| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya |
၅. သုနက္ခတ္တသုတ္တံ
5. Sunakkhattasuttaṃ
၅၅. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂာရသာလာယံ။ တေန ခော ပန သမယေန သမ္ဗဟုလေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဘဂဝတော သန္တိကေ အညာ ဗ္ယာကတာ ဟောတိ – ‘‘‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာမာ’’တိ။ အသ္သောသိ ခော သုနက္ခတ္တော လိစ္ဆဝိပုတ္တော – ‘‘သမ္ဗဟုလေဟိ ကိရ ဘိက္ခူဟိ ဘဂဝတော သန္တိကေ အညာ ဗ္ယာကတာ ဟောတိ – ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာမာ’’တိ။ အထ ခော သုနက္ခတ္တော လိစ္ဆဝိပုတ္တော ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော သုနက္ခတ္တော လိစ္ဆဝိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘သုတံ မေတံ, ဘန္တေ – ‘သမ္ဗဟုလေဟိ ကိရ ဘိက္ခူဟိ ဘဂဝတော သန္တိကေ အညာ ဗ္ယာကတာ – ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာမာ’’တိ။ ‘‘ယေ တေ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သန္တိကေ အညံ ဗ္ယာကံသု – ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာမာ’’တိ, ကစ္စိ တေ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ သမ္မဒေဝ အညံ ဗ္ယာကံသု ဥဒာဟု သန္တေတ္ထေကစ္စေ ဘိက္ခူ အဓိမာနေန အညံ ဗ္ယာကံသူတိ?
55. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ. Tena kho pana samayena sambahulehi bhikkhūhi bhagavato santike aññā byākatā hoti – ‘‘‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti. Assosi kho sunakkhatto licchaviputto – ‘‘sambahulehi kira bhikkhūhi bhagavato santike aññā byākatā hoti – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti. Atha kho sunakkhatto licchaviputto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho sunakkhatto licchaviputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bhante – ‘sambahulehi kira bhikkhūhi bhagavato santike aññā byākatā – khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti. ‘‘Ye te, bhante, bhikkhū bhagavato santike aññaṃ byākaṃsu – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti, kacci te, bhante, bhikkhū sammadeva aññaṃ byākaṃsu udāhu santetthekacce bhikkhū adhimānena aññaṃ byākaṃsūti?
၅၆. ‘‘ယေ တေ, သုနက္ခတ္တ, ဘိက္ခူ မမ သန္တိကေ အညံ ဗ္ယာကံသု – ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာမာ’’တိ ။ ‘‘သန္တေတ္ထေကစ္စေ ဘိက္ခူ သမ္မဒေဝ အညံ ဗ္ယာကံသု, သန္တိ ပနိဓေကစ္စေ ဘိက္ခူ အဓိမာနေနပိ 1 အညံ ဗ္ယာကံသု။ တတ္ရ, သုနက္ခတ္တ, ယေ တေ ဘိက္ခူ သမ္မဒေဝ အညံ ဗ္ယာကံသု တေသံ တံ တထေဝ ဟောတိ; ယေ ပန တေ ဘိက္ခူ အဓိမာနေန အညံ ဗ္ယာကံသု တတ္ရ, သုနက္ခတ္တ, တထာဂတသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဓမ္မံ နေသံ ဒေသေသ္သ’န္တိ 2။ ဧဝဉ္စေတ္ထ, သုနက္ခတ္တ, တထာဂတသ္သ ဟောတိ – ‘ဓမ္မံ နေသံ ဒေသေသ္သ’န္တိ။ အထ စ ပနိဓေကစ္စေ မောဃပုရိသာ ပဉ္ဟံ အဘိသင္ခရိတ္ဝာ အဘိသင္ခရိတ္ဝာ တထာဂတံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပုစ္ဆန္တိ။ တတ္ရ, သုနက္ခတ္တ, ယမ္ပိ တထာဂတသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဓမ္မံ နေသံ ဒေသေသ္သ’န္တိ တသ္သပိ ဟောတိ အညထတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဧတသ္သ ဘဂဝာ ကာလော, ဧတသ္သ သုဂတ ကာလော, ယံ ဘဂဝာ ဓမ္မံ ဒေသေယ္ယ။ ဘဂဝတော သုတ္ဝာ ဘိက္ခူ ဓာရေသ္သန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, သုနက္ခတ္တ သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ ; ဘာသိသ္သာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခော သုနက္ခတ္တော လိစ္ဆဝိပုတ္တော ဘဂဝတော ပစ္စသ္သောသိ။ ဘဂဝာ ဧတဒဝောစ –
56. ‘‘Ye te, sunakkhatta, bhikkhū mama santike aññaṃ byākaṃsu – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti . ‘‘Santetthekacce bhikkhū sammadeva aññaṃ byākaṃsu, santi panidhekacce bhikkhū adhimānenapi 3 aññaṃ byākaṃsu. Tatra, sunakkhatta, ye te bhikkhū sammadeva aññaṃ byākaṃsu tesaṃ taṃ tatheva hoti; ye pana te bhikkhū adhimānena aññaṃ byākaṃsu tatra, sunakkhatta, tathāgatassa evaṃ hoti – ‘dhammaṃ nesaṃ desessa’nti 4. Evañcettha, sunakkhatta, tathāgatassa hoti – ‘dhammaṃ nesaṃ desessa’nti. Atha ca panidhekacce moghapurisā pañhaṃ abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti. Tatra, sunakkhatta, yampi tathāgatassa evaṃ hoti – ‘dhammaṃ nesaṃ desessa’nti tassapi hoti aññathatta’’nti. ‘‘Etassa bhagavā kālo, etassa sugata kālo, yaṃ bhagavā dhammaṃ deseyya. Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti. ‘‘Tena hi, sunakkhatta suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi ; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho sunakkhatto licchaviputto bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca –
၅၇. ‘‘ပဉ္စ ခော ဣမေ, သုနက္ခတ္တ, ကာမဂုဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဝိညေယ္ယာ ရူပာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပာ ပိယရူပာ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, သောတဝိညေယ္ယာ သဒ္ဒာ။ပေ.။ ဃာနဝိညေယ္ယာ ဂန္ဓာ။ ဇိဝ္ဟာဝိညေယ္ယာ ရသာ။ ကာယဝိညေယ္ယာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပာ ပိယရူပာ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ – ဣမေ ခော, သုနက္ခတ္တ, ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။
57. ‘‘Pañca kho ime, sunakkhatta, kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā…pe… ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā – ime kho, sunakkhatta, pañca kāmaguṇā.
၅၈. ‘‘ဌာနံ ခော ပနေတံ, သုနက္ခတ္တ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ပုရိသပုဂ္ဂလော လောကာမိသာဓိမုတ္တော အသ္သ။ လောကာမိသာဓိမုတ္တသ္သ ခော, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသပုဂ္ဂလသ္သ တပ္ပတိရူပီ စေဝ ကထာ သဏ္ဌာတိ, တဒနုဓမ္မဉ္စ အနုဝိတက္ကေတိ, အနုဝိစာရေတိ, တဉ္စ ပုရိသံ ဘဇတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ; အာနေဉ္ဇပဋိသံယုတ္တာယ စ ပန ကထာယ ကစ္ဆမာနာယ န သုသ္သူသတိ, န သောတံ ဩဒဟတိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ 5, န စ တံ ပုရိသံ ဘဇတိ, န စ တေန ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ သေယ္ယထာပိ, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသော သကမ္ဟာ ဂာမာ ဝာ နိဂမာ ဝာ စိရဝိပ္ပဝုတ္ထော အသ္သ။ သော အညတရံ ပုရိသံ ပသ္သေယ္ယ တမ္ဟာ ဂာမာ ဝာ နိဂမာ ဝာ အစိရပက္ကန္တံ။ သော တံ ပုရိသံ တသ္သ ဂာမသ္သ ဝာ နိဂမသ္သ ဝာ ခေမတဉ္စ သုဘိက္ခတဉ္စ အပ္ပာဗာဓတဉ္စ ပုစ္ဆေယ္ယ; တသ္သ သော ပုရိသော တသ္သ ဂာမသ္သ ဝာ နိဂမသ္သ ဝာ ခေမတဉ္စ သုဘိက္ခတဉ္စ အပ္ပာဗာဓတဉ္စ သံသေယ္ယ။ တံ ကိံ မညသိ, သုနက္ခတ္တ, အပိ နု သော ပုရိသော တသ္သ ပုရိသသ္သ သုသ္သူသေယ္ယ, သောတံ ဩဒဟေယ္ယ, အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေယ္ယ, တဉ္စ ပုရိသံ ဘဇေယ္ယ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇေယ္ယာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, သုနက္ခတ္တ, ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ပုရိသပုဂ္ဂလော လောကာမိသာဓိမုတ္တော အသ္သ။ လောကာမိသာဓိမုတ္တသ္သ ခော, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသပုဂ္ဂလသ္သ တပ္ပတိရူပီ စေဝ ကထာ သဏ္ဌာတိ, တဒနုဓမ္မဉ္စ အနုဝိတက္ကေတိ, အနုဝိစာရေတိ, တဉ္စ ပုရိသံ ဘဇတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ; အာနေဉ္ဇပဋိသံယုတ္တာယ စ ပန ကထာယ ကစ္ဆမာနာယ န သုသ္သူသတိ, န သောတံ ဩဒဟတိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ, န စ တံ ပုရိသံ ဘဇတိ, န စ တေန ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ သော ဧဝမသ္သ ဝေဒိတဗ္ဗော – ‘အာနေဉ္ဇသံယောဇနေန ဟိ ခော ဝိသံယုတ္တော 6 လောကာမိသာဓိမုတ္တော ပုရိသပုဂ္ဂလော’’’တိ။
58. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo lokāmisādhimutto assa. Lokāmisādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati; āneñjapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti 7, na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, puriso sakamhā gāmā vā nigamā vā ciravippavuttho assa. So aññataraṃ purisaṃ passeyya tamhā gāmā vā nigamā vā acirapakkantaṃ. So taṃ purisaṃ tassa gāmassa vā nigamassa vā khematañca subhikkhatañca appābādhatañca puccheyya; tassa so puriso tassa gāmassa vā nigamassa vā khematañca subhikkhatañca appābādhatañca saṃseyya. Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, api nu so puriso tassa purisassa sussūseyya, sotaṃ odaheyya, aññā cittaṃ upaṭṭhāpeyya, tañca purisaṃ bhajeyya, tena ca vittiṃ āpajjeyyā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, sunakkhatta, ṭhānametaṃ vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo lokāmisādhimutto assa. Lokāmisādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati; āneñjapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti, na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. So evamassa veditabbo – ‘āneñjasaṃyojanena hi kho visaṃyutto 8 lokāmisādhimutto purisapuggalo’’’ti.
၅၉. ‘‘ဌာနံ ခော ပနေတံ, သုနက္ခတ္တ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ပုရိသပုဂ္ဂလော အာနေဉ္ဇာဓိမုတ္တော အသ္သ။ အာနေဉ္ဇာဓိမုတ္တသ္သ ခော, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသပုဂ္ဂလသ္သ တပ္ပတိရူပီ စေဝ ကထာ သဏ္ဌာတိ, တဒနုဓမ္မဉ္စ အနုဝိတက္ကေတိ, အနုဝိစာရေတိ, တဉ္စ ပုရိသံ ဘဇတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ; လောကာမိသပဋိသံယုတ္တာယ စ ပန ကထာယ ကစ္ဆမာနာယ န သုသ္သူသတိ, န သောတံ ဩဒဟတိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ, န စ တံ ပုရိသံ ဘဇတိ, န စ တေန ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ သေယ္ယထာပိ, သုနက္ခတ္တ, ပဏ္ဍုပလာသော ဗန္ဓနာ ပဝုတ္တော အဘဗ္ဗော ဟရိတတ္တာယ; ဧဝမေဝ ခော, သုနက္ခတ္တ, အာနေဉ္ဇာဓိမုတ္တသ္သ ပုရိသပုဂ္ဂလသ္သ ယေ လောကာမိသသံယောဇနေ သေ ပဝုတ္တေ။ သော ဧဝမသ္သ ဝေဒိတဗ္ဗော – ‘လောကာမိသသံယောဇနေန ဟိ ခော ဝိသံယုတ္တော အာနေဉ္ဇာဓိမုတ္တော ပုရိသပုဂ္ဂလော’’’တိ။
59. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo āneñjādhimutto assa. Āneñjādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati; lokāmisapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti, na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, paṇḍupalāso bandhanā pavutto abhabbo haritattāya; evameva kho, sunakkhatta, āneñjādhimuttassa purisapuggalassa ye lokāmisasaṃyojane se pavutte. So evamassa veditabbo – ‘lokāmisasaṃyojanena hi kho visaṃyutto āneñjādhimutto purisapuggalo’’’ti.
၆၀. ‘‘ဌာနံ ခော ပနေတံ, သုနက္ခတ္တ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ပုရိသပုဂ္ဂလော အာကိဉ္စညာယတနာဓိမုတ္တော အသ္သ။ အာကိဉ္စညာယတနာဓိမုတ္တသ္သ ခော, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသပုဂ္ဂလသ္သ တပ္ပတိရူပီ စေဝ ကထာ သဏ္ဌာတိ, တဒနုဓမ္မဉ္စ အနုဝိတက္ကေတိ, အနုဝိစာရေတိ, တဉ္စ ပုရိသံ ဘဇတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ ; အာနေဉ္ဇပဋိသံယုတ္တာယ စ ပန ကထာယ ကစ္ဆမာနာယ န သုသ္သူသတိ, န သောတံ ဩဒဟတိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ , န စ တံ ပုရိသံ ဘဇတိ, န စ တေန ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ သေယ္ယထာပိ, သုနက္ခတ္တ, ပုထုသိလာ ဒ္ဝေဓာဘိန္နာ အပ္ပဋိသန္ဓိကာ ဟောတိ; ဧဝမေဝ ခော, သုနက္ခတ္တ, အာကိဉ္စညာယတနာဓိမုတ္တသ္သ ပုရိသပုဂ္ဂလသ္သ ယေ အာနေဉ္ဇသံယောဇနေ သေ ဘိန္နေ။ သော ဧဝမသ္သ ဝေဒိတဗ္ဗော – ‘အာနေဉ္ဇသံယောဇနေန ဟိ ခော ဝိသံယုတ္တော အာကိဉ္စညာယတနာဓိမုတ္တော ပုရိသပုဂ္ဂလော’’’တိ။
60. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo ākiñcaññāyatanādhimutto assa. Ākiñcaññāyatanādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati ; āneñjapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti , na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, puthusilā dvedhābhinnā appaṭisandhikā hoti; evameva kho, sunakkhatta, ākiñcaññāyatanādhimuttassa purisapuggalassa ye āneñjasaṃyojane se bhinne. So evamassa veditabbo – ‘āneñjasaṃyojanena hi kho visaṃyutto ākiñcaññāyatanādhimutto purisapuggalo’’’ti.
၆၁. ‘‘ဌာနံ ခော ပနေတံ, သုနက္ခတ္တ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ပုရိသပုဂ္ဂလော နေဝသညာနာသညာယတနာဓိမုတ္တော အသ္သ။ နေဝသညာနာသညာယတနာဓိမုတ္တသ္သ ခော, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသပုဂ္ဂလသ္သ တပ္ပတိရူပီ စေဝ ကထာ သဏ္ဌာတိ, တဒနုဓမ္မဉ္စ အနုဝိတက္ကေတိ, အနုဝိစာရေတိ, တဉ္စ ပုရိသံ ဘဇတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ; အာကိဉ္စညာယတနပဋိသံယုတ္တာယ စ ပန ကထာယ ကစ္ဆမာနာယ န သုသ္သူသတိ, န သောတံ ဩဒဟတိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ, န စ တံ ပုရိသံ ဘဇတိ, န စ တေန ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ သေယ္ယထာပိ, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသော မနုညဘောဇနံ ဘုတ္တာဝီ ဆဍ္ဍေယ္ယ 9။ တံ ကိံ မညသိ, သုနက္ခတ္တ, အပိ နု တသ္သ ပုရိသသ္သ တသ္မိံ ဘတ္တေ 10 ပုန ဘောတ္တုကမ္ယတာ အသ္သာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘အဒုဉ္ဟိ, ဘန္တေ, ဘတ္တံ 11 ပဋိကူလသမ္မတ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, သုနက္ခတ္တ, နေဝသညာနာသညာယတနာဓိမုတ္တသ္သ ပုရိသပုဂ္ဂလသ္သ ယေ အာကိဉ္စညာယတနသံယောဇနေ သေ ဝန္တေ။ သော ဧဝမသ္သ ဝေဒိတဗ္ဗော – ‘အာကိဉ္စညာယတနသံယောဇနေန ဟိ ခော ဝိသံယုတ္တော နေဝသညာနာသညာယတနာဓိမုတ္တော ပုရိသပုဂ္ဂလော’တိ။
61. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo nevasaññānāsaññāyatanādhimutto assa. Nevasaññānāsaññāyatanādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati; ākiñcaññāyatanapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti, na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, puriso manuññabhojanaṃ bhuttāvī chaḍḍeyya 12. Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, api nu tassa purisassa tasmiṃ bhatte 13 puna bhottukamyatā assā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Aduñhi, bhante, bhattaṃ 14 paṭikūlasammata’’nti. ‘‘Evameva kho, sunakkhatta, nevasaññānāsaññāyatanādhimuttassa purisapuggalassa ye ākiñcaññāyatanasaṃyojane se vante. So evamassa veditabbo – ‘ākiñcaññāyatanasaṃyojanena hi kho visaṃyutto nevasaññānāsaññāyatanādhimutto purisapuggalo’ti.
၆၂. ‘‘ဌာနံ ခော ပနေတံ, သုနက္ခတ္တ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ပုရိသပုဂ္ဂလော သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တော အသ္သ။ သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တသ္သ ခော, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသပုဂ္ဂလသ္သ တပ္ပတိရူပီ စေဝ ကထာ သဏ္ဌာတိ, တဒနုဓမ္မဉ္စ အနုဝိတက္ကေတိ, အနုဝိစာရေတိ, တဉ္စ ပုရိသံ ဘဇတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ; နေဝသညာနာသညာယတနပဋိသံယုတ္တာယ စ ပန ကထာယ ကစ္ဆမာနာယ န သုသ္သူသတိ, န သောတံ ဩဒဟတိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ, န စ တံ ပုရိသံ ဘဇတိ, န စ တေန ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ သေယ္ယထာပိ, သုနက္ခတ္တ, တာလော မတ္ထကစ္ဆိန္နော အဘဗ္ဗော ပုန ဝိရုဠ္ဟိယာ; ဧဝမေဝ ခော, သုနက္ခတ္တ, သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တသ္သ ပုရိသပုဂ္ဂလသ္သ ယေ နေဝသညာနာသညာယတနသံယောဇနေ သေ ဥစ္ဆိန္နမူလေ တာလာဝတ္ထုကတေ အနဘာဝံကတေ 15 အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မေ။ သော ဧဝမသ္သ ဝေဒိတဗ္ဗော – ‘နေဝသညာနာသညာယတနသံယောဇနေန ဟိ ခော ဝိသံယုတ္တော သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တော ပုရိသပုဂ္ဂလော’’’တိ။
62. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo sammā nibbānādhimutto assa. Sammā nibbānādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati; nevasaññānāsaññāyatanapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti, na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, tālo matthakacchinno abhabbo puna viruḷhiyā; evameva kho, sunakkhatta, sammā nibbānādhimuttassa purisapuggalassa ye nevasaññānāsaññāyatanasaṃyojane se ucchinnamūle tālāvatthukate anabhāvaṃkate 16 āyatiṃ anuppādadhamme. So evamassa veditabbo – ‘nevasaññānāsaññāyatanasaṃyojanena hi kho visaṃyutto sammā nibbānādhimutto purisapuggalo’’’ti.
၆၃. ‘‘ဌာနံ ခော ပနေတံ, သုနက္ခတ္တ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စသ္သ ဘိက္ခုနော ဧဝမသ္သ – ‘တဏ္ဟာ ခော သလ္လံ သမဏေန ဝုတ္တံ, အဝိဇ္ဇာဝိသဒောသော, ဆန္ဒရာဂဗ္ယာပာဒေန ရုပ္ပတိ။ တံ မေ တဏ္ဟာသလ္လံ ပဟီနံ, အပနီတော အဝိဇ္ဇာဝိသဒောသော, သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တောဟမသ္မီ’တိ။ ဧဝံမာနိ 17 အသ္သ အတထံ သမာနံ 18။ သော ယာနိ သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တသ္သ အသပ္ပာယာနိ တာနိ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ; အသပ္ပာယံ စက္ခုနာ ရူပဒသ္သနံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ သောတေန သဒ္ဒံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ ဃာနေန ဂန္ဓံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ , အသပ္ပာယံ မနသာ ဓမ္မံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ။ တသ္သ အသပ္ပာယံ စက္ခုနာ ရူပဒသ္သနံ အနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ သောတေန သဒ္ဒံ အနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ ဃာနေန ဂန္ဓံ အနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ အနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ အနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ မနသာ ဓမ္မံ အနုယုတ္တသ္သ ရာဂော စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေယ္ယ။ သော ရာဂာနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန မရဏံ ဝာ နိဂစ္ဆေယ္ယ မရဏမတ္တံ ဝာ ဒုက္ခံ။
63. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekaccassa bhikkhuno evamassa – ‘taṇhā kho sallaṃ samaṇena vuttaṃ, avijjāvisadoso, chandarāgabyāpādena ruppati. Taṃ me taṇhāsallaṃ pahīnaṃ, apanīto avijjāvisadoso, sammā nibbānādhimuttohamasmī’ti. Evaṃmāni 19 assa atathaṃ samānaṃ 20. So yāni sammā nibbānādhimuttassa asappāyāni tāni anuyuñjeyya; asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ sotena saddaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ anuyuñjeyya , asappāyaṃ manasā dhammaṃ anuyuñjeyya. Tassa asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ sotena saddaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ manasā dhammaṃ anuyuttassa rāgo cittaṃ anuddhaṃseyya. So rāgānuddhaṃsitena cittena maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
‘‘သေယ္ယထာပိ, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသော သလ္လေန ဝိဒ္ဓော အသ္သ သဝိသေန ဂာဠ္ဟူပလေပနေန။ တသ္သ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ဘိသက္ကံ သလ္လကတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေယ္ယုံ။ တသ္သ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော သတ္ထေန ဝဏမုခံ ပရိကန္တေယ္ယ။ သတ္ထေန ဝဏမုခံ ပရိကန္တိတ္ဝာ ဧသနိယာ သလ္လံ ဧသေယ္ယ။ ဧသနိယာ သလ္လံ ဧသိတ္ဝာ သလ္လံ အဗ္ဗုဟေယ္ယ, အပနေယ္ယ ဝိသဒောသံ သဥပာဒိသေသံ။ သဥပာဒိသေသောတိ 21 ဇာနမာနော သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ, ဥဗ္ဘတံ ခော တေ သလ္လံ, အပနီတော ဝိသဒောသော သဥပာဒိသေသော 22။ အနလဉ္စ တေ အန္တရာယာယ။ သပ္ပာယာနိ စေဝ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇေယ္ယာသိ, မာ တေ အသပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇတော ဝဏော အသ္သာဝီ အသ္သ။ ကာလေန ကာလဉ္စ ဝဏံ ဓောဝေယ္ယာသိ, ကာလေန ကာလံ ဝဏမုခံ အာလိမ္ပေယ္ယာသိ, မာ တေ န ကာလေန ကာလံ ဝဏံ ဓောဝတော န ကာလေန ကာလံ ဝဏမုခံ အာလိမ္ပတော ပုဗ္ဗလောဟိတံ ဝဏမုခံ ပရိယောနန္ဓိ။ မာ စ ဝာတာတပေ စာရိတ္တံ အနုယုဉ္ဇိ, မာ တေ ဝာတာတပေ စာရိတ္တံ အနုယုတ္တသ္သ ရဇောသူကံ ဝဏမုခံ အနုဒ္ဓံသေသိ။ ဝဏာနုရက္ခီ စ, အမ္ဘော ပုရိသ, ဝိဟရေယ္ယာသိ ဝဏသာရောပီ’တိ 23။ တသ္သ ဧဝမသ္သ – ‘ဥဗ္ဘတံ ခော မေ သလ္လံ, အပနီတော ဝိသဒောသော အနုပာဒိသေသော။ အနလဉ္စ မေ အန္တရာယာယာ’တိ။ သော အသပ္ပာယာနိ စေဝ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇေယ္ယ။ တသ္သ အသပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇတော ဝဏော အသ္သာဝီ အသ္သ။ န စ ကာလေန ကာလံ ဝဏံ ဓောဝေယ္ယ, န စ ကာလေန ကာလံ ဝဏမုခံ အာလိမ္ပေယ္ယ။ တသ္သ န ကာလေန ကာလံ ဝဏံ ဓောဝတော, န ကာလေန ကာလံ ဝဏမုခံ အာလိမ္ပတော ပုဗ္ဗလောဟိတံ ဝဏမုခံ ပရိယောနန္ဓေယ္ယ။ ဝာတာတပေ စ စာရိတ္တံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ။ တသ္သ ဝာတာတပေ စာရိတ္တံ အနုယုတ္တသ္သ ရဇောသူကံ ဝဏမုခံ အနုဒ္ဓံသေယ္ယ။ န စ ဝဏာနုရက္ခီ ဝိဟရေယ္ယ န ဝဏသာရောပီ။ တသ္သ ဣမိသ္သာ စ အသပ္ပာယကိရိယာယ, အသုစိ ဝိသဒောသော အပနီတော သဥပာဒိသေသော တဒုဘယေန ဝဏော ပုထုတ္တံ ဂစ္ဆေယ္ယ။ သော ပုထုတ္တံ ဂတေန ဝဏေန မရဏံ ဝာ နိဂစ္ဆေယ္ယ မရဏမတ္တံ ဝာ ဒုက္ခံ။
‘‘Seyyathāpi, sunakkhatta, puriso sallena viddho assa savisena gāḷhūpalepanena. Tassa mittāmaccā ñātisālohitā bhisakkaṃ sallakattaṃ upaṭṭhāpeyyuṃ. Tassa so bhisakko sallakatto satthena vaṇamukhaṃ parikanteyya. Satthena vaṇamukhaṃ parikantitvā esaniyā sallaṃ eseyya. Esaniyā sallaṃ esitvā sallaṃ abbuheyya, apaneyya visadosaṃ saupādisesaṃ. Saupādisesoti 24 jānamāno so evaṃ vadeyya – ‘ambho purisa, ubbhataṃ kho te sallaṃ, apanīto visadoso saupādiseso 25. Analañca te antarāyāya. Sappāyāni ceva bhojanāni bhuñjeyyāsi, mā te asappāyāni bhojanāni bhuñjato vaṇo assāvī assa. Kālena kālañca vaṇaṃ dhoveyyāsi, kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpeyyāsi, mā te na kālena kālaṃ vaṇaṃ dhovato na kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpato pubbalohitaṃ vaṇamukhaṃ pariyonandhi. Mā ca vātātape cārittaṃ anuyuñji, mā te vātātape cārittaṃ anuyuttassa rajosūkaṃ vaṇamukhaṃ anuddhaṃsesi. Vaṇānurakkhī ca, ambho purisa, vihareyyāsi vaṇasāropī’ti 26. Tassa evamassa – ‘ubbhataṃ kho me sallaṃ, apanīto visadoso anupādiseso. Analañca me antarāyāyā’ti. So asappāyāni ceva bhojanāni bhuñjeyya. Tassa asappāyāni bhojanāni bhuñjato vaṇo assāvī assa. Na ca kālena kālaṃ vaṇaṃ dhoveyya, na ca kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpeyya. Tassa na kālena kālaṃ vaṇaṃ dhovato, na kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpato pubbalohitaṃ vaṇamukhaṃ pariyonandheyya. Vātātape ca cārittaṃ anuyuñjeyya. Tassa vātātape cārittaṃ anuyuttassa rajosūkaṃ vaṇamukhaṃ anuddhaṃseyya. Na ca vaṇānurakkhī vihareyya na vaṇasāropī. Tassa imissā ca asappāyakiriyāya, asuci visadoso apanīto saupādiseso tadubhayena vaṇo puthuttaṃ gaccheyya. So puthuttaṃ gatena vaṇena maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
‘‘ဧဝမေဝ ခော, သုနက္ခတ္တ, ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စသ္သ ဘိက္ခုနော ဧဝမသ္သ – ‘တဏ္ဟာ ခော သလ္လံ သမဏေန ဝုတ္တံ, အဝိဇ္ဇာဝိသဒောသော ဆန္ဒရာဂဗ္ယာပာဒေန ရုပ္ပတိ။ တံ မေ တဏ္ဟာသလ္လံ ပဟီနံ, အပနီတော အဝိဇ္ဇာဝိသဒောသော, သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တောဟမသ္မီ’တိ။ ဧဝံမာနိ အသ္သ အတထံ သမာနံ။ သော ယာနိ သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တသ္သ အသပ္ပာယာနိ တာနိ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ စက္ခုနာ ရူပဒသ္သနံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ သောတေန သဒ္ဒံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ ဃာနေန ဂန္ဓံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ မနသာ ဓမ္မံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ။ တသ္သ အသပ္ပာယံ စက္ခုနာ ရူပဒသ္သနံ အနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ သောတေန သဒ္ဒံ အနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ ဃာနေန ဂန္ဓံ အနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ အနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ အနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ မနသာ ဓမ္မံ အနုယုတ္တသ္သ ရာဂော စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေယ္ယ။ သော ရာဂာနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန မရဏံ ဝာ နိဂစ္ဆေယ္ယ မရဏမတ္တံ ဝာ ဒုက္ခံ။ မရဏဉ္ဟေတံ, သုနက္ခတ္တ, အရိယသ္သ ဝိနယေ ယော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ; မရဏမတ္တဉ္ဟေတံ, သုနက္ခတ္တ, ဒုက္ခံ ယံ အညတရံ သံကိလိဋ္ဌံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။
‘‘Evameva kho, sunakkhatta, ṭhānametaṃ vijjati yaṃ idhekaccassa bhikkhuno evamassa – ‘taṇhā kho sallaṃ samaṇena vuttaṃ, avijjāvisadoso chandarāgabyāpādena ruppati. Taṃ me taṇhāsallaṃ pahīnaṃ, apanīto avijjāvisadoso, sammā nibbānādhimuttohamasmī’ti. Evaṃmāni assa atathaṃ samānaṃ. So yāni sammā nibbānādhimuttassa asappāyāni tāni anuyuñjeyya, asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ sotena saddaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ manasā dhammaṃ anuyuñjeyya. Tassa asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ sotena saddaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ manasā dhammaṃ anuyuttassa rāgo cittaṃ anuddhaṃseyya. So rāgānuddhaṃsitena cittena maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ. Maraṇañhetaṃ, sunakkhatta, ariyassa vinaye yo sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati; maraṇamattañhetaṃ, sunakkhatta, dukkhaṃ yaṃ aññataraṃ saṃkiliṭṭhaṃ āpattiṃ āpajjati.
၆၄. ‘‘ဌာနံ ခော ပနေတံ, သုနက္ခတ္တ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စသ္သ ဘိက္ခုနော ဧဝမသ္သ – ‘တဏ္ဟာ ခော သလ္လံ သမဏေန ဝုတ္တံ, အဝိဇ္ဇာဝိသဒောသော ဆန္ဒရာဂဗ္ယာပာဒေန ရုပ္ပတိ။ တံ မေ တဏ္ဟာသလ္လံ ပဟီနံ, အပနီတော အဝိဇ္ဇာဝိသဒောသော, သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တောဟမသ္မီ’တိ။ သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တသ္သေဝ သတော သော ယာနိ သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တသ္သ အသပ္ပာယာနိ တာနိ နာနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ စက္ခုနာ ရူပဒသ္သနံ နာနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ သောတေန သဒ္ဒံ နာနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ ဃာနေန ဂန္ဓံ နာနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ နာနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ နာနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ မနသာ ဓမ္မံ နာနုယုဉ္ဇေယ္ယ။ တသ္သ အသပ္ပာယံ စက္ခုနာ ရူပဒသ္သနံ နာနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ သောတေန သဒ္ဒံ နာနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ ဃာနေန ဂန္ဓံ နာနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ နာနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ နာနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ မနသာ ဓမ္မံ နာနုယုတ္တသ္သ ရာဂော စိတ္တံ နာနုဒ္ဓံသေယ္ယ။ သော န ရာဂာနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန နေဝ မရဏံ ဝာ နိဂစ္ဆေယ္ယ န မရဏမတ္တံ ဝာ ဒုက္ခံ။
64. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekaccassa bhikkhuno evamassa – ‘taṇhā kho sallaṃ samaṇena vuttaṃ, avijjāvisadoso chandarāgabyāpādena ruppati. Taṃ me taṇhāsallaṃ pahīnaṃ, apanīto avijjāvisadoso, sammā nibbānādhimuttohamasmī’ti. Sammā nibbānādhimuttasseva sato so yāni sammā nibbānādhimuttassa asappāyāni tāni nānuyuñjeyya, asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ sotena saddaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ manasā dhammaṃ nānuyuñjeyya. Tassa asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ sotena saddaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ manasā dhammaṃ nānuyuttassa rāgo cittaṃ nānuddhaṃseyya. So na rāgānuddhaṃsitena cittena neva maraṇaṃ vā nigaccheyya na maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
‘‘သေယ္ယထာပိ, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသော သလ္လေန ဝိဒ္ဓော အသ္သ သဝိသေန ဂာဠ္ဟူပလေပနေန။ တသ္သ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ဘိသက္ကံ သလ္လကတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေယ္ယုံ။ တသ္သ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော သတ္ထေန ဝဏမုခံ ပရိကန္တေယ္ယ။ သတ္ထေန ဝဏမုခံ ပရိကန္တိတ္ဝာ ဧသနိယာ သလ္လံ ဧသေယ္ယ။ ဧသနိယာ သလ္လံ ဧသိတ္ဝာ သလ္လံ အဗ္ဗုဟေယ္ယ, အပနေယ္ယ ဝိသဒောသံ အနုပာဒိသေသံ။ အနုပာဒိသေသောတိ ဇာနမာနော သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ, ဥဗ္ဘတံ ခော တေ သလ္လံ, အပနီတော ဝိသဒောသော အနုပာဒိသေသော။ အနလဉ္စ တေ အန္တရာယာယ။ သပ္ပာယာနိ စေဝ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇေယ္ယာသိ, မာ တေ အသပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇတော ဝဏော အသ္သာဝီ အသ္သ။ ကာလေန ကာလဉ္စ ဝဏံ ဓောဝေယ္ယာသိ, ကာလေန ကာလံ ဝဏမုခံ အာလိမ္ပေယ္ယာသိ။ မာ တေ န ကာလေန ကာလံ ဝဏံ ဓောဝတော န ကာလေန ကာလံ ဝဏမုခံ အာလိမ္ပတော ပုဗ္ဗလောဟိတံ ဝဏမုခံ ပရိယောနန္ဓိ။ မာ စ ဝာတာတပေ စာရိတ္တံ အနုယုဉ္ဇိ, မာ တေ ဝာတာတပေ စာရိတ္တံ အနုယုတ္တသ္သ ရဇောသူကံ ဝဏမုခံ အနုဒ္ဓံသေသိ ။ ဝဏာနုရက္ခီ စ, အမ္ဘော ပုရိသ, ဝိဟရေယ္ယာသိ ဝဏသာရောပီ’တိ။ တသ္သ ဧဝမသ္သ – ‘ဥဗ္ဘတံ ခော မေ သလ္လံ, အပနီတော ဝိသဒောသော အနုပာဒိသေသော။ အနလဉ္စ မေ အန္တရာယာယာ’တိ။ သော သပ္ပာယာနိ စေဝ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇေယ္ယ။ တသ္သ သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇတော ဝဏော န အသ္သာဝီ အသ္သ။ ကာလေန ကာလဉ္စ ဝဏံ ဓောဝေယ္ယ, ကာလေန ကာလံ ဝဏမုခံ အာလိမ္ပေယ္ယ။ တသ္သ ကာလေန ကာလံ ဝဏံ ဓောဝတော ကာလေန ကာလံ ဝဏမုခံ အာလိမ္ပတော န ပုဗ္ဗလောဟိတံ ဝဏမုခံ ပရိယောနန္ဓေယ္ယ။ န စ ဝာတာတပေ စာရိတ္တံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ။ တသ္သ ဝာတာတပေ စာရိတ္တံ အနနုယုတ္တသ္သ ရဇောသူကံ ဝဏမုခံ နာနုဒ္ဓံသေယ္ယ။ ဝဏာနုရက္ခီ စ ဝိဟရေယ္ယ ဝဏသာရောပီ။ တသ္သ ဣမိသ္သာ စ သပ္ပာယကိရိယာယ အသု စ 27 ဝိသဒောသော အပနီတော အနုပာဒိသေသော တဒုဘယေန ဝဏော ဝိရုဟေယ္ယ။ သော ရုဠ္ဟေန ဝဏေန သဉ္ဆဝိနာ နေဝ မရဏံ ဝာ နိဂစ္ဆေယ္ယ န မရဏမတ္တံ ဝာ ဒုက္ခံ။
‘‘Seyyathāpi, sunakkhatta, puriso sallena viddho assa savisena gāḷhūpalepanena. Tassa mittāmaccā ñātisālohitā bhisakkaṃ sallakattaṃ upaṭṭhāpeyyuṃ. Tassa so bhisakko sallakatto satthena vaṇamukhaṃ parikanteyya. Satthena vaṇamukhaṃ parikantitvā esaniyā sallaṃ eseyya. Esaniyā sallaṃ esitvā sallaṃ abbuheyya, apaneyya visadosaṃ anupādisesaṃ. Anupādisesoti jānamāno so evaṃ vadeyya – ‘ambho purisa, ubbhataṃ kho te sallaṃ, apanīto visadoso anupādiseso. Analañca te antarāyāya. Sappāyāni ceva bhojanāni bhuñjeyyāsi, mā te asappāyāni bhojanāni bhuñjato vaṇo assāvī assa. Kālena kālañca vaṇaṃ dhoveyyāsi, kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpeyyāsi. Mā te na kālena kālaṃ vaṇaṃ dhovato na kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpato pubbalohitaṃ vaṇamukhaṃ pariyonandhi. Mā ca vātātape cārittaṃ anuyuñji, mā te vātātape cārittaṃ anuyuttassa rajosūkaṃ vaṇamukhaṃ anuddhaṃsesi . Vaṇānurakkhī ca, ambho purisa, vihareyyāsi vaṇasāropī’ti. Tassa evamassa – ‘ubbhataṃ kho me sallaṃ, apanīto visadoso anupādiseso. Analañca me antarāyāyā’ti. So sappāyāni ceva bhojanāni bhuñjeyya. Tassa sappāyāni bhojanāni bhuñjato vaṇo na assāvī assa. Kālena kālañca vaṇaṃ dhoveyya, kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpeyya. Tassa kālena kālaṃ vaṇaṃ dhovato kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpato na pubbalohitaṃ vaṇamukhaṃ pariyonandheyya. Na ca vātātape cārittaṃ anuyuñjeyya. Tassa vātātape cārittaṃ ananuyuttassa rajosūkaṃ vaṇamukhaṃ nānuddhaṃseyya. Vaṇānurakkhī ca vihareyya vaṇasāropī. Tassa imissā ca sappāyakiriyāya asu ca 28 visadoso apanīto anupādiseso tadubhayena vaṇo viruheyya. So ruḷhena vaṇena sañchavinā neva maraṇaṃ vā nigaccheyya na maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
‘‘ဧဝမေဝ ခော, သုနက္ခတ္တ, ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စသ္သ ဘိက္ခုနော ဧဝမသ္သ – ‘တဏ္ဟာ ခော သလ္လံ သမဏေန ဝုတ္တံ, အဝိဇ္ဇာဝိသဒောသော ဆန္ဒရာဂဗ္ယာပာဒေန ရုပ္ပတိ။ တံ မေ တဏ္ဟာသလ္လံ ပဟီနံ, အပနီတော အဝိဇ္ဇာဝိသဒောသော, သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တောဟမသ္မီ’တိ။ သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တသ္သေဝ သတော သော ယာနိ သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တသ္သ အသပ္ပာယာနိ တာနိ နာနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ စက္ခုနာ ရူပဒသ္သနံ နာနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ သောတေန သဒ္ဒံ နာနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ ဃာနေန ဂန္ဓံ နာနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ နာနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ နာနုယုဉ္ဇေယ္ယ, အသပ္ပာယံ မနသာ ဓမ္မံ နာနုယုဉ္ဇေယ္ယ။ တသ္သ အသပ္ပာယံ စက္ခုနာ ရူပဒသ္သနံ နာနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ သောတေန သဒ္ဒံ နာနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ ဃာနေန ဂန္ဓံ နာနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ နာနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ နာနုယုတ္တသ္သ, အသပ္ပာယံ မနသာ ဓမ္မံ နာနုယုတ္တသ္သ, ရာဂော စိတ္တံ နာနုဒ္ဓံသေယ္ယ။ သော န ရာဂာနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန နေဝ မရဏံ ဝာ နိဂစ္ဆေယ္ယ န မရဏမတ္တံ ဝာ ဒုက္ခံ။
‘‘Evameva kho, sunakkhatta, ṭhānametaṃ vijjati yaṃ idhekaccassa bhikkhuno evamassa – ‘taṇhā kho sallaṃ samaṇena vuttaṃ, avijjāvisadoso chandarāgabyāpādena ruppati. Taṃ me taṇhāsallaṃ pahīnaṃ, apanīto avijjāvisadoso, sammā nibbānādhimuttohamasmī’ti. Sammā nibbānādhimuttasseva sato so yāni sammā nibbānādhimuttassa asappāyāni tāni nānuyuñjeyya, asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ sotena saddaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ manasā dhammaṃ nānuyuñjeyya. Tassa asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ sotena saddaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ manasā dhammaṃ nānuyuttassa, rāgo cittaṃ nānuddhaṃseyya. So na rāgānuddhaṃsitena cittena neva maraṇaṃ vā nigaccheyya na maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
၆၅. ‘‘ဥပမာ ခော မေ အယံ, သုနက္ခတ္တ, ကတာ အတ္ထသ္သ ဝိညာပနာယ။ အယံယေဝေတ္ထ အတ္ထော – ဝဏောတိ ခော, သုနက္ခတ္တ, ဆန္နေတံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အာယတနာနံ အဓိဝစနံ; ဝိသဒောသောတိ ခော, သုနက္ခတ္တ, အဝိဇ္ဇာယေတံ အဓိဝစနံ; သလ္လန္တိ ခော, သုနက္ခတ္တ, တဏ္ဟာယေတံ အဓိဝစနံ; ဧသနီတိ ခော, သုနက္ခတ္တ, သတိယာယေတံ အဓိဝစနံ; သတ္ထန္တိ ခော, သုနက္ခတ္တ, အရိယာယေတံ ပညာယ အဓိဝစနံ; ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တောတိ ခော, သုနက္ခတ္တ, တထာဂတသ္သေတံ အဓိဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ။
65. ‘‘Upamā kho me ayaṃ, sunakkhatta, katā atthassa viññāpanāya. Ayaṃyevettha attho – vaṇoti kho, sunakkhatta, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ; visadosoti kho, sunakkhatta, avijjāyetaṃ adhivacanaṃ; sallanti kho, sunakkhatta, taṇhāyetaṃ adhivacanaṃ; esanīti kho, sunakkhatta, satiyāyetaṃ adhivacanaṃ; satthanti kho, sunakkhatta, ariyāyetaṃ paññāya adhivacanaṃ; bhisakko sallakattoti kho, sunakkhatta, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassa.
‘‘သော ဝတ, သုနက္ခတ္တ, ဘိက္ခု ဆသု ဖသ္သာယတနေသု သံဝုတကာရီ ‘ဥပဓိ ဒုက္ခသ္သ မူလ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတ္ဝာ နိရုပဓိ ဥပဓိသင္ခယေ ဝိမုတ္တော ဥပဓိသ္မိံ ဝာ ကာယံ ဥပသံဟရိသ္သတိ စိတ္တံ ဝာ ဥပ္ပာဒေသ္သတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ သေယ္ယထာပိ, သုနက္ခတ္တ, အာပာနီယကံသော ဝဏ္ဏသမ္ပန္နော ဂန္ဓသမ္ပန္နော ရသသမ္ပန္နော; သော စ ခော ဝိသေန သံသဋ္ဌော။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယ္ယ ဇီဝိတုကာမော အမရိတုကာမော သုခကာမော ဒုက္ခပဋိကူလော။ တံ ကိံ မညသိ, သုနက္ခတ္တ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုံ အာပာနီယကံသံ ပိဝေယ္ယ ယံ ဇညာ – ‘ဣမာဟံ ပိဝိတ္ဝာ မရဏံ ဝာ နိဂစ္ဆာမိ မရဏမတ္တံ ဝာ ဒုက္ခ’’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, သုနက္ခတ္တ, သော ဝတ ဘိက္ခု ဆသု ဖသ္သာယတနေသု သံဝုတကာရီ ‘ဥပဓိ ဒုက္ခသ္သ မူလ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတ္ဝာ နိရုပဓိ ဥပဓိသင္ခယေ ဝိမုတ္တော ဥပဓိသ္မိံ ဝာ ကာယံ ဥပသံဟရိသ္သတိ စိတ္တံ ဝာ ဥပ္ပာဒေသ္သတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ သေယ္ယထာပိ, သုနက္ခတ္တ, အာသီဝိသော 29 ဃောရဝိသော။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယ္ယ ဇီဝိတုကာမော အမရိတုကာမော သုခကာမော ဒုက္ခပဋိကူလော။ တံ ကိံ မညသိ, သုနက္ခတ္တ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုသ္သ အာသီဝိသသ္သ ဃောရဝိသသ္သ ဟတ္ထံ ဝာ အင္ဂုဋ္ဌံ ဝာ ဒဇ္ဇာ 30 ယံ ဇညာ – ‘ဣမိနာဟံ ဒဋ္ဌော မရဏံ ဝာ နိဂစ္ဆာမိ မရဏမတ္တံ ဝာ ဒုက္ခ’’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, သုနက္ခတ္တ, သော ဝတ ဘိက္ခု ဆသု ဖသ္သာယတနေသု သံဝုတကာရီ ‘ဥပဓိ ဒုက္ခသ္သ မူလ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတ္ဝာ နိရုပဓိ ဥပဓိသင္ခယေ ဝိမုတ္တော ဥပဓိသ္မိံ ဝာ ကာယံ ဥပသံဟရိသ္သတိ စိတ္တံ ဝာ ဥပ္ပာဒေသ္သတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။
‘‘So vata, sunakkhatta, bhikkhu chasu phassāyatanesu saṃvutakārī ‘upadhi dukkhassa mūla’nti – iti viditvā nirupadhi upadhisaṅkhaye vimutto upadhismiṃ vā kāyaṃ upasaṃharissati cittaṃ vā uppādessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, āpānīyakaṃso vaṇṇasampanno gandhasampanno rasasampanno; so ca kho visena saṃsaṭṭho. Atha puriso āgaccheyya jīvitukāmo amaritukāmo sukhakāmo dukkhapaṭikūlo. Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, api nu so puriso amuṃ āpānīyakaṃsaṃ piveyya yaṃ jaññā – ‘imāhaṃ pivitvā maraṇaṃ vā nigacchāmi maraṇamattaṃ vā dukkha’’’nti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, sunakkhatta, so vata bhikkhu chasu phassāyatanesu saṃvutakārī ‘upadhi dukkhassa mūla’nti – iti viditvā nirupadhi upadhisaṅkhaye vimutto upadhismiṃ vā kāyaṃ upasaṃharissati cittaṃ vā uppādessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, āsīviso 31 ghoraviso. Atha puriso āgaccheyya jīvitukāmo amaritukāmo sukhakāmo dukkhapaṭikūlo. Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, api nu so puriso amussa āsīvisassa ghoravisassa hatthaṃ vā aṅguṭṭhaṃ vā dajjā 32 yaṃ jaññā – ‘imināhaṃ daṭṭho maraṇaṃ vā nigacchāmi maraṇamattaṃ vā dukkha’’’nti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, sunakkhatta, so vata bhikkhu chasu phassāyatanesu saṃvutakārī ‘upadhi dukkhassa mūla’nti – iti viditvā nirupadhi upadhisaṅkhaye vimutto upadhismiṃ vā kāyaṃ upasaṃharissati cittaṃ vā uppādessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.
ဣဒမဝောစ ဘဂဝာ။ အတ္တမနော သုနက္ခတ္တော လိစ္ဆဝိပုတ္တော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။
Idamavoca bhagavā. Attamano sunakkhatto licchaviputto bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
သုနက္ခတ္တသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဉ္စမံ။
Sunakkhattasuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၅. သုနက္ခတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 5. Sunakkhattasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၅. သုနက္ခတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 5. Sunakkhattasuttavaṇṇanā
