| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[२४२] २. सुनखजातकवण्णना
[242] 2. Sunakhajātakavaṇṇanā
बालो वतायं सुनखोति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो अम्बणकोट्ठके आसनसालाय भत्तभुञ्जनसुनखं आरब्भ कथेसि। तं किर जातकालतो पट्ठाय पानीयहारका गहेत्वा तत्थ पोसेसुं। सो अपरभागे तत्थ भत्तं भुञ्जन्तो थूलसरीरो अहोसि। अथेकदिवसं एको गामवासी पुरिसो तं ठानं पत्तो सुनखं दिस्वा पानीयहारकानं उत्तरिसाटकञ्च कहापणञ्च दत्वा गद्दूलेन बन्धित्वा तं आदाय पक्कामि। सो गहेत्वा नीयमानो न वस्सि, दिन्नं दिन्नं खादन्तो पच्छतो पच्छतो अगमासि। अथ सो पुरिसो ‘‘अयं इदानि मं पियायती’’ति गद्दूलं मोचेसि, सो विस्सट्ठमत्तो एकवेगेन आसनसालमेव गतो। भिक्खू तं दिस्वा तेन गतकारणं जानित्वा सायन्हसमये धम्मसभायं कथं समुट्ठापेसुं – ‘‘आवुसो, आसनसालाय सुनखो बन्धनमोक्खकुसलो विस्सट्ठमत्तोव पुन आगतो’’ति। सत्था आगन्त्वा ‘‘काय नुत्थ, भिक्खवे, एतरहि कथाय सन्निसिन्ना’’ति पुच्छित्वा ‘‘इमाय नामा’’ति वुत्ते ‘‘न, भिक्खवे, सो सुनखो इदानेव बन्धनमोक्खकुसलो, पुब्बेपि कुसलोयेवा’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Bālo vatāyaṃ sunakhoti idaṃ satthā jetavane viharanto ambaṇakoṭṭhake āsanasālāya bhattabhuñjanasunakhaṃ ārabbha kathesi. Taṃ kira jātakālato paṭṭhāya pānīyahārakā gahetvā tattha posesuṃ. So aparabhāge tattha bhattaṃ bhuñjanto thūlasarīro ahosi. Athekadivasaṃ eko gāmavāsī puriso taṃ ṭhānaṃ patto sunakhaṃ disvā pānīyahārakānaṃ uttarisāṭakañca kahāpaṇañca datvā gaddūlena bandhitvā taṃ ādāya pakkāmi. So gahetvā nīyamāno na vassi, dinnaṃ dinnaṃ khādanto pacchato pacchato agamāsi. Atha so puriso ‘‘ayaṃ idāni maṃ piyāyatī’’ti gaddūlaṃ mocesi, so vissaṭṭhamatto ekavegena āsanasālameva gato. Bhikkhū taṃ disvā tena gatakāraṇaṃ jānitvā sāyanhasamaye dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, āsanasālāya sunakho bandhanamokkhakusalo vissaṭṭhamattova puna āgato’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, so sunakho idāneva bandhanamokkhakusalo, pubbepi kusaloyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो कासिरट्ठे एकस्मिं महाभोगकुले निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो घरावासं अग्गहेसि। तदा बाराणसियं एकस्स मनुस्सस्स सुनखो अहोसि, सो पिण्डिभत्तं लभन्तो थूलसरीरो जातो। अथेको गामवासी बाराणसिं आगतो तं सुनखं दिस्वा तस्स मनुस्सस्स उत्तरिसाटकञ्च कहापणञ्च दत्वा सुनखं गहेत्वा चम्मयोत्तेन बन्धित्वा योत्तकोटियं गहेत्वा गच्छन्तो अटविमुखे एकं सालं पविसित्वा सुनखं बन्धित्वा फलके निपज्जित्वा निद्दं ओक्कमि। तस्मिं काले बोधिसत्तो केनचिदेव करणीयेन अटविं पटिपन्नो तं सुनखं योत्तेन बन्धित्वा ठपितं दिस्वा पठमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kāsiraṭṭhe ekasmiṃ mahābhogakule nibbattitvā vayappatto gharāvāsaṃ aggahesi. Tadā bārāṇasiyaṃ ekassa manussassa sunakho ahosi, so piṇḍibhattaṃ labhanto thūlasarīro jāto. Atheko gāmavāsī bārāṇasiṃ āgato taṃ sunakhaṃ disvā tassa manussassa uttarisāṭakañca kahāpaṇañca datvā sunakhaṃ gahetvā cammayottena bandhitvā yottakoṭiyaṃ gahetvā gacchanto aṭavimukhe ekaṃ sālaṃ pavisitvā sunakhaṃ bandhitvā phalake nipajjitvā niddaṃ okkami. Tasmiṃ kāle bodhisatto kenacideva karaṇīyena aṭaviṃ paṭipanno taṃ sunakhaṃ yottena bandhitvā ṭhapitaṃ disvā paṭhamaṃ gāthamāha –
१८४.
184.
‘‘बालो वतायं सुनखो, यो वरत्तं न खादति।
‘‘Bālo vatāyaṃ sunakho, yo varattaṃ na khādati;
बन्धना च पमुञ्चेय्य, असितो च घरं वजे’’ति॥
Bandhanā ca pamuñceyya, asito ca gharaṃ vaje’’ti.
तत्थ पमुञ्चेय्याति पमोचेय्य, अयमेव वा पाठो। असितो च घरं वजेति असितो सुहितो हुत्वा अत्तनो वसनट्ठानं गच्छेय्य।
Tattha pamuñceyyāti pamoceyya, ayameva vā pāṭho. Asito ca gharaṃ vajeti asito suhito hutvā attano vasanaṭṭhānaṃ gaccheyya.
तं सुत्वा सुनखो दुतियं गाथमाह –
Taṃ sutvā sunakho dutiyaṃ gāthamāha –
१८५.
185.
‘‘अट्ठितं मे मनस्मिं मे, अथो मे हदये कतं।
‘‘Aṭṭhitaṃ me manasmiṃ me, atho me hadaye kataṃ;
कालञ्च पटिकङ्खामि, याव पस्सुपतू जनो’’ति॥
Kālañca paṭikaṅkhāmi, yāva passupatū jano’’ti.
तत्थ अट्ठितं मे मनस्मिं मेति यं तुम्हे कथेथ, तं मया अधिट्ठितमेव, मनस्मिंयेव मे एतं। अथो मे हदये कतन्ति अथ च पन मे तुम्हाकं वचनं हदये कतमेव। कालञ्च पटिकङ्खामीति कालं पटिमानेमि। याव पस्सुपतू जनोति यावायं महाजनो पसुपतु निद्दं ओक्कमतु, तावाहं कालं पटिमानेमि । इतरथा हि ‘‘अयं सुनखो पलायती’’ति रवो उप्पज्जेय्य, तस्मा रत्तिभागे सब्बेसं सुत्तकाले चम्मयोत्तं खादित्वा पलायिस्सामीति। सो एवं वत्वा महाजने निद्दं ओक्कन्ते योत्तं खादित्वा सुहितो हुत्वा पलायित्वा अत्तनो सामिकानं घरमेव गतो।
Tattha aṭṭhitaṃ me manasmiṃ meti yaṃ tumhe kathetha, taṃ mayā adhiṭṭhitameva, manasmiṃyeva me etaṃ. Atho me hadaye katanti atha ca pana me tumhākaṃ vacanaṃ hadaye katameva. Kālañca paṭikaṅkhāmīti kālaṃ paṭimānemi. Yāva passupatū janoti yāvāyaṃ mahājano pasupatu niddaṃ okkamatu, tāvāhaṃ kālaṃ paṭimānemi . Itarathā hi ‘‘ayaṃ sunakho palāyatī’’ti ravo uppajjeyya, tasmā rattibhāge sabbesaṃ suttakāle cammayottaṃ khāditvā palāyissāmīti. So evaṃ vatvā mahājane niddaṃ okkante yottaṃ khāditvā suhito hutvā palāyitvā attano sāmikānaṃ gharameva gato.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा सुनखोव एतरहि सुनखो, पण्डितपुरिसो पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā sunakhova etarahi sunakho, paṇḍitapuriso pana ahameva ahosi’’nti.
सुनखजातकवण्णना दुतिया।
Sunakhajātakavaṇṇanā dutiyā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / २४२. सुनखजातकं • 242. Sunakhajātakaṃ
