧುನನ್ತೋ। ‘‘ತೇನ ಸಮಯೇನ’’ ಚ, ‘‘ತದಾ’’ ಚಾತಿ ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪದಾನಂ ಏಕತ್ಥತ್ತಾ ಪುರಿಮಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಮನಕಿರಿಯಾಯ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಚ ಗಮನಕಿರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಇತರಥಾ ಪುನರುತ್ತಿದೋಸಾ ನ ಮುಚ್ಚತಿ। ತದಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ।

    Tattha paccantadesavisayeti majjhimadesasseva ekapasse paccantadesasaññite janapade. Tassa āgamanaṃ magganti tena āgantabbaṃ magganti attho. Ahaṃ tena samayenāti ahaṃ tasmiṃ samaye, bhummatthe cetaṃ karaṇavacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Sakassamāti attano assamapadato nikkhamitvā. Dhunantoti odhunanto. ‘‘Tena samayena’’ ca, ‘‘tadā’’ cāti imesaṃ dvinnaṃ padānaṃ ekatthattā purimassa nikkhamanakiriyāya pacchimassa ca gamanakiriyāya saddhiṃ sambandho veditabbo, itarathā punaruttidosā na muccati. Tadāti tasmiṃ samaye.

    ವೇದಜಾತನ್ತಿ ಸಞ್ಜಾತಸೋಮನಸ್ಸಂ। ತುಟ್ಠಹಟ್ಠಂ ಪಮೋದಿತನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಪದಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವೇವಚನಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಅತ್ಥದೀಪನಾನಿ। ಅಥ ವಾ ಸುಖೇನ ತುಟ್ಠಂ, ಪೀತಿಯಾ ಹಟ್ಠಂ, ಪಾಮೋಜ್ಜೇನ ಪಮುದಿತಂಓರೋಹಿತ್ವಾನಾತಿ ಓತರಿತ್ವಾ। ಮನುಸ್ಸೇ ಪುಚ್ಛೀತಿ ಮಾನುಸೇ ಪುಚ್ಛಿ। ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ತಾವದೇತಿ ತದಾ, ತಙ್ಖಣೇಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಾನಿ ಪುಚ್ಛಿತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ‘‘ತುಟ್ಠಹಟ್ಠೋ ಪಮುದಿತೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅಯಂ ಮಹಾಜನೋ ತುಟ್ಠಹಟ್ಠೋ ಪಮೋದಿತಹದಯೋ ಹುತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಸೋಧೇತಿ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಸೋಧೇತಿ, ಕಸ್ಸತ್ಥಾಯ ವಾ ಸೋಧೇತೀತಿ? ಏವಂ ‘‘ಸೋಧೇತಿ’’ ಸದ್ದಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಇತರಥಾ ನ ಯುಜ್ಜತಿ। ಸೋಧೀಯತೀತಿ ಸುದ್ಧಭಾವೋ ಕರೀಯತಿ। ಮಗ್ಗೋ ಅಞ್ಜಸಂ ವಟುಮಾಯನನ್ತಿ ಮಗ್ಗಸ್ಸೇವೇತಾನಿ ವೇವಚನಾನಿ।

    Vedajātanti sañjātasomanassaṃ. Tuṭṭhahaṭṭhaṃ pamoditanti imāni tīṇi padāni aññamaññavevacanāni aññamaññassa atthadīpanāni. Atha vā sukhena tuṭṭhaṃ, pītiyā haṭṭhaṃ, pāmojjena pamuditaṃ. Orohitvānāti otaritvā. Manusse pucchīti mānuse pucchi. Ayameva vā pāṭho. Tāvadeti tadā, taṅkhaṇeyevāti attho. Idāni pucchitamatthaṃ dassentena ‘‘tuṭṭhahaṭṭho pamudito’’tiādi vuttaṃ. Tattha ayaṃ mahājano tuṭṭhahaṭṭho pamoditahadayo hutvā maggaṃ sodheti, kiṃ kāraṇā sodheti, kassatthāya vā sodhetīti? Evaṃ ‘‘sodheti’’ saddaṃ āharitvā attho daṭṭhabbo, itarathā na yujjati. Sodhīyatīti suddhabhāvo karīyati. Maggo añjasaṃ vaṭumāyananti maggassevetāni vevacanāni.

    ಏವಂ ತೇನ ಸುಮೇಧತಾಪಸೇನ ಪುಟ್ಠಾ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ ಸುಮೇಧ, ಕಿಂ ನ ಜಾನಾಥ ದೀಪಙ್ಕರೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಗರಂ ಪತ್ವಾ ಸುದಸ್ಸನಮಹಾವಿಹಾರೇ ಪಟಿವಸತಿ, ಮಯಂ ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ನಿಮನ್ತಯಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಆಗಮನಮಗ್ಗಂ ಸೋಧೇಮಾ’’ತಿ। ತತೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಬುದ್ಧೋತಿ ಖೋ ಪನೇಸ ಘೋಸೋಪಿ ದುಲ್ಲಭೋ, ಪಗೇವ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೋ, ತೇನ ಹಿ ಮಯಾಪಿ ಇಮೇಹಿ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಆಗಮನಮಗ್ಗಂ ಸೋಧೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಸೋ ತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಆಹ – ‘‘ಸಚೇ, ಭೋ, ತುಮ್ಹೇ ಇಮಂ ಮಗ್ಗಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸೋಧೇಥ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಏಕಂ ಓಕಾಸಂ ದೇಥ, ಅಹಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಮಗ್ಗಂ ಸೋಧೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ತತೋ ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ – ‘‘ಅಯಂ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ’’ತಿ ಜಾನಮಾನಾ ದುಬ್ಬಿಸೋಧನಂ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನಂ ಅತಿವಿಯ ವಿಸಮಂ ಏಕಂ ಓಕಾಸಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ – ‘‘ಇಮಂ ಓಕಾಸಂ ತುಮ್ಹೇ ಸೋಧೇಥ ಅಲಙ್ಕರೋಥ ಚಾ’’ತಿ ಅದಂಸು। ತತೋ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ಬುದ್ಧಾರಮ್ಮಣಂ ಪೀತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಪನ ಇಮಂ ಓಕಾಸಂ ಇದ್ಧಿಯಾ ಪರಮದಸ್ಸನೀಯಂ ಕಾತುಂ ಪಹೋಮಿ, ಏವಂ ಕತೇ ಪನ ಮಂ ನ ಪರಿತೋಸೇಸ್ಸತಿ। ಅಜ್ಜ ಪನ ಮಯಾ ಕಾಯವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಂಸುಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಂ ಪದೇಸಂ ಪೂರೇತಿ।

    Evaṃ tena sumedhatāpasena puṭṭhā te manussā āhaṃsu – ‘‘bhante sumedha, kiṃ na jānātha dīpaṅkaro nāma buddho anuttaraṃ sammāsambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakko janapadacārikaṃ caramāno anukkamena amhākaṃ nagaraṃ patvā sudassanamahāvihāre paṭivasati, mayaṃ taṃ bhagavantaṃ nimantayitvā tasseva buddhassa bhagavato āgamanamaggaṃ sodhemā’’ti. Tato taṃ sutvā sumedhapaṇḍito cintesi – ‘‘buddhoti kho panesa ghosopi dullabho, pageva buddhuppādo, tena hi mayāpi imehi manussehi saddhiṃ dasabalassa āgamanamaggaṃ sodhetuṃ vaṭṭatī’’ti. So te manusse āha – ‘‘sace, bho, tumhe imaṃ maggaṃ buddhassa sodhetha, mayhampi ekaṃ okāsaṃ detha, ahampi tumhehi saddhiṃ buddhassa maggaṃ sodhessāmī’’ti. Tato te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā – ‘‘ayaṃ sumedhapaṇḍito mahiddhiko mahānubhāvo’’ti jānamānā dubbisodhanaṃ udakasambhinnaṃ ativiya visamaṃ ekaṃ okāsaṃ sallakkhetvā – ‘‘imaṃ okāsaṃ tumhe sodhetha alaṅkarotha cā’’ti adaṃsu. Tato sumedhapaṇḍito buddhārammaṇaṃ pītiṃ uppādetvā cintesi – ‘‘ahaṃ pana imaṃ okāsaṃ iddhiyā paramadassanīyaṃ kātuṃ pahomi, evaṃ kate pana maṃ na paritosessati. Ajja pana mayā kāyaveyyāvaccaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti paṃsuṃ āharitvā taṃ padesaṃ pūreti.

    ತಸ್ಸ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಅಸೋಧಿತೇ ವಿಪ್ಪಕತೇಯೇವ ರಮ್ಮನಗರವಾಸಿನೋ ಮನುಸ್ಸಾ ಭಗವತೋ ಕಾಲಮಾರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ನಿಟ್ಠಿತಂ, ಭನ್ತೇ, ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಏವಂ ತೇಹಿ ಕಾಲೇ ಆರೋಚಿತೇ ದಸಬಲೋ ಜಯಸುಮನಕುಸುಮಸದಿಸವಣ್ಣಂ ದುಪಟ್ಟಚೀವರಂ ತಿಮಣ್ಡಲಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಸುಪರಿ ಸುವಣ್ಣಪಾಮಙ್ಗೇನ ಜಯಸುಮನಕುಸುಮಕಲಾಪಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ವಿಯ ವಿಜ್ಜುಲತಾಸಸ್ಸಿರಿಕಂ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕನಕಗಿರಿಸಿಖರಮತ್ಥಕೇ ಲಾಖಾರಸಂ ಪರಿಸಿಞ್ಚನ್ತೋ ವಿಯ ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯಂ ಪವಾಳಜಾಲೇನ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ವಿಯ ಚ ಸುವಣ್ಣಗ್ಘಿಕಂ ರತ್ತಕಮ್ಬಲೇನ ಪಟಿಮುಞ್ಚನ್ತೋ ವಿಯ ಚ ಸರದಸಮಯರಜನಿಕರಂ ರತ್ತವಲಾಹಕೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತೋ ವಿಯ ಚ ಲಾಖಾರಸೇನ ತಿನ್ತಕಿಂಸುಕಕುಸುಮಸದಿಸವಣ್ಣಂ ರತ್ತವರಪಂಸುಕೂಲಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿದ್ವಾರತೋ ಕಞ್ಚನಗುಹತೋ ಸೀಹೋ ವಿಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಪಮುಖೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ಸಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಭಗವನ್ತಂ ಪರಿವಾರಯಿಂಸು। ತೇ ಪನ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಏವರೂಪಾ ಅಹೇಸುಂ –

    Tassa pana tasmiṃ padese asodhite vippakateyeva rammanagaravāsino manussā bhagavato kālamārocesuṃ – ‘‘niṭṭhitaṃ, bhante, bhatta’’nti. Evaṃ tehi kāle ārocite dasabalo jayasumanakusumasadisavaṇṇaṃ dupaṭṭacīvaraṃ timaṇḍalaṃ paṭicchādetvā nivāsetvā tassupari suvaṇṇapāmaṅgena jayasumanakusumakalāpaṃ parikkhipanto viya vijjulatāsassirikaṃ kāyabandhanaṃ bandhitvā kanakagirisikharamatthake lākhārasaṃ parisiñcanto viya suvaṇṇacetiyaṃ pavāḷajālena parikkhipanto viya ca suvaṇṇagghikaṃ rattakambalena paṭimuñcanto viya ca saradasamayarajanikaraṃ rattavalāhakena paṭicchādento viya ca lākhārasena tintakiṃsukakusumasadisavaṇṇaṃ rattavarapaṃsukūlacīvaraṃ pārupitvā gandhakuṭidvārato kañcanaguhato sīho viya nikkhamitvā gandhakuṭipamukhe aṭṭhāsi. Atha sabbe bhikkhū attano attano pattacīvaramādāya bhagavantaṃ parivārayiṃsu. Te pana parivāretvā ṭhitā bhikkhū evarūpā ahesuṃ –

    ‘‘ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಾ ಪನ ಸನ್ತುಟ್ಠಾ, ವತ್ತಾರೋ ವಚನಕ್ಖಮಾ।

    ‘‘Appicchā pana santuṭṭhā, vattāro vacanakkhamā;

    ಪವಿವಿತ್ತಾ ಅಸಂಸಟ್ಠಾ, ವಿನೀತಾ ಪಾಪಗರಹಿನೋ॥

    Pavivittā asaṃsaṭṭhā, vinītā pāpagarahino.

    ‘‘ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಸಮಾಧಿಜ್ಝಾನಕೋವಿದಾ।

    ‘‘Sabbepi sīlasampannā, samādhijjhānakovidā;

    ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿಸಮ್ಪನ್ನಾ, ತಿಪಞ್ಚಚರಣಾಯುತಾ॥

    Paññāvimuttisampannā, tipañcacaraṇāyutā.

    ‘‘ಖೀಣಾಸವಾ ವಸಿಪ್ಪತ್ತಾ, ಇದ್ಧಿಮನ್ತೋ ಯಸಸ್ಸಿನೋ।

    ‘‘Khīṇāsavā vasippattā, iddhimanto yasassino;

    ಸನ್ತಿನ್ದ್ರಿಯಾ ದಮಪ್ಪತ್ತಾ, ಸುದ್ಧಾ ಖೀಣಪುನಬ್ಭವಾ’’ತಿ॥

    Santindriyā damappattā, suddhā khīṇapunabbhavā’’ti.

    ಇತಿ ಭಗವಾ ಸಯಂ ವೀತರಾಗೋ ವೀತರಾಗೇಹಿ ವೀತದೋಸೋ ವೀತದೋಸೇಹಿ ವೀತಮೋಹೋ ವೀತಮೋಹೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಅತಿವಿಯ ವಿರೋಚಿತ್ಥ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಮಹಾನುಭಾವಾನಂ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಛಳಭಿಞ್ಞಾನಂ ಚತೂಹಿ ಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಮರುಗಣಪರಿವುತೋ ದಸಸತನಯನೋ ವಿಯ ಬ್ರಹ್ಮಗಣಪರಿವುತೋ ಹಾರಿತಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ವಿಯ ಚ ಅಪರಿಮಿತಸಮಯಸಮುಪಚಿತಕುಸಲಬಲಜನಿತಾಯ ಅನೋಪಮಾಯ ಬುದ್ಧಲೀಳಾಯ ತಾರಾಗಣಪರಿವುತೋ ಸರದಸಮಯರಜನಿಕರೋ ವಿಯ ಚ ಗಗನತಲಂ ತಂ ಮಗ್ಗಂ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ।

    Iti bhagavā sayaṃ vītarāgo vītarāgehi vītadoso vītadosehi vītamoho vītamohehi parivuto ativiya virocittha. Atha satthā mahānubhāvānaṃ khīṇāsavānaṃ chaḷabhiññānaṃ catūhi satasahassehi parivuto marugaṇaparivuto dasasatanayano viya brahmagaṇaparivuto hāritamahābrahmā viya ca aparimitasamayasamupacitakusalabalajanitāya anopamāya buddhalīḷāya tārāgaṇaparivuto saradasamayarajanikaro viya ca gaganatalaṃ taṃ maggaṃ alaṅkatapaṭiyattaṃ paṭipajji.

    ‘‘ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾಯ ಪಭಾಯ ಧೀರೋ, ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೇ ಕಿರ ಮಗ್ಗರುಕ್ಖೇ।

    ‘‘Suvaṇṇavaṇṇāya pabhāya dhīro, suvaṇṇavaṇṇe kira maggarukkhe;

    ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೇ ಕುಸುಮೇ ಕರೋನ್ತೋ, ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ ಮಗ್ಗಂ’’॥

    Suvaṇṇavaṇṇe kusume karonto, suvaṇṇavaṇṇo paṭipajji maggaṃ’’.

    ಸುಮೇಧತಾಪಸೋಪಿ ತೇನ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಅಸೀತಿಯಾ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನೇಹಿ ಅನುರಞ್ಜಿತಂ ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾಯ ಪರಿಕ್ಖೇಪಂ ಸಸ್ಸಿರಿಕಂ ಇನ್ದನೀಲಮಣಿಸದಿಸಂ ಆಕಾಸೇ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ವಿಜ್ಜುಲತಾ ವಿಯ ಛಬ್ಬಣ್ಣಬುದ್ಧರಸ್ಮಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಂ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಜೀವಿತಪರಿಚ್ಚಾಗಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ, ‘‘ಮಾ ಭಗವಾ ಕಲಲೇ ಅಕ್ಕಮಿ, ಮಣಿಮಯಫಲಕಸೇತುಂ ಅಕ್ಕಮನ್ತೋ ವಿಯ ಸದ್ಧಿಂ ಚತೂಹಿ ಖೀಣಾಸವಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಮಮ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಅಕ್ಕಮನ್ತೋ ಗಚ್ಛತು, ತಂ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯಾ’’ತಿ ಕೇಸೇ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಅಜಿನಜಟಾವಾಕಚೀರಾನಿ ಕಾಳವಣ್ಣೇ ಕಲಲೇ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಕಲಲಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪಜ್ಜಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Sumedhatāpasopi tena alaṅkatapaṭiyattena maggena āgacchantassa dīpaṅkarassa bhagavato dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇapaṭimaṇḍitaṃ asītiyā anubyañjanehi anurañjitaṃ byāmappabhāya parikkhepaṃ sassirikaṃ indanīlamaṇisadisaṃ ākāse nānappakārā vijjulatā viya chabbaṇṇabuddharasmiyo vissajjentaṃ rūpasobhaggappattaṃ attabhāvaṃ akkhīni ummīletvā oloketvā – ‘‘ajja mayā dasabalassa jīvitapariccāgaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti, ‘‘mā bhagavā kalale akkami, maṇimayaphalakasetuṃ akkamanto viya saddhiṃ catūhi khīṇāsavasatasahassehi mama piṭṭhiṃ akkamanto gacchatu, taṃ me bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti kese mocetvā ajinajaṭāvākacīrāni kāḷavaṇṇe kalale pattharitvā tattheva kalalapiṭṭhe nipajji. Tena vuttaṃ –

    ೪೦.

    40.

    ‘‘ತೇ ಮೇ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಂಸು, ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಅನುತ್ತರೋ।

    ‘‘Te me puṭṭhā viyākaṃsu, buddho loke anuttaro;

    ದೀಪಙ್ಕರೋ ನಾಮ ಜಿನೋ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ಲೋಕನಾಯಕೋ।

    Dīpaṅkaro nāma jino, uppajji lokanāyako;

    ತಸ್ಸ ಸೋಧೀಯತಿ ಮಗ್ಗೋ, ಅಞ್ಜಸಂ ವಟುಮಾಯನಂ॥

    Tassa sodhīyati maggo, añjasaṃ vaṭumāyanaṃ.

    ೪೧.

    41.

    ‘‘ಬುದ್ಧೋತಿ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾನ, ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ತಾವದೇ।

    ‘‘Buddhoti vacanaṃ sutvāna, pīti uppajji tāvade;

    ಬುದ್ಧೋ ಬುದ್ಧೋತಿ ಕಥಯನ್ತೋ, ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಪವೇದಯಿಂ॥

    Buddho buddhoti kathayanto, somanassaṃ pavedayiṃ.

    ೪೨.

    42.

    ‘‘ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ವಿಚಿನ್ತೇಸಿಂ, ತುಟ್ಠೋ ಸಂವಿಗ್ಗಮಾನಸೋ।

    ‘‘Tattha ṭhatvā vicintesiṃ, tuṭṭho saṃviggamānaso;

    ಇಧ ಬೀಜಾನಿ ರೋಪಿಸ್ಸಂ, ಖಣೋ ವೇ ಮಾ ಉಪಚ್ಚಗಾ॥

    Idha bījāni ropissaṃ, khaṇo ve mā upaccagā.

    ೪೩.

    43.

    ‘‘ಯದಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸೋಧೇಥ, ಏಕೋಕಾಸಂ ದದಾಥ ಮೇ।

    ‘‘Yadi buddhassa sodhetha, ekokāsaṃ dadātha me;

    ಅಹಮ್ಪಿ ಸೋಧಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಞ್ಜಸಂ ವಟುಮಾಯನಂ॥

    Ahampi sodhayissāmi, añjasaṃ vaṭumāyanaṃ.

    ೪೪.

    44.

    ‘‘ಅದಂಸು ತೇ ಮಮೋಕಾಸಂ, ಸೋಧೇತುಂ ಅಞ್ಜಸಂ ತದಾ।

    ‘‘Adaṃsu te mamokāsaṃ, sodhetuṃ añjasaṃ tadā;

    ಬುದ್ಧೋ ಬುದ್ಧೋತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ, ಮಗ್ಗಂ ಸೋಧೇಮಹಂ ತದಾ॥

    Buddho buddhoti cintento, maggaṃ sodhemahaṃ tadā.

    ೪೫.

    45.

    ‘‘ಅನಿಟ್ಠಿತೇ ಮಮೋಕಾಸೇ, ದೀಪಙ್ಕರೋ ಮಹಾಮುನಿ।

    ‘‘Aniṭṭhite mamokāse, dīpaṅkaro mahāmuni;

    ಚತೂಹಿ ಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ, ಛಳಭಿಞ್ಞೇಹಿ ತಾದಿಹಿ।

    Catūhi satasahassehi, chaḷabhiññehi tādihi;

    ಖೀಣಾಸವೇಹಿ ವಿಮಲೇಹಿ, ಪಟಿಪಜ್ಜಿ ಅಞ್ಜಸಂ ಜಿನೋ॥

    Khīṇāsavehi vimalehi, paṭipajji añjasaṃ jino.

    ೪೬.

    46.

    ‘‘ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಾ ವತ್ತನ್ತಿ, ವಜ್ಜನ್ತಿ ಭೇರಿಯೋ ಬಹೂ।

    ‘‘Paccuggamanā vattanti, vajjanti bheriyo bahū;

    ಆಮೋದಿತಾ ನರಮರೂ, ಸಾಧುಕಾರಂ ಪವತ್ತಯುಂ॥

    Āmoditā naramarū, sādhukāraṃ pavattayuṃ.

    ೪೭.

    47.

    ‘‘ದೇವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಮನುಸ್ಸಾಪಿ ಚ ದೇವತಾ।

    ‘‘Devā manusse passanti, manussāpi ca devatā;

    ಉಭೋಪಿ ತೇ ಪಞ್ಜಲಿಕಾ, ಅನುಯನ್ತಿ ತಥಾಗತಂ॥

    Ubhopi te pañjalikā, anuyanti tathāgataṃ.

    ೪೮.

    48.

    ‘‘ದೇವಾ ದಿಬ್ಬೇಹಿ ತುರಿಯೇಹಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಮಾನುಸೇಹಿ ಚ।

    ‘‘Devā dibbehi turiyehi, manussā mānusehi ca;

    ಉಭೋಪಿ ತೇ ವಜ್ಜಯನ್ತಾ, ಅನುಯನ್ತಿ ತಥಾಗತಂ॥

    Ubhopi te vajjayantā, anuyanti tathāgataṃ.

    ೪೯.

    49.

    ‘‘ದಿಬ್ಬಂ ಮನ್ದಾರವಂ ಪುಪ್ಫಂ, ಪದುಮಂ ಪಾರಿಛತ್ತಕಂ।

    ‘‘Dibbaṃ mandāravaṃ pupphaṃ, padumaṃ pārichattakaṃ;

    ದಿಸೋದಿಸಂ ಓಕಿರನ್ತಿ, ಆಕಾಸನಭಗತಾ ಮರೂ॥

    Disodisaṃ okiranti, ākāsanabhagatā marū.

    ೫೦.

    50.

    ‘‘ದಿಬ್ಬಂ ಚನ್ದನಚುಣ್ಣಞ್ಚ, ವರಗನ್ಧಞ್ಚ ಕೇವಲಂ।

    ‘‘Dibbaṃ candanacuṇṇañca, varagandhañca kevalaṃ;

    ದಿಸೋದಿಸಂ ಓಕಿರನ್ತಿ, ಆಕಾಸನಭಗತಾ ಮರೂ॥

    Disodisaṃ okiranti, ākāsanabhagatā marū.

    ೫೧.

    51.

    ‘‘ಚಮ್ಪಕಂ ಸರಲಂ ನೀಪಂ, ನಾಗಪುನ್ನಾಗಕೇತಲಂ।

    ‘‘Campakaṃ saralaṃ nīpaṃ, nāgapunnāgaketalaṃ;

    ದಿಸೋದಿಸಂ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ಭೂಮಿತಲಗತಾ ನರಾ॥

    Disodisaṃ ukkhipanti, bhūmitalagatā narā.

    ೫೨.

    52.

    ‘‘ಕೇಸೇ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾಹಂ ತತ್ಥ, ವಾಕಚೀರಞ್ಚ ಚಮ್ಮಕಂ।

    ‘‘Kese muñcitvāhaṃ tattha, vākacīrañca cammakaṃ;

    ಕಲಲೇ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾನ, ಅವಕುಜ್ಜೋ ನಿಪಜ್ಜಹಂ॥

    Kalale pattharitvāna, avakujjo nipajjahaṃ.

    ೫೩.

    53.

    ‘‘ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾನ ಮಂ ಬುದ್ಧೋ, ಸಹ ಸಿಸ್ಸೇಹಿ ಗಚ್ಛತು।

    ‘‘Akkamitvāna maṃ buddho, saha sissehi gacchatu;

    ಮಾ ನಂ ಕಲಲೇ ಅಕ್ಕಮಿತ್ಥ, ಹಿತಾಯ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥

    Mā naṃ kalale akkamittha, hitāya me bhavissatī’’ti.

    ತತ್ಥ ವಿಯಾಕಂಸೂತಿ ಬ್ಯಾಕರಿಂಸು। ‘‘ದೀಪಙ್ಕರೋ ನಾಮ ಜಿನೋ, ತಸ್ಸ ಸೋಧೀಯತಿ ಪಥೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಪವೇದಯಿನ್ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಮನುಭವಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ಠತ್ವಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಆಕಾಸತೋ ಓತರಿ, ತತ್ಥೇವ ಠತ್ವಾ। ಸಂವಿಗ್ಗಮಾನಸೋತಿ ಪೀತಿವಿಮ್ಹಿತಮಾನಸೋ। ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದೀಪಙ್ಕರೇ ಪುಞ್ಞಕ್ಖೇತ್ತೇ। ಬೀಜಾನೀತಿ ಕುಸಲಬೀಜಾನಿ। ರೋಪಿಸ್ಸನ್ತಿ ರೋಪಿಸ್ಸಾಮಿ। ಖಣೋತಿ ಅಟ್ಠಕ್ಖಣವಿರಹಿತೋ ನವಮೋ ಖಣಸನ್ನಿಪಾತೋ। ಅತಿದುಲ್ಲಭೋ ಸೋ ಮಯಾ ಪಟಿಲದ್ಧೋ। ವೇತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಮಾ ಉಪಚ್ಚಗಾತಿ ಸೋ ಮಾ ಅಚ್ಚಗಮಾ, ಮಾ ಅತಿಕ್ಕಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದದಾಥಾತಿ ದೇಥ। ತೇತಿ ಯೇ ಮೇ ಪುಟ್ಠಾ ಮನುಸ್ಸಾ, ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋಧೇಮಹಂ ತದಾತಿ ಸೋಧೇಮಿ ಅಹಂ ತದಾ। ಅನಿಟ್ಠಿತೇತಿ ಅಪರಿಯೋಸಿತೇ ವಿಪ್ಪಕತೇ। ಖೀಣಾಸವೇಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಾ – ಕಾಮಾಸವೋ, ಭವಾಸವೋ, ದಿಟ್ಠಾಸವೋ, ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋತಿ (ಚೂಳನಿ॰ ಜತುಕಣ್ಣಿಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೬೯) ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಾ ಯೇಸಂ ಖೀಣಾ ಪಹೀನಾ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಾ ಅಭಬ್ಬುಪ್ಪತ್ತಿಕಾ ಞಾಣಗ್ಗಿನಾ ದಡ್ಢಾ, ತೇ ಖೀಣಾಸವಾ, ತೇಹಿ ಖೀಣಾಸವೇಹಿ। ಖೀಣಾಸವತ್ತಾಯೇವ ವಿಮಲೇಹಿ

    Tattha viyākaṃsūti byākariṃsu. ‘‘Dīpaṅkaro nāma jino, tassa sodhīyati patho’’tipi pāṭho. Somanassaṃ pavedayinti somanassamanubhavinti attho. Tattha ṭhatvāti yasmiṃ padese ākāsato otari, tattheva ṭhatvā. Saṃviggamānasoti pītivimhitamānaso. Idhāti imasmiṃ dīpaṅkare puññakkhette. Bījānīti kusalabījāni. Ropissanti ropissāmi. Khaṇoti aṭṭhakkhaṇavirahito navamo khaṇasannipāto. Atidullabho so mayā paṭiladdho. Veti nipātamattaṃ. Mā upaccagāti so mā accagamā, mā atikkamīti attho. Dadāthāti detha. Teti ye me puṭṭhā manussā, teti attho. Sodhemahaṃ tadāti sodhemi ahaṃ tadā. Aniṭṭhiteti apariyosite vippakate. Khīṇāsavehīti ettha cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavoti (cūḷani. jatukaṇṇimāṇavapucchāniddesa 69) ime cattāro āsavā yesaṃ khīṇā pahīnā samucchinnā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, te khīṇāsavā, tehi khīṇāsavehi. Khīṇāsavattāyeva vimalehi.

    ದೇವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಪಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ದೇವಾನಂ ಮನುಸ್ಸದಸ್ಸನೇ ವತ್ತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ, ಪಕತಿದಸ್ಸನವಸೇನ ಪನ ಯಥಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಇಧ ಠತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಏವಂ ದೇವಾಪಿ ಮನುಸ್ಸೇ ಪಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದೇವತಾತಿ ದೇವೇ। ಉಭೋಪೀತಿ ಉಭೋ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ। ಪಞ್ಜಲಿಕಾತಿ ಕತಪಞ್ಜಲಿಕಾ, ಉಭೋಪಿ ಹತ್ಥೇ ಸಿರಸಿ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನುಯನ್ತಿ ತಥಾಗತನ್ತಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಯನ್ತಿ, ಅನುಯೋಗೇ ಸತಿ ಸಾಮಿಅತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ ಹೋತೀತಿ ಲಕ್ಖಣಂ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅನುಯನ್ತಿ ತಥಾಗತ’’ನ್ತಿ। ವಜ್ಜಯನ್ತಾತಿ ವಾದೇನ್ತಾ।

    Devā manusse passantīti ettha devānaṃ manussadassane vattabbaṃ natthi, pakatidassanavasena pana yathā manussā idha ṭhatvā passanti, evaṃ devāpi manusse passantīti attho. Devatāti deve. Ubhopīti ubho devamanussā. Pañjalikāti katapañjalikā, ubhopi hatthe sirasi patiṭṭhāpetvāti attho. Anuyanti tathāgatanti tathāgatassa pacchato yanti, anuyoge sati sāmiatthe upayogavacanaṃ hotīti lakkhaṇaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘anuyanti tathāgata’’nti. Vajjayantāti vādentā.

    ಮನ್ದಾರವನ್ತಿ ಮನ್ದಾರವಪುಪ್ಫಂ। ದಿಸೋದಿಸನ್ತಿ ದಿಸತೋ ದಿಸತೋ। ಓಕಿರನ್ತೀತಿ ಅವಕಿರನ್ತಿ। ಆಕಾಸನಭಗತಾತಿ ಆಕಾಸಸಙ್ಖಾತೇ ನಭಸಿ ಗತಾ। ಅಥ ವಾ ಆಕಾಸಂ ಗತಾ ಸಗ್ಗಗತಾವ। ‘‘ನಭೋ’’ತಿ ಹಿ ಸಗ್ಗೋ ವುಚ್ಚತಿ। ಮರೂತಿ ಅಮರಾ। ಸರಲನ್ತಿ ಸರಲತರುಕುಸುಮಂ। ನೀಪನ್ತಿ ಕದಮ್ಬಪುಪ್ಫಂ। ನಾಗಪುನ್ನಾಗಕೇತಕನ್ತಿ ನಾಗಪುನ್ನಾಗಕೇತಕಪುಪ್ಫಾನಿ ಚ। ಭೂಮಿತಲಗತಾತಿ ಭೂಮಿಗತಾ।

    Mandāravanti mandāravapupphaṃ. Disodisanti disato disato. Okirantīti avakiranti. Ākāsanabhagatāti ākāsasaṅkhāte nabhasi gatā. Atha vā ākāsaṃ gatā saggagatāva. ‘‘Nabho’’ti hi saggo vuccati. Marūti amarā. Saralanti saralatarukusumaṃ. Nīpanti kadambapupphaṃ. Nāgapunnāgaketakanti nāgapunnāgaketakapupphāni ca. Bhūmitalagatāti bhūmigatā.

    ಕೇಸೇ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾಹನ್ತಿ ಅಹಂ ಕೇಸೇ ಬದ್ಧಾ ಕಲಾಪಕುಟಿಲಜಟಾ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ, ವಿಪ್ಪಕಿರಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥಾತಿ ಮಯ್ಹಂ ದಿನ್ನೇ ಓಕಾಸೇ। ಚಮ್ಮಕನ್ತಿ ಚಮ್ಮಕ್ಖಣ್ಡಂ। ಕಲಲೇತಿ ಚಿಕ್ಖಲ್ಲಕದ್ದಮೇ। ಅವಕುಜ್ಜೋತಿ ಅಧೋಮುಖೋ ಹುತ್ವಾ। ನಿಪಜ್ಜಹನ್ತಿ ನಿಪಜ್ಜಿಂ ಅಹಂ। ಮಾ ನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಮಾತಿ ಪಟಿಸೇಧತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ನ್ತಿ ಪದಪೂರಣತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ಬುದ್ಧೋ ಕಲಲೇ ಮಾ ಅಕ್ಕಮಿತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಹಿತಾಯ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ತಂ ಕಲಲೇ ಅನಕ್ಕಮನಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಮಮ ಹಿತತ್ಥಾಯ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ। ‘‘ಸುಖಾಯ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ।

    Kesemuñcitvāhanti ahaṃ kese baddhā kalāpakuṭilajaṭā muñcitvā, vippakiritvāti attho. Tatthāti mayhaṃ dinne okāse. Cammakanti cammakkhaṇḍaṃ. Kalaleti cikkhallakaddame. Avakujjoti adhomukho hutvā. Nipajjahanti nipajjiṃ ahaṃ. Mā nanti ettha ti paṭisedhatthe nipāto. Nanti padapūraṇatthe nipāto, buddho kalale mā akkamitthāti attho. Hitāya me bhavissatīti taṃ kalale anakkamanaṃ dīgharattaṃ mama hitatthāya bhavissatīti. ‘‘Sukhāya me bhavissatī’’tipi pāṭho.

    ತತೋ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ಕಲಲಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪನ್ನೋ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಂ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘನವಕೋ ಹುತ್ವಾ ರಮ್ಮನಗರಂ ಪವಿಸೇಯ್ಯಂ, ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ಪನ ಮೇ ಕಿಲೇಸೇ ಝಾಪೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲೋ ವಿಯ ಪರಮಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಧಮ್ಮನಾವಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ಸಂಸಾರಸಾಗರಾ ಉತ್ತಾರೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೇಯ್ಯಂ, ಇದಂ ಮೇ ಪತಿರೂಪ’’ನ್ತಿ। ತತೋ ಅಟ್ಠ ಧಮ್ಮೇ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಭಾವಾಯ ಅಭಿನೀಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Tato sumedhapaṇḍito kalalapiṭṭhe nipanno evaṃ cintesi – ‘‘sacāhaṃ iccheyyaṃ sabbakilese jhāpetvā saṅghanavako hutvā rammanagaraṃ paviseyyaṃ, aññātakavesena pana me kilese jhāpetvā nibbānappattiyā kiccaṃ natthi, yaṃnūnāhaṃ dīpaṅkaradasabalo viya paramābhisambodhiṃ patvā dhammanāvaṃ āropetvā mahājanaṃ saṃsārasāgarā uttāretvā pacchā parinibbāyeyyaṃ, idaṃ me patirūpa’’nti. Tato aṭṭha dhamme samodhānetvā buddhabhāvāya abhinīhāraṃ katvā nipajji. Tena vuttaṃ –

    ೫೪.

    54.

    ‘‘ಪಥವಿಯಂ ನಿಪನ್ನಸ್ಸ, ಏವಂ ಮೇ ಆಸಿ ಚೇತಸೋ।

    ‘‘Pathaviyaṃ nipannassa, evaṃ me āsi cetaso;

    ಇಚ್ಛಮಾನೋ ಅಹಂ ಅಜ್ಜ, ಕಿಲೇಸೇ ಝಾಪಯೇ ಮಮ॥

    Icchamāno ahaṃ ajja, kilese jhāpaye mama.

    ೫೫.

    55.

    ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಅಞ್ಞಾತವೇಸೇನ, ಧಮ್ಮಂ ಸಚ್ಛಿಕತೇನಿಧ।

    ‘‘Kiṃ me aññātavesena, dhammaṃ sacchikatenidha;

    ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ, ಬುದ್ಧೋ ಹೇಸ್ಸಂ ಸದೇವಕೇ॥

    Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, buddho hessaṃ sadevake.

    ೫೬.

    56.

    ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಏಕೇನ ತಿಣ್ಣೇನ, ಪುರಿಸೇನ ಥಾಮದಸ್ಸಿನಾ।

    ‘‘Kiṃ me ekena tiṇṇena, purisena thāmadassinā;

    ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ, ಸನ್ತಾರೇಸ್ಸಂ ಸದೇವಕಂ॥

    Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, santāressaṃ sadevakaṃ.

    ೫೭.

    57.

    ‘‘ಇಮಿನಾ ಮೇ ಅಧಿಕಾರೇನ, ಕತೇನ ಪುರಿಸುತ್ತಮೇ।

    ‘‘Iminā me adhikārena, katena purisuttame;

    ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ, ತಾರೇಮಿ ಜನತಂ ಬಹುಂ॥

    Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, tāremi janataṃ bahuṃ.

    ೫೮.

    58.

    ‘‘ಸಂಸಾರಸೋತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ, ವಿದ್ಧಂಸೇತ್ವಾ ತಯೋ ಭವೇ।

    ‘‘Saṃsārasotaṃ chinditvā, viddhaṃsetvā tayo bhave;

    ಧಮ್ಮನಾವಂ ಸಮಾರುಯ್ಹ, ಸನ್ತಾರೇಸ್ಸಂ ಸದೇವಕ’’ನ್ತಿ॥

    Dhammanāvaṃ samāruyha, santāressaṃ sadevaka’’nti.

    ತತ್ಥ ಪಥವಿಯಂ ನಿಪನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಪುಥವಿಯಾ ನಿಪನ್ನಸ್ಸ। ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ಚೇತಸೋತಿ ಚೇತಸೋ ಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಏವಂ ಮೇ ಆಸಿ ಚೇತನಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಇಚ್ಛಮಾನೋತಿ ಆಕಙ್ಖಮಾನೋ। ಕಿಲೇಸೇತಿ ಕಿಲಿಸ್ಸನ್ತಿ ಉಪತಾಪೇನ್ತೀತಿ ಕಿಲೇಸಾ, ರಾಗಾದಯೋ ದಸ। ಝಾಪಯೇತಿ ಝಾಪೇಯ್ಯಂ, ಮಮ ಕಿಲೇಸೇ ಝಾಪಯೇ ಅಹನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Tattha pathaviyaṃ nipannassāti puthaviyā nipannassa. Ayameva vā pāṭho. Cetasoti cetaso parivitakko ahosīti attho. ‘‘Evaṃ me āsi cetanā’’tipi pāṭho. Icchamānoti ākaṅkhamāno. Kileseti kilissanti upatāpentīti kilesā, rāgādayo dasa. Jhāpayeti jhāpeyyaṃ, mama kilese jhāpaye ahanti attho.

    ಕಿನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪವಚನಂ। ಅಞ್ಞಾತವೇಸೇನಾತಿ ಅಪಾಕಟವೇಸೇನ, ಅವಿಞ್ಞಾತೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇನ। ಇಧ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಯ ಆಸವಕ್ಖಯಂ ಕತ್ವಾ ಕಿಂ, ಬುದ್ಧಕರೇ ಧಮ್ಮೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿಜಾತಿಬೋಧಿಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನೇಸು ಮಹಾಪಥವಿಕಮ್ಪನಂ ಕತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಬೋಧೇತಾ, ತಿಣ್ಣೋ ತಾರೇತಾ, ಮುತ್ತೋ ಮೋಚೇತಾ ಭವೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸದೇವಕೇತಿ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ।

    Kinti paṭikkhepavacanaṃ. Aññātavesenāti apākaṭavesena, aviññātena paṭicchannena. Idha pana bhikkhū viya āsavakkhayaṃ katvā kiṃ, buddhakare dhamme pūretvā paṭisandhijātibodhidhammacakkappavattanesu mahāpathavikampanaṃ katvā buddho bodhetā, tiṇṇo tāretā, mutto mocetā bhaveyyanti adhippāyo. Sadevaketi sadevake loke.

    ಥಾಮದಸ್ಸಿನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಥಾಮಬಲಂ ಪಸ್ಸಮಾನೇನ। ಸನ್ತಾರೇಸ್ಸನ್ತಿ ಸನ್ತಾರೇಸ್ಸಾಮಿ। ಸದೇವಕನ್ತಿ ಸದೇವಕಂ ಸತ್ತನಿಕಾಯಂ, ಸದೇವಕಂ ಲೋಕಂ ವಾ। ಅಧಿಕಾರೇನಾತಿ ಅಧಿವಿಸಿಟ್ಠೇನ ಕಾರೇನ, ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಮಮ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಕಲಲಪಿಟ್ಠೇ ಸಯನೇನಾಧಿಕಾರೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Thāmadassināti attano thāmabalaṃ passamānena. Santāressanti santāressāmi. Sadevakanti sadevakaṃ sattanikāyaṃ, sadevakaṃ lokaṃ vā. Adhikārenāti adhivisiṭṭhena kārena, buddhassa mama jīvitaṃ pariccajitvā kalalapiṭṭhe sayanenādhikārenāti attho.

    ಸಂಸಾರಸೋತನ್ತಿ ಕಮ್ಮಕಿಲೇಸವಸೇನ ಯೋನಿಗತಿವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿನವಸತ್ತಾವಾಸೇಸು ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಂಸರಣಂ ಸಂಸಾರೋ। ಯಥಾಹ –

    Saṃsārasotanti kammakilesavasena yonigativiññāṇaṭṭhitinavasattāvāsesu ito cito ca saṃsaraṇaṃ saṃsāro. Yathāha –

    ‘‘ಖನ್ಧಾನಞ್ಚ ಪಟಿಪಾಟಿ, ಧಾತುಆಯತನಾನಞ್ಚ।

    ‘‘Khandhānañca paṭipāṭi, dhātuāyatanānañca;

    ಅಬ್ಬೋಚ್ಛಿನ್ನಂ ವತ್ತಮಾನಾ, ಸಂಸಾರೋತಿ ಪವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೬೧೯; ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೯೫ ಅಪಸಾದನಾವಣ್ಣನಾ; ಸಂ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೨.೬೦; ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೪.೧೯೯; ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ನಿದಾನಕಥಾ; ವಿಭ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೨೬ ಸಙ್ಖಾಪದನಿದ್ದೇಸ; ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೫೨೩; ಉದಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೯; ಇತಿವು॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೪, ೫೮; ಥೇರಗಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೬೭, ೯೯; ಚೂಳನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೬; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧.೧೧೭)।

    Abbocchinnaṃ vattamānā, saṃsāroti pavuccatī’’ti. (visuddhi. 2.619; dī. ni. aṭṭha. 2.95 apasādanāvaṇṇanā; saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.60; a. ni. aṭṭha. 2.4.199; dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; vibha. aṭṭha. 226 saṅkhāpadaniddesa; su. ni. aṭṭha. 2.523; udā. aṭṭha. 39; itivu. aṭṭha. 14, 58; theragā. aṭṭha. 1.67, 99; cūḷani. aṭṭha. 6; paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.117);

    ಸಂಸಾರೋ ಚ ಸೋ ಸೋತಂ ಚೇತಿ ಸಂಸಾರಸೋತಂ, ತಂ ಸಂಸಾರಸೋತಂ। ಅಥ ವಾ ಸಂಸಾರಸ್ಸ ಸೋತಂ ಸಂಸಾರಸೋತಂ, ಸಂಸಾರಕಾರಣಂ ತಣ್ಹಾಸೋತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಯೋ ಭವೇತಿ ಕಾಮರೂಪಾರೂಪಭವೇ। ತಿಭವನಿಬ್ಬತ್ತಕಕಮ್ಮಕಿಲೇಸಾ ತಯೋ ಭವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಧಮ್ಮನಾವನ್ತಿ ಅರಿಯಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ। ಸೋ ಹಿ ಚತುರೋಘುತ್ತರಣಟ್ಠೇನ ‘‘ಧಮ್ಮನಾವಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಮಾರುಯ್ಹಾತಿ ಆರುಯ್ಹ। ಸನ್ತಾರೇಸ್ಸನ್ತಿ ಸನ್ತಾರೇಸ್ಸಾಮಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಸ್ಸ –

    Saṃsāro ca so sotaṃ ceti saṃsārasotaṃ, taṃ saṃsārasotaṃ. Atha vā saṃsārassa sotaṃ saṃsārasotaṃ, saṃsārakāraṇaṃ taṇhāsotaṃ chinditvāti attho. Tayo bhaveti kāmarūpārūpabhave. Tibhavanibbattakakammakilesā tayo bhavāti adhippetā. Dhammanāvanti ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ. So hi caturoghuttaraṇaṭṭhena ‘‘dhammanāvā’’ti vuccati. Samāruyhāti āruyha. Santāressanti santāressāmi. Yasmā pana buddhattaṃ patthentassa –

    ೫೯.

    59.

    ‘‘ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ ಲಿಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಹೇತು ಸತ್ಥಾರದಸ್ಸನಂ।

    ‘‘Manussattaṃ liṅgasampatti, hetu satthāradassanaṃ;

    ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಅಧಿಕಾರೋ ಚ ಛನ್ದತಾ।

    Pabbajjā guṇasampatti, adhikāro ca chandatā;

    ಅಟ್ಠಧಮ್ಮಸಮೋಧಾನಾ, ಅಭಿನೀಹಾರೋ ಸಮಿಜ್ಝತಿ’’॥

    Aṭṭhadhammasamodhānā, abhinīhāro samijjhati’’.

    ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸತ್ತನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸತ್ತಭಾವೇಯೇವ ಠತ್ವಾ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ನ ನಾಗಜಾತಿಆದೀಸು ಠಿತಾನಂ। ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ಅಹೇತುಕಭಾವತೋ।

    Tattha manussattanti manussattabhāveyeva ṭhatvā buddhattaṃ patthentassa patthanā samijjhati, na nāgajātiādīsu ṭhitānaṃ. Kasmāti ce? Ahetukabhāvato.

    ಲಿಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಮನುಸ್ಸತ್ತಭಾವೇ ವತ್ತಮಾನಸ್ಸಾಪಿ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತಸ್ಸೇವ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ನ ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪಣ್ಡಕನಪುಂಸಕಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾನಂ ವಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿ । ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ಲಕ್ಖಣಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಅಭಾವತೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನವಕಾಸೋ, ಯಂ ಇತ್ಥೀ ಅರಹಂ ಅಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೧೩೦; ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೨೭೯; ವಿಭ॰ ೮೦೯) ವಿತ್ಥಾರೋ। ತಸ್ಮಾ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಸ್ಸಾಪಿ ಪತ್ಥನಾ ನ ಸಮಿಜ್ಝತಿ।

    Liṅgasampattīti manussattabhāve vattamānassāpi purisaliṅge ṭhitasseva patthanā samijjhati, na itthiyā vā paṇḍakanapuṃsakaubhatobyañjanakānaṃ vā samijjhati . Kasmāti ce? Lakkhaṇapāripūriyā abhāvato. Vuttañhetaṃ – ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ itthī arahaṃ assa sammāsambuddho’’ti (ma. ni. 3.130; a. ni. 1.279; vibha. 809) vitthāro. Tasmā itthiliṅge ṭhitassa manussajātikassāpi patthanā na samijjhati.

    ಹೇತೂತಿ ಪುರಿಸಸ್ಸಾಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಹೇತುಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸೇವ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ನೋ ಇತರಸ್ಸ।

    Hetūti purisassāpi tasmiṃ attabhāve arahattappattiyā hetusampannasseva patthanā samijjhati, no itarassa.

    ಸತ್ಥಾರದಸ್ಸನನ್ತಿ ಸಚೇ ಜೀವಮಾನಕಬುದ್ಧಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ಪತ್ಥೇತಿ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿ। ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಭಗವತಿ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ವಾ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇ ವಾ ಪಟಿಮಾಯ ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಂ ವಾ ಸನ್ತಿಕೇ ಪತ್ಥನಾ ನ ಸಮಿಜ್ಝತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಭಬ್ಬಾಭಬ್ಬಕೇ ಞತ್ವಾ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಪರಿಚ್ಛೇದಕಞಾಣೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಬ್ಯಾಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥತ್ತಾ। ತಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇಯೇವ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿ।

    Satthāradassananti sace jīvamānakabuddhasseva santike pattheti patthanā samijjhati. Parinibbute bhagavati cetiyassa santike vā bodhirukkhamūle vā paṭimāya vā paccekabuddhabuddhasāvakānaṃ vā santike patthanā na samijjhati. Kasmā? Bhabbābhabbake ñatvā kammavipākaparicchedakañāṇena paricchinditvā byākātuṃ asamatthattā. Tasmā buddhassa santikeyeva patthanā samijjhati.

    ಪಬ್ಬಜ್ಜಾತಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪತ್ಥೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಕಮ್ಮಕಿರಿಯವಾದೀಸು ತಾಪಸೇಸು ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಸು ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸೇವ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ನೋ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತಸ್ಸ। ಕಸ್ಮಾ? ಪಬ್ಬಜಿತಾಯೇವ ಹಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಧಿಗಚ್ಛನ್ತಿ, ನ ಗಹಟ್ಠಾ। ತಸ್ಮಾ ಆದಿಮ್ಹಿ ಪಣಿಧಾನಕಾಲೇಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬಂ।

    Pabbajjāti buddhassa bhagavato santike patthentassāpi kammakiriyavādīsu tāpasesu vā bhikkhūsu vā pabbajitasseva patthanā samijjhati, no gihiliṅge ṭhitassa. Kasmā? Pabbajitāyeva hi bodhisattā sambodhiṃ adhigacchanti, na gahaṭṭhā. Tasmā ādimhi paṇidhānakālepi pabbajiteneva bhavitabbaṃ.

    ಗುಣಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸಾಪಿ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭಿನೋ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಸ್ಸೇವ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ನ ಪನ ಇಮಾಯ ಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿರಹಿತಸ್ಸ। ಕಸ್ಮಾ? ನಿಗ್ಗುಣಸ್ಸ ತದಭಾವತೋ।

    Guṇasampattīti pabbajitassāpi aṭṭhasamāpattilābhino pañcābhiññasseva samijjhati, na pana imāya guṇasampattiyā virahitassa. Kasmā? Nigguṇassa tadabhāvato.

    ಅಧಿಕಾರೋತಿ ಗುಣಸಮ್ಪನ್ನೇನಾಪಿ ಯೇನ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಕಾರೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸೇವ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ನ ಇತರಸ್ಸ।

    Adhikāroti guṇasampannenāpi yena attano jīvitaṃ buddhānaṃ pariccattaṃ hoti, tassa iminā adhikārena sampannasseva samijjhati, na itarassa.

    ಛನ್ದತಾತಿ ಅಭಿನೀಹಾರಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸಾಪಿ ಯಸ್ಸ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಮಹನ್ತೋ ಛನ್ದೋ ವಾಯಾಮೋ ಚ ಉಸ್ಸಾಹೋ ಚ ಪರಿಯೇಟ್ಠಿ ಚ, ತಸ್ಸೇವ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ನ ಇತರಸ್ಸ। ತತ್ರಿದಂ ಛನ್ದಮಹನ್ತತಾಯ ಓಪಮ್ಮಂ – ಸಚೇ ಹಿ ಏವಮಸ್ಸ, ‘‘ಯೋ ಪನ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭಂ ಏಕೋದಕೀಭೂತಂ ಅತ್ತನೋ ಬಾಹುಬಲೇನ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಪಾರಂ ಗನ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೋ, ಸೋ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಯೋ ಪನಿಮಂ ಅತ್ತನೋ ದುಕ್ಕರಂ ನ ಮಞ್ಞತಿ ‘ಅಹಂ ಇಮಂ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಪಾರಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’’ತಿ ಏವಂ ಮಹತಾ ಛನ್ದೇನ ಉಸ್ಸಾಹೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ನ ಇತರಸ್ಸ (ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ; ಅಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ದೂರೇನಿದಾನ, ಸುಮೇಧಕಥಾ; ಚರಿಯಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾ)।

    Chandatāti abhinīhārasampannassāpi yassa buddhakārakadhammānaṃ atthāya mahanto chando vāyāmo ca ussāho ca pariyeṭṭhi ca, tasseva samijjhati, na itarassa. Tatridaṃ chandamahantatāya opammaṃ – sace hi evamassa, ‘‘yo pana sakalacakkavāḷagabbhaṃ ekodakībhūtaṃ attano bāhubalena uttaritvā pāraṃ gantuṃ samattho, so buddhattaṃ pāpuṇāti. Yo panimaṃ attano dukkaraṃ na maññati ‘ahaṃ imaṃ uttaritvā pāraṃ gamissāmī’’’ti evaṃ mahatā chandena ussāhena samannāgato hoti, tassa patthanā samijjhati, na itarassa (su. ni. aṭṭha. 1.khaggavisāṇasuttavaṇṇanā; apa. aṭṭha. 1.dūrenidāna, sumedhakathā; cariyā. aṭṭha. pakiṇṇakakathā).

    ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ಪನ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಧಮ್ಮೇ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾವ ಬುದ್ಧಭಾವಾಯ ಅಭಿನೀಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ। ದೀಪಙ್ಕರೋಪಿ ಭಗವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಸೀಸಭಾಗೇ ಠತ್ವಾ ಕಲಲಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪನ್ನಂ ಸುಮೇಧತಾಪಸಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಅಯಂ ತಾಪಸೋ ಬುದ್ಧತ್ತಾಯ ಅಭಿನೀಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ, ಇಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಏತಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾ, ಉದಾಹು ನೋ’’ತಿ ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ – ‘‘ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಠಿತಕೋವ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ – ‘‘ಪಸ್ಸಥ ನೋ, ತುಮ್ಹೇ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಂ ಉಗ್ಗತಪಂ ತಾಪಸಂ ಕಲಲಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪನ್ನ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ಅಯಂ ಬುದ್ಧತ್ತಾಯ ಅಭಿನೀಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ, ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಇಮಸ್ಸ ತಾಪಸಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾ, ಅಯಞ್ಹಿ ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವೇ ಕಪಿಲವತ್ಥು ನಾಮ ನಗರಂ ನಿವಾಸೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಹಾಮಾಯಾ ನಾಮ ದೇವೀ ಮಾತಾ, ಸುದ್ಧೋದನೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಿತಾ, ಉಪತಿಸ್ಸೋ ಚ ಕೋಲಿತೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಆನನ್ದೋ ನಾಮ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ, ಖೇಮಾ ಚ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ । ಅಯಂ ಪರಿಪಕ್ಕಞಾಣೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹಿತ್ವಾ ನಿಗ್ರೋಧಮೂಲೇ ಸುಜಾತಾಯ ನಾಮ ಕುಮಾರಿಯಾ ದಿನ್ನಂ ಪಾಯಾಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನೇರಞ್ಜರಾಯ ತೀರೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಂ ಆರುಯ್ಹ ಅಸ್ಸತ್ಥರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝಿಸ್ಸತೀತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Sumedhapaṇḍito pana ime aṭṭha dhamme samodhānetvāva buddhabhāvāya abhinīhāraṃ katvā nipajji. Dīpaṅkaropi bhagavā āgantvā sumedhapaṇḍitassa sīsabhāge ṭhatvā kalalapiṭṭhe nipannaṃ sumedhatāpasaṃ disvā – ‘‘ayaṃ tāpaso buddhattāya abhinīhāraṃ katvā nipanno, ijjhissati nu kho etassa patthanā, udāhu no’’ti anāgataṃsañāṇaṃ pesetvā upadhārento – ‘‘ito kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni atikkamitvā gotamo nāma buddho bhavissatī’’ti ñatvā ṭhitakova parisamajjhe byākāsi – ‘‘passatha no, tumhe bhikkhave, imaṃ uggatapaṃ tāpasaṃ kalalapiṭṭhe nipanna’’nti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti. Ayaṃ buddhattāya abhinīhāraṃ katvā nipanno, samijjhissati imassa tāpasassa patthanā, ayañhi ito kappasatasahassādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake gotamo nāma buddho loke bhavissati. Tasmiṃ panassa attabhāve kapilavatthu nāma nagaraṃ nivāso bhavissati, mahāmāyā nāma devī mātā, suddhodano nāma rājā pitā, upatisso ca kolito ca dve aggasāvakā, ānando nāma upaṭṭhāko, khemā ca uppalavaṇṇā ca dve aggasāvikā bhavissanti . Ayaṃ paripakkañāṇo hutvā mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā mahāpadhānaṃ padahitvā nigrodhamūle sujātāya nāma kumāriyā dinnaṃ pāyāsaṃ paṭiggahetvā nerañjarāya tīre paribhuñjitvā bodhimaṇḍaṃ āruyha assattharukkhamūle abhisambujjhissatīti. Tena vuttaṃ –

    ೬೦.

    60.

    ‘‘ದೀಪಙ್ಕರೋ ಲೋಕವಿದೂ, ಆಹುತೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ।

    ‘‘Dīpaṅkaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;

    ಉಸ್ಸೀಸಕೇ ಮಂ ಠತ್ವಾನ, ಇದಂ ವಚನಮಬ್ರವಿ॥

    Ussīsake maṃ ṭhatvāna, idaṃ vacanamabravi.

    ೬೧.

    61.

    ‘‘ಪಸ್ಸಥ ಇಮಂ ತಾಪಸಂ, ಜಟಿಲಂ ಉಗ್ಗತಾಪನಂ।

    ‘‘Passatha imaṃ tāpasaṃ, jaṭilaṃ uggatāpanaṃ;

    ಅಪರಿಮೇಯ್ಯಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ॥

    Aparimeyyito kappe, buddho loke bhavissati.

    ೬೨.

    62.

    ‘‘ಅಹೂ ಕಪಿಲವ್ಹಯಾ ರಮ್ಮಾ, ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಥಾಗತೋ।

    ‘‘Ahū kapilavhayā rammā, nikkhamitvā tathāgato;

    ಪಧಾನಂ ಪದಹಿತ್ವಾನ, ಕತ್ವಾ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ॥

    Padhānaṃ padahitvāna, katvā dukkarakārikaṃ.

    ೬೩.

    63.

    ‘‘ಅಜಪಾಲರುಕ್ಖಮೂಲಸ್ಮಿಂ, ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಥಾಗತೋ।

    ‘‘Ajapālarukkhamūlasmiṃ, nisīditvā tathāgato;

    ತತ್ಥ ಪಾಯಾಸಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ, ನೇರಞ್ಜರಮುಪೇಹಿತಿ॥

    Tattha pāyāsaṃ paggayha, nerañjaramupehiti.

    ೬೪.

    64.

    ‘‘ನೇರಞ್ಜರಾಯ ತೀರಮ್ಹಿ, ಪಾಯಾಸಂ ಅದ ಸೋ ಜಿನೋ।

    ‘‘Nerañjarāya tīramhi, pāyāsaṃ ada so jino;

    ಪಟಿಯತ್ತವರಮಗ್ಗೇನ, ಬೋಧಿಮೂಲಮುಪೇಹಿತಿ॥

    Paṭiyattavaramaggena, bodhimūlamupehiti.

    ೬೫.

    65.

    ‘‘ತತೋ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ, ಬೋಧಿಮಣ್ಡಂ ಅನುತ್ತರೋ।

    ‘‘Tato padakkhiṇaṃ katvā, bodhimaṇḍaṃ anuttaro;

    ಅಸ್ಸತ್ಥರುಕ್ಖಮೂಲಮ್ಹಿ, ಬುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಮಹಾಯಸೋ॥

    Assattharukkhamūlamhi, bujjhissati mahāyaso.

    ೬೬.

    66.

    ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಜನಿಕಾ ಮಾತಾ, ಮಾಯಾ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸತಿ।

    ‘‘Imassa janikā mātā, māyā nāma bhavissati;

    ಪಿತಾ ಸುದ್ಧೋದನೋ ನಾಮ, ಅಯಂ ಹೇಸ್ಸತಿ ಗೋತಮೋ॥

    Pitā suddhodano nāma, ayaṃ hessati gotamo.

    ೬೭.

    67.

    ‘‘ಅನಾಸವಾ ವೀತರಾಗಾ, ಸನ್ತಚಿತ್ತಾ ಸಮಾಹಿತಾ।

    ‘‘Anāsavā vītarāgā, santacittā samāhitā;

    ಕೋಲಿತೋ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ಚ, ಅಗ್ಗಾ ಹೇಸ್ಸನ್ತಿ ಸಾವಕಾ।

    Kolito upatisso ca, aggā hessanti sāvakā;

    ಆನನ್ದೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಉಪಟ್ಠಿಸ್ಸತಿಮಂ ಜಿನಂ॥

    Ānando nāmupaṭṭhāko, upaṭṭhissatimaṃ jinaṃ.

    ೬೮.

    68.

    ‘‘ಖೇಮಾ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾ ಚ, ಅಗ್ಗಾ ಹೇಸ್ಸನ್ತಿ ಸಾವಿಕಾ।

    ‘‘Khemā uppalavaṇṇā ca, aggā hessanti sāvikā;

    ಅನಾಸವಾ ವೀತರಾಗಾ, ಸನ್ತಚಿತ್ತಾ ಸಮಾಹಿತಾ॥

    Anāsavā vītarāgā, santacittā samāhitā.

    ೬೯.

    69.

    ‘‘ಬೋಧಿ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ, ಅಸ್ಸತ್ಥೋತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ।

    ‘‘Bodhi tassa bhagavato, assatthoti pavuccati;

    ಚಿತ್ತೋ ಚ ಹತ್ಥಾಳವಕೋ, ಅಗ್ಗಾ ಹೇಸ್ಸನ್ತುಪಟ್ಠಕಾ।

    Citto ca hatthāḷavako, aggā hessantupaṭṭhakā;

    ಉತ್ತರಾ ನನ್ದಮಾತಾ ಚ, ಅಗ್ಗಾ ಹೇಸ್ಸನ್ತುಪಟ್ಠಿಕಾ’’ತಿ॥

    Uttarā nandamātā ca, aggā hessantupaṭṭhikā’’ti.

    ತತ್ಥ ಲೋಕವಿದೂತಿ ಸಬ್ಬಥಾ ವಿದಿತಲೋಕತ್ತಾ ಪನ ಲೋಕವಿದೂ। ಭಗವಾ ಹಿ ಸಭಾವತೋ ಸಮುದಯತೋ ನಿರೋಧತೋ ನಿರೋಧೂಪಾಯತೋತಿ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಲೋಕಂ ಅವೇದಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿ। ತಸ್ಮಾ ಲೋಕವಿದೂತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಥಾಹ –

    Tattha lokavidūti sabbathā viditalokattā pana lokavidū. Bhagavā hi sabhāvato samudayato nirodhato nirodhūpāyatoti sabbathāpi lokaṃ avedi aññāsi paṭivijjhi. Tasmā lokavidūti vuccati. Yathāha –

    ‘‘ತಸ್ಮಾ ಹವೇ ಲೋಕವಿದೂ ಸುಮೇಧೋ, ಲೋಕನ್ತಗೂ ವೂಸಿತಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೋ।

    ‘‘Tasmā have lokavidū sumedho, lokantagū vūsitabrahmacariyo;

    ಲೋಕಸ್ಸ ಅನ್ತಂ ಸಮಿತಾವಿ ಞತ್ವಾ, ನಾಸೀಸತೀ ಲೋಕಮಿಮಂ ಪರಞ್ಚಾ’’ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೦೭; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೪೬)।

    Lokassa antaṃ samitāvi ñatvā, nāsīsatī lokamimaṃ parañcā’’ti. (saṃ. ni. 1.107; a. ni. 4.46);

    ಅಪಿ ಚ ತಯೋ ಲೋಕಾ – ಸಙ್ಖಾರಲೋಕೋ, ಸತ್ತಲೋಕೋ, ಓಕಾಸಲೋಕೋತಿ। ತತ್ಥ ಸಙ್ಖಾರಲೋಕೋ ನಾಮ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ ಪಥವಿಆದಯೋ ಧಮ್ಮಾ। ಸತ್ತಲೋಕೋ ನಾಮ ಸಞ್ಞಿನೋ ಅಸಞ್ಞಿನೋ ನೇವಸಞ್ಞಿನಾಸಞ್ಞಿನೋ ಚ ಸತ್ತಾ। ಓಕಾಸಲೋಕೋ ನಾಮ ಸತ್ತಾನಂ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಂ। ಇಮೇ ಪನ ತಯೋಪಿ ಲೋಕಾ ಭಗವತಾ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ವಿದಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ಲೋಕವಿದೂತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಆಹುತೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೋತಿ ದಾನಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಅರಹತ್ತಾ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ಆಹುತೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ। ಉಸ್ಸೀಸಕೇ ಮಂ ಠತ್ವಾನಾತಿ ಮಮ ಸೀಸಸಮೀಪೇ ಠತ್ವಾ। ಇದಂ ಇದಾನಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ವಚನಂ ಅಬ್ರವೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜಟಿಲನ್ತಿ ಜಟಾ ಅಸ್ಸ ಸನ್ತೀತಿ ಜಟಿಲೋ, ತಂ ಜಟಿಲಂ। ಉಗ್ಗತಾಪನನ್ತಿ ಉಗ್ಗತಾಪಸಂ। ಅಹೂತಿ ಅಹನಿ, ಅಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ಕಪಿಲವ್ಹಯಾತಿ ಕಪಿಲಅವ್ಹಯಾ ಅಭಿಧಾನಾ। ರಮ್ಮಾತಿ ರಮಣೀಯತೋ। ಪಧಾನನ್ತಿ ವೀರಿಯಂ। ಏಹಿತೀತಿ ಏಸ್ಸತಿ ಗಮಿಸ್ಸತಿ। ಸೇಸಗಾಥಾಸು ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।

    Api ca tayo lokā – saṅkhāraloko, sattaloko, okāsalokoti. Tattha saṅkhāraloko nāma paṭiccasamuppannā pathaviādayo dhammā. Sattaloko nāma saññino asaññino nevasaññināsaññino ca sattā. Okāsaloko nāma sattānaṃ nivāsaṭṭhānaṃ. Ime pana tayopi lokā bhagavatā yathāsabhāvato viditā, tasmā lokavidūti vuccati. Āhutīnaṃ paṭiggahoti dānānaṃ paṭiggahetuṃ arahattā dakkhiṇeyyattā āhutīnaṃ paṭiggaho. Ussīsake maṃ ṭhatvānāti mama sīsasamīpe ṭhatvā. Idaṃ idāni vattabbaṃ vacanaṃ abravīti attho. Jaṭilanti jaṭā assa santīti jaṭilo, taṃ jaṭilaṃ. Uggatāpananti uggatāpasaṃ. Ahūti ahani, athāti attho. Ayameva vā pāṭho. Kapilavhayāti kapilaavhayā abhidhānā. Rammāti ramaṇīyato. Padhānanti vīriyaṃ. Ehitīti essati gamissati. Sesagāthāsu uttānamevāti.

    ತತೋ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕಿರ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾತಸೋಮನಸ್ಸೋ ಅಹೋಸಿ। ಮಹಾಜನೋ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ – ‘‘ಸುಮೇಧತಾಪಸೋ ಕಿರ ಬುದ್ಧಬೀಜಙ್ಕುರೋ’’ತಿ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಅಹೋಸಿ। ಏವಞ್ಚಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಯಥಾ ನಾಮ ಪುರಿಸೋ ನದಿಂ ತರನ್ತೋ ಉಜುಕೇನ ತಿತ್ಥೇನ ತರಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಹೇಟ್ಠಾತಿತ್ಥೇನ ಉತ್ತರತಿ, ಏವಮೇವ ಮಯಂ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಮಗ್ಗಫಲಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಅನಾಗತೇ ಯದಾ ತ್ವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ, ತದಾ ತವ ಸಮ್ಮುಖಾ ಮಗ್ಗಫಲಂ ಸಚ್ಛಿಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ಭವೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಂಸು। ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಪಸಂಸಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಹಿ ಪುಪ್ಫಮುಟ್ಠೀಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ತೇಪಿ ಚತುಸತಸಹಸ್ಸಾ ಖೀಣಾಸವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಚ ಗನ್ಧೇಹಿ ಚ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು। ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಪನ ತಥೇವ ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು।

    Tato sumedhapaṇḍito – ‘‘mayhaṃ kira patthanā samijjhissatī’’ti sañjātasomanasso ahosi. Mahājano dīpaṅkaradasabalassa vacanaṃ sutvā – ‘‘sumedhatāpaso kira buddhabījaṅkuro’’ti haṭṭhatuṭṭho ahosi. Evañcassa ahosi – ‘‘yathā nāma puriso nadiṃ taranto ujukena titthena tarituṃ asakkonto heṭṭhātitthena uttarati, evameva mayaṃ dīpaṅkaradasabalassa sāsane maggaphalaṃ alabhamānā anāgate yadā tvaṃ buddho bhavissasi, tadā tava sammukhā maggaphalaṃ sacchikātuṃ samatthā bhaveyyāmā’’ti patthanaṃ akaṃsu. Dīpaṅkaradasabalo bodhisattaṃ mahāsattaṃ pasaṃsitvā aṭṭhahi pupphamuṭṭhīhi pūjetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Tepi catusatasahassā khīṇāsavā bodhisattaṃ pupphehi ca gandhehi ca pūjetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu. Devamanussā pana tatheva pūjetvā vanditvā pakkamiṃsu.

    ಅಥ ಸಬ್ಬಲೋಕಮತಿದೀಪಙ್ಕರೋ ದೀಪಙ್ಕರೋ ಭಗವಾ ಚತೂಹಿ ಖೀಣಾಸವಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ರಮ್ಮನಗರವಾಸೀಹಿ ಪೂಜಿಯಮಾನೋ ದೇವತಾಹಿ ಅಭಿವನ್ದಿಯಮಾನೋ ಸಞ್ಝಾಪ್ಪಭಾನುರಞ್ಜಿತವರಕನಕಗಿರಿಸಿಖರೋ ವಿಯ ಜಙ್ಗಮಮಾನೋ ಅನೇಕೇಸು ಪಾಟಿಹಾರಿಯೇಸು ವತ್ತಮಾನೇಸು ತೇನ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ನಾನಾಸುರಭಿಕುಸುಮಗನ್ಧವಾಸಿತಂ ಚುಣ್ಣಸಮ್ಮೋದಗನ್ಧಂ ಸಮುಸ್ಸಿತಧಜಪಟಾಕಂ ಗನ್ಧಾನುಬದ್ಧಹದಯೇಹಿ ಭಮರಗಣೇಹಿ ಗುಮ್ಬಗುಮ್ಬಾಯಮಾನಂ ಧೂಪನ್ಧಕಾರಂ ಅಮರಪುರಸದಿಸಸೋಭಂ ಅಭಿರಮ್ಮಂ ರಮ್ಮನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಮಹಾರಹೇ ಬುದ್ಧಾಸನೇ ಯುಗನ್ಧರಮತ್ಥಕೇ ಸರದಸಮಯರುಚಿರಕರರಜನಿಕರೋ ತಿಮಿರನಿಕರನಿಧನಕರೋ ಕಮಲವನವಿಕಸನಕರೋ ದಿವಸಕರೋ ವಿಯ ದಸಬಲದಿವಸಕರೋ ನಿಸೀದಿ। ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋಪಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ರಮ್ಮನಗರವಾಸಿನೋ ಪನ ಉಪಾಸಕಾ ಸದ್ಧಾದಿಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಾ ನಾನಾವಿಧಖಜ್ಜಾದೀಹಿ ಸಮಲಙ್ಕತಂ ವಣ್ಣಗನ್ಧರಸಸಮ್ಪನ್ನಂ ಅಸದಿಸಂ ಸುಖನಿದಾನಂ ದಾನಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅದಂಸು।

    Atha sabbalokamatidīpaṅkaro dīpaṅkaro bhagavā catūhi khīṇāsavasatasahassehi parivuto rammanagaravāsīhi pūjiyamāno devatāhi abhivandiyamāno sañjhāppabhānurañjitavarakanakagirisikharo viya jaṅgamamāno anekesu pāṭihāriyesu vattamānesu tena alaṅkatapaṭiyattena maggena gantvā nānāsurabhikusumagandhavāsitaṃ cuṇṇasammodagandhaṃ samussitadhajapaṭākaṃ gandhānubaddhahadayehi bhamaragaṇehi gumbagumbāyamānaṃ dhūpandhakāraṃ amarapurasadisasobhaṃ abhirammaṃ rammanagaraṃ pavisitvā paññatte mahārahe buddhāsane yugandharamatthake saradasamayarucirakararajanikaro timiranikaranidhanakaro kamalavanavikasanakaro divasakaro viya dasabaladivasakaro nisīdi. Bhikkhusaṅghopi paṭipāṭiyā attano attano pattāsane nisīdi. Rammanagaravāsino pana upāsakā saddhādiguṇasampannā nānāvidhakhajjādīhi samalaṅkataṃ vaṇṇagandharasasampannaṃ asadisaṃ sukhanidānaṃ dānaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa adaṃsu.

    ಅಥ ಖೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಸುತ್ವಾ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಕರತಲಗತಮಿವ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಪಮುದಿತಹದಯೋ ಸಬ್ಬೇಸು ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೇಸು ಸಯನಾ ವುಟ್ಠಾಯ – ‘‘ಪಾರಮಿಯೋ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುಪ್ಫರಾಸಿಮತ್ಥಕೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೇ ಮಹಾಸತ್ತೇ ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ – ‘‘ಅಯ್ಯ ಸುಮೇಧತಾಪಸ, ಪೋರಾಣಕಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ – ‘ಪಾರಮಿಯೋ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಯಾನಿ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ನಾಮ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಅಜ್ಜ ಪಾತುಭೂತಾನಿ ನಿಸ್ಸಂಸಯೇನ ತ್ವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ, ಮಯಮೇತಂ ಜಾನಾಮ – ‘ಯಸ್ಸೇತಾನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಸೋ ಏಕನ್ತೇನೇವ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ’ ತಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ವೀರಿಯಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾಹಿ ಥುತೀಹಿ ಅಭಿತ್ಥವಿಂಸು। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Atha kho bodhisatto dasabalassa byākaraṇaṃ sutvā buddhabhāvaṃ karatalagatamiva maññamāno pamuditahadayo sabbesu paṭikkantesu sayanā vuṭṭhāya – ‘‘pāramiyo vicinissāmī’’ti puppharāsimatthake pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdi. Evaṃ nisinne mahāsatte sakaladasasahassacakkavāḷadevatā sādhukāraṃ datvā – ‘‘ayya sumedhatāpasa, porāṇakabodhisattānaṃ pallaṅkaṃ ābhujitvā – ‘pāramiyo vicinissāmī’ti nisinnakāle yāni pubbanimittāni nāma paññāyanti, tāni sabbānipi ajja pātubhūtāni nissaṃsayena tvaṃ buddho bhavissasi, mayametaṃ jānāma – ‘yassetāni nimittāni paññāyanti, so ekanteneva buddho bhavissati’ tasmā tvaṃ attano vīriyaṃ daḷhaṃ katvā paggaṇhā’’ti bodhisattaṃ nānappakārāhi thutīhi abhitthaviṃsu. Tena vuttaṃ –

    ೭೦.

    70.

    ‘‘ಇದಂ ಸುತ್ವಾನ ವಚನಂ, ಅಸಮಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ।

    ‘‘Idaṃ sutvāna vacanaṃ, asamassa mahesino;

    ಆಮೋದಿತಾ ನರಮರೂ, ಬುದ್ಧಬೀಜಂ ಕಿರ ಅಯಂ॥

    Āmoditā naramarū, buddhabījaṃ kira ayaṃ.

    ೭೧.

    71.

    ‘‘ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಸದ್ದಾ ವತ್ತನ್ತಿ, ಅಪ್ಫೋಟೇನ್ತಿ ಹಸನ್ತಿ ಚ।

    ‘‘Ukkuṭṭhisaddā vattanti, apphoṭenti hasanti ca;

    ಕತಞ್ಜಲೀ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ, ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಸದೇವಕಾ॥

    Katañjalī namassanti, dasasahassī sadevakā.

    ೭೨.

    72.

    ‘‘ಯದಿಮಸ್ಸ ಲೋಕನಾಥಸ್ಸ, ವಿರಜ್ಝಿಸ್ಸಾಮ ಸಾಸನಂ।

    ‘‘Yadimassa lokanāthassa, virajjhissāma sāsanaṃ;

    ಅನಾಗತಮ್ಹಿ ಅದ್ಧಾನೇ, ಹೇಸ್ಸಾಮ ಸಮ್ಮುಖಾ ಇಮಂ॥

    Anāgatamhi addhāne, hessāma sammukhā imaṃ.

    ೭೩.

    73.

    ‘‘ಯಥಾ ಮನುಸ್ಸಾ ನದಿಂ ತರನ್ತಾ, ಪಟಿತಿತ್ಥಂ ವಿರಜ್ಝಿಯ।

    ‘‘Yathā manussā nadiṃ tarantā, paṭititthaṃ virajjhiya;

    ಹೇಟ್ಠಾತಿತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಉತ್ತರನ್ತಿ ಮಹಾನದಿಂ॥

    Heṭṭhātitthe gahetvāna, uttaranti mahānadiṃ.

    ೭೪.

    74.

    ‘‘ಏವಮೇವ ಮಯಂ ಸಬ್ಬೇ, ಯದಿ ಮುಞ್ಚಾಮಿಮಂ ಜಿನಂ।

    ‘‘Evameva mayaṃ sabbe, yadi muñcāmimaṃ jinaṃ;

    ಅನಾಗತಮ್ಹಿ ಅದ್ಧಾನೇ, ಹೇಸ್ಸಾಮ ಸಮ್ಮುಖಾ ಇಮಂ॥

    Anāgatamhi addhāne, hessāma sammukhā imaṃ.

    ೭೫.

    75.

    ‘‘ದೀಪಙ್ಕರೋ ಲೋಕವಿದೂ, ಆಹುತೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ।

    ‘‘Dīpaṅkaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;

    ಮಮ ಕಮ್ಮಂ ಪಕಿತ್ತೇತ್ವಾ, ದಕ್ಖಿಣಂ ಪಾದಮುದ್ಧರಿ॥

    Mama kammaṃ pakittetvā, dakkhiṇaṃ pādamuddhari.

    ೭೬.

    76.

    ‘‘ಯೇ ತತ್ಥಾಸುಂ ಜಿನಪುತ್ತಾ, ಪದಕ್ಖಿಣಮಕಂಸು ಮಂ।

    ‘‘Ye tatthāsuṃ jinaputtā, padakkhiṇamakaṃsu maṃ;

    ದೇವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಅಸುರಾ ಚ, ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾನ ಪಕ್ಕಮುಂ॥

    Devā manussā asurā ca, abhivādetvāna pakkamuṃ.

    ೭೭.

    77.

    ‘‘ದಸ್ಸನಂ ಮೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ, ಸಸಙ್ಘೇ ಲೋಕನಾಯಕೇ।

    ‘‘Dassanaṃ me atikkante, sasaṅghe lokanāyake;

    ಸಯನಾ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾನ, ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿಂ ತದಾ॥

    Sayanā vuṭṭhahitvāna, pallaṅkaṃ ābhujiṃ tadā.

    ೭೮.

    78.

    ‘‘ಸುಖೇನ ಸುಖಿತೋ ಹೋಮಿ, ಪಾಮೋಜ್ಜೇನ ಪಮೋದಿತೋ।

    ‘‘Sukhena sukhito homi, pāmojjena pamodito;

    ಪೀತಿಯಾ ಚ ಅಭಿಸ್ಸನ್ನೋ, ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿಂ ತದಾ॥

    Pītiyā ca abhissanno, pallaṅkaṃ ābhujiṃ tadā.

    ೭೯.

    79.

    ‘‘ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಹಂ ತದಾ।

    ‘‘Pallaṅkena nisīditvā, evaṃ cintesahaṃ tadā;

    ವಸೀಭೂತೋ ಅಹಂ ಝಾನೇ, ಅಭಿಞ್ಞಾಸು ಪಾರಮಿಂ ಗತೋ॥

    Vasībhūto ahaṃ jhāne, abhiññāsu pāramiṃ gato.

    ೮೦.

    80.

    ‘‘ಸಹಸ್ಸಿಯಮ್ಹಿ ಲೋಕಮ್ಹಿ, ಇಸಯೋ ನತ್ಥಿ ಮೇ ಸಮಾ।

    ‘‘Sahassiyamhi lokamhi, isayo natthi me samā;

    ಅಸಮೋ ಇದ್ಧಿಧಮ್ಮೇಸು, ಅಲಭಿಂ ಈದಿಸಂ ಸುಖಂ॥

    Asamo iddhidhammesu, alabhiṃ īdisaṃ sukhaṃ.

    ೮೧.

    81.

    ‘‘ಪಲ್ಲಙ್ಕಾಭುಜನೇ ಮಯ್ಹಂ, ದಸಸಹಸ್ಸಾಧಿವಾಸಿನೋ।

    ‘‘Pallaṅkābhujane mayhaṃ, dasasahassādhivāsino;

    ಮಹಾನಾದಂ ಪವತ್ತೇಸುಂ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Mahānādaṃ pavattesuṃ, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೮೨.

    82.

    ‘‘ಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ, ಪಲ್ಲಙ್ಕವರಮಾಭುಜೇ।

    ‘‘Yā pubbe bodhisattānaṃ, pallaṅkavaramābhuje;

    ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಾನಿ ಅಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸರೇ॥

    Nimittāni padissanti, tāni ajja padissare.

    ೮೩.

    83.

    ‘‘ಸೀತಂ ಬ್ಯಪಗತಂ ಹೋತಿ, ಉಣ್ಹಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಮತಿ।

    ‘‘Sītaṃ byapagataṃ hoti, uṇhañca upasammati;

    ತಾನಿ ಅಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೮೪.

    84.

    ‘‘ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು, ನಿಸ್ಸದ್ದಾ ಹೋನ್ತಿ ನಿರಾಕುಲಾ।

    ‘‘Dasasahassī lokadhātu, nissaddā honti nirākulā;

    ತಾನಿ ಅಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೮೫.

    85.

    ‘‘ಮಹಾವಾತಾ ನ ವಾಯನ್ತಿ, ನ ಸನ್ದನ್ತಿ ಸವನ್ತಿಯೋ।

    ‘‘Mahāvātā na vāyanti, na sandanti savantiyo;

    ತಾನಿ ಅಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೮೬.

    86.

    ‘‘ಥಲಜಾ ದಕಜಾ ಪುಪ್ಫಾ, ಸಬ್ಬೇ ಪುಪ್ಫನ್ತಿ ತಾವದೇ।

    ‘‘Thalajā dakajā pupphā, sabbe pupphanti tāvade;

    ತೇಪಜ್ಜ ಪುಪ್ಫಿತಾ ಸಬ್ಬೇ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tepajja pupphitā sabbe, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೮೭.

    87.

    ‘‘ಲತಾ ವಾ ಯದಿ ವಾ ರುಕ್ಖಾ, ಫಲಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ ತಾವದೇ।

    ‘‘Latā vā yadi vā rukkhā, phalabhārā honti tāvade;

    ತೇಪಜ್ಜ ಫಲಿತಾ ಸಬ್ಬೇ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tepajja phalitā sabbe, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೮೮.

    88.

    ‘‘ಆಕಾಸಟ್ಠಾ ಚ ಭೂಮಟ್ಠಾ, ರತನಾ ಜೋತನ್ತಿ ತಾವದೇ।

    ‘‘Ākāsaṭṭhā ca bhūmaṭṭhā, ratanā jotanti tāvade;

    ತೇಪಜ್ಜ ರತನಾ ಜೋತನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tepajja ratanā jotanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೮೯.

    89.

    ‘‘ಮಾನುಸ್ಸಕಾ ಚ ದಿಬ್ಬಾ ಚ, ತುರಿಯಾ ವಜ್ಜನ್ತಿ ತಾವದೇ।

    ‘‘Mānussakā ca dibbā ca, turiyā vajjanti tāvade;

    ತೇಪಜ್ಜುಭೋ ಅಭಿರವನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tepajjubho abhiravanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೯೦.

    90.

    ‘‘ವಿಚಿತ್ತಪುಪ್ಫಾ ಗಗನಾ, ಅಭಿವಸ್ಸನ್ತಿ ತಾವದೇ।

    ‘‘Vicittapupphā gaganā, abhivassanti tāvade;

    ತೇಪಿ ಅಜ್ಜ ಪವಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tepi ajja pavassanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೯೧.

    91.

    ‘‘ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ಆಭುಜತಿ, ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಪಕಮ್ಪತಿ।

    ‘‘Mahāsamuddo ābhujati, dasasahassī pakampati;

    ತೇಪಜ್ಜುಭೋ ಅಭಿರವನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tepajjubho abhiravanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೯೨.

    92.

    ‘‘ನಿರಯೇಪಿ ದಸಸಹಸ್ಸೇ, ಅಗ್ಗೀ ನಿಬ್ಬನ್ತಿ ತಾವದೇ।

    ‘‘Nirayepi dasasahasse, aggī nibbanti tāvade;

    ತೇಪಜ್ಜ ನಿಬ್ಬುತಾ ಅಗ್ಗೀ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tepajja nibbutā aggī, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೯೩.

    93.

    ‘‘ವಿಮಲೋ ಹೋತಿ ಸೂರಿಯೋ, ಸಬ್ಬಾ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ತಾರಕಾ।

    ‘‘Vimalo hoti sūriyo, sabbā dissanti tārakā;

    ತೇಪಿ ಅಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tepi ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೯೪.

    94.

    ‘‘ಅನೋವಟ್ಠೇನ ಉದಕಂ, ಮಹಿಯಾ ಉಬ್ಭಿಜ್ಜಿ ತಾವದೇ।

    ‘‘Anovaṭṭhena udakaṃ, mahiyā ubbhijji tāvade;

    ತಮ್ಪಜ್ಜುಬ್ಭಿಜ್ಜತೇ ಮಹಿಯಾ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tampajjubbhijjate mahiyā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೯೫.

    95.

    ‘‘ತಾರಾಗಣಾ ವಿರೋಚನ್ತಿ, ನಕ್ಖತ್ತಾ ಗಗನಮಣ್ಡಲೇ।

    ‘‘Tārāgaṇā virocanti, nakkhattā gaganamaṇḍale;

    ವಿಸಾಖಾ ಚನ್ದಿಮಾಯುತ್ತಾ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Visākhā candimāyuttā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೯೬.

    96.

    ‘‘ಬಿಲಾಸಯಾ ದರೀಸಯಾ, ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ ಸಕಾಸಯಾ।

    ‘‘Bilāsayā darīsayā, nikkhamanti sakāsayā;

    ತೇಪಜ್ಜ ಆಸಯಾ ಛುದ್ಧಾ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tepajja āsayā chuddhā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೯೭.

    97.

    ‘‘ನ ಹೋನ್ತಿ ಅರತೀ ಸತ್ತಾನಂ, ಸನ್ತುಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ ತಾವದೇ।

    ‘‘Na honti aratī sattānaṃ, santuṭṭhā honti tāvade;

    ತೇಪಜ್ಜ ಸಬ್ಬೇ ಸನ್ತುಟ್ಠಾ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tepajja sabbe santuṭṭhā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೯೮.

    98.

    ‘‘ರೋಗಾ ತದುಪಸಮ್ಮನ್ತಿ, ಜಿಘಚ್ಛಾ ಚ ವಿನಸ್ಸಸಿ।

    ‘‘Rogā tadupasammanti, jighacchā ca vinassasi;

    ತಾನಿ ಅಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೯೯.

    99.

    ‘‘ರೋಗಾ ತದಾ ತನು ಹೋತಿ, ದೋಸೋ ಮೋಹೋ ವಿನಸ್ಸಸಿ।

    ‘‘Rogā tadā tanu hoti, doso moho vinassasi;

    ತೇಪಜ್ಜ ವಿಗತಾ ಸಬ್ಬೇ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tepajja vigatā sabbe, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೧೦೦.

    100.

    ‘‘ಭಯಂ ತದಾ ನ ಭವತಿ, ಅಜ್ಜಪೇತಂ ಪದಿಸ್ಸತಿ।

    ‘‘Bhayaṃ tadā na bhavati, ajjapetaṃ padissati;

    ತೇನ ಲಿಙ್ಗೇನ ಜಾನಾಮ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tena liṅgena jānāma, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೧೦೧.

    101.

    ‘‘ರಜೋನುದ್ಧಂಸತೀ ಉದ್ಧಂ, ಅಜ್ಜಪೇತಂ ಪದಿಸ್ಸತಿ।

    ‘‘Rajonuddhaṃsatī uddhaṃ, ajjapetaṃ padissati;

    ತೇನ ಲಿಙ್ಗೇನ ಜಾನಾಮ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tena liṅgena jānāma, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೧೦೨.

    102.

    ‘‘ಅನಿಟ್ಠಗನ್ಧೋ ಪಕ್ಕಮತಿ, ದಿಬ್ಬಗನ್ಧೋ ಪವಾಯತಿ।

    ‘‘Aniṭṭhagandho pakkamati, dibbagandho pavāyati;

    ಸೋಪಜ್ಜ ವಾಯತೀ ಗನ್ಧೋ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Sopajja vāyatī gandho, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೧೦೩.

    103.

    ‘‘ಸಬ್ಬೇ ದೇವಾ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಠಪಯಿತ್ವಾ ಅರೂಪಿನೋ।

    ‘‘Sabbe devā padissanti, ṭhapayitvā arūpino;

    ತೇಪಜ್ಜ ಸಬ್ಬೇ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tepajja sabbe dissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೧೦೪.

    104.

    ‘‘ಯಾವತಾ ನಿರಯಾ ನಾಮ, ಸಬ್ಬೇ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ತಾವದೇ।

    ‘‘Yāvatā nirayā nāma, sabbe dissanti tāvade;

    ತೇಪಜ್ಜ ಸಬ್ಬೇ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tepajja sabbe dissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೧೦೫.

    105.

    ‘‘ಕುಟ್ಟಾ ಕವಾಟಾ ಸೇಲಾ ಚ, ನ ಹೋನ್ತಾವರಣಾ ತದಾ।

    ‘‘Kuṭṭā kavāṭā selā ca, na hontāvaraṇā tadā;

    ಆಕಾಸಭೂತಾ ತೇಪಜ್ಜ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Ākāsabhūtā tepajja, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೧೦೬.

    106.

    ‘‘ಚುತೀ ಚ ಉಪಪತ್ತೀ ಚ, ಖಣೇ ತಸ್ಮಿಂ ನ ವಿಜ್ಜತಿ।

    ‘‘Cutī ca upapattī ca, khaṇe tasmiṃ na vijjati;

    ತಾನಿಪಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tānipajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ೧೦೭.

    107.

    ‘‘ದಳ್ಹಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹ ವೀರಿಯಂ, ಮಾ ನಿವತ್ತ ಅಭಿಕ್ಕಮ।

    ‘‘Daḷhaṃ paggaṇha vīriyaṃ, mā nivatta abhikkama;

    ಮಯಮ್ಪೇತಂ ವಿಜಾನಾಮ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥

    Mayampetaṃ vijānāma, dhuvaṃ buddho bhavissasī’’ti.

    ತತ್ಥ ಇದಂ ಸುತ್ವಾನ ವಚನನ್ತಿ ಇದಂ ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಬ್ಯಾಕರಣವಚನಂ ಸುತ್ವಾ। ಅಸಮಸ್ಸಾತಿ ಸಮಸ್ಸ ಸದಿಸಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಅಸಮಸ್ಸ। ಯಥಾಹ –

    Tattha idaṃ sutvāna vacananti idaṃ dīpaṅkarassa bhagavato bodhisattassa byākaraṇavacanaṃ sutvā. Asamassāti samassa sadisassa abhāvato asamassa. Yathāha –

    ‘‘ನ ಮೇ ಆಚರಿಯೋ ಅತ್ಥಿ, ಸದಿಸೋ ಮೇ ನ ವಿಜ್ಜತಿ।

    ‘‘Na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati;

    ಸದೇವಕಸ್ಮಿಂ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ನತ್ಥಿ ಮೇ ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿ॥ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೫; ೨.೩೪೧; ಮಹಾವ॰ ೧೧; ಕಥಾ॰ ೪೦೫; ಮಿ॰ ಪ॰ ೪.೫.೧೧)।

    Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi me paṭipuggalo’’ti. (ma. ni. 1.285; 2.341; mahāva. 11; kathā. 405; mi. pa. 4.5.11);

    ಮಹೇಸಿನೋತಿ ಮಹನ್ತೇ ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೇ ಏಸಿ ಗವೇಸೀತಿ ಮಹೇಸೀ, ತಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ। ನರಮರೂತಿ ನರಾ ಚ ಅಮರಾ ಚ, ಉಕ್ಕಟ್ಠನಿದ್ದೇಸೋ ಪನಾಯಂ ಸಬ್ಬೇಪಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಯಾ ನಾಗಸುಪಣ್ಣಯಕ್ಖಾದಯೋಪಿ ಆಮೋದಿತಾವ। ಬುದ್ಧಬೀಜಂ ಕಿರ ಅಯನ್ತಿ ಅಯಂ ಕಿರ ಬುದ್ಧಙ್ಕುರೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋತಿ ಆಮೋದಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Mahesinoti mahante sīlasamādhipaññākkhandhe esi gavesīti mahesī, tassa mahesino. Naramarūti narā ca amarā ca, ukkaṭṭhaniddeso panāyaṃ sabbepi dasasahassilokadhātuyā nāgasupaṇṇayakkhādayopi āmoditāva. Buddhabījaṃ kira ayanti ayaṃ kira buddhaṅkuro uppannoti āmoditāti attho.

    ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಸದ್ದಾತಿ ಉನ್ನಾದಸದ್ದಾ ವತ್ತನ್ತಿ। ಅಪ್ಫೋಟೇನ್ತೀತಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಬಾಹಾ ಅಭಿಹನನ್ತಿ। ದಸಸಹಸ್ಸೀತಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಯೋ। ಸದೇವಕಾತಿ ಸಹ ದೇವೇಹಿ ಸದೇವಕಾ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ನಮಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯದಿಮಸ್ಸಾತಿ ಯದಿ ಇಮಸ್ಸ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ವಿರಜ್ಝಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಯದಿ ನ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮ। ಅನಾಗತಮ್ಹಿ ಅದ್ಧಾನೇತಿ ಅನಾಗತೇ ಕಾಲೇ। ಹೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಭವಿಸ್ಸಾಮ। ಸಮ್ಮುಖಾತಿ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾ। ಇಮನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ, ಸಾಮಿಅತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ।

    Ukkuṭṭhisaddāti unnādasaddā vattanti. Apphoṭentīti hatthehi bāhā abhihananti. Dasasahassīti dasasahassilokadhātuyo. Sadevakāti saha devehi sadevakā dasasahassī namassantīti attho. Yadimassāti yadi imassa, ayameva vā pāṭho. Virajjhissāmāti yadi na sampāpuṇissāma. Anāgatamhi addhāneti anāgate kāle. Hessāmāti bhavissāma. Sammukhāti sammukhībhūtā. Imanti imassa, sāmiatthe upayogavacanaṃ.

    ನದಿಂ ತರನ್ತಾತಿ ನದೀತರಣಕಾ, ‘‘ನದಿತರನ್ತಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಪಟಿತಿತ್ಥನ್ತಿ ಪಟಿಮುಖತಿತ್ಥಂ। ವಿರಜ್ಝಿಯಾತಿ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ। ಯದಿ ಮುಞ್ಚಾಮಾತಿ ಯದಿ ಇಮಂ ಭಗವನ್ತಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಕತಕಿಚ್ಚಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಮ ಕಮ್ಮಂ ಪಕಿತ್ತೇತ್ವಾತಿ ಮಮ ಭಾವಿತಮತ್ಥಂ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ। ದಕ್ಖಿಣಂ ಪಾದಮುದ್ಧರೀತಿ ದಕ್ಖಿಣಂ ಪಾದಂ ಉಕ್ಖಿಪಿ, ‘‘ಕತಪದಕ್ಖಿಣೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ।

    Nadiṃtarantāti nadītaraṇakā, ‘‘naditarantā’’tipi pāṭho. Paṭititthanti paṭimukhatitthaṃ. Virajjhiyāti virajjhitvā. Yadi muñcāmāti yadi imaṃ bhagavantaṃ muñcitvā akatakiccā gamissāmāti attho. Mama kammaṃ pakittetvāti mama bhāvitamatthaṃ byākaritvā. Dakkhiṇaṃpādamuddharīti dakkhiṇaṃ pādaṃ ukkhipi, ‘‘katapadakkhiṇo’’tipi pāṭho.

    ಜಿನಪುತ್ತಾತಿ ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಸಾವಕಾ। ದೇವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಅಸುರಾ ಚ, ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾನ ಪಕ್ಕಮುನ್ತಿ ದೇವಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಇಮೇ ಮಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಪಞ್ಚಙ್ಗಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಮಧುರತ್ಥಬ್ಯಞ್ಜನಾಹಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾಹಿ ಥುತೀಹಿ ವಣ್ಣೇನ್ತಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು। ‘‘ನರಾ ನಾಗಾ ಚ ಗನ್ಧಬ್ಬಾ, ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾನ ಪಕ್ಕಮು’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ।

    Jinaputtāti dīpaṅkarassa satthuno sāvakā. Devā manussā asurā ca, abhivādetvāna pakkamunti devādayo sabbepi ime maṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā pupphādīhi pūjetvā suppatiṭṭhitapañcaṅgā vanditvā nivattitvā punappunaṃ oloketvā madhuratthabyañjanāhi nānappakārāhi thutīhi vaṇṇentā pakkamiṃsu. ‘‘Narā nāgā ca gandhabbā, abhivādetvāna pakkamu’’ntipi pāṭho.

    ದಸ್ಸನಂ ಮೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇತಿ ಮಮ ದಸ್ಸನವಿಸಯಂ ಭಗವತಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ। ‘‘ಜಹಿತೇ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರೇ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಸಸಙ್ಘೇತಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಙ್ಘೇನ ಸಸಙ್ಘೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಸಙ್ಘೇ। ಸಯನಾ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾನಾತಿ ನಿಪನ್ನಟ್ಠಾನತೋ ಕಲಲತೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ। ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿನ್ತಿ ಕತಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪುಪ್ಫರಾಸಿಮ್ಹಿ ನಿಸೀದಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಹಟ್ಠೋ ಹಟ್ಠೇನ ಚಿತ್ತೇನ, ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಹಿಂ ತದಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋ ಉತ್ತಾನತ್ಥೋವ।

    Dassanaṃ me atikkanteti mama dassanavisayaṃ bhagavati atikkante. ‘‘Jahite dassanūpacāre’’tipi pāṭho. Sasaṅgheti saddhiṃ saṅghena sasaṅgho, tasmiṃ sasaṅghe. Sayanā vuṭṭhahitvānāti nipannaṭṭhānato kalalato uṭṭhahitvā. Pallaṅkaṃ ābhujinti katapallaṅko hutvā puppharāsimhi nisīdinti attho. ‘‘Haṭṭho haṭṭhena cittena, āsanā vuṭṭhahiṃ tadā’’tipi pāṭho, so uttānatthova.

    ಪೀತಿಯಾ ಚ ಅಭಿಸ್ಸನ್ನೋತಿ ಪೀತಿಪರಿಪ್ಫುಟೋ। ವಸೀಭೂತೋತಿ ವಸೀಭಾವಪ್ಪತ್ತೋ। ಝಾನೇತಿ ರೂಪಾವಚರಾರೂಪಾವಚರಝಾನೇಸು। ಸಹಸ್ಸಿಯಮ್ಹೀತಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಯಂ। ಲೋಕಮ್ಹೀತಿ ಲೋಕಧಾತುಯಾ। ಮೇ ಸಮಾತಿ ಮಯಾ ಸದಿಸಾ। ಅವಿಸೇಸೇನ ‘‘ಮೇ ಸಮಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಮೇವ ನಿಯಮೇನ್ತೋ ‘‘ಅಸಮೋ ಇದ್ಧಿಧಮ್ಮೇಸೂ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ಇದ್ಧಿಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಪಞ್ಚಸು ಇದ್ಧಿಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಲಭಿನ್ತಿ ಪಟಿಲಭಿಂ। ಈದಿಸಂ ಸುಖನ್ತಿ ಈದಿಸಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ।

    Pītiyā ca abhissannoti pītiparipphuṭo. Vasībhūtoti vasībhāvappatto. Jhāneti rūpāvacarārūpāvacarajhānesu. Sahassiyamhīti dasasahassiyaṃ. Lokamhīti lokadhātuyā. Me samāti mayā sadisā. Avisesena ‘‘me samā natthī’’ti vatvā idāni tameva niyamento ‘‘asamo iddhidhammesū’’ti āha. Tattha iddhidhammesūti pañcasu iddhidhammesūti attho. Alabhinti paṭilabhiṃ. Īdisaṃ sukhanti īdisaṃ somanassaṃ.

    ಅಥ ಸುಮೇಧತಾಪಸೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಸುತ್ವಾ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಕರತಲಗತಕಾಲಮಿವ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಪಮುದಿತಹದಯೋ ದಸಸು ಲೋಕಧಾತುಸಹಸ್ಸೇಸು ಸುದ್ಧಾವಾಸಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಅತೀತಬುದ್ಧದಸ್ಸಾವಿನೋ ನಿಯತಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಬ್ಯಾಕರಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಪಾಟಿಹಾರಿಯದಸ್ಸನೇನ ತಥಾಗತವಚನಸ್ಸ ಅವಿತಥತಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಮಂ ಪರಿತೋಸಯನ್ತಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾಯೋ ಆಹಂಸೂತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಗವಾ ‘‘ಪಲ್ಲಙ್ಕಾಭುಜನೇ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।

    Atha sumedhatāpaso dasabalassa byākaraṇaṃ sutvā buddhabhāvaṃ karatalagatakālamiva maññamāno pamuditahadayo dasasu lokadhātusahassesu suddhāvāsamahābrahmāno atītabuddhadassāvino niyatabodhisattānaṃ byākaraṇe uppajjamānapāṭihāriyadassanena tathāgatavacanassa avitathataṃ pakāsento maṃ paritosayantā imā gāthāyo āhaṃsūti dassento bhagavā ‘‘pallaṅkābhujane mayha’’ntiādimāha.

    ತತ್ಥ ಪಲ್ಲಙ್ಕಾಭುಜನೇ ಮಯ್ಹನ್ತಿ ಮಮ ಪಲ್ಲಙ್ಕಾಭುಜನೇ। ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ದಸಸಹಸ್ಸಾಧಿವಾಸಿನೋತಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿವಾಸಿನೋ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನೋ। ಯಾ ಪುಬ್ಬೇತಿ ಯಾನಿ ಪುಬ್ಬೇ, ವಿಭತ್ತಿಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪಲ್ಲಙ್ಕವರಮಾಭುಜೇತಿ ವರಪಲ್ಲಙ್ಕಾಭುಜನೇ। ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪದಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪದಿಸ್ಸಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತೀತವಚನೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ವತ್ತಮಾನವಚನಂ ವುತ್ತಂ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ವುತ್ತಂ, ಅತೀತವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ತಾನಿ ಅಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸರೇತಿ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ನಿಯತಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಾಭುಜನೇ ಯಾನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಂಸು, ತಾನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಅಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸರೇ। ತಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ಧುವಮೇವ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಪನ ತಾನಿಯೇವ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಂಸು, ತಂಸದಿಸತ್ತಾ ‘‘ತಾನಿ ಅಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸರೇ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Tattha pallaṅkābhujane mayhanti mama pallaṅkābhujane. Ayameva vā pāṭho. Dasasahassādhivāsinoti dasasahassivāsino mahābrahmāno. Yā pubbeti yāni pubbe, vibhattilopaṃ katvā vuttanti veditabbaṃ. Pallaṅkavaramābhujeti varapallaṅkābhujane. Nimittāni padissantīti nimittāni padissiṃsūti attho. Atītavacane vattabbe vattamānavacanaṃ vuttaṃ. Kiñcāpi vuttaṃ, atītavasena attho gahetabbo. Tāni ajja padissareti pubbepi niyatabodhisattānaṃ pallaṅkābhujane yāni nimittāni uppajjiṃsu, tāni nimittāni ajja padissare. Tasmā tvaṃ dhuvameva buddho bhavissasīti attho. Na pana tāniyeva nimittāni uppajjiṃsu, taṃsadisattā ‘‘tāni ajja padissare’’ti vuttanti veditabbaṃ.

    ಸೀತನ್ತಿ ಸೀತತ್ತಂ। ಬ್ಯಪಗತನ್ತಿ ಗತಂ ವಿಗತಂ। ತಾನೀತಿ ಸೀತವಿಗಮನಉಣ್ಹುಪಸಮನಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಸ್ಸದ್ದಾತಿ ಅಸದ್ದಾ ಅನಿಗ್ಘೋಸಾ। ನಿರಾಕುಲಾತಿ ಅನಾಕುಲಾ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ನ ಸನ್ದನ್ತೀತಿ ನ ವಹನ್ತಿ ನಪ್ಪವತ್ತನ್ತಿ। ಸವನ್ತಿಯೋತಿ ನದಿಯೋ। ತಾನೀತಿ ಅವಾಯನಅಸನ್ದನಾನಿ। ಥಲಜಾತಿ ಪಥವಿತಲಪಬ್ಬತರುಕ್ಖೇಸು ಜಾತಾನಿ। ದಕಜಾತಿ ಓದಕಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ। ಪುಪ್ಫನ್ತೀತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಪುಪ್ಫಿಂಸು, ಅತೀತತ್ಥೇ ವತ್ತಮಾನವಚನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇಪಜ್ಜ ಪುಪ್ಫಿತಾನೀತಿ ತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಅಜ್ಜ ಪುಪ್ಫಿತಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Sītanti sītattaṃ. Byapagatanti gataṃ vigataṃ. Tānīti sītavigamanauṇhupasamanānīti attho. Nissaddāti asaddā anigghosā. Nirākulāti anākulā, ayameva vā pāṭho. Na sandantīti na vahanti nappavattanti. Savantiyoti nadiyo. Tānīti avāyanaasandanāni. Thalajāti pathavitalapabbatarukkhesu jātāni. Dakajāti odakāni pupphāni. Pupphantīti pubbe bodhisattānaṃ pupphiṃsu, atītatthe vattamānavacanaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ. Tepajja pupphitānīti tāni pupphāni ajja pupphitānīti attho.

    ಫಲಭಾರಾತಿ ಫಲಧರಾ। ತೇಪಜ್ಜಾತಿ ತೇಪಿ ಅಜ್ಜ, ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗವಸೇನ ‘‘ತೇಪೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಲತಾ ವಾ ರುಕ್ಖಾ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ। ಫಲಿತಾತಿ ಸಞ್ಜಾತಫಲಾ। ಆಕಾಸಟ್ಠಾ ಚ ಭೂಮಟ್ಠಾ ಚಾತಿ ಆಕಾಸಗತಾ ಚ ಭೂಮಿಗತಾ ಚ ರತನಾನೀತಿ ಮುತ್ತಾದೀನಿ ರತನಾನಿ। ಜೋತನ್ತೀತಿ ಓಭಾಸನ್ತಿ। ಮಾನುಸ್ಸಕಾತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸನ್ತಕಾ ಮಾನುಸ್ಸಕಾ। ದಿಬ್ಬಾತಿ ದೇವಾನಂ ಸನ್ತಕಾ ದಿಬ್ಬಾ। ತುರಿಯಾತಿ ಆತತಂ ವಿತತಂ ಆತತವಿತತಂ ಸುಸಿರಂ ಘನನ್ತಿ ಪಞ್ಚ ತುರಿಯಾನಿ। ತತ್ಥ ಆತತಂ ನಾಮ ಚಮ್ಮಪರಿಯೋನದ್ಧೇಸು ಭೇರಿಆದೀಸು ಏಕತಲತುರಿಯಂ। ವಿತತಂ ನಾಮ ಉಭಯತಲಂ। ಆತತವಿತತಂ ನಾಮ ಸಬ್ಬತೋ ಪರಿಯೋನದ್ಧಂ ಮಹತಿವಲ್ಲಕಿಆದಿಕಂ। ಸುಸಿರಂ ನಾಮ ವಂಸಾದಿಕಂ। ಘನಂ ನಾಮ ಸಮ್ಮತಾಳಾದಿಕಂ। ವಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ವಜ್ಜಿಂಸು, ಅತೀತತ್ಥೇ ವತ್ತಮಾನವಚನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏಸ ನಯೋ ಉಪರಿ ಈದಿಸೇಸು ವಚನೇಸುಪಿ। ಅಭಿರವನ್ತೀತಿ ತತ್ರ ತತ್ರ ಕುಸಲೇಹಿ ಸುಮುಞ್ಚಿತಾ ಸುಪ್ಪತಾಳಿತಾ ಸುವಾದಿತಾ ವಿಯ ಅಭಿರವನ್ತಿ, ಅಭಿನದನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Phalabhārāti phaladharā. Tepajjāti tepi ajja, pulliṅgavasena ‘‘tepī’’ti vuttaṃ, ‘‘latā vā rukkhā vā’’ti vuttattā. Phalitāti sañjātaphalā. Ākāsaṭṭhā ca bhūmaṭṭhā cāti ākāsagatā ca bhūmigatā ca ratanānīti muttādīni ratanāni. Jotantīti obhāsanti. Mānussakāti manussānaṃ santakā mānussakā. Dibbāti devānaṃ santakā dibbā. Turiyāti ātataṃ vitataṃ ātatavitataṃ susiraṃ ghananti pañca turiyāni. Tattha ātataṃ nāma cammapariyonaddhesu bheriādīsu ekatalaturiyaṃ. Vitataṃ nāma ubhayatalaṃ. Ātatavitataṃ nāma sabbato pariyonaddhaṃ mahativallakiādikaṃ. Susiraṃ nāma vaṃsādikaṃ. Ghanaṃ nāma sammatāḷādikaṃ. Vajjantīti heṭṭhā vuttanayena vajjiṃsu, atītatthe vattamānavacanaṃ veditabbaṃ. Esa nayo upari īdisesu vacanesupi. Abhiravantīti tatra tatra kusalehi sumuñcitā suppatāḷitā suvāditā viya abhiravanti, abhinadantīti attho.

    ವಿಚಿತ್ತಪುಪ್ಫಾತಿ ವಿಚಿತ್ರಾನಿ ನಾನಾಗನ್ಧವಣ್ಣಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ। ಅಭಿವಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅಭಿವಸ್ಸಿಂಸು, ನಿಪತಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇಪೀತಿ ತಾನಿಪಿ ವಿಚಿತ್ರಪುಪ್ಫಾನಿ ಅಭಿವಸ್ಸನ್ತಾನಿ ಪದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ದೇವಬ್ರಹ್ಮಗಣೇಹಿ ಓಕಿರಿಯಮಾನಾನೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಆಭುಜತೀತಿ ಓಸಕ್ಕತಿ। ತೇಪಜ್ಜುಭೋತಿ ತೇಪಿ ಅಜ್ಜ ಉಭೋ ಮಹಾಸಮುದ್ದದಸಸಹಸ್ಸಿಯೋ। ಅಭಿರವನ್ತೀತಿ ಅಭಿನದನ್ತಿ। ನಿರಯೇತಿ ನಿರಯೇಸು। ದಸಸಹಸ್ಸಾತಿ ಅನೇಕದಸಸಹಸ್ಸಾ। ನಿಬ್ಬನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಮನ್ತಿ, ಸನ್ತಿಂ ಉಪೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಾರಕಾತಿ ನಕ್ಖತ್ತಾನಿ । ತೇಪಿ ಅಜ್ಜ ಪದಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ತೇಪಿ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ವಿಮಲಭಾವಾ ತಾರಕಾ ಅಜ್ಜ ದಿವಾ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ।

    Vicittapupphāti vicitrāni nānāgandhavaṇṇāni pupphāni. Abhivassantīti abhivassiṃsu, nipatiṃsūti attho. Tepīti tānipi vicitrapupphāni abhivassantāni padissanti, devabrahmagaṇehi okiriyamānānīti adhippāyo. Ābhujatīti osakkati. Tepajjubhoti tepi ajja ubho mahāsamuddadasasahassiyo. Abhiravantīti abhinadanti. Nirayeti nirayesu. Dasasahassāti anekadasasahassā. Nibbantīti sammanti, santiṃ upentīti attho. Tārakāti nakkhattāni . Tepi ajja padissantīti tepi sūriyassa vimalabhāvā tārakā ajja divā dissanti.

    ಅನೋವಟ್ಠೇನಾತಿ ಅನೋವಟ್ಠೇ, ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ। ಅಥ ವಾ ಅನೋವಟ್ಠೇತಿ ಅನಭಿವಟ್ಠೇಪಿ। ನಾತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ ‘‘ಸುತ್ವಾ ನ ದೂತವಚನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ। ತಮ್ಪಜ್ಜುಬ್ಭಿಜ್ಜತೇತಿ ತಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಅಜ್ಜ ಉಬ್ಭಿಜ್ಜತಿ, ಉಬ್ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಹಿಯಾತಿ ಪಥವಿಯಾ, ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಂ। ತಾರಾಗಣಾತಿ ಗಹನಕ್ಖತ್ತಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇ ತಾರಗಣಾ। ನಕ್ಖತ್ತಾತಿ ನಕ್ಖತ್ತತಾರಕಾ ಚ। ಗಗನಮಣ್ಡಲೇತಿ ಸಕಲಗಗನಮಣ್ಡಲಂ ವಿರೋಚನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬಿಲಾಸಯಾತಿ ಬಿಲಾಸಯಾ ಅಹಿನಕುಲಕುಮ್ಭೀಲಗೋಧಾದಯೋ। ದರೀಸಯಾತಿ ಝರಾಸಯಾ। ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ನಿಕ್ಖಮನ್ತೀತಿ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು। ಸಕಾಸಯಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಆಸಯತೋ। ‘‘ತದಾಸಯಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ತಸ್ಸ ತದಾ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ, ಆಸಯತೋ, ಬಿಲತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಛುದ್ಧಾತಿ ಸುಛುದ್ಧಾ ಸುವುದ್ಧಾರಿತಾ, ನಿಕ್ಖನ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Anovaṭṭhenāti anovaṭṭhe, bhummatthe karaṇavacanaṃ. Atha vā anovaṭṭheti anabhivaṭṭhepi. ti nipātamattaṃ ‘‘sutvā na dūtavacana’’ntiādīsu viya. Tampajjubbhijjateti tampi udakaṃ ajja ubbhijjati, ubbhijjitvā uṭṭhahatīti attho. Mahiyāti pathaviyā, nissakkavacanaṃ. Tārāgaṇāti gahanakkhattādayo sabbe tāragaṇā. Nakkhattāti nakkhattatārakā ca. Gaganamaṇḍaleti sakalagaganamaṇḍalaṃ virocantīti attho. Bilāsayāti bilāsayā ahinakulakumbhīlagodhādayo. Darīsayāti jharāsayā. Ayameva vā pāṭho. Nikkhamantīti nikkhamiṃsu. Sakāsayāti attano attano āsayato. ‘‘Tadāsayā’’tipi pāṭho. Tassa tadā tasmiṃ kāle, āsayato, bilatoti attho. Chuddhāti suchuddhā suvuddhāritā, nikkhantāti attho.

    ಅರತೀತಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠಾ। ಸನ್ತುಟ್ಠಾತಿ ಪರಮೇನ ಸನ್ತುಟ್ಠೇನ ಸನ್ತುಟ್ಠಾ। ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ವಿಗಚ್ಛತಿ। ರಾಗೋತಿ ಕಾಮರಾಗೋ। ತದಾ ತನು ಹೋತೀತಿ ಓರಮತ್ತಕೋ ಹೋತಿ, ಇಮಿನಾ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಾಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ। ವಿಹತಾತಿ ವಿನಟ್ಠಾ। ತದಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ, ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಾಭುಜನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಭವತೀತಿ ನ ಹೋತಿ। ಅಜ್ಜಪೇತನ್ತಿ ಅಜ್ಜ ತವ ಪಲ್ಲಙ್ಕಾಭುಜನೇಪಿ ಏತಂ ಭಯಂ ನ ಹೋತೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನ ಲಿಙ್ಗೇನ ಜಾನಾಮಾತಿ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಸಬ್ಬೇವ ಮಯಂ ಜಾನಾಮ, ಯಂ ತ್ವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Aratīti ukkaṇṭhā. Santuṭṭhāti paramena santuṭṭhena santuṭṭhā. Vinassatīti vigacchati. Rāgoti kāmarāgo. Tadā tanu hotīti oramattako hoti, iminā pariyuṭṭhānābhāvaṃ dīpeti. Vihatāti vinaṭṭhā. Tadāti pubbe, bodhisattānaṃ pallaṅkābhujaneti attho. Na bhavatīti na hoti. Ajjapetanti ajja tava pallaṅkābhujanepi etaṃ bhayaṃ na hotevāti attho. Tena liṅgena jānāmāti tena kāraṇena sabbeva mayaṃ jānāma, yaṃ tvaṃ buddho bhavissasīti attho.

    ಅನುದ್ಧಂಸತೀತಿ ನ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ। ಅನಿಟ್ಠಗನ್ಧೋತಿ ದುಗ್ಗನ್ಧೋ। ಪಕ್ಕಮತೀತಿ ಪಕ್ಕಮಿ ವಿಗಚ್ಛಿ। ಪವಾಯತೀತಿ ಪವಾಯಿ। ಸೋಪಜ್ಜಾತಿ ಸೋಪಿ ದಿಬ್ಬಗನ್ಧೋ ಅಜ್ಜ। ಪದಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಪದಿಸ್ಸಿಂಸು। ತೇಪಜ್ಜಾತಿ ತೇಪಿ ಸಬ್ಬೇ ದೇವಾ ಅಜ್ಜ। ಯಾವತಾತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ಯತ್ತಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕುಟ್ಟಾತಿ ಪಾಕಾರಾ। ನ ಹೋನ್ತಾವರಣಾತಿ ಆವರಣಕರಾ ನ ಅಹೇಸುಂ। ತದಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ। ಆಕಾಸಭೂತಾತಿ ತೇ ಕುಟ್ಟಕವಾಟಪಬ್ಬತಾ ಆವರಣಂ ತಿರೋಕರಣಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ, ಅಜಟಾಕಾಸಭೂತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚುತೀತಿ ಮರಣಂ। ಉಪಪತ್ತೀತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಂ। ಖಣೇತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಾಭುಜನಕ್ಖಣೇ। ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ನಾಹೋಸಿ। ತಾನಿಪಜ್ಜಾತಿ ತಾನಿಪಿ ಅಜ್ಜ ಚವನಭವನಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಾ ನಿವತ್ತೀತಿ ಮಾ ಪಟಿಕ್ಕಮಿ। ಅಭಿಕ್ಕಮಾತಿ ಪರಕ್ಕಮ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।

    Anuddhaṃsatīti na uggacchati. Aniṭṭhagandhoti duggandho. Pakkamatīti pakkami vigacchi. Pavāyatīti pavāyi. Sopajjāti sopi dibbagandho ajja. Padissantīti padissiṃsu. Tepajjāti tepi sabbe devā ajja. Yāvatāti paricchedanatthe nipāto, yattakāti attho. Kuṭṭāti pākārā. Na hontāvaraṇāti āvaraṇakarā na ahesuṃ. Tadāti pubbe. Ākāsabhūtāti te kuṭṭakavāṭapabbatā āvaraṇaṃ tirokaraṇaṃ kātuṃ asakkontā, ajaṭākāsabhūtāti attho. Cutīti maraṇaṃ. Upapattīti paṭisandhiggahaṇaṃ. Khaṇeti pubbe bodhisattānaṃ pallaṅkābhujanakkhaṇe. Na vijjatīti nāhosi. Tānipajjāti tānipi ajja cavanabhavanānīti attho. Mā nivattīti mā paṭikkami. Abhikkamāti parakkama. Sesamettha uttānamevāti.

    ತತೋ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ದಸಬಲಸ್ಸ ಚ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾನಞ್ಚ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಸಞ್ಜಾತುಸ್ಸಾಹೋ ಹುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಅಮೋಘವಚನಾ, ನತ್ಥಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಕಥಾಯ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ। ಯಥಾ ಹಿ ಆಕಾಸೇ ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಲೇಡ್ಡುಸ್ಸ ಪತನಂ ಧುವಂ, ಜಾತಸ್ಸ ಮರಣಂ, ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಮನಂ, ಆಸಯಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಸೀಹಸ್ಸ ಸೀಹನಾದನದನಂ, ಗರುಗಬ್ಭಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ಭಾರಮೋರೋಪನಂ ಧುವಂ ಅವಸ್ಸಮ್ಭಾವೀ, ಏವಮೇವ ಬುದ್ಧಾನಂ ವಚನಂ ನಾಮ ಧುವಂ ಅಮೋಘಂ, ಅದ್ಧಾ ಅಹಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Tato sumedhapaṇḍito dīpaṅkarassa dasabalassa ca dasasahassacakkavāḷadevatānañca vacanaṃ sutvā bhiyyosomattāya sañjātussāho hutvā cintesi – ‘‘buddhā nāma amoghavacanā, natthi buddhānaṃ kathāya aññathattaṃ. Yathā hi ākāse khittassa leḍḍussa patanaṃ dhuvaṃ, jātassa maraṇaṃ, aruṇe uggate sūriyassa abbhuggamanaṃ, āsayā nikkhantassa sīhassa sīhanādanadanaṃ, garugabbhāya itthiyā bhāramoropanaṃ dhuvaṃ avassambhāvī, evameva buddhānaṃ vacanaṃ nāma dhuvaṃ amoghaṃ, addhā ahaṃ buddho bhavissāmīti. Tena vuttaṃ –

    ೧೦೮.

    108.

    ‘‘ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ದಸಸಹಸ್ಸೀನಚೂಭಯಂ।

    ‘‘Buddhassa vacanaṃ sutvā, dasasahassīnacūbhayaṃ;

    ತುಟ್ಠಹಟ್ಠೋ ಪಮುದಿತೋ, ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಹಂ ತದಾ॥

    Tuṭṭhahaṭṭho pamudito, evaṃ cintesahaṃ tadā.

    ೧೦೯.

    109.

    ‘‘ಅದ್ವೇಜ್ಝವಚನಾ ಬುದ್ಧಾ, ಅಮೋಘವಚನಾ ಜಿನಾ।

    ‘‘Advejjhavacanā buddhā, amoghavacanā jinā;

    ವಿತಥಂ ನತ್ಥಿ ಬುದ್ಧಾನಂ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಾಮಹಂ॥

    Vitathaṃ natthi buddhānaṃ, dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ.

    ೧೧೦.

    110.

    ‘‘ಯಥಾ ಖಿತ್ತಂ ನಭೇ ಲೇಡ್ಡು, ಧುವಂ ಪತತಿ ಭೂಮಿಯಂ।

    ‘‘Yathā khittaṃ nabhe leḍḍu, dhuvaṃ patati bhūmiyaṃ;

    ತಥೇವ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಾನಂ, ವಚನಂ ಧುವಸಸ್ಸತಂ।

    Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ;

    ವಿತಥಂ ನತ್ಥಿ ಬುದ್ಧಾನಂ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಾಮಹಂ॥

    Vitathaṃ natthi buddhānaṃ, dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ.

    ೧೧೧.

    111.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ, ಮರಣಂ ಧುವಸಸ್ಸತಂ।

    ‘‘Yathāpi sabbasattānaṃ, maraṇaṃ dhuvasassataṃ;

    ತಥೇವ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಾನಂ, ವಚನಂ ಧುವಸಸ್ಸತಂ।

    Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ;

    ವಿತಥಂ ನತ್ಥಿ ಬುದ್ಧಾನಂ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಾಮಹಂ॥

    Vitathaṃ natthi buddhānaṃ, dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ.

    ೧೧೨.

    112.

    ‘‘ಯಥಾ ರತ್ತಿಕ್ಖಯೇ ಪತ್ತೇ, ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನಂ ಧುವಂ।

    ‘‘Yathā rattikkhaye patte, sūriyuggamanaṃ dhuvaṃ;

    ತಥೇವ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಾನಂ, ವಚನಂ ಧುವಸಸ್ಸತಂ।

    Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ;

    ವಿತಥಂ ನತ್ಥಿ ಬುದ್ಧಾನಂ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಾಮಹಂ॥

    Vitathaṃ natthi buddhānaṃ, dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ.

    ೧೧೩.

    113.

    ‘‘ಯಥಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಸಯನಸ್ಸ, ಸೀಹಸ್ಸ ನದನಂ ಧುವಂ।

    ‘‘Yathā nikkhantasayanassa, sīhassa nadanaṃ dhuvaṃ;

    ತಥೇವ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಾನಂ, ವಚನಂ ಧುವಸಸ್ಸತಂ।

    Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ;

    ವಿತಥಂ ನತ್ಥಿ ಬುದ್ಧಾನಂ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಾಮಹಂ॥

    Vitathaṃ natthi buddhānaṃ, dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ.

    ೧೧೪.

    114.

    ‘‘ಯಥಾ ಆಪನ್ನಸತ್ತಾನಂ, ಭಾರಮೋರೋಪನಂ ಧುವಂ।

    ‘‘Yathā āpannasattānaṃ, bhāramoropanaṃ dhuvaṃ;

    ತಥೇವ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಾನಂ, ವಚನಂ ಧುವಸಸ್ಸತಂ।

    Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ;

    ವಿತಥಂ ನತ್ಥಿ ಬುದ್ಧಾನಂ, ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಾಮಹ’’ನ್ತಿ॥

    Vitathaṃ natthi buddhānaṃ, dhuvaṃ buddho bhavāmaha’’nti.

    ತತ್ಥ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ದಸಸಹಸ್ಸೀ ನ ಚೂಭಯನ್ತಿ ದೀಪಙ್ಕರಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಚ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾನಞ್ಚ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ। ಉಭಯನ್ತಿ ಉಭಯೇಸಂ, ಸಾಮಿಅತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ, ಉಭಯವಚನಂ ವಾ। ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಹನ್ತಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ ಅಹಂ।

    Tattha buddhassa vacanaṃ sutvā, dasasahassī na cūbhayanti dīpaṅkarasammāsambuddhassa ca dasasahassacakkavāḷadevatānañca vacanaṃ sutvā. Ubhayanti ubhayesaṃ, sāmiatthe paccattavacanaṃ, ubhayavacanaṃ vā. Evaṃ cintesahanti evaṃ cintesiṃ ahaṃ.

    ಅದ್ವೇಜ್ಝವಚನಾತಿ ದ್ವೇಧಾ ಅಪ್ಪವತ್ತವಚನಾ, ಏಕಂಸವಚನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಅಚ್ಛಿದ್ದವಚನಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸ ನಿದ್ದೋಸವಚನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಮೋಘವಚನಾತಿ ಅವಿತಥವಚನಾ। ವಿತಥನ್ತಿ ವಿತಥವಚನಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧುವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಾಮಹನ್ತಿ ಅಹಂ ಏಕಂಸೇನೇವ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ನಿಯತವಸೇನ ಅವಸ್ಸಮ್ಭಾವಿವಸೇನ ಚ ವತ್ತಮಾನವಚನಂ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Advejjhavacanāti dvedhā appavattavacanā, ekaṃsavacanāti attho. ‘‘Acchiddavacanā’’tipi pāṭho, tassa niddosavacanāti attho. Amoghavacanāti avitathavacanā. Vitathanti vitathavacanaṃ natthīti attho. Dhuvaṃ buddho bhavāmahanti ahaṃ ekaṃseneva buddho bhavissāmīti niyatavasena avassambhāvivasena ca vattamānavacanaṃ katanti veditabbaṃ.

    ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನನ್ತಿ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಉದಯನಂ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ಧುವಸಸ್ಸತನ್ತಿ ಏಕಂಸಭಾವೀ ಚೇವ ಸಸ್ಸತಞ್ಚ। ನಿಕ್ಖನ್ತಸಯನಸ್ಸಾತಿ ಸಯನತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ। ಆಪನ್ನಸತ್ತಾನನ್ತಿ ಗರುಗಬ್ಭಾನಂ, ಗಬ್ಭಿನೀನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಾರಮೋರೋಪನನ್ತಿ ಭಾರಓರೋಪನಂ, ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಓರೋಪನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। -ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥಾಪಿ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।

    Sūriyuggamananti sūriyassa udayanaṃ, ayameva vā pāṭho. Dhuvasassatanti ekaṃsabhāvī ceva sassatañca. Nikkhantasayanassāti sayanato nikkhantassa. Āpannasattānanti garugabbhānaṃ, gabbhinīnanti attho. Bhāramoropananti bhāraoropanaṃ, gabbhassa oropananti attho. Ma-kāro padasandhikaro. Sesametthāpi uttānamevāti.

    ‘‘ಸ್ವಾಹಂ ಅದ್ಧಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಕತಸನ್ನಿಟ್ಠಾನೋ ಬುದ್ಧಕಾರಕೇ ಧಮ್ಮೇ ಉಪಧಾರೇತುಂ – ‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ಬುದ್ಧಕಾರಕಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ, ಉದ್ಧಂ ಅಧೋ ದಿಸಾಸು ವಿದಿಸಾಸೂತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸಕಲಂ ಧಮ್ಮಧಾತುಂ ವಿಚಿನನ್ತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪೋರಾಣಕೇಹಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೇಹಿ ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ ಪಠಮಂ ದಾನಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ಓವದಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಠಮಂ ದಾನಪಾರಮಿಂ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ। ಯಥಾ ಹಿ ನಿಕುಜ್ಜಿತೋ ಉದಕಕುಮ್ಭೋ ನಿಸ್ಸೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಉದಕಂ ವಮತಿಯೇವ ನ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ, ಏವಮೇವ ಧನಂ ವಾ ಯಸಂ ವಾ ಪುತ್ತದಾರಂ ವಾ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಂ ವಾ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯಾಚಕಾನಂ ಸಬ್ಬಂ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಂ ನಿಸ್ಸೇಸಂ ಕತ್ವಾ ದದಮಾನೋ ಬೋಧಿಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪಠಮಂ ದಾನಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    ‘‘Svāhaṃ addhā buddho bhavissāmī’’ti evaṃ katasanniṭṭhāno buddhakārake dhamme upadhāretuṃ – ‘‘kahaṃ nu kho buddhakārakā dhammā’’ti, uddhaṃ adho disāsu vidisāsūti anukkamena sakalaṃ dhammadhātuṃ vicinanto pubbe porāṇakehi bodhisattehi āsevitanisevitaṃ paṭhamaṃ dānapāramiṃ disvā evaṃ attānaṃ ovadi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya paṭhamaṃ dānapāramiṃ pūreyyāsi. Yathā hi nikujjito udakakumbho nissesaṃ katvā udakaṃ vamatiyeva na paccāharati, evameva dhanaṃ vā yasaṃ vā puttadāraṃ vā aṅgapaccaṅgaṃ vā anoloketvā sabbattha yācakānaṃ sabbaṃ icchiticchitaṃ nissesaṃ katvā dadamāno bodhimūle nisīditvā buddho bhavissasī’’ti paṭhamaṃ dānapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ೧೧೫.

    115.

    ‘‘ಹನ್ದ ಬುದ್ಧಕರೇ ಧಮ್ಮೇ, ವಿಚಿನಾಮಿ ಇತೋ ಚಿತೋ।

    ‘‘Handa buddhakare dhamme, vicināmi ito cito;

    ಉದ್ಧಂ ಅಧೋ ದಸ ದಿಸಾ, ಯಾವತಾ ಧಮ್ಮಧಾತುಯಾ॥

    Uddhaṃ adho dasa disā, yāvatā dhammadhātuyā.

    ೧೧೬.

    116.

    ‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ಪಠಮಂ ದಾನಪಾರಮಿಂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, paṭhamaṃ dānapāramiṃ;

    ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಅನುಚಿಣ್ಣಂ ಮಹಾಪಥಂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, anuciṇṇaṃ mahāpathaṃ.

    ೧೧೭.

    117.

    ‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ಪಠಮಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ paṭhamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ದಾನಪಾರಮಿತಂ ಗಚ್ಛ, ಯದಿ ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತುಮಿಚ್ಛಸಿ॥

    Dānapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ೧೧೮.

    118.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಕುಮ್ಭೋ ಸಮ್ಪುಣ್ಣೋ, ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಧೋ ಕತೋ।

    ‘‘Yathāpi kumbho sampuṇṇo, yassa kassaci adho kato;

    ವಮತೇವುದಕಂ ನಿಸ್ಸೇಸಂ, ನ ತತ್ಥ ಪರಿರಕ್ಖತಿ॥

    Vamatevudakaṃ nissesaṃ, na tattha parirakkhati.

    ೧೧೯.

    119.

    ‘‘ತಥೇವ ಯಾಚಕೇ ದಿಸ್ವಾ, ಹೀನಮುಕ್ಕಟ್ಠಮಜ್ಝಿಮೇ।

    ‘‘Tatheva yācake disvā, hīnamukkaṭṭhamajjhime;

    ದದಾಹಿ ದಾನಂ ನಿಸ್ಸೇಸಂ, ಕುಮ್ಭೋ ವಿಯ ಅಧೋ ಕತೋ’’ತಿ॥

    Dadāhi dānaṃ nissesaṃ, kumbho viya adho kato’’ti.

    ತತ್ಥ ಹನ್ದಾತಿ ವವಸ್ಸಗ್ಗತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಬುದ್ಧಕರೇ ಧಮ್ಮೇತಿ ಬುದ್ಧತ್ತಕರೇ ಧಮ್ಮೇ। ಬುದ್ಧತ್ತಕರಾ ನಾಮ ಧಮ್ಮಾ ದಾನಪಾರಮಿತಾದಯೋ ದಸ ಧಮ್ಮಾ। ವಿಚಿನಾಮೀತಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇತೋ ಚಿತೋತಿ ಇತೋ ಇತೋ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿಚಿನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉದ್ಧನ್ತಿ ದೇವಲೋಕೇ। ಅಧೋತಿ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ। ದಸ ದಿಸಾತಿ ದಸಸು ದಿಸಾಸು; ಕತ್ಥ ನು ಖೋ ತೇ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮಾ ಉದ್ಧಂ ಅಧೋ ತಿರಿಯಂ ದಿಸಾಸು ವಿದಿಸಾಸೂತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಯಾವತಾ ಧಮ್ಮಧಾತುಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಯಾವತಾತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದವಚನಂ। ಧಮ್ಮಧಾತುಯಾತಿ ಸಭಾವಧಮ್ಮಸ್ಸ, ಪವತ್ತನೀತಿ ವಚನಸೇಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಯಾವತಿಕಾ ಸಭಾವಧಮ್ಮಾನಂ ಕಾಮರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ ಪವತ್ತಿ, ತಾವತಿಕಂ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    Tattha handāti vavassaggatthe nipāto. Buddhakare dhammeti buddhattakare dhamme. Buddhattakarā nāma dhammā dānapāramitādayo dasa dhammā. Vicināmīti vicinissāmi, vīmaṃsissāmi upaparikkhissāmīti attho. Ito citoti ito ito, ayameva vā pāṭho. Tattha tattha vicināmīti attho. Uddhanti devaloke. Adhoti manussaloke. Dasa disāti dasasu disāsu; kattha nu kho te buddhakārakadhammā uddhaṃ adho tiriyaṃ disāsu vidisāsūti adhippāyo. Yāvatā dhammadhātuyāti ettha yāvatāti paricchedavacanaṃ. Dhammadhātuyāti sabhāvadhammassa, pavattanīti vacanaseso daṭṭhabbo. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yāvatikā sabhāvadhammānaṃ kāmarūpārūpadhammānaṃ pavatti, tāvatikaṃ vicinissāmīti vuttaṃ hoti.

    ವಿಚಿನನ್ತೋತಿ ವೀಮಂಸನ್ತೋ ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತೋ। ಪುಬ್ಬಕೇಹೀತಿ ಪೋರಾಣೇಹಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೇಹಿ। ಅನುಚಿಣ್ಣನ್ತಿ ಅಜ್ಝಾಚಿಣ್ಣಂ ಆಸೇವಿತಂ। ಸಮಾದಿಯಾತಿ ಸಮಾದಿಯನಂ ಕರೋಹಿ, ಅಜ್ಜ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಯಂ ಪಠಮಂ ದಾನಪಾರಮೀ ಪೂರೇತಬ್ಬಾ ಮಯಾತಿ ಏವಂ ಸಮಾದಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಾನಪಾರಮಿತಂ ಗಚ್ಛಾತಿ ದಾನಪಾರಮಿಂ ಗಚ್ಛ, ಪೂರಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯದಿ ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತುಮಿಚ್ಛಸೀತಿ ಬೋಧಿಮೂಲಮುಪಗನ್ತ್ವಾ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತುಂ ಇಚ್ಛಸಿ ಚೇ। ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚೀತಿ ಉದಕಸ್ಸ ವಾ ಖೀರಸ್ಸ ವಾ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸಮ್ಪುಣ್ಣೋ। ಸಮ್ಪುಣ್ಣಸದ್ದಯೋಗೇ ಸತಿ ಸಾಮಿವಚನಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ ಸದ್ದವಿದೂ। ಕರಣತ್ಥೇ ವಾ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಯೇನ ಕೇನಚೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಧೋ ಕತೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾಮುಖೀಕತೋ। ನ ತತ್ಥ ಪರಿರಕ್ಖತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ವಮನೇ ನ ಪರಿರಕ್ಖತಿ, ನಿಸ್ಸೇಸಂ ಉದಕಂ ವಮತೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಹೀನಮುಕ್ಕಟ್ಠಮಜ್ಝಿಮೇತಿ ಹೀನಮಜ್ಝಿಮಪಣೀತೇ। -ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ। ಕುಮ್ಭೋ ವಿಯ ಅಧೋ ಕತೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾಮುಖೀಕತೋ ವಿಯ ಕುಮ್ಭೋ। ಯಾಚಕೇ ಉಪಗತೇ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ತ್ವಂ, ಸುಮೇಧ, ಅತ್ತನೋ ಅನವಸೇಸೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಧನಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ದಾನಪಾರಮಿಂ, ಅಙ್ಗಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ಉಪಪಾರಮಿಂ, ಜೀವಿತಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮಿಞ್ಚ ಪೂರೇಹೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾನಂ ಓವದಿ।

    Vicinantoti vīmaṃsanto upaparikkhanto. Pubbakehīti porāṇehi bodhisattehi. Anuciṇṇanti ajjhāciṇṇaṃ āsevitaṃ. Samādiyāti samādiyanaṃ karohi, ajja paṭṭhāya ayaṃ paṭhamaṃ dānapāramī pūretabbā mayāti evaṃ samādiyāti attho. Dānapāramitaṃ gacchāti dānapāramiṃ gaccha, pūrayāti attho. Yadibodhiṃ pattumicchasīti bodhimūlamupagantvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ pattuṃ icchasi ce. Yassa kassacīti udakassa vā khīrassa vā yassa kassaci sampuṇṇo. Sampuṇṇasaddayoge sati sāmivacanaṃ icchanti saddavidū. Karaṇatthe vā sāmivacanaṃ, yena kenacīti attho. Adho katoti heṭṭhāmukhīkato. Na tattha parirakkhatīti tasmiṃ vamane na parirakkhati, nissesaṃ udakaṃ vamatevāti attho. Hīnamukkaṭṭhamajjhimeti hīnamajjhimapaṇīte. Ma-kāro padasandhikaro. Kumbho viya adho katoti heṭṭhāmukhīkato viya kumbho. Yācake upagate disvā – ‘‘tvaṃ, sumedha, attano anavasesetvā sabbadhanapariccāgena dānapāramiṃ, aṅgapariccāgena upapāramiṃ, jīvitapariccāgena paramatthapāramiñca pūrehī’’ti evaṃ attanāva attānaṃ ovadi.

    ಅಥಸ್ಸ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ದುತಿಯಂ ಸೀಲಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೀಲಪಾರಮಿಂ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ। ಯಥಾ ಚಮರೀ ಮಿಗೋ ನಾಮ ಜೀವಿತಮ್ಪಿ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಾಲಮೇವ ರಕ್ಖತಿ, ಏವಂ ತ್ವಮ್ಪಿ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಜೀವಿತಮ್ಪಿ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಸೀಲಮೇವ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ದುತಿಯಂ ಸೀಲಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakehi dhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato dutiyaṃ sīlapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya sīlapāramiṃ pūreyyāsi. Yathā camarī migo nāma jīvitampi anoloketvā attano vālameva rakkhati, evaṃ tvampi ito paṭṭhāya jīvitampi anoloketvā sīlameva rakkhanto buddho bhavissasī’’ti dutiyaṃ sīlapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ೧೨೦.

    120.

    ‘‘ನ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ೧೨೧.

    121.

    ‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ದುತಿಯಂ ಸೀಲಪಾರಮಿಂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, dutiyaṃ sīlapāramiṃ;

    ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ೧೨೨.

    122.

    ‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ದುತಿಯಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ dutiyaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ಸೀಲಪಾರಮಿತಂ ಗಚ್ಛ, ಯದಿ ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತುಮಿಚ್ಛಸಿ॥

    Sīlapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ೧೨೩.

    123.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಚಮರೀ ವಾಲಂ, ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಲಗ್ಗಿತಂ।

    ‘‘Yathāpi camarī vālaṃ, kismiñci paṭilaggitaṃ;

    ಉಪೇತಿ ಮರಣಂ ತತ್ಥ, ನ ವಿಕೋಪೇತಿ ವಾಲಧಿಂ॥

    Upeti maraṇaṃ tattha, na vikopeti vāladhiṃ.

    ೧೨೪.

    124.

    ‘‘ತಥೇವ ತ್ವಂ ಚತೂಸು ಭೂಮೀಸು, ಸೀಲಾನಿ ಪರಿಪೂರಯ।

    ‘‘Tatheva tvaṃ catūsu bhūmīsu, sīlāni paripūraya;

    ಪರಿರಕ್ಖ ಸಬ್ಬದಾ ಸೀಲಂ, ಚಮರೀ ವಿಯ ವಾಲಧಿ’’ನ್ತಿ॥

    Parirakkha sabbadā sīlaṃ, camarī viya vāladhi’’nti.

    ತತ್ಥ ನ ಹೇತೇತಿ ನ ಹಿ ಏತೇಯೇವ। ಬೋಧಿಪಾಚನಾತಿ ಮಗ್ಗಪರಿಪಾಚನಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಪರಿಪಾಚನಾ ವಾ। ದುತಿಯಂ ಸೀಲಪಾರಮಿನ್ತಿ ಸೀಲಂ ನಾಮ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾ, ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇಹಿ ನ ಪರಿಹಾಯತಿ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಗುಣೇ ಪಟಿಲಭತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೀಲಪಾರಮೀ ಪೂರೇತಬ್ಬಾತಿ ದುತಿಯಂ ಸೀಲಪಾರಮಿಂ ಅದ್ದಕ್ಖಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Tattha na heteti na hi eteyeva. Bodhipācanāti maggaparipācanā sabbaññutaññāṇaparipācanā vā. Dutiyaṃsīlapāraminti sīlaṃ nāma sabbesaṃ kusaladhammānaṃ patiṭṭhā, sīle patiṭṭhito kusaladhammehi na parihāyati, sabbepi lokiyalokuttaraguṇe paṭilabhati. Tasmā sīlapāramī pūretabbāti dutiyaṃ sīlapāramiṃ addakkhinti attho.

    ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತನ್ತಿ ಭಾವಿತಞ್ಚೇವ ಬಹುಲೀಕತಞ್ಚ। ಚಮರೀತಿ ಚಮರೀ ಮಿಗೋ। ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚೀತಿ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ರುಕ್ಖಲತಾಕಣ್ಟಕಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ। ಪಟಿಲಗ್ಗಿತನ್ತಿ ಪಟಿವಿಲಗ್ಗಿತಂ। ತತ್ಥಾತಿ ಯತ್ಥ ವಿಲಗ್ಗಿತಂ, ತತ್ಥೇವ ಠತ್ವಾ ಮರಣಂ ಉಪಗಚ್ಛತಿ। ನ ವಿಕೋಪೇತೀತಿ ನ ಛಿನ್ದತಿ। ವಾಲಧಿನ್ತಿ ವಾಲಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ತತ್ಥೇವ ಮರಣಂ ಉಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Āsevitanisevitanti bhāvitañceva bahulīkatañca. Camarīti camarī migo. Kismiñcīti yattha katthaci rukkhalatākaṇṭakādīsu aññatarasmiṃ. Paṭilaggitanti paṭivilaggitaṃ. Tatthāti yattha vilaggitaṃ, tattheva ṭhatvā maraṇaṃ upagacchati. Na vikopetīti na chindati. Vāladhinti vālaṃ chinditvā na gacchati, tattheva maraṇaṃ upetīti attho.

    ಚತೂಸು ಭೂಮೀಸು ಸೀಲಾನೀತಿ ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ವಿಭತ್ತಸೀಲಾನಿ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಆಜೀವಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಚ್ಚಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತವಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭೂಮಿವಸೇನ ಪನ ದ್ವೀಸುಯೇವ ಭೂಮೀಸು ಪರಿಯಾಪನ್ನಂ ತಮ್ಪಿ ಚತುಸೀಲಮೇವಾತಿ। ಪರಿಪೂರಯಾತಿ ಖಣ್ಡಛಿದ್ದಸಬಲಾದಿಅಭಾವೇನ ಪರಿಪೂರಯ। ಸಬ್ಬದಾತಿ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ। ಚಮರೀ ವಿಯಾತಿ ಚಮರೀ ಮಿಗೋ ವಿಯ। ಸೇಸಮೇತ್ಥಾಪಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।

    Catūsubhūmīsu sīlānīti catūsu ṭhānesu vibhattasīlāni, pātimokkhasaṃvaraindriyasaṃvaraājīvapārisuddhipaccayasannissitavasenāti attho. Bhūmivasena pana dvīsuyeva bhūmīsu pariyāpannaṃ tampi catusīlamevāti. Paripūrayāti khaṇḍachiddasabalādiabhāvena paripūraya. Sabbadāti sabbakālaṃ. Camarī viyāti camarī migo viya. Sesametthāpi uttānatthamevāti.

    ಅಥಸ್ಸ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ತತಿಯಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿಮ್ಪಿ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ। ಯಥಾಪಿ ಸುಚಿರಂ ಬನ್ಧನಾಗಾರೇ ವಸಮಾನೋ ಪುರಿಸೋ ನ ತತ್ಥ ಸಿನೇಹಂ ಕರೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಅವಸಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಭವೇ ಬನ್ಧನಾಗಾರಸದಿಸೇ ಕತ್ವಾ ಪಸ್ಸ, ಸಬ್ಬಭವೇಹಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಭಿಮುಖೋವ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ತತಿಯಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakehi dhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato tatiyaṃ nekkhammapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya nekkhammapāramimpi pūreyyāsi. Yathāpi suciraṃ bandhanāgāre vasamāno puriso na tattha sinehaṃ karoti, atha kho ukkaṇṭhito avasitukāmo hoti, evameva tvampi sabbabhave bandhanāgārasadise katvā passa, sabbabhavehi ukkaṇṭhito muccitukāmo hutvā nekkhammābhimukhova hoti, evaṃ buddho bhavissasī’’ti tatiyaṃ nekkhammapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ೧೨೫.

    125.

    ‘‘ನ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ೧೨೬.

    126.

    ‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ತತಿಯಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿಂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, tatiyaṃ nekkhammapāramiṃ;

    ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ೧೨೭.

    127.

    ‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ತತಿಯಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ tatiyaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿತಂ ಗಚ್ಛ, ಯದಿ ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತುಮಿಚ್ಛಸಿ॥

    Nekkhammapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ೧೨೮.

    128.

    ‘‘ಯಥಾ ಅನ್ದುಘರೇ ಪುರಿಸೋ, ಚಿರವುಟ್ಠೋ ದುಖಟ್ಟಿತೋ।

    ‘‘Yathā andughare puriso, ciravuṭṭho dukhaṭṭito;

    ನ ತತ್ಥ ರಾಗಂ ಜನೇತಿ, ಮುತ್ತಿಂಯೇವ ಗವೇಸತಿ॥

    Na tattha rāgaṃ janeti, muttiṃyeva gavesati.

    ೧೨೯.

    129.

    ‘‘ತಥೇವ ತ್ವಂ ಸಬ್ಬಭವೇ, ಪಸ್ಸ ಅನ್ದುಘರೇ ವಿಯ।

    ‘‘Tatheva tvaṃ sabbabhave, passa andughare viya;

    ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಭಿಮುಖೋ ಹೋತಿ, ಭವತೋ ಪರಿಮುತ್ತಿಯಾ’’ತಿ॥

    Nekkhammābhimukho hoti, bhavato parimuttiyā’’ti.

    ತತ್ಥ ಅನ್ದುಘರೇತಿ ಬನ್ಧನಾಗಾರೇ। ಚಿರವುಟ್ಠೋತಿ ಚಿರಕಾಲಂ ವುಟ್ಠೋ। ದುಖಟ್ಟಿತೋತಿ ದುಕ್ಖಪೀಳಿತೋ। ತತ್ಥ ರಾಗಂ ಜನೇತೀತಿ ತತ್ಥ ಅನ್ದುಘರೇ ರಾಗಂ ಸಿನೇಹಂ ನ ಜನೇತಿ ನ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ‘‘ಇಮಂ ಅನ್ದುಘರಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ನಾಹಂ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ತತ್ಥ ರಾಗಂ ನ ಜನೇತಿ, ಕಿನ್ತು ಮುತ್ತಿಂಯೇವ ಮೋಕ್ಖಮೇವ ಗವೇಸತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಭಿಮುಖೋತಿ ನಿಕ್ಖಮನಾಭಿಮುಖೋ ಹೋತಿ। ಭವತೋತಿ ಸಬ್ಬಭವೇಹಿ। ಪರಿಮುತ್ತಿಯಾತಿ ಪರಿಮೋಚನತ್ಥಾಯ। ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಭಿಮುಖೋ ಹುತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।

    Tattha andughareti bandhanāgāre. Ciravuṭṭhoti cirakālaṃ vuṭṭho. Dukhaṭṭitoti dukkhapīḷito. Natattha rāgaṃ janetīti tattha andughare rāgaṃ sinehaṃ na janeti na uppādeti. ‘‘Imaṃ andugharaṃ muñcitvā nāhaṃ aññattha gamissāmī’’ti evaṃ tattha rāgaṃ na janeti, kintu muttiṃyeva mokkhameva gavesatīti adhippāyo. Nekkhammābhimukhoti nikkhamanābhimukho hoti. Bhavatoti sabbabhavehi. Parimuttiyāti parimocanatthāya. Nekkhammābhimukho hutvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī’’tipi pāṭho. Sesamettha uttānatthamevāti.

    ಅಥಸ್ಸ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ಚತುತ್ಥಂ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಮ್ಪಿ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ। ಹೀನಮಜ್ಝಿಮುಕ್ಕಟ್ಠೇಸು ಕಞ್ಚಿ ಅವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪಣ್ಡಿತೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸಿ। ಯಥಾಪಿ ಪಿಣ್ಡಚಾರಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಹೀನಾದಿಭೇದೇಸು ಕುಲೇಸು ಕಿಞ್ಚಿ ಕುಲಂ ಅವಿವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಖಿಪ್ಪಂ ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಲಭತಿ, ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಪಣ್ಡಿತೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಚತುತ್ಥಂ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato catutthaṃ paññāpāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya paññāpāramimpi pūreyyāsi. Hīnamajjhimukkaṭṭhesu kañci avajjetvā sabbepi paṇḍite upasaṅkamitvā pañhaṃ puccheyyāsi. Yathāpi piṇḍacāriko bhikkhu hīnādibhedesu kulesu kiñci kulaṃ avivajjetvā paṭipāṭiyā piṇḍāya caranto khippaṃ yāpanamattaṃ labhati, evameva tvampi sabbe paṇḍite upasaṅkamitvā pucchanto buddho bhavissasī’’ti catutthaṃ paññāpāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ೧೩೦.

    130.

    ‘‘ನ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ೧೩೧.

    131.

    ‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ಚತುತ್ಥಂ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, catutthaṃ paññāpāramiṃ;

    ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ೧೩೨.

    132.

    ‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ಚತುತ್ಥಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ catutthaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿತಂ ಗಚ್ಛ, ಯದಿ ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತುಮಿಚ್ಛಸಿ॥

    Paññāpāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ೧೩೩.

    133.

    ‘‘ಯಥಾ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಹೀನಮುಕ್ಕಟ್ಠಮಜ್ಝಿಮೇ।

    ‘‘Yathā hi bhikkhu bhikkhanto, hīnamukkaṭṭhamajjhime;

    ಕುಲಾನಿ ನ ವಿವಜ್ಜೇನ್ತೋ, ಏವಂ ಲಭತಿ ಯಾಪನಂ॥

    Kulāni na vivajjento, evaṃ labhati yāpanaṃ.

    ೧೩೪.

    134.

    ‘‘ತಥೇವ ತ್ವಂ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ, ಪರಿಪುಚ್ಛಂ ಬುಧಂ ಜನಂ।

    ‘‘Tatheva tvaṃ sabbakālaṃ, paripucchaṃ budhaṃ janaṃ;

    ಪಞ್ಞಾಯ ಪಾರಮಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥

    Paññāya pāramiṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī’’ti.

    ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖನ್ತೋತಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ। ಹೀನಮುಕ್ಕಟ್ಠಮಜ್ಝಿಮೇತಿ ಹೀನಮುಕ್ಕಟ್ಠಮಜ್ಝಿಮಾನಿ ಕುಲಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಲಿಙ್ಗವಿಪರಿಯಾಸೋ ಕತೋ। ನ ವಿವಜ್ಜೇನ್ತೋತಿ ನ ಪರಿಹರನ್ತೋ, ಘರಪಟಿಪಾಟಿಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಚರನ್ತೋ ವಿವಜ್ಜೇತಿ ನಾಮ, ಏವಮಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಾಪನನ್ತಿ ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಪಾಣಧಾರಣಂ ಆಹಾರಂ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಿಪುಚ್ಛನ್ತಿ – ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಕುಸಲಂ, ಕಿಂ ಅಕುಸಲಂ; ಕಿಂ ಸಾವಜ್ಜಂ, ಕಿಂ ಅನವಜ್ಜ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೮೪, ೨೧೬) ನಯೇನ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಅಭಿಞ್ಞಾತೇ ಪಣ್ಡಿತೇ ಜನೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪರಿಪುಚ್ಛನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬುಧಂ ಜನನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಂ ಜನಂ। ‘‘ಬುಧೇ ಜನೇ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಪಞ್ಞಾಯ ಪಾರಮಿನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಯ ಪಾರಂ। ‘‘ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿತಂ ಗನ್ತ್ವಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥಾಪಿ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।

    Tattha bhikkhantoti piṇḍāya caranto. Hīnamukkaṭṭhamajjhimeti hīnamukkaṭṭhamajjhimāni kulānīti attho. Liṅgavipariyāso kato. Na vivajjentoti na pariharanto, gharapaṭipāṭiṃ muñcitvā caranto vivajjeti nāma, evamakatvāti attho. Yāpananti yāpanamattaṃ pāṇadhāraṇaṃ āhāraṃ labhatīti attho. Paripucchanti – ‘‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusalaṃ; kiṃ sāvajjaṃ, kiṃ anavajja’’ntiādinā (dī. ni. 3.84, 216) nayena tattha tattha abhiññāte paṇḍite jane upasaṅkamitvā paripucchantoti attho. Budhaṃ jananti paṇḍitaṃ janaṃ. ‘‘Budhe jane’’tipi pāṭho. Paññāya pāraminti paññāya pāraṃ. ‘‘Paññāpāramitaṃ gantvā’’tipi pāṭho. Sesametthāpi uttānamevāti.

    ಅಥಸ್ಸ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ಪಞ್ಚಮಂ ವೀರಿಯಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವೀರಿಯಪಾರಮಿಮ್ಪಿ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ। ಯಥಾಪಿ ಸೀಹೋ ಮಿಗರಾಜಾ ಸಬ್ಬಇರಿಯಾಪಥೇಸು ದಳ್ಹವೀರಿಯೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಭವೇಸು ಸಬ್ಬಇರಿಯಾಪಥೇಸು ದಳ್ಹವೀರಿಯೋ ಅನೋಲೀನವೀರಿಯೋ ಸಮಾನೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪಞ್ಚಮಂ ವೀರಿಯಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato pañcamaṃ vīriyapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya vīriyapāramimpi pūreyyāsi. Yathāpi sīho migarājā sabbairiyāpathesu daḷhavīriyo hoti, evaṃ tvampi sabbabhavesu sabbairiyāpathesu daḷhavīriyo anolīnavīriyo samāno buddho bhavissasī’’ti pañcamaṃ vīriyapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ೧೩೫.

    135.

    ‘‘ನ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ೧೩೬.

    136.

    ‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ಪಞ್ಚಮಂ ವೀರಿಯಪಾರಮಿಂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, pañcamaṃ vīriyapāramiṃ;

    ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ೧೩೭.

    137.

    ‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ಪಞ್ಚಮಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ pañcamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ವೀರಿಯಪಾರಮಿತಂ ಗಚ್ಛ, ಯದಿ ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತುಮಿಚ್ಛಸಿ॥

    Vīriyapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ೧೩೮.

    138.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಸೀಹೋ ಮಿಗರಾಜಾ, ನಿಸಜ್ಜಟ್ಠಾನಚಙ್ಕಮೇ।

    ‘‘Yathāpi sīho migarājā, nisajjaṭṭhānacaṅkame;

    ಅಲೀನವೀರಿಯೋ ಹೋತಿ, ಪಗ್ಗಹಿತಮನೋ ಸದಾ॥

    Alīnavīriyo hoti, paggahitamano sadā.

    ೧೩೯.

    139.

    ‘‘ತಥೇವ ತ್ವಂ ಸಬ್ಬಭವೇ, ಪಗ್ಗಣ್ಹ ವೀರಿಯಂ ದಳ್ಹಂ।

    ‘‘Tatheva tvaṃ sabbabhave, paggaṇha vīriyaṃ daḷhaṃ;

    ವೀರಿಯಪಾರಮಿತಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥

    Vīriyapāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī’’ti.

    ತತ್ಥ ಅಲೀನವೀರಿಯೋತಿ ಅನೋಲೀನವೀರಿಯೋ। ಸಬ್ಬಭವೇತಿ ಜಾತಜಾತಭವೇ, ಸಬ್ಬೇಸು ಭವೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಹುತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥಾಪಿ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।

    Tattha alīnavīriyoti anolīnavīriyo. Sabbabhaveti jātajātabhave, sabbesu bhavesūti attho. Āraddhavīriyo hutvā, sambodhiṃ pāpuṇissasītipi pāṭho. Sesametthāpi uttānamevāti.

    ಅಥಸ್ಸ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ಛಟ್ಠಮಂ ಖನ್ತಿಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಖನ್ತಿಪಾರಮಿಂ ಪರಿಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಸಮ್ಮಾನನೇಪಿ ಅವಮಾನನೇಪಿ ಖಮೋವ ಭವೇಯ್ಯಾಸಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಪಥವಿಯಂ ನಾಮ ಸುಚಿಮ್ಪಿ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತಿ ಅಸುಚಿಮ್ಪಿ, ನ ಚ ತೇನ ಪಥವೀ ಸಿನೇಹಂ ವಾ ಪಟಿಘಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ಖಮತಿ ಸಹತಿ ಅಧಿವಾಸೇತಿಯೇವ, ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಮ್ಮಾನನಾವಮಾನನೇಸು ಖಮೋ ಸಮಾನೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಛಟ್ಠಮಂ ಖನ್ತಿಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato chaṭṭhamaṃ khantipāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya khantipāramiṃ paripūreyyāsi, sammānanepi avamānanepi khamova bhaveyyāsi. Yathā hi pathaviyaṃ nāma sucimpi pakkhipanti asucimpi, na ca tena pathavī sinehaṃ vā paṭighaṃ vā karoti, khamati sahati adhivāsetiyeva, evameva tvampi sabbesaṃ sammānanāvamānanesu khamo samāno buddho bhavissasī’’ti chaṭṭhamaṃ khantipāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ೧೪೦.

    140.

    ‘‘ನ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ೧೪೧.

    141.

    ‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ಛಟ್ಠಮಂ ಖನ್ತಿಪಾರಮಿಂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, chaṭṭhamaṃ khantipāramiṃ;

    ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ೧೪೨.

    142.

    ‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ಛಟ್ಠಮಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ chaṭṭhamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ತತ್ಥ ಅದ್ವೇಜ್ಝಮಾನಸೋ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tattha advejjhamānaso, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ೧೪೩.

    143.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಪಥವೀ ನಾಮ, ಸುಚಿಮ್ಪಿ ಅಸುಚಿಮ್ಪಿ ಚ।

    ‘‘Yathāpi pathavī nāma, sucimpi asucimpi ca;

    ಸಬ್ಬಂ ಸಹತಿ ನಿಕ್ಖೇಪಂ, ನ ಕರೋತಿ ಪಟಿಘಂ ತಯಾ॥

    Sabbaṃ sahati nikkhepaṃ, na karoti paṭighaṃ tayā.

    ೧೪೪.

    144.

    ‘‘ತಥೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ, ಸಮ್ಮಾನಾವಮಾನಕ್ಖಮೋ।

    ‘‘Tatheva tvampi sabbesaṃ, sammānāvamānakkhamo;

    ಖನ್ತಿಪಾರಮಿತಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥

    Khantipāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī’’ti.

    ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಸಂ ಖನ್ತಿಪಾರಮಿಯಂ। ಅದ್ವೇಜ್ಝಮಾನಸೋತಿ ಏಕಂಸಮಾನಸೋ। ಸುಚಿಮ್ಪೀತಿ ಚನ್ದನಕುಙ್ಕುಮಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಸುಚಿಮ್ಪಿ। ಅಸುಚಿಮ್ಪೀತಿ ಅಹಿಕುಕ್ಕುರಮನುಸ್ಸಕುಣಪಗೂಥಮುತ್ತಖೇಳಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾದಿಅಸುಚಿಮ್ಪಿ। ಸಹತೀತಿ ಖಮತಿ, ಅಧಿವಾಸೇತಿ। ನಿಕ್ಖೇಪನ್ತಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ। ಪಟಿಘನ್ತಿ ಕೋಧಂ। ತಯಾತಿ ತಾಯ ವುತ್ತಿಯಾ, ತಾಯ ನಿಕ್ಖಿತ್ತತಾಯ ವಾ। ‘‘ಪಟಿಘಂ ದಯ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸ ತೇನ ನಿಕ್ಖೇಪೇನ ಪಟಿಘಾನುರೋಧಂ ನ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಮಾನಾವಮಾನಕ್ಖಮೋತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಮ್ಮಾನನಾವಮಾನನಸಹೋ ತ್ವಮ್ಪಿ ಭವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ತಥೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಭವೇ, ಸಮ್ಮಾನನವಿಮಾನಕ್ಖಮೋ’’ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ। ‘‘ಖನ್ತಿಯಾ ಪಾರಮಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸಾ ಖನ್ತಿಯಾ ಪಾರಮಿಪೂರಣವಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥಾಪಿ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ। ಇತೋ ಪರಂ ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ಅವತ್ವಾ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ತಮೇವ ವತ್ವಾ ಪಾಠನ್ತರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾತಿ।

    Tattha tatthāti tassaṃ khantipāramiyaṃ. Advejjhamānasoti ekaṃsamānaso. Sucimpīti candanakuṅkumagandhamālādisucimpi. Asucimpīti ahikukkuramanussakuṇapagūthamuttakheḷasiṅghāṇikādiasucimpi. Sahatīti khamati, adhivāseti. Nikkhepanti nikkhittaṃ. Paṭighanti kodhaṃ. Tayāti tāya vuttiyā, tāya nikkhittatāya vā. ‘‘Paṭighaṃ daya’’ntipi pāṭho, tassa tena nikkhepena paṭighānurodhaṃ na karotīti attho. Sammānāvamānakkhamoti sabbesaṃ sammānanāvamānanasaho tvampi bhavāti attho. ‘‘Tatheva tvampi sabbabhave, sammānanavimānakkhamo’’tipi paṭhanti. ‘‘Khantiyā pāramiṃ gantvā’’tipi pāṭho, tassā khantiyā pāramipūraṇavasena gantvāti attho. Sesametthāpi uttānamevāti. Ito paraṃ ettakampi avatvā yattha yattha viseso atthi, taṃ tameva vatvā pāṭhantaraṃ dassetvā gamissāmāti.

    ಅಥಸ್ಸ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ಸತ್ತಮಂ ಸಚ್ಚಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಚ್ಚಪಾರಮಿಮ್ಪಿ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಸನಿಯಾ ಮತ್ಥಕೇ ಪತಮಾನಾಯಪಿ ಧನಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಛನ್ದಾದೀನಂ ವಸೇನ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದಂ ನಾಮ ಮಾ ಭಾಸಿ। ಯಥಾಪಿ ಓಸಧೀತಾರಕಾ ನಾಮ ಸಬ್ಬಉತೂಸು ಅತ್ತನೋ ಗಮನವೀಥಿಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾಯ ವೀಥಿಯಾ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಸಕವೀಥಿಯಾವ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಚ್ಚಂ ಪಹಾಯ ಮುಸಾವಾದಂ ನಾಮ ಅವದನ್ತೋಯೇವ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಸತ್ತಮಂ ಸಚ್ಚಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato sattamaṃ saccapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya saccapāramimpi pūreyyāsi, asaniyā matthake patamānāyapi dhanādīnaṃ atthāya chandādīnaṃ vasena sampajānamusāvādaṃ nāma mā bhāsi. Yathāpi osadhītārakā nāma sabbautūsu attano gamanavīthiṃ vijahitvā aññāya vīthiyā na gacchati, sakavīthiyāva gacchati, evameva tvampi saccaṃ pahāya musāvādaṃ nāma avadantoyeva buddho bhavissasī’’ti sattamaṃ saccapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ೧೪೫.

    145.

    ‘‘ನ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ೧೪೬.

    146.

    ‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ಸತ್ತಮಂ ಸಚ್ಚಪಾರಮಿಂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, sattamaṃ saccapāramiṃ;

    ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ೧೪೭.

    147.

    ‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ಸತ್ತಮಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ sattamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ತತ್ಥ ಅದ್ವೇಜ್ಝವಚನೋ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tattha advejjhavacano, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ೧೪೮.

    148.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಓಸಧೀ ನಾಮ, ತುಲಾಭೂತಾ ಸದೇವಕೇ।

    ‘‘Yathāpi osadhī nāma, tulābhūtā sadevake;

    ಸಮಯೇ ಉತುವಸ್ಸೇ ವಾ, ನ ವೋಕ್ಕಮತಿ ವೀಥಿತೋ॥

    Samaye utuvasse vā, na vokkamati vīthito.

    ೧೪೯.

    149.

    ‘‘ತಥೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಚ್ಚೇಸು, ಮಾ ವೋಕ್ಕಮ ಹಿ ವೀಥಿತೋ।

    ‘‘Tatheva tvampi saccesu, mā vokkama hi vīthito;

    ಸಚ್ಚಪಾರಮಿತಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥

    Saccapāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī’’ti.

    ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ಸಚ್ಚಪಾರಮಿಯಂ। ಅದ್ವೇಜ್ಝವಚನೋತಿ ಅವಿತಥವಚನೋ। ಓಸಧೀ ನಾಮಾತಿ ಓಸಧೀತಾರಕಾ, ಓಸಧಗಹಣೇ ಓಸಧೀತಾರಕಂ ಉದಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಓಸಧಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಓಸಧೀತಾರಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತುಲಾಭೂತಾತಿ ಪಮಾಣಭೂತಾ। ಸದೇವಕೇತಿ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ। ಸಮಯೇತಿ ವಸ್ಸಸಮಯೇ। ಉತುವಸ್ಸೇತಿ ಹೇಮನ್ತಗಿಮ್ಹೇಸು। ‘‘ಸಮಯೇ ಉತುವಟ್ಟೇ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ತಸ್ಸ ಸಮಯೇತಿ ಗಿಮ್ಹೇ। ಉತುವಟ್ಟೇತಿ ಹೇಮನ್ತೇ ಚ ವಸ್ಸಾನೇ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವೋಕ್ಕಮತಿ ವೀಥಿತೋತಿ ತಂ ತಂ ಉತುಮ್ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಗಮನವೀಥಿತೋ ನ ವೋಕ್ಕಮತಿ ನ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ಛ ಮಾಸೇ ಪಚ್ಛಿಮಂ ದಿಸಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಛ ಮಾಸೇ ಪುಬ್ಬಂ ದಿಸಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ। ಅಥ ವಾ ಓಸಧೀ ನಾಮಾತಿ ಸಿಙ್ಗಿವೇರಪಿಪ್ಫಲಿಮರಿಚಾದಿಕಂ ಓಸಧಂ। ನ ವೋಕ್ಕಮತೀತಿ ಯಂ ಯಂ ಫಲದಾನಸಮತ್ಥಂ ಓಸಧಂ, ತಂ ತಂ ಫಲದಾನಂ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ಅತ್ತನೋ ಫಲಂ ಅದತ್ವಾ ನ ನಿವತ್ತತಿ। ವೀಥಿತೋತಿ ಗಮನವೀಥಿತೋ, ಪಿತ್ತಹರೋ ಪಿತ್ತಂ ಹರತೇವ, ವಾತಹರೋ ವಾತಂ ಹರತೇವ, ಸೇಮ್ಹಹರೋ ಸೇಮ್ಹಂ ಹರತೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥಾಪಿ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।

    Tattha tatthāti saccapāramiyaṃ. Advejjhavacanoti avitathavacano. Osadhī nāmāti osadhītārakā, osadhagahaṇe osadhītārakaṃ uditaṃ disvā osadhaṃ gaṇhanti. Tasmā ‘‘osadhītārakā’’ti vuccati. Tulābhūtāti pamāṇabhūtā. Sadevaketi sadevakassa lokassa. Samayeti vassasamaye. Utuvasseti hemantagimhesu. ‘‘Samaye utuvaṭṭe’’tipi pāṭho. Tassa samayeti gimhe. Utuvaṭṭeti hemante ca vassāne cāti attho. Navokkamati vīthitoti taṃ taṃ utumhi attano gamanavīthito na vokkamati na vigacchati, cha māse pacchimaṃ disaṃ gacchati, cha māse pubbaṃ disaṃ gacchatīti. Atha vā osadhī nāmāti siṅgiverapipphalimaricādikaṃ osadhaṃ. Na vokkamatīti yaṃ yaṃ phaladānasamatthaṃ osadhaṃ, taṃ taṃ phaladānaṃ okkamma attano phalaṃ adatvā na nivattati. Vīthitoti gamanavīthito, pittaharo pittaṃ harateva, vātaharo vātaṃ harateva, semhaharo semhaṃ haratevāti attho. Sesametthāpi uttānamevāti.

    ಅಥಸ್ಸ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ಅಟ್ಠಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮಿಮ್ಪಿ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನೇ ನಿಚ್ಚಲೋ ಭವೇಯ್ಯಾಸಿ, ಯಥಾ ಪಬ್ಬತೋ ನಾಮ ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ವಾತೇ ಪಹರನ್ತೇಪಿ ನ ಕಮ್ಪತಿ ನ ಚಲತಿ, ಅತ್ತನೋ ಠಾನೇಯೇವ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನೇ ನಿಚ್ಚಲೋ ಹೋನ್ತೋವ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸೀತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato aṭṭhamaṃ adhiṭṭhānapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya adhiṭṭhānapāramimpi pūreyyāsi, yaṃ adhiṭṭhāsi, tasmiṃ adhiṭṭhāne niccalo bhaveyyāsi, yathā pabbato nāma sabbadisāsu vāte paharantepi na kampati na calati, attano ṭhāneyeva tiṭṭhati, evameva tvampi attano adhiṭṭhāne niccalo hontova buddho bhavissasī’’ti aṭṭhamaṃ adhiṭṭhānapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsīti. Tena vuttaṃ –

    ೧೫೦.

    150.

    ‘‘ನ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ೧೫೧.

    151.

    ‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ಅಟ್ಠಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮಿಂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, aṭṭhamaṃ adhiṭṭhānapāramiṃ;

    ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ೧೫೨.

    152.

    ‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ಅಟ್ಠಮಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ aṭṭhamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ತತ್ಥ ತ್ವಂ ಅಚಲೋ ಹುತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tattha tvaṃ acalo hutvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ೧೫೩.

    153.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಪಬ್ಬತೋ ಸೇಲೋ, ಅಚಲೋ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತೋ।

    ‘‘Yathāpi pabbato selo, acalo suppatiṭṭhito;

    ನ ಕಮ್ಪತಿ ಭುಸವಾತೇಹಿ, ಸಕಟ್ಠಾನೇವ ತಿಟ್ಠತಿ॥

    Na kampati bhusavātehi, sakaṭṭhāneva tiṭṭhati.

    ೧೫೪.

    154.

    ‘‘ತತ್ಥೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನೇ, ಸಬ್ಬದಾ ಅಚಲೋ ಭವ।

    ‘‘Tattheva tvampi adhiṭṭhāne, sabbadā acalo bhava;

    ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮಿತಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥

    Adhiṭṭhānapāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī’’ti.

    ತತ್ಥ ಸೇಲೋತಿ ಸಿಲಾಮಯೋ। ಅಚಲೋತಿ ನಿಚ್ಚಲೋ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತೋತಿ ಅಚಲತ್ತಾವ ಸುಟ್ಠು ಪತಿಟ್ಠಿತೋ। ‘‘ಯಥಾಪಿ ಪಬ್ಬತೋ ಅಚಲೋ, ನಿಖಾತೋ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಭುಸವಾತೇಹೀತಿ ಬಲವವಾತೇಹಿ। ಸಕಟ್ಠಾನೇವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಠಾನೇಯೇವ, ಯಥಾಠಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥಾಪಿ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।

    Tattha seloti silāmayo. Acaloti niccalo suppatiṭṭhitoti acalattāva suṭṭhu patiṭṭhito. ‘‘Yathāpi pabbato acalo, nikhāto suppatiṭṭhito’’tipi pāṭho. Bhusavātehīti balavavātehi. Sakaṭṭhānevāti attano ṭhāneyeva, yathāṭhitaṭṭhāneyevāti attho. Sesametthāpi uttānamevāti.

    ಅಥಸ್ಸ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ನವಮಂ ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿಂ ಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಹಿತೇಸುಪಿ ಅಹಿತೇಸುಪಿ ಏಕಚಿತ್ತೋವ ಭವೇಯ್ಯಾಸಿ। ಯಥಾಪಿ ಉದಕಂ ನಾಮ ಪಾಪಜನಸ್ಸಪಿ ಕಲ್ಯಾಣಜನಸ್ಸಪಿ ಸೀತಭಾವಂ ಏಕಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಫರತಿ, ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಸು ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಏಕಚಿತ್ತೋವ ಹುತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ನವಮಂ ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸೀತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato navamaṃ mettāpāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya mettāpāramiṃ pūreyyāsi, hitesupi ahitesupi ekacittova bhaveyyāsi. Yathāpi udakaṃ nāma pāpajanassapi kalyāṇajanassapi sītabhāvaṃ ekasadisaṃ katvā pharati, evameva tvampi sabbasattesu mettacittena ekacittova hutvā buddho bhavissasī’’ti navamaṃ mettāpāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsīti. Tena vuttaṃ –

    ೧೫೫.

    155.

    ‘‘ನ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ೧೫೬.

    156.

    ‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ನವಮಂ ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿಂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, navamaṃ mettāpāramiṃ;

    ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ೧೫೭.

    157.

    ‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ನವಮಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ navamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ಮೇತ್ತಾಯ ಅಸಮೋ ಹೋತಿ, ಯದಿ ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತುಮಿಚ್ಛಸಿ॥

    Mettāya asamo hoti, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ೧೫೮.

    158.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಉದಕಂ ನಾಮ, ಕಲ್ಯಾಣೇ ಪಾಪಕೇ ಜನೇ।

    ‘‘Yathāpi udakaṃ nāma, kalyāṇe pāpake jane;

    ಸಮಂ ಫರತಿ ಸೀತೇನ, ಪವಾಹೇತಿ ರಜೋಮಲಂ॥

    Samaṃ pharati sītena, pavāheti rajomalaṃ.

    ೧೫೯.

    159.

    ‘‘ತಥೇವ ತ್ವಂ ಹಿತಾಹಿತೇ, ಸಮಂ ಮೇತ್ತಾಯ ಭಾವಯ।

    ‘‘Tatheva tvaṃ hitāhite, samaṃ mettāya bhāvaya;

    ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿತಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥

    Mettāpāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī’’ti.

    ತತ್ಥ ಅಸಮೋ ಹೋಹೀತಿ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾಯ ಅಸದಿಸೋ ಹೋಹಿ। ತತ್ಥ ‘‘ತ್ವಂ ಸಮಸಮೋ ಹೋಹೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋ ಉತ್ತಾನತ್ಥೋವ। ಸಮನ್ತಿ ತುಲ್ಯಂ। ಫರತೀತಿ ಫುಸತಿ। ಪವಾಹೇತೀತಿ ವಿಸೋಧೇತಿ। ರಜೋತಿ ಆಗನ್ತುಕರಜಂ। ಮಲನ್ತಿ ಸರೀರೇ ಉಟ್ಠಿತಂ ಸೇದಮಲಾದಿಂ। ‘‘ರಜಮಲ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋಯೇವತ್ಥೋ। ಹಿತಾಹಿತೇತಿ ಹಿತೇ ಚ ಅಹಿತೇ ಚ, ಮಿತ್ತೇ ಚ ಅಮಿತ್ತೇ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮೇತ್ತಾಯ ಭಾವಯಾತಿ ಮೇತ್ತಂ ಭಾವಯ ವಡ್ಢೇಹಿ। ಸೇಸಮೇತ್ಥಾಪಿ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।

    Tattha asamo hohīti mettābhāvanāya asadiso hohi. Tattha ‘‘tvaṃ samasamo hohī’’tipi pāṭho, so uttānatthova. Samanti tulyaṃ. Pharatīti phusati. Pavāhetīti visodheti. Rajoti āgantukarajaṃ. Malanti sarīre uṭṭhitaṃ sedamalādiṃ. ‘‘Rajamala’’ntipi pāṭho, soyevattho. Hitāhiteti hite ca ahite ca, mitte ca amitte cāti attho. Mettāya bhāvayāti mettaṃ bhāvaya vaḍḍhehi. Sesametthāpi uttānamevāti.

    ಅಥಸ್ಸ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇಹೇವ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಉಪಧಾರಯತೋ ದಸಮಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿಂ ಪರಿಪೂರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಸುಖೇಪಿ ದುಕ್ಖೇಪಿ ಮಜ್ಝತ್ತೋವ ಭವೇಯ್ಯಾಸಿ। ಯಥಾಪಿ ಪಥವೀ ನಾಮ ಸುಚಿಮ್ಪಿ ಅಸುಚಿಮ್ಪಿ ಚ ಪಕ್ಖಿಪಮಾನೇ ಮಜ್ಝತ್ತಾವ ಹೋತಿ, ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸುಖದುಕ್ಖೇಸು ಮಜ್ಝತ್ತೋವ ಹೋನ್ತೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ದಸಮಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato dasamaṃ upekkhāpāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya upekkhāpāramiṃ paripūreyyāsi, sukhepi dukkhepi majjhattova bhaveyyāsi. Yathāpi pathavī nāma sucimpi asucimpi ca pakkhipamāne majjhattāva hoti, evameva tvampi sukhadukkhesu majjhattova honto buddho bhavissasī’’ti dasamaṃ upekkhāpāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ೧೬೦.

    160.

    ‘‘ನ ಹೇತೇ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಿಚಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ೧೬೧.

    161.

    ‘‘ವಿಚಿನನ್ತೋ ತದಾ ದಕ್ಖಿಂ, ದಸಮಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿಂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, dasamaṃ upekkhāpāramiṃ;

    ಪುಬ್ಬಕೇಹಿ ಮಹೇಸೀಹಿ, ಆಸೇವಿತನಿಸೇವಿತಂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ೧೬೨.

    162.

    ‘‘ಇಮಂ ತ್ವಂ ದಸಮಂ ತಾವ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿಯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ dasamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ತುಲಾಭೂತೋ ದಳ್ಹೋ ಹುತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸಿ॥

    Tulābhūto daḷho hutvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ೧೬೩.

    163.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಪಥವೀ ನಾಮ, ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಅಸುಚಿಂ ಸುಚಿಂ।

    ‘‘Yathāpi pathavī nāma, nikkhittaṃ asuciṃ suciṃ;

    ಉಪೇಕ್ಖತಿ ಉಭೋಪೇತೇ, ಕೋಪಾನುನಯವಜ್ಜಿತಾ॥

    Upekkhati ubhopete, kopānunayavajjitā.

    ೧೬೪.

    164.

    ‘‘ತಥೇವ ತ್ವಂ ಸುಖದುಕ್ಖೇ, ತುಲಾಭೂತೋ ಸದಾ ಭವ।

    ‘‘Tatheva tvaṃ sukhadukkhe, tulābhūto sadā bhava;

    ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿತಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥

    Upekkhāpāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī’’ti.

    ತತ್ಥ ತುಲಾಭೂತೋತಿ ಮಜ್ಝತ್ತಭಾವೇ ಠಿತೋ ಯಥಾ ತುಲಾಯ ದಣ್ಡೋ ಸಮಂ ತುಲಿತೋ ಸಮಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ನ ನಮತಿ ನ ಉನ್ನಮತಿ, ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಸುಖದುಕ್ಖೇಸು ತುಲಾಸದಿಸೋ ಹುತ್ವಾ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸಿ। ಕೋಪಾನುನಯವಜ್ಜಿತಾತಿ ಪಟಿಘಾನುರೋಧವಜ್ಜಿತಾ। ‘‘ದಯಾಕೋಪವಿವಜ್ಜಿತಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋಯೇವತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಖನ್ತಿಪಾರಮಿಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Tattha tulābhūtoti majjhattabhāve ṭhito yathā tulāya daṇḍo samaṃ tulito samaṃ tiṭṭhati, na namati na unnamati, evameva tvampi sukhadukkhesu tulāsadiso hutvā sambodhiṃ pāpuṇissasi. Kopānunayavajjitāti paṭighānurodhavajjitā. ‘‘Dayākopavivajjitā’’tipi pāṭho, soyevattho. Sesaṃ khantipāramiyaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ತತೋ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ಇಮೇ ದಸ ಪಾರಮಿಧಮ್ಮೇ ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ತತೋ ಪರಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೇಹಿ ಪರಿಪೂರೇತಬ್ಬಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ ಬುದ್ಧತ್ತಕರಾ ಧಮ್ಮಾ ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ನ ಇತೋ ಭಿಯ್ಯೋ, ಇಮಾ ಪನ ಪಾರಮಿಯೋ ಉದ್ಧಂ ಆಕಾಸೇಪಿ ನತ್ಥಿ, ನ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಥವಿಯಮ್ಪಿ, ನ ಪುರತ್ಥಿಮಾದೀಸು ದಿಸಾಸುಪಿ ಅತ್ಥಿ, ಮಯ್ಹಂಯೇವ ಪನ ಹದಯಮಂಸನ್ತರೇಯೇವ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ’’ತಿ। ಏವಂ ತಾಸಂ ಅತ್ತನೋ ಹದಯೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ತಾ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮಂ ಸಮ್ಮಸಿ, ಪರಿಯನ್ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಆದಿಮ್ಹಿ ಪಾಪೇಸಿ, ಆದಿಮ್ಹಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಯನ್ತೇ ಠಪೇಸಿ, ಮಜ್ಝೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಭತೋ ಓಸಾಪೇಸಿ, ಉಭತೋ ಕೋಟೀಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಓಸಾಪೇಸಿ। ಬಾಹಿರಭಣ್ಡಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ಪಾರಮಿಯೋ ನಾಮ, ಅಙ್ಗಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ಉಪಪಾರಮಿಯೋ ನಾಮ, ಜೀವಿತಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮಿಯೋ ನಾಮಾತಿ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ದಸ ಉಪಪಾರಮಿಯೋ ದಸ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮಿಯೋತಿ ಸಮತ್ತಿಂಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಯಮಕತೇಲಂ ವಿನಿವಟ್ಟೇನ್ತೋ ವಿಯ ಸಮ್ಮಸಿ। ತಸ್ಸ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಸಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮತೇಜೇನ ಚತುನಹುತಾಧಿಕದ್ವಿಯೋಜನಸತಸಹಸ್ಸಬಹಲಾ ವಿಪುಲಾ ಅಯಂ ಮಹಾಪಥವೀ ಹತ್ಥಿನಾ ಅಕ್ಕನ್ತನಳಕಲಾಪೋ ವಿಯ ಉಪ್ಪೀಳಿಯಮಾನಂ ಉಚ್ಛುಯನ್ತಂ ವಿಯ ಚ ಮಹಾವಿರವಂ ವಿರವಮಾನಾ ಸಙ್ಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪವೇಧಿ। ಕುಲಾಲಚಕ್ಕಂ ವಿಯ ತೇಲಯನ್ತಚಕ್ಕಂ ವಿಯ ಚ ಪರಿಬ್ಭಮಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Tato sumedhapaṇḍito ime dasa pāramidhamme vicinitvā tato paraṃ cintesi – ‘‘imasmiṃ loke bodhisattehi paripūretabbā bodhipācanā buddhattakarā dhammā ettakāyeva, na ito bhiyyo, imā pana pāramiyo uddhaṃ ākāsepi natthi, na heṭṭhā pathaviyampi, na puratthimādīsu disāsupi atthi, mayhaṃyeva pana hadayamaṃsantareyeva patiṭṭhitā’’ti. Evaṃ tāsaṃ attano hadaye patiṭṭhitabhāvaṃ disvā sabbāpi tā daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāya punappunaṃ sammasanto anulomapaṭilomaṃ sammasi, pariyante gahetvā ādimhi pāpesi, ādimhi gahetvā pariyante ṭhapesi, majjhe gahetvā ubhato osāpesi, ubhato koṭīsu gahetvā majjhe osāpesi. Bāhirabhaṇḍapariccāgo pāramiyo nāma, aṅgapariccāgo upapāramiyo nāma, jīvitapariccāgo paramatthapāramiyo nāmāti dasa pāramiyo dasa upapāramiyo dasa paramatthapāramiyoti samattiṃsa pāramiyo yamakatelaṃ vinivaṭṭento viya sammasi. Tassa dasa pāramiyo sammasantassa dhammatejena catunahutādhikadviyojanasatasahassabahalā vipulā ayaṃ mahāpathavī hatthinā akkantanaḷakalāpo viya uppīḷiyamānaṃ ucchuyantaṃ viya ca mahāviravaṃ viravamānā saṅkampi sampakampi sampavedhi. Kulālacakkaṃ viya telayantacakkaṃ viya ca paribbhami. Tena vuttaṃ –

    ೧೬೫.

    165.

    ‘‘ಏತ್ತಕಾಯೇವ ತೇ ಲೋಕೇ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಬೋಧಿಪಾಚನಾ।

    ‘‘Ettakāyeva te loke, ye dhammā bodhipācanā;

    ತತುದ್ಧಂ ನತ್ಥಿ ಅಞ್ಞತ್ರ, ದಳ್ಹಂ ತತ್ಥ ಪತಿಟ್ಠಹ॥

    Tatuddhaṃ natthi aññatra, daḷhaṃ tattha patiṭṭhaha.

    ೧೬೬.

    166.

    ‘‘ಇಮೇ ಧಮ್ಮೇ ಸಮ್ಮಸತೋ, ಸಭಾವಸರಸಲಕ್ಖಣೇ।

    ‘‘Ime dhamme sammasato, sabhāvasarasalakkhaṇe;

    ಧಮ್ಮತೇಜೇನ ವಸುಧಾ, ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಪಕಮ್ಪಥ॥

    Dhammatejena vasudhā, dasasahassī pakampatha.

    ೧೬೭.

    167.

    ‘‘ಚಲತೀ ರವತೀ ಪಥವೀ, ಉಚ್ಛುಯನ್ತಂವ ಪೀಳಿತಂ।

    ‘‘Calatī ravatī pathavī, ucchuyantaṃva pīḷitaṃ;

    ತೇಲಯನ್ತೇ ಯಥಾ ಚಕ್ಕಂ, ಏವಂ ಕಮ್ಪತಿ ಮೇದನೀ’’ತಿ॥

    Telayante yathā cakkaṃ, evaṃ kampati medanī’’ti.

    ತತ್ಥ ಏತ್ತಕಾಯೇವಾತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಂ ದಸನ್ನಂ ಪಾರಮಿತಾನಂ ಅನೂನಾಧಿಕಭಾವಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತತುದ್ಧನ್ತಿ ತತೋ ದಸಪಾರಮೀಹಿ ಉದ್ಧಂ ನತ್ಥಿ। ಅಞ್ಞತ್ರಾತಿ ಅಞ್ಞಂ, ಲಕ್ಖಣಂ ಸದ್ದಸತ್ಥತೋ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ತತೋ ದಸಪಾರಮಿತೋ ಅಞ್ಞೋ ಬುದ್ಧಕಾರಕಧಮ್ಮೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥಾತಿ ತಾಸು ದಸಸು ಪಾರಮೀಸು। ಪತಿಟ್ಠಹಾತಿ ಪತಿಟ್ಠ, ಪರಿಪೂರೇನ್ತೋ ತಿಟ್ಠಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Tattha ettakāyevāti niddiṭṭhānaṃ dasannaṃ pāramitānaṃ anūnādhikabhāvassa dassanatthaṃ vuttaṃ. Tatuddhanti tato dasapāramīhi uddhaṃ natthi. Aññatrāti aññaṃ, lakkhaṇaṃ saddasatthato gahetabbaṃ. Tato dasapāramito añño buddhakārakadhammo natthīti attho. Tatthāti tāsu dasasu pāramīsu. Patiṭṭhahāti patiṭṭha, paripūrento tiṭṭhāti attho.

    ಇಮೇ ಧಮ್ಮೇತಿ ಪಾರಮಿಧಮ್ಮೇ। ಸಮ್ಮಸತೋತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ, ಅನಾದರತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸಭಾವಸರಸಲಕ್ಖಣೇತಿ ಸಭಾವಸಙ್ಖಾತೇನ ಸರಸಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧಮ್ಮತೇಜೇನಾತಿ ಪಾರಮಿಪವಿಚಯಞಾಣತೇಜೇನ। ವಸುಧಾತಿ ವಸೂತಿ ರತನಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಧಾರೇತಿ ಧೀಯತಿ ವಾ ಏತ್ಥಾತಿ ವಸುಧಾ । ಕಾ ಸಾ? ಮೇದನೀ। ಪಕಮ್ಪಥಾತಿ ಪಕಮ್ಪಿತ್ಥ। ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೇ ಪನ ಪಾರಮಿಯೋ ವಿಚಿನನ್ತೇ ತಸ್ಸ ಞಾಣತೇಜೇನ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಪಕಮ್ಪಿತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Ime dhammeti pāramidhamme. Sammasatoti upaparikkhantassa, anādaratthe sāmivacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Sabhāvasarasalakkhaṇeti sabhāvasaṅkhātena sarasalakkhaṇena sammasantassāti attho. Dhammatejenāti pāramipavicayañāṇatejena. Vasudhāti vasūti ratanaṃ vuccati, taṃ dhāreti dhīyati vā etthāti vasudhā . Kā sā? Medanī. Pakampathāti pakampittha. Sumedhapaṇḍite pana pāramiyo vicinante tassa ñāṇatejena dasasahassī pakampitthāti attho.

    ಚಲತೀತಿ ಛಪ್ಪಕಾರಾ ಕಮ್ಪಿ। ರವತೀತಿ ನದತಿ ವಿಕೂಜತಿ। ಉಚ್ಛುಯನ್ತಂವ ಪೀಳಿತನ್ತಿ ನಿಪ್ಪೀಳಿತಂ ಉಚ್ಛುಯನ್ತಂ ವಿಯ। ‘‘ಗುಳಯನ್ತಂವ ಪೀಳಿತ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋಯೇವತ್ಥೋ। ತೇಲಯನ್ತೇತಿ ತೇಲಪೀಳನಯನ್ತೇ। ಯಥಾ ಚಕ್ಕನ್ತಿ ಚಕ್ಕಿಕಾನಂ ಮಹಾಚಕ್ಕಯನ್ತಂ ವಿಯ। ಏವನ್ತಿ ಯಥಾ ತೇಲಪೀಳನಚಕ್ಕಯನ್ತಂ ಪರಿಬ್ಭಮತಿ ಕಮ್ಪತಿ, ಏವಂ ಅಯಂ ಮೇದನೀ ಕಮ್ಪತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।

    Calatīti chappakārā kampi. Ravatīti nadati vikūjati. Ucchuyantaṃva pīḷitanti nippīḷitaṃ ucchuyantaṃ viya. ‘‘Guḷayantaṃva pīḷita’’ntipi pāṭho, soyevattho. Telayanteti telapīḷanayante. Yathā cakkanti cakkikānaṃ mahācakkayantaṃ viya. Evanti yathā telapīḷanacakkayantaṃ paribbhamati kampati, evaṃ ayaṃ medanī kampatīti attho. Sesamettha uttānamevāti.

    ಏವಂ ಮಹಾಪಥವಿಯಾ ಕಮ್ಪಮಾನಾಯ ರಮ್ಮನಗರವಾಸಿನೋ ಮನುಸ್ಸಾ ಭಗವನ್ತಂ ಪರಿವಿಸಯಮಾನಾ ಸಣ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಯುಗನ್ಧರವಾತಬ್ಭಾಹತಾ ಮಹಾಸಾಲಾ ವಿಯ ಮುಚ್ಛಿತಾ ಪಪತಿಂಸು। ಘಟಾದೀನಿ ಕುಲಾಲಭಣ್ಡಾನಿ ಪವಟ್ಟೇನ್ತಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಹರನ್ತಾನಿ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ಮಹಾಜನೋ ಭೀತತಸಿತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭಗವಾ ‘ನಾಗಾವಟ್ಟೋ ಅಯಂ, ಭೂತಯಕ್ಖದೇವತಾಸು ಅಞ್ಞತರಾವಟ್ಟೋ ವಾ’ತಿ ನ ಹಿ ಮಯಂ ಏತಂ ಜಾನಾಮ। ಅಪಿ ಚ ಖೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಅಯಂ ಮಹಾಜನೋ ಭಯೇನ ಉಪದ್ದುತೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಪಾಪಕಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಉದಾಹು ಕಲ್ಯಾಣಂ, ಕಥೇಥ ನೋ ಏತಂ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು।

    Evaṃ mahāpathaviyā kampamānāya rammanagaravāsino manussā bhagavantaṃ parivisayamānā saṇṭhātuṃ asakkontā yugandharavātabbhāhatā mahāsālā viya mucchitā papatiṃsu. Ghaṭādīni kulālabhaṇḍāni pavaṭṭentāni aññamaññaṃ paharantāni cuṇṇavicuṇṇāni ahesuṃ. Mahājano bhītatasito satthāraṃ upasaṅkamitvā – ‘‘kiṃ nu kho bhagavā ‘nāgāvaṭṭo ayaṃ, bhūtayakkhadevatāsu aññatarāvaṭṭo vā’ti na hi mayaṃ etaṃ jānāma. Api ca kho sabbopi ayaṃ mahājano bhayena upadduto, kiṃ nu kho imassa lokassa pāpakaṃ bhavissati, udāhu kalyāṇaṃ, kathetha no etaṃ kāraṇa’’nti pucchiṃsu.

    ಅಥ ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಭಾಯಿತ್ಥ, ಮಾ ಖೋ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ನತ್ಥಿ ವೋ ಇತೋನಿದಾನಂ ಭಯಂ, ಯೋ ಸೋ ಮಯಾ ಅಜ್ಜ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತೋ ‘ಅನಾಗತೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಬ್ಯಾಕತೋ, ಸೋ ಇದಾನಿ ಪಾರಮಿಯೋ ಸಮ್ಮಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮತೇಜೇನ ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ ಕಮ್ಪತಿ ಚೇವ ವಿರವತಿ ಚಾ’’ತಿ ಆಹ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Atha satthā tesaṃ kathaṃ sutvā – ‘‘tumhe mā bhāyittha, mā kho cintayittha, natthi vo itonidānaṃ bhayaṃ, yo so mayā ajja sumedhapaṇḍito ‘anāgate gotamo nāma buddho bhavissatī’ti byākato, so idāni pāramiyo sammasati, tassa sammasantassa dhammatejena sakaladasasahassī lokadhātu ekappahārena kampati ceva viravati cā’’ti āha. Tena vuttaṃ –

    ೧೬೮.

    168.

    ‘‘ಯಾವತಾ ಪರಿಸಾ ಆಸಿ, ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪರಿವೇಸನೇ।

    ‘‘Yāvatā parisā āsi, buddhassa parivesane;

    ಪವೇಧಮಾನಾ ಸಾ ತತ್ಥ, ಮುಚ್ಛಿತಾ ಸೇತಿ ಭೂಮಿಯಂ॥

    Pavedhamānā sā tattha, mucchitā seti bhūmiyaṃ.

    ೧೬೯.

    169.

    ‘‘ಘಟಾನೇಕಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಕುಮ್ಭೀನಞ್ಚ ಸತಾ ಬಹೂ।

    ‘‘Ghaṭānekasahassāni, kumbhīnañca satā bahū;

    ಸಞ್ಚುಣ್ಣಮಥಿತಾ ತತ್ಥ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಘಟ್ಟಿತಾ॥

    Sañcuṇṇamathitā tattha, aññamaññaṃ paghaṭṭitā.

    ೧೭೦.

    170.

    ‘‘ಉಬ್ಬಿಗ್ಗಾ ತಸಿತಾ ಭೀತಾ, ಭನ್ತಾ ಬ್ಯಥಿತಮಾನಸಾ।

    ‘‘Ubbiggā tasitā bhītā, bhantā byathitamānasā;

    ಮಹಾಜನಾ ಸಮಾಗಮ್ಮ, ದೀಪಙ್ಕರಮುಪಾಗಮುಂ॥

    Mahājanā samāgamma, dīpaṅkaramupāgamuṃ.

    ೧೭೧.

    171.

    ‘‘ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಲೋಕಸ್ಸ, ಕಲ್ಯಾಣಮಥ ಪಾಪಕಂ।

    ‘‘Kiṃ bhavissati lokassa, kalyāṇamatha pāpakaṃ;

    ಸಬ್ಬೋ ಉಪದ್ದುತೋ ಲೋಕೋ, ತಂ ವಿನೋದೇಹಿ ಚಕ್ಖುಮ॥

    Sabbo upadduto loko, taṃ vinodehi cakkhuma.

    ೧೭೨.

    172.

    ‘‘ತೇಸಂ ತದಾ ಸಞ್ಞಾಪೇಸಿ, ದೀಪಙ್ಕರೋ ಮಹಾಮುನಿ।

    ‘‘Tesaṃ tadā saññāpesi, dīpaṅkaro mahāmuni;

    ವಿಸ್ಸತ್ಥಾ ಹೋಥ ಮಾ ಭಾಥ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಥವಿಕಮ್ಪನೇ॥

    Vissatthā hotha mā bhātha, imasmiṃ pathavikampane.

    ೧೭೩.

    173.

    ‘‘ಯಮಹಂ ಅಜ್ಜ ಬ್ಯಾಕಾಸಿಂ, ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ।

    ‘‘Yamahaṃ ajja byākāsiṃ, buddho loke bhavissati;

    ಏಸೋ ಸಮ್ಮಸತೀ ಧಮ್ಮಂ, ಪುಬ್ಬಕಂ ಜಿನಸೇವಿತಂ॥

    Eso sammasatī dhammaṃ, pubbakaṃ jinasevitaṃ.

    ೧೭೪.

    174.

    ‘‘ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಸತೋ ಧಮ್ಮಂ, ಬುದ್ಧಭೂಮಿಂ ಅಸೇಸತೋ।

    ‘‘Tassa sammasato dhammaṃ, buddhabhūmiṃ asesato;

    ತೇನಾಯಂ ಕಮ್ಪಿತಾ ಪಥವೀ, ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಸದೇವಕೇ’’ತಿ॥

    Tenāyaṃ kampitā pathavī, dasasahassī sadevake’’ti.

    ತತ್ಥ ಯಾವತಾತಿ ಯಾವತಿಕಾ। ಆಸೀತಿ ಅಹೋಸಿ। ‘‘ಯಾ ತದಾ ಪರಿಸಾ ಆಸೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸ ಯಾ ತತ್ಥ ಪರಿಸಾ ಠಿತಾ ಆಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪವೇಧಮಾನಾತಿ ಕಮ್ಪಮಾನಾ। ಸಾತಿ ಸಾ ಪರಿಸಾ। ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪರಿವೇಸನಟ್ಠಾನೇ। ಸೇತೀತಿ ಸಯಿತ್ಥ।

    Tattha yāvatāti yāvatikā. Āsīti ahosi. ‘‘Yā tadā parisā āsī’’tipi pāṭho, tassa yā tattha parisā ṭhitā āsīti attho. Pavedhamānāti kampamānā. ti sā parisā. Tatthāti tasmiṃ parivesanaṭṭhāne. Setīti sayittha.

    ಘಟಾತಿ ಘಟಾನಂ, ಸಾಮಿಅತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ, ಘಟಾನಂ ನೇಕಸಹಸ್ಸಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಞ್ಚುಣ್ಣಮಥಿತಾತಿ ಚುಣ್ಣಾ ಚೇವ ಮಥಿತಾ ಚ, ಮಥಿತಸಞ್ಚುಣ್ಣಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಘಟ್ಟಿತಾತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಹಟಾ। ಉಬ್ಬಿಗ್ಗಾತಿ ಉತ್ರಾಸಹದಯಾ। ತಸಿತಾತಿ ಸಞ್ಜಾತತಾಸಾ। ಭೀತಾತಿ ಭಯಭೀತಾ। ಭನ್ತಾತಿ ಫನ್ದನಮಾನಸಾ, ವಿಬ್ಭನ್ತಚಿತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬಾನಿ ಪನೇತಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವೇವಚನಾನಿ। ಸಮಾಗಮ್ಮಾತಿ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ। ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ।

    Ghaṭāti ghaṭānaṃ, sāmiatthe paccattavacanaṃ, ghaṭānaṃ nekasahassānīti attho. Sañcuṇṇamathitāti cuṇṇā ceva mathitā ca, mathitasañcuṇṇāti attho. Aññamaññaṃ paghaṭṭitāti aññamaññaṃ pahaṭā. Ubbiggāti utrāsahadayā. Tasitāti sañjātatāsā. Bhītāti bhayabhītā. Bhantāti phandanamānasā, vibbhantacittāti attho. Sabbāni panetāni aññamaññavevacanāni. Samāgammāti samāgantvā. Ayameva vā pāṭho.

    ಉಪದ್ದುತೋತಿ ಉಪಹತೋ। ತಂ ವಿನೋದೇಹೀತಿ ತಂ ಉಪದ್ದುತಭಯಂ ವಿನೋದೇಹಿ, ವಿನಾಸಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚಕ್ಖುಮಾತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಚಕ್ಖೂಹಿ ಚಕ್ಖುಮ। ತೇಸಂ ತದಾತಿ ತೇ ಜನೇ ತದಾ, ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ। ಸಞ್ಞಾಪೇಸೀತಿ ಞಾಪೇಸಿ ಬೋಧೇಸಿ। ವಿಸತ್ಥಾತಿ ವಿಸ್ಸತ್ಥಚಿತ್ತಾ। ಮಾ ಭಾಥಾತಿ ಮಾ ಭಾಯಥ। ಯಮಹನ್ತಿ ಯಂ ಅಹಂ ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತಂ। ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಪಾರಮಿಧಮ್ಮಂ। ಪುಬ್ಬಕನ್ತಿ ಪೋರಾಣಂ। ಜಿನಸೇವಿತನ್ತಿ ಜಿನೇಹಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಕಾಲೇ ಸೇವಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬುದ್ಧಭೂಮಿನ್ತಿ ಪಾರಮಿಧಮ್ಮಂ। ತೇನಾತಿ ತೇನ ಸಮ್ಮಸನಕಾರಣೇನ। ಕಮ್ಪಿತಾತಿ ಚಲಿತಾ। ಸದೇವಕೇತಿ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ।

    Upaddutoti upahato. Taṃ vinodehīti taṃ upaddutabhayaṃ vinodehi, vināsayāti attho. Cakkhumāti pañcahi cakkhūhi cakkhuma. Tesaṃ tadāti te jane tadā, upayogatthe sāmivacanaṃ. Saññāpesīti ñāpesi bodhesi. Visatthāti vissatthacittā. Mā bhāthāti mā bhāyatha. Yamahanti yaṃ ahaṃ sumedhapaṇḍitaṃ. Dhammanti pāramidhammaṃ. Pubbakanti porāṇaṃ. Jinasevitanti jinehi bodhisattakāle sevitanti attho. Buddhabhūminti pāramidhammaṃ. Tenāti tena sammasanakāraṇena. Kampitāti calitā. Sadevaketi sadevake loke.

    ತತೋ ಮಹಾಜನೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಾದೀನಿ ಆದಾಯ ರಮ್ಮನಗರತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದೀಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ರಮ್ಮನಗರಮೇವ ಪಾವಿಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ವೀರಿಯಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಾ ವುಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Tato mahājano tathāgatassa vacanaṃ sutvā haṭṭhatuṭṭho mālāgandhavilepanādīni ādāya rammanagarato nikkhamitvā bodhisattaṃ upasaṅkamitvā mālāgandhādīhi pūjetvā vanditvā padakkhiṇaṃ katvā rammanagarameva pāvisi. Atha kho bodhisatto dasa pāramiyo sammasitvā vīriyaṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāya nisinnāsanā vuṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ೧೭೫.

    175.

    ‘‘ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ಮನೋ ನಿಬ್ಬಾಯಿ ತಾವದೇ।

    ‘‘Buddhassa vacanaṃ sutvā, mano nibbāyi tāvade;

    ಸಬ್ಬೇ ಮಂ ಉಪಸಙ್ಕಮ್ಮ, ಪುನಾಪಿ ಮಂ ಅಭಿವನ್ದಿಸುಂ॥

    Sabbe maṃ upasaṅkamma, punāpi maṃ abhivandisuṃ.

    ೧೭೬.

    176.

    ‘‘ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಗುಣಂ, ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾನ ಮಾನಸಂ।

    ‘‘Samādiyitvā buddhaguṇaṃ, daḷhaṃ katvāna mānasaṃ;

    ದೀಪಙ್ಕರಂ ನಮಸ್ಸಿತ್ವಾ, ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಹಿಂ ತದಾ’’ತಿ॥

    Dīpaṅkaraṃ namassitvā, āsanā vuṭṭhahiṃ tadā’’ti.

    ತತ್ಥ ಮನೋ ನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪಥವಿಕಮ್ಪನೇ ಉಬ್ಬಿಗ್ಗಹದಯಸ್ಸ ತತ್ಥ ಕಾರಣಂ ಸುತ್ವಾ ಮನೋ ನಿಬ್ಬಾಯಿ, ಸನ್ತಿಂ ಅಗಮಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಜನೋ ನಿಬ್ಬಾಯೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋ ಉತ್ತಾನೋಯೇವ। ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಮಾ ಆದಿಯಿತ್ವಾ, ಸಮಾದಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬುದ್ಧಗುಣನ್ತಿ ಪಾರಮಿಯೋ। ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ।

    Tattha mano nibbāyīti mahājanassa pathavikampane ubbiggahadayassa tattha kāraṇaṃ sutvā mano nibbāyi, santiṃ agamāsīti attho. ‘‘Jano nibbāyī’’tipi pāṭho, so uttānoyeva. Samādiyitvāti sammā ādiyitvā, samādāyāti attho. Buddhaguṇanti pāramiyo. Sesaṃ uttānameva.

    ಅಥ ಖೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಯಿತಸಬ್ಬಸತ್ತಂ ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಂ ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ದಿಬ್ಬೇಹಿ ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದೀಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ – ‘‘ಅಯ್ಯ ಸುಮೇಧತಾಪಸ, ತಯಾ ಅಜ್ಜ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಮಹತಿ ಪತ್ಥನಾ ಪತ್ಥಿತಾ, ಸಾ ತೇ ಅನನ್ತರಾಯೇನ ಸಮಿಜ್ಝತು, ಮಾ ತೇ ತತ್ಥ ಭಯಂ ವಾ ಛಮ್ಭಿತತ್ತಂ ವಾ ಅಹೋಸಿ। ಸರೀರೇ ತೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋಪಿ ರೋಗೋ ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತು, ಖಿಪ್ಪಂ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝ। ಯಥಾ ಪುಪ್ಫೂಪಗಫಲೂಪಗಾ ರುಕ್ಖಾ ಸಮಯೇ ಪುಪ್ಫನ್ತಿ ಚೇವ ಫಲನ್ತಿ ಚ, ತಥೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ತಂ ಸಮಯಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಖಿಪ್ಪಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಫುಸಸ್ಸೂ’’ತಿಆದೀನಿ ಥುತಿಮಙ್ಗಲಾನಿ ಪಯಿರುದಾಹಂಸು, ಏವಂ ಪಯಿರುದಾಹಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ದೇವಟ್ಠಾನಮೇವ ಅಗಮಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ದೇವತಾಹಿ ಅಭಿತ್ಥುತೋ – ‘‘ಅಹಂ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವೀರಿಯಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಆಕಾಸಮಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಇಸಿಗಣವನ್ತಂ ಹಿಮವನ್ತಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Atha kho bodhisattaṃ dayitasabbasattaṃ āsanā vuṭṭhahantaṃ sakaladasasahassacakkavāḷadevatā sannipatitvā dibbehi mālāgandhādīhi pūjetvā – ‘‘ayya sumedhatāpasa, tayā ajja dīpaṅkaradasabalassa pādamūle mahati patthanā patthitā, sā te anantarāyena samijjhatu, mā te tattha bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā ahosi. Sarīre te appamattakopi rogo mā uppajjatu, khippaṃ pāramiyo pūretvā sammāsambodhiṃ paṭivijjha. Yathā pupphūpagaphalūpagā rukkhā samaye pupphanti ceva phalanti ca, tatheva tvampi taṃ samayaṃ anatikkamitvā khippaṃ sambodhiṃ phusassū’’tiādīni thutimaṅgalāni payirudāhaṃsu, evaṃ payirudāhitvā bodhisattaṃ abhivādetvā attano attano devaṭṭhānameva agamaṃsu. Bodhisattopi devatāhi abhitthuto – ‘‘ahaṃ dasa pāramiyo pūretvā kappasatasahassādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake buddho bhavissāmī’’ti vīriyaṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāya ākāsamabbhuggantvā isigaṇavantaṃ himavantaṃ agamāsi. Tena vuttaṃ –

    ೧೭೭.

    177.

    ‘‘ದಿಬ್ಬಂ ಮಾನುಸಕಂ ಪುಪ್ಫಂ, ದೇವಾ ಮಾನುಸಕಾ ಉಭೋ।

    ‘‘Dibbaṃ mānusakaṃ pupphaṃ, devā mānusakā ubho;

    ಸಮೋಕಿರನ್ತಿ ಪುಪ್ಫೇಹಿ, ವುಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಆಸನಾ॥

    Samokiranti pupphehi, vuṭṭhahantassa āsanā.

    ೧೭೮.

    178.

    ‘‘ವೇದಯನ್ತಿ ಚ ತೇ ಸೋತ್ಥಿಂ, ದೇವಾ ಮಾನುಸಕಾ ಉಭೋ।

    ‘‘Vedayanti ca te sotthiṃ, devā mānusakā ubho;

    ಮಹನ್ತಂ ಪತ್ಥಿತಂ ತುಯ್ಹಂ, ತಂ ಲಭಸ್ಸು ಯಥಿಚ್ಛಿತಂ॥

    Mahantaṃ patthitaṃ tuyhaṃ, taṃ labhassu yathicchitaṃ.

    ೧೭೯.

    179.

    ‘‘ಸಬ್ಬೀತಿಯೋ ವಿವಜ್ಜನ್ತು, ಸೋಕೋ ರೋಗೋ ವಿನಸ್ಸತು।

    ‘‘Sabbītiyo vivajjantu, soko rogo vinassatu;

    ಮಾ ತೇ ಭವನ್ತ್ವನ್ತರಾಯಾ, ಫುಸ ಖಿಪ್ಪಂ ಬೋಧಿಮುತ್ತಮಂ॥

    Mā te bhavantvantarāyā, phusa khippaṃ bodhimuttamaṃ.

    ೧೮೦.

    180.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಸಮಯೇ ಪತ್ತೇ, ಪುಪ್ಫನ್ತಿ ಪುಪ್ಫಿನೋ ದುಮಾ।

    ‘‘Yathāpi samaye patte, pupphanti pupphino dumā;

    ತಥೇವ ತ್ವಂ ಮಹಾವೀರ, ಬುದ್ಧಞಾಣೇಹಿ ಪುಪ್ಫಸು॥

    Tatheva tvaṃ mahāvīra, buddhañāṇehi pupphasu.

    ೧೮೧.

    181.

    ‘‘ಯಥಾ ಯೇ ಕೇಚಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ಪೂರಯುಂ ದಸಪಾರಮೀ।

    ‘‘Yathā ye keci sambuddhā, pūrayuṃ dasapāramī;

    ತಥೇವ ತ್ವಂ ಮಹಾವೀರ, ಪೂರಯ ದಸಪಾರಮೀ॥

    Tatheva tvaṃ mahāvīra, pūraya dasapāramī.

    ೧೮೨.

    182.

    ‘‘ಯಥಾ ಯೇ ಕೇಚಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ಬೋಧಿಮಣ್ಡಮ್ಹಿ ಬುಜ್ಝರೇ।

    ‘‘Yathā ye keci sambuddhā, bodhimaṇḍamhi bujjhare;

    ತಥೇವ ತ್ವಂ ಮಹಾವೀರ, ಬುಜ್ಝಸ್ಸು ಜಿನಬೋಧಿಯಂ॥

    Tatheva tvaṃ mahāvīra, bujjhassu jinabodhiyaṃ.

    ೧೮೩.

    183.

    ‘‘ಯಥಾ ಯೇ ಕೇಚಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತಯುಂ।

    ‘‘Yathā ye keci sambuddhā, dhammacakkaṃ pavattayuṃ;

    ತಥೇವ ತ್ವಂ ಮಹಾವೀರ, ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತಯ॥

    Tatheva tvaṃ mahāvīra, dhammacakkaṃ pavattaya.

    ೧೮೪.

    184.

    ‘‘ಪುಣ್ಣಮಾಯೇ ಯಥಾ ಚನ್ದೋ, ಪರಿಸುದ್ಧೋ ವಿರೋಚತಿ।

    ‘‘Puṇṇamāye yathā cando, parisuddho virocati;

    ತಥೇವ ತ್ವಂ ಪುಣ್ಣಮನೋ, ವಿರೋಚ ದಸಸಹಸ್ಸಿಯಂ॥

    Tatheva tvaṃ puṇṇamano, viroca dasasahassiyaṃ.

    ೧೮೫.

    185.

    ‘‘ರಾಹುಮುತ್ತೋ ಯಥಾ ಸೂರಿಯೋ, ತಾಪೇನ ಅತಿರೋಚತಿ।

    ‘‘Rāhumutto yathā sūriyo, tāpena atirocati;

    ತಥೇವ ಲೋಕಾ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ, ವಿರೋಚ ಸಿರಿಯಾ ತುವಂ॥

    Tatheva lokā muccitvā, viroca siriyā tuvaṃ.

    ೧೮೬.

    186.

    ‘‘ಯಥಾ ಯಾ ಕಾಚಿ ನದಿಯೋ, ಓಸರನ್ತಿ ಮಹೋದಧಿಂ।

    ‘‘Yathā yā kāci nadiyo, osaranti mahodadhiṃ;

    ಏವಂ ಸದೇವಕಾ ಲೋಕಾ, ಓಸರನ್ತು ತವನ್ತಿಕೇ॥

    Evaṃ sadevakā lokā, osarantu tavantike.

    ೧೮೭.

    187.

    ‘‘ತೇಹಿ ಥುತಪ್ಪಸತ್ಥೋ ಸೋ, ದಸ ಧಮ್ಮೇ ಸಮಾದಿಯ।

    ‘‘Tehi thutappasattho so, dasa dhamme samādiya;

    ತೇ ಧಮ್ಮೇ ಪರಿಪೂರೇನ್ತೋ, ಪವನಂ ಪಾವಿಸೀ ತದಾ’’ತಿ॥

    Te dhamme paripūrento, pavanaṃ pāvisī tadā’’ti.

    ತತ್ಥ ದಿಬ್ಬನ್ತಿ ಮನ್ದಾರವಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಸನ್ತಾನಕುಸೇಸಯಾದಿಕಂ ದಿಬ್ಬಕುಸುಮಂ ದೇವಾ ಮಾನುಸಕಾ ಚ ಮಾನುಸಪುಪ್ಫಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮೋಕಿರನ್ತೀತಿ ಮಮೋಪರಿ ಸಮೋಕಿರಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ವುಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸಾತಿ ವುಟ್ಠಹತೋ। ವೇದಯನ್ತೀತಿ ನಿವೇದಯಿಂಸು ಸಞ್ಞಾಪೇಸುಂ। ಸೋತ್ಥಿನ್ತಿ ಸೋತ್ಥಿಭಾವಂ। ಇದಾನಿ ವೇದಯಿತಾಕಾರದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಮಹನ್ತಂ ಪತ್ಥಿತಂ ತುಯ್ಹ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಯಾ ಪನ, ಸುಮೇಧಪಣ್ಡಿತ, ಮಹನ್ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ಥಿತಂ, ತಂ ಯಥಾಪತ್ಥಿತಂ ಲಭಸ್ಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Tattha dibbanti mandāravapāricchattakasantānakusesayādikaṃ dibbakusumaṃ devā mānusakā ca mānusapupphaṃ gahetvāti attho. Samokirantīti mamopari samokiriṃsūti attho. Vuṭṭhahantassāti vuṭṭhahato. Vedayantīti nivedayiṃsu saññāpesuṃ. Sotthinti sotthibhāvaṃ. Idāni vedayitākāradassanatthaṃ ‘‘mahantaṃ patthitaṃ tuyha’’ntiādi vuttaṃ. Tayā pana, sumedhapaṇḍita, mahantaṃ ṭhānaṃ patthitaṃ, taṃ yathāpatthitaṃ labhassūti attho.

    ಸಬ್ಬೀತಿಯೋತಿ ಏನ್ತೀತಿ ಈತಿಯೋ, ಸಬ್ಬಾ ಈತಿಯೋ ಸಬ್ಬೀತಿಯೋ, ಉಪದ್ದವಾ। ವಿವಜ್ಜನ್ತೂತಿ ಮಾ ಹೋನ್ತು। ಸೋಕೋ ರೋಗೋ ವಿನಸ್ಸತೂತಿ ಸೋಚನಸಙ್ಖಾತೋ ಸೋಕೋ ರುಜನಸಙ್ಖಾತೋ ರೋಗೋ ಚ ವಿನಸ್ಸತು। ತೇತಿ ತವ। ಮಾ ಭವನ್ತ್ವನ್ತರಾಯಾತಿ ಮಾ ಭವನ್ತು ಅನ್ತರಾಯಾ। ಫುಸಾತಿ ಅಧಿಗಚ್ಛ ಪಾಪುಣಾಹಿ। ಬೋಧಿನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ಉತ್ತಮನ್ತಿ ಸೇಟ್ಠಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಗುಣದಾಯಕತ್ತಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಂ ‘‘ಉತ್ತಮ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Sabbītiyoti entīti ītiyo, sabbā ītiyo sabbītiyo, upaddavā. Vivajjantūti mā hontu. Soko rogo vinassatūti socanasaṅkhāto soko rujanasaṅkhāto rogo ca vinassatu. Teti tava. Mā bhavantvantarāyāti mā bhavantu antarāyā. Phusāti adhigaccha pāpuṇāhi. Bodhinti arahattamaggañāṇaṃ sabbaññutaññāṇampi vaṭṭati. Uttamanti seṭṭhaṃ sabbabuddhaguṇadāyakattā arahattamaggañāṇaṃ ‘‘uttama’’nti vuttaṃ.

    ಸಮಯೇತಿ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪುಪ್ಫನಸಮಯೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುಪ್ಫಿನೋತಿ ಪುಪ್ಫನಕಾ। ಬುದ್ಧಞಾಣೇಹೀತಿ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಬುದ್ಧಞಾಣೇಹಿ। ಪುಪ್ಫಸೂತಿ ಪುಪ್ಫಸ್ಸು। ಪೂರಯುನ್ತಿ ಪೂರಯಿಂಸು। ಪೂರಯಾತಿ ಪರಿಪೂರಯ। ಬುಜ್ಝರೇತಿ ಬುಜ್ಝಿಂಸು। ಜಿನಬೋಧಿಯನ್ತಿ ಜಿನಾನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಬೋಧಿಯಾ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಮೂಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುಣ್ಣಮಾಯೇತಿ ಪುಣ್ಣಮಾಸಿಯಂ। ಪುಣ್ಣಮನೋತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಮನೋರಥೋ।

    Samayeti tassa tassa rukkhassa pupphanasamaye sampatteti attho. Pupphinoti pupphanakā. Buddhañāṇehīti aṭṭhārasahi buddhañāṇehi. Pupphasūti pupphassu. Pūrayunti pūrayiṃsu. Pūrayāti paripūraya. Bujjhareti bujjhiṃsu. Jinabodhiyanti jinānaṃ buddhānaṃ bodhiyā, sabbaññubodhimūleti attho. Puṇṇamāyeti puṇṇamāsiyaṃ. Puṇṇamanoti paripuṇṇamanoratho.

    ರಾಹುಮುತ್ತೋತಿ ರಾಹುನಾ ಸೋಬ್ಭಾನುನಾ ಮುತ್ತೋ। ತಾಪೇನಾತಿ ಪತಾಪೇನ, ಆಲೋಕೇನ। ಲೋಕಾ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾತಿ ಲೋಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಅಲಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿರೋಚಾತಿ ವಿರಾಜ। ಸಿರಿಯಾತಿ ಬುದ್ಧಸಿರಿಯಾ। ಓಸರನ್ತೀತಿ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಪವಿಸನ್ತಿ। ಓಸರನ್ತೂತಿ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತು। ತವನ್ತಿಕೇತಿ ತವ ಸನ್ತಿಕಂ। ತೇಹೀತಿ ದೇವೇಹಿ। ಥುತಪ್ಪಸತ್ಥೋತಿ ಥುತೋ ಚೇವ ಪಸತ್ಥೋ ಚ, ಥುತೇಹಿ ವಾ ದೀಪಙ್ಕರಾದೀಹಿ ಪಸತ್ಥೋತಿ ಥುತಪ್ಪಸತ್ಥೋ। ದಸ ಧಮ್ಮೇತಿ ದಸ ಪಾರಮಿಧಮ್ಮೇ। ಪವನನ್ತಿ ಮಹಾವನಂ, ಧಮ್ಮಿಕಪಬ್ಬತೇ ಮಹಾವನಂ ಪಾವಿಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಗಾಥಾ ಸುಉತ್ತಾನಾ ಏವಾತಿ।

    Rāhumuttoti rāhunā sobbhānunā mutto. Tāpenāti patāpena, ālokena. Lokā muccitvāti lokadhammehi alitto hutvāti attho. Virocāti virāja. Siriyāti buddhasiriyā. Osarantīti mahāsamuddaṃ pavisanti. Osarantūti upagacchantu. Tavantiketi tava santikaṃ. Tehīti devehi. Thutappasatthoti thuto ceva pasattho ca, thutehi vā dīpaṅkarādīhi pasatthoti thutappasattho. Dasa dhammeti dasa pāramidhamme. Pavananti mahāvanaṃ, dhammikapabbate mahāvanaṃ pāvisīti attho. Sesagāthā suuttānā evāti.

    ಇತಿ ಮಧುರತ್ಥವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ಬುದ್ಧವಂಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾಯ

    Iti madhuratthavilāsiniyā buddhavaṃsa-aṭṭhakathāya

    ಸುಮೇಧಪತ್ಥನಾಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Sumedhapatthanākathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಬುದ್ಧವಂಸಪಾಳಿ • Buddhavaṃsapāḷi / ೨. ಸುಮೇಧಪತ್ಥನಾಕಥಾ • 2. Sumedhapatthanākathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact