Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / थेरीगाथापाळि • Therīgāthāpāḷi

    १६. महानिपातो

    16. Mahānipāto

    १. सुमेधाथेरीगाथा

    1. Sumedhātherīgāthā

    ४५०.

    450.

    मन्तावतिया नगरे, रञ्‍ञो कोञ्‍चस्स अग्गमहेसिया।

    Mantāvatiyā nagare, rañño koñcassa aggamahesiyā;

    धीता आसिं सुमेधा, पसादिता सासनकरेहि॥

    Dhītā āsiṃ sumedhā, pasāditā sāsanakarehi.

    ४५१.

    451.

    सीलवती चित्तकथा, बहुस्सुता बुद्धसासने विनीता।

    Sīlavatī cittakathā, bahussutā buddhasāsane vinītā;

    मातापितरो उपगम्म, भणति ‘‘उभयो निसामेथ॥

    Mātāpitaro upagamma, bhaṇati ‘‘ubhayo nisāmetha.

    ४५२.

    452.

    ‘‘निब्बानाभिरताहं, असस्सतं भवगतं यदिपि दिब्बं।

    ‘‘Nibbānābhiratāhaṃ, asassataṃ bhavagataṃ yadipi dibbaṃ;

    किमङ्गं पन 1 तुच्छा कामा, अप्पस्सादा बहुविघाता॥

    Kimaṅgaṃ pana 2 tucchā kāmā, appassādā bahuvighātā.

    ४५३.

    453.

    ‘‘कामा कटुका आसीविसूपमा, येसु मुच्छिता बाला।

    ‘‘Kāmā kaṭukā āsīvisūpamā, yesu mucchitā bālā;

    ते दीघरत्तं निरये, समप्पिता हञ्‍ञन्ते दुक्खिता 3

    Te dīgharattaṃ niraye, samappitā haññante dukkhitā 4.

    ४५४.

    454.

    ‘‘सोचन्ति पापकम्मा, विनिपाते पापवद्धिनो सदा।

    ‘‘Socanti pāpakammā, vinipāte pāpavaddhino sadā;

    कायेन च वाचाय च, मनसा च असंवुता बाला॥

    Kāyena ca vācāya ca, manasā ca asaṃvutā bālā.

    ४५५.

    455.

    ‘‘बाला ते दुप्पञ्‍ञा, अचेतना दुक्खसमुदयोरुद्धा।

    ‘‘Bālā te duppaññā, acetanā dukkhasamudayoruddhā;

    देसन्ते अजानन्ता, न बुज्झरे अरियसच्‍चानि॥

    Desante ajānantā, na bujjhare ariyasaccāni.

    ४५६.

    456.

    ‘‘सच्‍चानि अम्म बुद्धवरदेसितानि, ते बहुतरा अजानन्ता ये।

    ‘‘Saccāni amma buddhavaradesitāni, te bahutarā ajānantā ye;

    अभिनन्दन्ति भवगतं, पिहेन्ति देवेसु उपपत्तिं॥

    Abhinandanti bhavagataṃ, pihenti devesu upapattiṃ.

    ४५७.

    457.

    ‘‘देवेसुपि उपपत्ति, असस्सता भवगते अनिच्‍चम्हि।

    ‘‘Devesupi upapatti, asassatā bhavagate aniccamhi;

    न च सन्तसन्ति बाला, पुनप्पुनं जायितब्बस्स॥

    Na ca santasanti bālā, punappunaṃ jāyitabbassa.

    ४५८.

    458.

    ‘‘चत्तारो विनिपाता, दुवे 5 च गतियो कथञ्‍चि लब्भन्ति।

    ‘‘Cattāro vinipātā, duve 6 ca gatiyo kathañci labbhanti;

    न च विनिपातगतानं, पब्बज्‍जा अत्थि निरयेसु॥

    Na ca vinipātagatānaṃ, pabbajjā atthi nirayesu.

    ४५९.

    459.

    ‘‘अनुजानाथ मं उभयो, पब्बजितुं दसबलस्स पावचने।

    ‘‘Anujānātha maṃ ubhayo, pabbajituṃ dasabalassa pāvacane;

    अप्पोस्सुक्‍का घटिस्सं, जातिमरणप्पहानाय॥

    Appossukkā ghaṭissaṃ, jātimaraṇappahānāya.

    ४६०.

    460.

    ‘‘किं भवगते 7 अभिनन्दितेन, कायकलिना असारेन।

    ‘‘Kiṃ bhavagate 8 abhinanditena, kāyakalinā asārena;

    भवतण्हाय निरोधा, अनुजानाथ पब्बजिस्सामि॥

    Bhavataṇhāya nirodhā, anujānātha pabbajissāmi.

    ४६१.

    461.

    ‘‘बुद्धानं उप्पादो विवज्‍जितो, अक्खणो खणो लद्धो।

    ‘‘Buddhānaṃ uppādo vivajjito, akkhaṇo khaṇo laddho;

    सीलानि ब्रह्मचरियं, यावजीवं न दूसेय्यं’’॥

    Sīlāni brahmacariyaṃ, yāvajīvaṃ na dūseyyaṃ’’.

    ४६२.

    462.

    एवं भणति सुमेधा, मातापितरो ‘‘न ताव आहारं।

    Evaṃ bhaṇati sumedhā, mātāpitaro ‘‘na tāva āhāraṃ;

    आहरिस्सं 9 गहट्ठा, मरणवसं गताव हेस्सामि’’॥

    Āharissaṃ 10 gahaṭṭhā, maraṇavasaṃ gatāva hessāmi’’.

    ४६३.

    463.

    माता दुक्खिता रोदति पिता च, अस्सा सब्बसो समभिहतो।

    Mātā dukkhitā rodati pitā ca, assā sabbaso samabhihato;

    घटेन्ति सञ्‍ञापेतुं, पासादतले छमापतितं॥

    Ghaṭenti saññāpetuṃ, pāsādatale chamāpatitaṃ.

    ४६४.

    464.

    ‘‘उट्ठेहि पुत्तक किं सोचितेन, दिन्‍नासि वारणवतिम्हि।

    ‘‘Uṭṭhehi puttaka kiṃ socitena, dinnāsi vāraṇavatimhi;

    राजा अनीकरत्तो 11, अभिरूपो तस्स त्वं दिन्‍ना॥

    Rājā anīkaratto 12, abhirūpo tassa tvaṃ dinnā.

    ४६५.

    465.

    ‘‘अग्गमहेसी भविस्ससि, अनिकरत्तस्स राजिनो भरिया।

    ‘‘Aggamahesī bhavissasi, anikarattassa rājino bhariyā;

    सीलानि ब्रह्मचरियं, पब्बज्‍जा दुक्‍करा पुत्तक॥

    Sīlāni brahmacariyaṃ, pabbajjā dukkarā puttaka.

    ४६६.

    466.

    ‘‘रज्‍जे आणाधनमिस्सरियं, भोगा सुखा दहरिकासि।

    ‘‘Rajje āṇādhanamissariyaṃ, bhogā sukhā daharikāsi;

    भुञ्‍जाहि कामभोगे, वारेय्यं होतु ते पुत्त’’॥

    Bhuñjāhi kāmabhoge, vāreyyaṃ hotu te putta’’.

    ४६७.

    467.

    अथ ने भणति सुमेधा, ‘‘मा एदिसिकानि भवगतमसारं।

    Atha ne bhaṇati sumedhā, ‘‘mā edisikāni bhavagatamasāraṃ;

    पब्बज्‍जा वा होहिति, मरणं वा मे न चेव वारेय्यं॥

    Pabbajjā vā hohiti, maraṇaṃ vā me na ceva vāreyyaṃ.

    ४६८.

    468.

    ‘‘किमिव पूतिकायमसुचिं, सवनगन्धं भयानकं कुणपं।

    ‘‘Kimiva pūtikāyamasuciṃ, savanagandhaṃ bhayānakaṃ kuṇapaṃ;

    अभिसंविसेय्यं भस्तं, असकिं पग्घरितं असुचिपुण्णं॥

    Abhisaṃviseyyaṃ bhastaṃ, asakiṃ paggharitaṃ asucipuṇṇaṃ.

    ४६९.

    469.

    ‘‘किमिव ताहं जानन्ती, विकुलकं मंससोणितुपलित्तं।

    ‘‘Kimiva tāhaṃ jānantī, vikulakaṃ maṃsasoṇitupalittaṃ;

    किमिकुलालयं सकुणभत्तं, कळेवरं किस्स दिय्यति॥

    Kimikulālayaṃ sakuṇabhattaṃ, kaḷevaraṃ kissa diyyati.

    ४७०.

    470.

    ‘‘निब्बुय्हति सुसानं, अचिरं कायो अपेतविञ्‍ञाणो।

    ‘‘Nibbuyhati susānaṃ, aciraṃ kāyo apetaviññāṇo;

    छुद्धो 13 कळिङ्गरं विय, जिगुच्छमानेहि ञातीहि॥

    Chuddho 14 kaḷiṅgaraṃ viya, jigucchamānehi ñātīhi.

    ४७१.

    471.

    ‘‘छुद्धून 15 नं सुसाने, परभत्तं न्हायन्ति 16 जिगुच्छन्ता।

    ‘‘Chuddhūna 17 naṃ susāne, parabhattaṃ nhāyanti 18 jigucchantā;

    नियका मातापितरो, किं पन साधारणा जनता॥

    Niyakā mātāpitaro, kiṃ pana sādhāraṇā janatā.

    ४७२.

    472.

    ‘‘अज्झोसिता असारे, कळेवरे अट्ठिन्हारुसङ्घाते।

    ‘‘Ajjhositā asāre, kaḷevare aṭṭhinhārusaṅghāte;

    खेळस्सुच्‍चारस्सव, परिपुण्णे 19 पूतिकायम्हि॥

    Kheḷassuccārassava, paripuṇṇe 20 pūtikāyamhi.

    ४७३.

    473.

    ‘‘यो नं विनिब्भुजित्वा, अब्भन्तरमस्स बाहिरं कयिरा ।

    ‘‘Yo naṃ vinibbhujitvā, abbhantaramassa bāhiraṃ kayirā ;

    गन्धस्स असहमाना, सकापि माता जिगुच्छेय्य॥

    Gandhassa asahamānā, sakāpi mātā jiguccheyya.

    ४७४.

    474.

    ‘‘खन्धधातुआयतनं, सङ्खतं जातिमूलकं दुक्खं।

    ‘‘Khandhadhātuāyatanaṃ, saṅkhataṃ jātimūlakaṃ dukkhaṃ;

    योनिसो अनुविचिनन्ती, वारेय्यं किस्स इच्छेय्यं॥

    Yoniso anuvicinantī, vāreyyaṃ kissa iccheyyaṃ.

    ४७५.

    475.

    ‘‘दिवसे दिवसे तिसत्ति, सतानि नवनवा पतेय्युं कायम्हि।

    ‘‘Divase divase tisatti, satāni navanavā pateyyuṃ kāyamhi;

    वस्ससतम्पि च घातो, सेय्यो दुक्खस्स चेवं खयो॥

    Vassasatampi ca ghāto, seyyo dukkhassa cevaṃ khayo.

    ४७६.

    476.

    ‘‘अज्झुपगच्छे घातं, यो विञ्‍ञायेवं सत्थुनो वचनं।

    ‘‘Ajjhupagacche ghātaṃ, yo viññāyevaṃ satthuno vacanaṃ;

    ‘दीघो तेसं 21 संसारो, पुनप्पुनं हञ्‍ञमानानं’॥

    ‘Dīgho tesaṃ 22 saṃsāro, punappunaṃ haññamānānaṃ’.

    ४७७.

    477.

    ‘‘देवेसु मनुस्सेसु च, तिरच्छानयोनिया असुरकाये।

    ‘‘Devesu manussesu ca, tiracchānayoniyā asurakāye;

    पेतेसु च निरयेसु च, अपरिमिता दिस्सरे घाता॥

    Petesu ca nirayesu ca, aparimitā dissare ghātā.

    ४७८.

    478.

    ‘‘घाता निरयेसु बहू, विनिपातगतस्स पीळियमानस्स 23

    ‘‘Ghātā nirayesu bahū, vinipātagatassa pīḷiyamānassa 24;

    देवेसुपि अत्ताणं, निब्बानसुखा परं नत्थि॥

    Devesupi attāṇaṃ, nibbānasukhā paraṃ natthi.

    ४७९.

    479.

    ‘‘पत्ता ते निब्बानं, ये युत्ता दसबलस्स पावचने।

    ‘‘Pattā te nibbānaṃ, ye yuttā dasabalassa pāvacane;

    अप्पोस्सुक्‍का घटेन्ति, जातिमरणप्पहानाय॥

    Appossukkā ghaṭenti, jātimaraṇappahānāya.

    ४८०.

    480.

    ‘‘अज्‍जेव तातभिनिक्खमिस्सं, भोगेहि किं असारेहि।

    ‘‘Ajjeva tātabhinikkhamissaṃ, bhogehi kiṃ asārehi;

    निब्बिन्‍ना मे कामा, वन्तसमा तालवत्थुकता’’॥

    Nibbinnā me kāmā, vantasamā tālavatthukatā’’.

    ४८१.

    481.

    सा चेवं भणति पितरमनीकरत्तो च यस्स सा दिन्‍ना।

    Sā cevaṃ bhaṇati pitaramanīkaratto ca yassa sā dinnā;

    उपयासि वारणवते, वारेय्यमुपट्ठिते काले॥

    Upayāsi vāraṇavate, vāreyyamupaṭṭhite kāle.

    ४८२.

    482.

    अथ असितनिचितमुदुके, केसे खग्गेन छिन्दिय सुमेधा।

    Atha asitanicitamuduke, kese khaggena chindiya sumedhā;

    पासादं पिदहित्वा 25, पठमज्झानं समापज्‍जि॥

    Pāsādaṃ pidahitvā 26, paṭhamajjhānaṃ samāpajji.

    ४८३.

    483.

    सा च तहिं समापन्‍ना, अनीकरत्तो च आगतो नगरं।

    Sā ca tahiṃ samāpannā, anīkaratto ca āgato nagaraṃ;

    पासादे च 27 सुमेधा, अनिच्‍चसञ्‍ञं 28 सुभावेति॥

    Pāsāde ca 29 sumedhā, aniccasaññaṃ 30 subhāveti.

    ४८४.

    484.

    सा च मनसि करोति, अनीकरत्तो च आरुही तुरितं।

    Sā ca manasi karoti, anīkaratto ca āruhī turitaṃ;

    मणिकनकभूसितङ्गो, कतञ्‍जली याचति सुमेधं॥

    Maṇikanakabhūsitaṅgo, katañjalī yācati sumedhaṃ.

    ४८५.

    485.

    ‘‘रज्‍जे आणाधनमिस्सरियं, भोगा सुखा दहरिकासि।

    ‘‘Rajje āṇādhanamissariyaṃ, bhogā sukhā daharikāsi;

    भुञ्‍जाहि कामभोगे, कामसुखा दुल्‍लभा लोके॥

    Bhuñjāhi kāmabhoge, kāmasukhā dullabhā loke.

    ४८६.

    486.

    ‘‘निस्सट्ठं ते रज्‍जं, भोगे भुञ्‍जस्सु देहि दानानि।

    ‘‘Nissaṭṭhaṃ te rajjaṃ, bhoge bhuñjassu dehi dānāni;

    मा दुम्मना अहोसि, मातापितरो ते दुक्खिता’’ 31

    Mā dummanā ahosi, mātāpitaro te dukkhitā’’ 32.

    ४८७.

    487.

    तं तं भणति सुमेधा, कामेहि अनत्थिका विगतमोहा।

    Taṃ taṃ bhaṇati sumedhā, kāmehi anatthikā vigatamohā;

    ‘‘मा कामे अभिनन्दि, कामेस्वादीनवं पस्स॥

    ‘‘Mā kāme abhinandi, kāmesvādīnavaṃ passa.

    ४८८.

    488.

    ‘‘चातुद्दीपो राजा मन्धाता, आसि कामभोगिन मग्गो।

    ‘‘Cātuddīpo rājā mandhātā, āsi kāmabhogina maggo;

    अतित्तो कालङ्कतो, न चस्स परिपूरिता इच्छा॥

    Atitto kālaṅkato, na cassa paripūritā icchā.

    ४८९.

    489.

    ‘‘सत्त रतनानि वस्सेय्य, वुट्ठिमा दसदिसा समन्तेन।

    ‘‘Satta ratanāni vasseyya, vuṭṭhimā dasadisā samantena;

    न चत्थि तित्ति कामानं, अतित्ताव मरन्ति नरा॥

    Na catthi titti kāmānaṃ, atittāva maranti narā.

    ४९०.

    490.

    ‘‘असिसूनूपमा कामा, कामा सप्पसिरोपमा।

    ‘‘Asisūnūpamā kāmā, kāmā sappasiropamā;

    उक्‍कोपमा अनुदहन्ति, अट्ठिकङ्कल 33 सन्‍निभा॥

    Ukkopamā anudahanti, aṭṭhikaṅkala 34 sannibhā.

    ४९१.

    491.

    ‘‘अनिच्‍चा अद्धुवा कामा, बहुदुक्खा महाविसा।

    ‘‘Aniccā addhuvā kāmā, bahudukkhā mahāvisā;

    अयोगुळोव सन्तत्तो, अघमूला दुखप्फला॥

    Ayoguḷova santatto, aghamūlā dukhapphalā.

    ४९२.

    492.

    ‘‘रुक्खप्फलूपमा कामा, मंसपेसूपमा दुखा।

    ‘‘Rukkhapphalūpamā kāmā, maṃsapesūpamā dukhā;

    सुपिनोपमा वञ्‍चनिया, कामा याचितकूपमा॥

    Supinopamā vañcaniyā, kāmā yācitakūpamā.

    ४९३.

    493.

    ‘‘सत्तिसूलूपमा कामा, रोगो गण्डो अघं निघं।

    ‘‘Sattisūlūpamā kāmā, rogo gaṇḍo aghaṃ nighaṃ;

    अङ्गारकासुसदिसा, अघमूलं भयं वधो॥

    Aṅgārakāsusadisā, aghamūlaṃ bhayaṃ vadho.

    ४९४.

    494.

    ‘‘एवं बहुदुक्खा कामा, अक्खाता अन्तरायिका।

    ‘‘Evaṃ bahudukkhā kāmā, akkhātā antarāyikā;

    गच्छथ न मे भगवते, विस्सासो अत्थि अत्तनो॥

    Gacchatha na me bhagavate, vissāso atthi attano.

    ४९५.

    495.

    ‘‘किं मम परो करिस्सति, अत्तनो सीसम्हि डय्हमानम्हि।

    ‘‘Kiṃ mama paro karissati, attano sīsamhi ḍayhamānamhi;

    अनुबन्धे जरामरणे, तस्स घाताय घटितब्बं’’॥

    Anubandhe jarāmaraṇe, tassa ghātāya ghaṭitabbaṃ’’.

    ४९६.

    496.

    द्वारं अपापुरित्वानहं 35, मातापितरो अनीकरत्तञ्‍च।

    Dvāraṃ apāpuritvānahaṃ 36, mātāpitaro anīkarattañca;

    दिस्वान छमं निसिन्‍ने, रोदन्ते इदमवोचं॥

    Disvāna chamaṃ nisinne, rodante idamavocaṃ.

    ४९७.

    497.

    ‘‘दीघो बालानं संसारो, पुनप्पुनञ्‍च रोदतं।

    ‘‘Dīgho bālānaṃ saṃsāro, punappunañca rodataṃ;

    अनमतग्गे पितु मरणे, भातु वधे अत्तनो च वधे॥

    Anamatagge pitu maraṇe, bhātu vadhe attano ca vadhe.

    ४९८.

    498.

    ‘‘अस्सु थञ्‍ञं रुधिरं, संसारं अनमतग्गतो सरथ।

    ‘‘Assu thaññaṃ rudhiraṃ, saṃsāraṃ anamataggato saratha;

    सत्तानं संसरतं, सराहि अट्ठीनञ्‍च सन्‍निचयं॥

    Sattānaṃ saṃsarataṃ, sarāhi aṭṭhīnañca sannicayaṃ.

    ४९९.

    499.

    ‘‘सर चतुरोदधी 37, उपनीते अस्सुथञ्‍ञरुधिरम्हि।

    ‘‘Sara caturodadhī 38, upanīte assuthaññarudhiramhi;

    सर एककप्पमट्ठीनं, सञ्‍चयं विपुलेन समं॥

    Sara ekakappamaṭṭhīnaṃ, sañcayaṃ vipulena samaṃ.

    ५००.

    500.

    ‘‘अनमतग्गे संसरतो, महिं 39 जम्बुदीपमुपनीतं।

    ‘‘Anamatagge saṃsarato, mahiṃ 40 jambudīpamupanītaṃ;

    कोलट्ठिमत्तगुळिका, माता मातुस्वेव नप्पहोन्ति॥

    Kolaṭṭhimattaguḷikā, mātā mātusveva nappahonti.

    ५०१.

    501.

    ‘‘तिणकट्ठसाखापलासं 41, उपनीतं अनमतग्गतो सर।

    ‘‘Tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ 42, upanītaṃ anamataggato sara;

    चतुरङ्गुलिका घटिका, पितुपितुस्वेव नप्पहोन्ति॥

    Caturaṅgulikā ghaṭikā, pitupitusveva nappahonti.

    ५०२.

    502.

    ‘‘सर काणकच्छपं पुब्बसमुद्दे, अपरतो च युगछिद्दं।

    ‘‘Sara kāṇakacchapaṃ pubbasamudde, aparato ca yugachiddaṃ;

    सिरं 43 तस्स च पटिमुक्‍कं, मनुस्सलाभम्हि ओपम्मं॥

    Siraṃ 44 tassa ca paṭimukkaṃ, manussalābhamhi opammaṃ.

    ५०३.

    503.

    ‘‘सर रूपं फेणपिण्डोपमस्स, कायकलिनो असारस्स।

    ‘‘Sara rūpaṃ pheṇapiṇḍopamassa, kāyakalino asārassa;

    खन्धे पस्स अनिच्‍चे, सराहि निरये बहुविघाते॥

    Khandhe passa anicce, sarāhi niraye bahuvighāte.

    ५०४.

    504.

    ‘‘सर कटसिं वड्ढेन्ते, पुनप्पुनं तासु तासु जातीसु।

    ‘‘Sara kaṭasiṃ vaḍḍhente, punappunaṃ tāsu tāsu jātīsu;

    सर कुम्भीलभयानि च, सराहि चत्तारि सच्‍चानि॥

    Sara kumbhīlabhayāni ca, sarāhi cattāri saccāni.

    ५०५.

    505.

    ‘‘अमतम्हि विज्‍जमाने, किं तव पञ्‍चकटुकेन पीतेन।

    ‘‘Amatamhi vijjamāne, kiṃ tava pañcakaṭukena pītena;

    सब्बा हि कामरतियो, कटुकतरा पञ्‍चकटुकेन॥

    Sabbā hi kāmaratiyo, kaṭukatarā pañcakaṭukena.

    ५०६.

    506.

    ‘‘अमतम्हि विज्‍जमाने, किं तव कामेहि ये परिळाहा 45

    ‘‘Amatamhi vijjamāne, kiṃ tava kāmehi ye pariḷāhā 46;

    सब्बा हि कामरतियो, जलिता कुथिता कम्पिता सन्तापिता॥

    Sabbā hi kāmaratiyo, jalitā kuthitā kampitā santāpitā.

    ५०७.

    507.

    ‘‘असपत्तम्हि समाने, किं तव कामेहि ये बहुसपत्ता।

    ‘‘Asapattamhi samāne, kiṃ tava kāmehi ye bahusapattā;

    राजग्गिचोरउदकप्पियेहि, साधारणा कामा बहुसपत्ता॥

    Rājaggicoraudakappiyehi, sādhāraṇā kāmā bahusapattā.

    ५०८.

    508.

    ‘‘मोक्खम्हि विज्‍जमाने, किं तव कामेहि येसु वधबन्धो।

    ‘‘Mokkhamhi vijjamāne, kiṃ tava kāmehi yesu vadhabandho;

    कामेसु हि असकामा, वधबन्धदुखानि अनुभोन्ति॥

    Kāmesu hi asakāmā, vadhabandhadukhāni anubhonti.

    ५०९.

    509.

    ‘‘आदीपिता तिणुक्‍का, गण्हन्तं दहन्ति नेव मुञ्‍चन्तं।

    ‘‘Ādīpitā tiṇukkā, gaṇhantaṃ dahanti neva muñcantaṃ;

    उक्‍कोपमा हि कामा, दहन्ति ये ते न मुञ्‍चन्ति॥

    Ukkopamā hi kāmā, dahanti ye te na muñcanti.

    ५१०.

    510.

    ‘‘मा अप्पकस्स हेतु, कामसुखस्स विपुलं जही सुखं।

    ‘‘Mā appakassa hetu, kāmasukhassa vipulaṃ jahī sukhaṃ;

    मा पुथुलोमोव बळिसं, गिलित्वा पच्छा विहञ्‍ञसि॥

    Mā puthulomova baḷisaṃ, gilitvā pacchā vihaññasi.

    ५११.

    511.

    ‘‘कामं कामेसु दमस्सु, ताव सुनखोव सङ्खलाबद्धो।

    ‘‘Kāmaṃ kāmesu damassu, tāva sunakhova saṅkhalābaddho;

    काहिन्ति खु तं कामा, छाता सुनखंव चण्डाला॥

    Kāhinti khu taṃ kāmā, chātā sunakhaṃva caṇḍālā.

    ५१२.

    512.

    ‘‘अपरिमितञ्‍च दुक्खं, बहूनि च चित्तदोमनस्सानि।

    ‘‘Aparimitañca dukkhaṃ, bahūni ca cittadomanassāni;

    अनुभोहिसि कामयुत्तो, पटिनिस्सज 47 अद्धुवे कामे॥

    Anubhohisi kāmayutto, paṭinissaja 48 addhuve kāme.

    ५१३.

    513.

    ‘‘अजरम्हि विज्‍जमाने, किं तव कामेहि 49 येसु जरा।

    ‘‘Ajaramhi vijjamāne, kiṃ tava kāmehi 50 yesu jarā;

    मरणब्याधिगहिता 51, सब्बा सब्बत्थ जातियो॥

    Maraṇabyādhigahitā 52, sabbā sabbattha jātiyo.

    ५१४.

    514.

    ‘‘इदमजरमिदममरं 53, इदमजरामरं पदमसोकं।

    ‘‘Idamajaramidamamaraṃ 54, idamajarāmaraṃ padamasokaṃ;

    असपत्तमसम्बाधं, अखलितमभयं निरुपतापं॥

    Asapattamasambādhaṃ, akhalitamabhayaṃ nirupatāpaṃ.

    ५१५.

    515.

    ‘‘अधिगतमिदं बहूहि, अमतं अज्‍जापि च लभनीयमिदं।

    ‘‘Adhigatamidaṃ bahūhi, amataṃ ajjāpi ca labhanīyamidaṃ;

    यो योनिसो पयुञ्‍जति, न च सक्‍का अघटमानेन’’॥

    Yo yoniso payuñjati, na ca sakkā aghaṭamānena’’.

    ५१६.

    516.

    एवं भणति सुमेधा, सङ्खारगते रतिं अलभमाना।

    Evaṃ bhaṇati sumedhā, saṅkhāragate ratiṃ alabhamānā;

    अनुनेन्ती अनिकरत्तं, केसे च छमं खिपि सुमेधा॥

    Anunentī anikarattaṃ, kese ca chamaṃ khipi sumedhā.

    ५१७.

    517.

    उट्ठाय अनिकरत्तो, पञ्‍जलिको याचितस्सा पितरं सो।

    Uṭṭhāya anikaratto, pañjaliko yācitassā pitaraṃ so;

    ‘‘विस्सज्‍जेथ सुमेधं, पब्बजितुं विमोक्खसच्‍चदस्सा’’॥

    ‘‘Vissajjetha sumedhaṃ, pabbajituṃ vimokkhasaccadassā’’.

    ५१८.

    518.

    विस्सज्‍जिता मातापितूहि, पब्बजि सोकभयभीता।

    Vissajjitā mātāpitūhi, pabbaji sokabhayabhītā;

    छ अभिञ्‍ञा सच्छिकता, अग्गफलं सिक्खमानाय॥

    Cha abhiññā sacchikatā, aggaphalaṃ sikkhamānāya.

    ५१९.

    519.

    अच्छरियमब्भुतं तं, निब्बानं आसि राजकञ्‍ञाय।

    Acchariyamabbhutaṃ taṃ, nibbānaṃ āsi rājakaññāya;

    पुब्बेनिवासचरितं, यथा ब्याकरि पच्छिमे काले॥

    Pubbenivāsacaritaṃ, yathā byākari pacchime kāle.

    ५२०.

    520.

    ‘‘भगवति कोणागमने, सङ्घारामम्हि नवनिवेसम्हि।

    ‘‘Bhagavati koṇāgamane, saṅghārāmamhi navanivesamhi;

    सखियो तिस्सो जनियो, विहारदानं अदासिम्ह॥

    Sakhiyo tisso janiyo, vihāradānaṃ adāsimha.

    ५२१.

    521.

    ‘‘दसक्खत्तुं सतक्खत्तुं, दससतक्खत्तुं सतानि च सतक्खत्तुं।

    ‘‘Dasakkhattuṃ satakkhattuṃ, dasasatakkhattuṃ satāni ca satakkhattuṃ;

    देवेसु उप्पज्‍जिम्ह, को पन वादो मनुस्सेसु॥

    Devesu uppajjimha, ko pana vādo manussesu.

    ५२२.

    522.

    ‘‘देवेसु महिद्धिका अहुम्ह, मानुसकम्हि को पन वादो।

    ‘‘Devesu mahiddhikā ahumha, mānusakamhi ko pana vādo;

    सत्तरतनस्स महेसी, इत्थिरतनं अहं आसिं॥

    Sattaratanassa mahesī, itthiratanaṃ ahaṃ āsiṃ.

    ५२३.

    523.

    ‘‘सो हेतु सो पभवो, तं मूलं साव सासने खन्ती।

    ‘‘So hetu so pabhavo, taṃ mūlaṃ sāva sāsane khantī;

    तं पठमसमोधानं, तं धम्मरताय निब्बानं’’॥

    Taṃ paṭhamasamodhānaṃ, taṃ dhammaratāya nibbānaṃ’’.

    ५२४.

    524.

    एवं करोन्ति ये सद्दहन्ति, वचनं अनोमपञ्‍ञस्स।

    Evaṃ karonti ye saddahanti, vacanaṃ anomapaññassa;

    निब्बिन्दन्ति भवगते, निब्बिन्दित्वा विरज्‍जन्तीति॥

    Nibbindanti bhavagate, nibbinditvā virajjantīti.

    इत्थं सुदं सुमेधा थेरी गाथायो अभासित्थाति।

    Itthaṃ sudaṃ sumedhā therī gāthāyo abhāsitthāti.

    महानिपातो निट्ठितो।

    Mahānipāto niṭṭhito.

    समत्ता थेरीगाथायो।

    Samattā therīgāthāyo.

    गाथासतानि चत्तारि, असीति पुन चुद्दस 55

    Gāthāsatāni cattāri, asīti puna cuddasa 56;

    थेरियेकुत्तरसता 57, सब्बा ता आसवक्खयाति॥

    Theriyekuttarasatā 58, sabbā tā āsavakkhayāti.

    थेरीगाथापाळि निट्ठिता।

    Therīgāthāpāḷi niṭṭhitā.




    Footnotes:
    1. किमङ्ग पन (सी॰ स्या॰), किं पन (?)
    2. kimaṅga pana (sī. syā.), kiṃ pana (?)
    3. हञ्‍ञरे दुखिता (?)
    4. haññare dukhitā (?)
    5. द्वे (सब्बत्थ)
    6. dve (sabbattha)
    7. भवगतेन (स्या॰)
    8. bhavagatena (syā.)
    9. आहरियामि (सी॰), आहारिसं (?)
    10. āhariyāmi (sī.), āhārisaṃ (?)
    11. अणीकदत्तो (सी॰ स्या॰)
    12. aṇīkadatto (sī. syā.)
    13. छड्डितो (स्या॰), छुट्ठो (क॰)
    14. chaḍḍito (syā.), chuṭṭho (ka.)
    15. छड्डून (स्या॰), छुट्ठून (क॰)
    16. न्हायरे (?)
    17. chaḍḍūna (syā.), chuṭṭhūna (ka.)
    18. nhāyare (?)
    19. खेळस्सुच्‍चारपस्सवपरिपुण्णे (सी॰)
    20. kheḷassuccārapassavaparipuṇṇe (sī.)
    21. वो (क॰)
    22. vo (ka.)
    23. किलिस्समानस्स (स्या॰ क॰)
    24. kilissamānassa (syā. ka.)
    25. पिधेत्वा (सी॰ स्या॰), पिधित्वा (क॰)
    26. pidhetvā (sī. syā.), pidhitvā (ka.)
    27. पासादेव (सी॰ स्या॰)
    28. अनिच्‍चसञ्‍ञा (सब्बत्थ)
    29. pāsādeva (sī. syā.)
    30. aniccasaññā (sabbattha)
    31. मातापितरो च ते दुखिता (?)
    32. mātāpitaro ca te dukhitā (?)
    33. कङ्खल (सी॰)
    34. kaṅkhala (sī.)
    35. अवापुरित्वाहं (सी॰)
    36. avāpuritvāhaṃ (sī.)
    37. सरस्सु चतुरो उदधी (?)
    38. sarassu caturo udadhī (?)
    39. महामहिं (?)
    40. mahāmahiṃ (?)
    41. सर तिणकट्ठसाखापलासं (सी॰)
    42. sara tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ (sī.)
    43. सर (सी॰)
    44. sara (sī.)
    45. सपरिळाहा (सी॰ अट्ठ॰)
    46. sapariḷāhā (sī. aṭṭha.)
    47. पटिनिस्सर (सी॰)
    48. paṭinissara (sī.)
    49. येसु जराय च। मरणब्याधिहि गहिता (?)
    50. yesu jarāya ca; maraṇabyādhihi gahitā (?)
    51. येसु जराय च। मरणब्याधिहि गहिता (?)
    52. yesu jarāya ca; maraṇabyādhihi gahitā (?)
    53. इदं अजरं इदं अमरं (?)
    54. idaṃ ajaraṃ idaṃ amaraṃ (?)
    55. गाथासङ्ख्या इध अनुक्‍कमणिकगणनावसेन पाकटा
    56. gāthāsaṅkhyā idha anukkamaṇikagaṇanāvasena pākaṭā
    57. थेरीयेकुत्तरछसता (?) तिंसमत्तापि पञ्‍चसतमत्तापि थेरियो एकतो आगता मनसिकातब्बा
    58. therīyekuttarachasatā (?) tiṃsamattāpi pañcasatamattāpi theriyo ekato āgatā manasikātabbā



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / थेरीगाथा-अट्ठकथा • Therīgāthā-aṭṭhakathā / १. सुमेधाथेरीगाथावण्णना • 1. Sumedhātherīgāthāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact