Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൫. സുനാഗത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
5. Sunāgattheragāthāvaṇṇanā
ചിത്തനിമിത്തസ്സ കോവിദോതി ആയസ്മതോ സുനാഗത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയം കുസലം ഉപചിനന്തോ ഇതോ ഏകത്തിംസേ കപ്പേ സിഖിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ വയപ്പത്തോ തിണ്ണം വേദാനം പാരഗൂ ഹുത്വാ അരഞ്ഞായതനേ അസ്സമേ വസന്തോ തീണി ബ്രാഹ്മണസഹസ്സാനി മന്തേ വാചേസി. അഥേകദിവസം തസ്സ സത്ഥാരം ദിസ്വാ ലക്ഖണാനി ഉപധാരേത്വാ ലക്ഖണമന്തേ പരിവത്തേന്തസ്സ, ‘‘ഈദിസേഹി ലക്ഖണേഹി സമന്നാഗതോ അനന്തജിനോ അനന്തഞാണോ ബുദ്ധോ ഭവിസ്സതീ’’തി ബുദ്ധഞാണം ആരബ്ഭ ഉളാരോ പസാദോ ഉപ്പജ്ജി. സോ തേന ചിത്തപ്പസാദേന ദേവലോകേ നിബ്ബത്തോ അപരാപരം ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ നാലകഗാമേ അഞ്ഞതരസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ പുത്തോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി, സുനാഗോതിസ്സ നാമം അഹോസി. സോ ധമ്മസേനാപതിസ്സ ഗിഹിസഹായോ ഥേരസ്സ സന്തികം ഗന്ത്വാ ധമ്മം സുത്വാ ദസ്സനഭൂമിയം പതിട്ഠിതോ പബ്ബജിത്വാ വിപസ്സനം പട്ഠപേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൧൪.൩൪-൪൦) –
Cittanimittassa kovidoti āyasmato sunāgattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito ekattiṃse kappe sikhissa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū hutvā araññāyatane assame vasanto tīṇi brāhmaṇasahassāni mante vācesi. Athekadivasaṃ tassa satthāraṃ disvā lakkhaṇāni upadhāretvā lakkhaṇamante parivattentassa, ‘‘īdisehi lakkhaṇehi samannāgato anantajino anantañāṇo buddho bhavissatī’’ti buddhañāṇaṃ ārabbha uḷāro pasādo uppajji. So tena cittappasādena devaloke nibbatto aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde nālakagāme aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, sunāgotissa nāmaṃ ahosi. So dhammasenāpatissa gihisahāyo therassa santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā dassanabhūmiyaṃ patiṭṭhito pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.34-40) –
‘‘ഹിമവന്തസ്സാവിദൂരേ, വസഭോ നാമ പബ്ബതോ;
‘‘Himavantassāvidūre, vasabho nāma pabbato;
തസ്മിം പബ്ബതപാദമ്ഹി, അസ്സമോ ആസി മാപിതോ.
Tasmiṃ pabbatapādamhi, assamo āsi māpito.
‘‘തീണി സിസ്സസഹസ്സാനി, വാചേസിം ബ്രാഹ്മണോ തദാ;
‘‘Tīṇi sissasahassāni, vācesiṃ brāhmaṇo tadā;
സംഹരിത്വാന തേ സിസ്സേ, ഏകമന്തം ഉപാവിസിം.
Saṃharitvāna te sisse, ekamantaṃ upāvisiṃ.
‘‘ഏകമന്തം നിസീദിത്വാ, ബ്രാഹ്മണോ മന്തപാരഗൂ;
‘‘Ekamantaṃ nisīditvā, brāhmaṇo mantapāragū;
ബുദ്ധവേദം ഗവേസന്തോ, ഞാണേ ചിത്തം പസാദയിം.
Buddhavedaṃ gavesanto, ñāṇe cittaṃ pasādayiṃ.
‘‘തത്ഥ ചിത്തം പസാദേത്വാ, നിസീദിം പണ്ണസന്ഥരേ;
‘‘Tattha cittaṃ pasādetvā, nisīdiṃ paṇṇasanthare;
പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാന, തത്ഥ കാലങ്കതോ അഹം.
Pallaṅkaṃ ābhujitvāna, tattha kālaṅkato ahaṃ.
‘‘ഏകതിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം സഞ്ഞമലഭിം തദാ;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ saññamalabhiṃ tadā;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഞാണസഞ്ഞായിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, ñāṇasaññāyidaṃ phalaṃ.
‘‘സത്തവീസതി കപ്പമ്ഹി, രാജാ സിരിധരോ അഹു;
‘‘Sattavīsati kappamhi, rājā siridharo ahu;
സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന പത്വാ ഭിക്ഖൂനം ധമ്മദേസനാപദേസേന അഞ്ഞം ബ്യാകരോന്തോ –
Arahattaṃ pana patvā bhikkhūnaṃ dhammadesanāpadesena aññaṃ byākaronto –
൮൫.
85.
‘‘ചിത്തനിമിത്തസ്സ കോവിദോ, പവിവേകരസം വിജാനിയ;
‘‘Cittanimittassa kovido, pavivekarasaṃ vijāniya;
ഝായം നിപകോ പതിസ്സതോ, അധിഗച്ഛേയ്യ സുഖം നിരാമിസ’’ന്തി. –
Jhāyaṃ nipako patissato, adhigaccheyya sukhaṃ nirāmisa’’nti. –
ഗാഥം അഭാസി.
Gāthaṃ abhāsi.
തത്ഥ ചിത്തനിമിത്തസ്സ കോവിദോതി ഭാവനാചിത്തസ്സ നിമിത്തഗ്ഗഹണേ കുസലോ, ‘‘ഇമസ്മിം സമയേ ചിത്തം പഗ്ഗഹേതബ്ബം, ഇമസ്മിം സമ്പഹംസിതബ്ബം, ഇമസ്മിം അജ്ഝുപേക്ഖിതബ്ബ’’ന്തി ഏവം പഗ്ഗഹണാദിയോഗ്യസ്സ ചിത്തനിമിത്തസ്സ ഗഹണേ ഛേകോ. പവിവേകരസം വിജാനിയാതി കായവിവേകസംവഡ്ഢിതസ്സ ചിത്തവിവേകസ്സ രസം സഞ്ജാനിത്വാ, വിവേകസുഖം അനുഭവിത്വാതി അത്ഥോ. ‘‘പവിവേകരസം പിത്വാ’’തി (ധ॰ പ॰ ൨൦൫) ഹി വുത്തം. ഝായന്തി പഠമം ആരമ്മണൂപനിജ്ഝാനേന പച്ഛാ ലക്ഖണൂപനിജ്ഝാനേന ച ഝായന്തോ. നിപകോതി കമ്മട്ഠാനപരിഹരണേ കുസലോ. പതിസ്സതോതി ഉപട്ഠിതസ്സതി. അധിഗച്ഛേയ്യ സുഖം നിരാമിസന്തി ഏവം സമഥനിമിത്താദികോസല്ലേന ലബ്ഭേ ചിത്തവിവേകസുഖേ പതിട്ഠായ സതോ സമ്പജാനോ ഹുത്വാ വിപസ്സനാഝാനേനേവ ഝായന്തോ കാമാമിസവട്ടാമിസേഹി അസമ്മിസ്സതായ നിരാമിസം നിബ്ബാനസുഖം ഫലസുഖഞ്ച അധിഗച്ഛേയ്യ സമുപഗച്ഛേയ്യാതി അത്ഥോ.
Tattha cittanimittassa kovidoti bhāvanācittassa nimittaggahaṇe kusalo, ‘‘imasmiṃ samaye cittaṃ paggahetabbaṃ, imasmiṃ sampahaṃsitabbaṃ, imasmiṃ ajjhupekkhitabba’’nti evaṃ paggahaṇādiyogyassa cittanimittassa gahaṇe cheko. Pavivekarasaṃ vijāniyāti kāyavivekasaṃvaḍḍhitassa cittavivekassa rasaṃ sañjānitvā, vivekasukhaṃ anubhavitvāti attho. ‘‘Pavivekarasaṃ pitvā’’ti (dha. pa. 205) hi vuttaṃ. Jhāyanti paṭhamaṃ ārammaṇūpanijjhānena pacchā lakkhaṇūpanijjhānena ca jhāyanto. Nipakoti kammaṭṭhānapariharaṇe kusalo. Patissatoti upaṭṭhitassati. Adhigaccheyya sukhaṃ nirāmisanti evaṃ samathanimittādikosallena labbhe cittavivekasukhe patiṭṭhāya sato sampajāno hutvā vipassanājhāneneva jhāyanto kāmāmisavaṭṭāmisehi asammissatāya nirāmisaṃ nibbānasukhaṃ phalasukhañca adhigaccheyya samupagaccheyyāti attho.
സുനാഗത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Sunāgattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൫. സുനാഗത്ഥേരഗാഥാ • 5. Sunāgattheragāthā