| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya |
5. සුනක්‌ඛත්‌තසුත්‌තං
5. Sunakkhattasuttaṃ
55. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා වෙසාලියං විහරති මහාවනෙ කූටාගාරසාලායං. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්‌බහුලෙහි භික්‌ඛූහි භගවතො සන්‌තිකෙ අඤ්‌ඤා බ්‍යාකතා හොති – ‘‘‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්‍රහ්‌මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායා’ති පජානාමා’’ති. අස්‌සොසි ඛො සුනක්‌ඛත්‌තො ලිච්‌ඡවිපුත්‌තො – ‘‘සම්‌බහුලෙහි කිර භික්‌ඛූහි භගවතො සන්‌තිකෙ අඤ්‌ඤා බ්‍යාකතා හොති – ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්‍රහ්‌මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායා’ති පජානාමා’’ති. අථ ඛො සුනක්‌ඛත්‌තො ලිච්‌ඡවිපුත්‌තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො සුනක්‌ඛත්‌තො ලිච්‌ඡවිපුත්‌තො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘සුතං මෙතං, භන්‌තෙ – ‘සම්‌බහුලෙහි කිර භික්‌ඛූහි භගවතො සන්‌තිකෙ අඤ්‌ඤා බ්‍යාකතා – ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්‍රහ්‌මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායා’ති පජානාමා’’ති. ‘‘යෙ තෙ, භන්‌තෙ, භික්‌ඛූ භගවතො සන්‌තිකෙ අඤ්‌ඤං බ්‍යාකංසු – ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්‍රහ්‌මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායා’ති පජානාමා’’ති, කච්‌චි තෙ, භන්‌තෙ, භික්‌ඛූ සම්‌මදෙව අඤ්‌ඤං බ්‍යාකංසු උදාහු සන්‌තෙත්‌ථෙකච්‌චෙ භික්‌ඛූ අධිමානෙන අඤ්‌ඤං බ්‍යාකංසූති?
55. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ. Tena kho pana samayena sambahulehi bhikkhūhi bhagavato santike aññā byākatā hoti – ‘‘‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti. Assosi kho sunakkhatto licchaviputto – ‘‘sambahulehi kira bhikkhūhi bhagavato santike aññā byākatā hoti – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti. Atha kho sunakkhatto licchaviputto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho sunakkhatto licchaviputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bhante – ‘sambahulehi kira bhikkhūhi bhagavato santike aññā byākatā – khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti. ‘‘Ye te, bhante, bhikkhū bhagavato santike aññaṃ byākaṃsu – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti, kacci te, bhante, bhikkhū sammadeva aññaṃ byākaṃsu udāhu santetthekacce bhikkhū adhimānena aññaṃ byākaṃsūti?
56. ‘‘යෙ තෙ, සුනක්‌ඛත්‌ත, භික්‌ඛූ මම සන්‌තිකෙ අඤ්‌ඤං බ්‍යාකංසු – ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්‍රහ්‌මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායා’ති පජානාමා’’ති . ‘‘සන්‌තෙත්‌ථෙකච්‌චෙ භික්‌ඛූ සම්‌මදෙව අඤ්‌ඤං බ්‍යාකංසු, සන්‌ති පනිධෙකච්‌චෙ භික්‌ඛූ අධිමානෙනපි 1 අඤ්‌ඤං බ්‍යාකංසු. තත්‍ර, සුනක්‌ඛත්‌ත, යෙ තෙ භික්‌ඛූ සම්‌මදෙව අඤ්‌ඤං බ්‍යාකංසු තෙසං තං තථෙව හොති; යෙ පන තෙ භික්‌ඛූ අධිමානෙන අඤ්‌ඤං බ්‍යාකංසු තත්‍ර, සුනක්‌ඛත්‌ත, තථාගතස්‌ස එවං හොති – ‘ධම්‌මං නෙසං දෙසෙස්‌ස’න්‌ති 2. එවඤ්‌චෙත්‌ථ, සුනක්‌ඛත්‌ත, තථාගතස්‌ස හොති – ‘ධම්‌මං නෙසං දෙසෙස්‌ස’න්‌ති. අථ ච පනිධෙකච්‌චෙ මොඝපුරිසා පඤ්‌හං අභිසඞ්‌ඛරිත්‌වා අභිසඞ්‌ඛරිත්‌වා තථාගතං උපසඞ්‌කමිත්‌වා පුච්‌ඡන්‌ති. තත්‍ර, සුනක්‌ඛත්‌ත, යම්‌පි තථාගතස්‌ස එවං හොති – ‘ධම්‌මං නෙසං දෙසෙස්‌ස’න්‌ති තස්‌සපි හොති අඤ්‌ඤථත්‌ත’’න්‌ති. ‘‘එතස්‌ස භගවා කාලො, එතස්‌ස සුගත කාලො, යං භගවා ධම්‌මං දෙසෙය්‍ය. භගවතො සුත්‌වා භික්‌ඛූ ධාරෙස්‌සන්‌තී’’ති. ‘‘තෙන හි, සුනක්‌ඛත්‌ත සුණාහි, සාධුකං මනසි කරොහි ; භාසිස්‌සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’ති ඛො සුනක්‌ඛත්‌තො ලිච්‌ඡවිපුත්‌තො භගවතො පච්‌චස්‌සොසි. භගවා එතදවොච –
56. ‘‘Ye te, sunakkhatta, bhikkhū mama santike aññaṃ byākaṃsu – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāmā’’ti . ‘‘Santetthekacce bhikkhū sammadeva aññaṃ byākaṃsu, santi panidhekacce bhikkhū adhimānenapi 3 aññaṃ byākaṃsu. Tatra, sunakkhatta, ye te bhikkhū sammadeva aññaṃ byākaṃsu tesaṃ taṃ tatheva hoti; ye pana te bhikkhū adhimānena aññaṃ byākaṃsu tatra, sunakkhatta, tathāgatassa evaṃ hoti – ‘dhammaṃ nesaṃ desessa’nti 4. Evañcettha, sunakkhatta, tathāgatassa hoti – ‘dhammaṃ nesaṃ desessa’nti. Atha ca panidhekacce moghapurisā pañhaṃ abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti. Tatra, sunakkhatta, yampi tathāgatassa evaṃ hoti – ‘dhammaṃ nesaṃ desessa’nti tassapi hoti aññathatta’’nti. ‘‘Etassa bhagavā kālo, etassa sugata kālo, yaṃ bhagavā dhammaṃ deseyya. Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti. ‘‘Tena hi, sunakkhatta suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi ; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho sunakkhatto licchaviputto bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca –
57. ‘‘පඤ්‌ච ඛො ඉමෙ, සුනක්‌ඛත්‌ත, කාමගුණා. කතමෙ පඤ්‌ච? චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා රූපා ඉට්‌ඨා කන්‌තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා, සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා සද්‌දා…පෙ.… ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා ගන්‌ධා… ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා රසා… කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා ඵොට්‌ඨබ්‌බා ඉට්‌ඨා කන්‌තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා – ඉමෙ ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, පඤ්‌ච කාමගුණා.
57. ‘‘Pañca kho ime, sunakkhatta, kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā…pe… ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā – ime kho, sunakkhatta, pañca kāmaguṇā.
58. ‘‘ඨානං ඛො පනෙතං, සුනක්‌ඛත්‌ත, විජ්‌ජති යං ඉධෙකච්‌චො පුරිසපුග්‌ගලො ලොකාමිසාධිමුත්‌තො අස්‌ස. ලොකාමිසාධිමුත්‌තස්‌ස ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස තප්‌පතිරූපී චෙව කථා සණ්‌ඨාති, තදනුධම්‌මඤ්‌ච අනුවිතක්‌කෙති, අනුවිචාරෙති, තඤ්‌ච පුරිසං භජති, තෙන ච විත්‌තිං ආපජ්‌ජති; ආනෙඤ්‌ජපටිසංයුත්‌තාය ච පන කථාය කච්‌ඡමානාය න සුස්‌සූසති, න සොතං ඔදහති, න අඤ්‌ඤා චිත්‌තං උපට්‌ඨාපෙති 5, න ච තං පුරිසං භජති, න ච තෙන විත්‌තිං ආපජ්‌ජති. සෙය්‍යථාපි, සුනක්‌ඛත්‌ත, පුරිසො සකම්‌හා ගාමා වා නිගමා වා චිරවිප්‌පවුත්‌ථො අස්‌ස. සො අඤ්‌ඤතරං පුරිසං පස්‌සෙය්‍ය තම්‌හා ගාමා වා නිගමා වා අචිරපක්‌කන්‌තං. සො තං පුරිසං තස්‌ස ගාමස්‌ස වා නිගමස්‌ස වා ඛෙමතඤ්‌ච සුභික්‌ඛතඤ්‌ච අප්‌පාබාධතඤ්‌ච පුච්‌ඡෙය්‍ය; තස්‌ස සො පුරිසො තස්‌ස ගාමස්‌ස වා නිගමස්‌ස වා ඛෙමතඤ්‌ච සුභික්‌ඛතඤ්‌ච අප්‌පාබාධතඤ්‌ච සංසෙය්‍ය. තං කිං මඤ්‌ඤසි, සුනක්‌ඛත්‌ත, අපි නු සො පුරිසො තස්‌ස පුරිසස්‌ස සුස්‌සූසෙය්‍ය, සොතං ඔදහෙය්‍ය, අඤ්‌ඤා චිත්‌තං උපට්‌ඨාපෙය්‍ය, තඤ්‌ච පුරිසං භජෙය්‍ය, තෙන ච විත්‌තිං ආපජ්‌ජෙය්‍යා’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’. ‘‘එවමෙව ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, ඨානමෙතං විජ්‌ජති යං ඉධෙකච්‌චො පුරිසපුග්‌ගලො ලොකාමිසාධිමුත්‌තො අස්‌ස. ලොකාමිසාධිමුත්‌තස්‌ස ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස තප්‌පතිරූපී චෙව කථා සණ්‌ඨාති, තදනුධම්‌මඤ්‌ච අනුවිතක්‌කෙති, අනුවිචාරෙති, තඤ්‌ච පුරිසං භජති, තෙන ච විත්‌තිං ආපජ්‌ජති; ආනෙඤ්‌ජපටිසංයුත්‌තාය ච පන කථාය කච්‌ඡමානාය න සුස්‌සූසති, න සොතං ඔදහති, න අඤ්‌ඤා චිත්‌තං උපට්‌ඨාපෙති, න ච තං පුරිසං භජති, න ච තෙන විත්‌තිං ආපජ්‌ජති. සො එවමස්‌ස වෙදිතබ්‌බො – ‘ආනෙඤ්‌ජසංයොජනෙන හි ඛො විසංයුත්‌තො 6 ලොකාමිසාධිමුත්‌තො පුරිසපුග්‌ගලො’’’ති.
58. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo lokāmisādhimutto assa. Lokāmisādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati; āneñjapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti 7, na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, puriso sakamhā gāmā vā nigamā vā ciravippavuttho assa. So aññataraṃ purisaṃ passeyya tamhā gāmā vā nigamā vā acirapakkantaṃ. So taṃ purisaṃ tassa gāmassa vā nigamassa vā khematañca subhikkhatañca appābādhatañca puccheyya; tassa so puriso tassa gāmassa vā nigamassa vā khematañca subhikkhatañca appābādhatañca saṃseyya. Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, api nu so puriso tassa purisassa sussūseyya, sotaṃ odaheyya, aññā cittaṃ upaṭṭhāpeyya, tañca purisaṃ bhajeyya, tena ca vittiṃ āpajjeyyā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, sunakkhatta, ṭhānametaṃ vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo lokāmisādhimutto assa. Lokāmisādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati; āneñjapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti, na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. So evamassa veditabbo – ‘āneñjasaṃyojanena hi kho visaṃyutto 8 lokāmisādhimutto purisapuggalo’’’ti.
59. ‘‘ඨානං ඛො පනෙතං, සුනක්‌ඛත්‌ත, විජ්‌ජති යං ඉධෙකච්‌චො පුරිසපුග්‌ගලො ආනෙඤ්‌ජාධිමුත්‌තො අස්‌ස. ආනෙඤ්‌ජාධිමුත්‌තස්‌ස ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස තප්‌පතිරූපී චෙව කථා සණ්‌ඨාති, තදනුධම්‌මඤ්‌ච අනුවිතක්‌කෙති, අනුවිචාරෙති, තඤ්‌ච පුරිසං භජති, තෙන ච විත්‌තිං ආපජ්‌ජති; ලොකාමිසපටිසංයුත්‌තාය ච පන කථාය කච්‌ඡමානාය න සුස්‌සූසති, න සොතං ඔදහති, න අඤ්‌ඤා චිත්‌තං උපට්‌ඨාපෙති, න ච තං පුරිසං භජති, න ච තෙන විත්‌තිං ආපජ්‌ජති. සෙය්‍යථාපි, සුනක්‌ඛත්‌ත, පණ්‌ඩුපලාසො බන්‌ධනා පවුත්‌තො අභබ්‌බො හරිතත්‌තාය; එවමෙව ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, ආනෙඤ්‌ජාධිමුත්‌තස්‌ස පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස යෙ ලොකාමිසසංයොජනෙ සෙ පවුත්‌තෙ. සො එවමස්‌ස වෙදිතබ්‌බො – ‘ලොකාමිසසංයොජනෙන හි ඛො විසංයුත්‌තො ආනෙඤ්‌ජාධිමුත්‌තො පුරිසපුග්‌ගලො’’’ති.
59. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo āneñjādhimutto assa. Āneñjādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati; lokāmisapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti, na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, paṇḍupalāso bandhanā pavutto abhabbo haritattāya; evameva kho, sunakkhatta, āneñjādhimuttassa purisapuggalassa ye lokāmisasaṃyojane se pavutte. So evamassa veditabbo – ‘lokāmisasaṃyojanena hi kho visaṃyutto āneñjādhimutto purisapuggalo’’’ti.
60. ‘‘ඨානං ඛො පනෙතං, සුනක්‌ඛත්‌ත, විජ්‌ජති යං ඉධෙකච්‌චො පුරිසපුග්‌ගලො ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනාධිමුත්‌තො අස්‌ස. ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනාධිමුත්‌තස්‌ස ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස තප්‌පතිරූපී චෙව කථා සණ්‌ඨාති, තදනුධම්‌මඤ්‌ච අනුවිතක්‌කෙති, අනුවිචාරෙති, තඤ්‌ච පුරිසං භජති, තෙන ච විත්‌තිං ආපජ්‌ජති ; ආනෙඤ්‌ජපටිසංයුත්‌තාය ච පන කථාය කච්‌ඡමානාය න සුස්‌සූසති, න සොතං ඔදහති, න අඤ්‌ඤා චිත්‌තං උපට්‌ඨාපෙති , න ච තං පුරිසං භජති, න ච තෙන විත්‌තිං ආපජ්‌ජති. සෙය්‍යථාපි, සුනක්‌ඛත්‌ත, පුථුසිලා ද්‌වෙධාභින්‌නා අප්‌පටිසන්‌ධිකා හොති; එවමෙව ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනාධිමුත්‌තස්‌ස පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස යෙ ආනෙඤ්‌ජසංයොජනෙ සෙ භින්‌නෙ. සො එවමස්‌ස වෙදිතබ්‌බො – ‘ආනෙඤ්‌ජසංයොජනෙන හි ඛො විසංයුත්‌තො ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනාධිමුත්‌තො පුරිසපුග්‌ගලො’’’ති.
60. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo ākiñcaññāyatanādhimutto assa. Ākiñcaññāyatanādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati ; āneñjapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti , na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, puthusilā dvedhābhinnā appaṭisandhikā hoti; evameva kho, sunakkhatta, ākiñcaññāyatanādhimuttassa purisapuggalassa ye āneñjasaṃyojane se bhinne. So evamassa veditabbo – ‘āneñjasaṃyojanena hi kho visaṃyutto ākiñcaññāyatanādhimutto purisapuggalo’’’ti.
61. ‘‘ඨානං ඛො පනෙතං, සුනක්‌ඛත්‌ත, විජ්‌ජති යං ඉධෙකච්‌චො පුරිසපුග්‌ගලො නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනාධිමුත්‌තො අස්‌ස. නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනාධිමුත්‌තස්‌ස ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස තප්‌පතිරූපී චෙව කථා සණ්‌ඨාති, තදනුධම්‌මඤ්‌ච අනුවිතක්‌කෙති, අනුවිචාරෙති, තඤ්‌ච පුරිසං භජති, තෙන ච විත්‌තිං ආපජ්‌ජති; ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනපටිසංයුත්‌තාය ච පන කථාය කච්‌ඡමානාය න සුස්‌සූසති, න සොතං ඔදහති, න අඤ්‌ඤා චිත්‌තං උපට්‌ඨාපෙති, න ච තං පුරිසං භජති, න ච තෙන විත්‌තිං ආපජ්‌ජති. සෙය්‍යථාපි, සුනක්‌ඛත්‌ත, පුරිසො මනුඤ්‌ඤභොජනං භුත්‌තාවී ඡඩ්‌ඩෙය්‍ය 9. තං කිං මඤ්‌ඤසි, සුනක්‌ඛත්‌ත, අපි නු තස්‌ස පුරිසස්‌ස තස්‌මිං භත්‌තෙ 10 පුන භොත්‌තුකම්‍යතා අස්‌සා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තං කිස්‌ස හෙතු’’? ‘‘අදුඤ්‌හි, භන්‌තෙ, භත්‌තං 11 පටිකූලසම්‌මත’’න්‌ති. ‘‘එවමෙව ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනාධිමුත්‌තස්‌ස පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස යෙ ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනසංයොජනෙ සෙ වන්‌තෙ. සො එවමස්‌ස වෙදිතබ්‌බො – ‘ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනසංයොජනෙන හි ඛො විසංයුත්‌තො නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනාධිමුත්‌තො පුරිසපුග්‌ගලො’ති.
61. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo nevasaññānāsaññāyatanādhimutto assa. Nevasaññānāsaññāyatanādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati; ākiñcaññāyatanapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti, na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, puriso manuññabhojanaṃ bhuttāvī chaḍḍeyya 12. Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, api nu tassa purisassa tasmiṃ bhatte 13 puna bhottukamyatā assā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Aduñhi, bhante, bhattaṃ 14 paṭikūlasammata’’nti. ‘‘Evameva kho, sunakkhatta, nevasaññānāsaññāyatanādhimuttassa purisapuggalassa ye ākiñcaññāyatanasaṃyojane se vante. So evamassa veditabbo – ‘ākiñcaññāyatanasaṃyojanena hi kho visaṃyutto nevasaññānāsaññāyatanādhimutto purisapuggalo’ti.
62. ‘‘ඨානං ඛො පනෙතං, සුනක්‌ඛත්‌ත, විජ්‌ජති යං ඉධෙකච්‌චො පුරිසපුග්‌ගලො සම්‌මා නිබ්‌බානාධිමුත්‌තො අස්‌ස. සම්‌මා නිබ්‌බානාධිමුත්‌තස්‌ස ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස තප්‌පතිරූපී චෙව කථා සණ්‌ඨාති, තදනුධම්‌මඤ්‌ච අනුවිතක්‌කෙති, අනුවිචාරෙති, තඤ්‌ච පුරිසං භජති, තෙන ච විත්‌තිං ආපජ්‌ජති; නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනපටිසංයුත්‌තාය ච පන කථාය කච්‌ඡමානාය න සුස්‌සූසති, න සොතං ඔදහති, න අඤ්‌ඤා චිත්‌තං උපට්‌ඨාපෙති, න ච තං පුරිසං භජති, න ච තෙන විත්‌තිං ආපජ්‌ජති. සෙය්‍යථාපි, සුනක්‌ඛත්‌ත, තාලො මත්‌ථකච්‌ඡින්‌නො අභබ්‌බො පුන විරුළ්‌හියා; එවමෙව ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, සම්‌මා නිබ්‌බානාධිමුත්‌තස්‌ස පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස යෙ නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනසංයොජනෙ සෙ උච්‌ඡින්‌නමූලෙ තාලාවත්‌ථුකතෙ අනභාවංකතෙ 15 ආයතිං අනුප්‌පාදධම්‌මෙ. සො එවමස්‌ස වෙදිතබ්‌බො – ‘නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනසංයොජනෙන හි ඛො විසංයුත්‌තො සම්‌මා නිබ්‌බානාධිමුත්‌තො පුරිසපුග්‌ගලො’’’ති.
62. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekacco purisapuggalo sammā nibbānādhimutto assa. Sammā nibbānādhimuttassa kho, sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī ceva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañca anuvitakketi, anuvicāreti, tañca purisaṃ bhajati, tena ca vittiṃ āpajjati; nevasaññānāsaññāyatanapaṭisaṃyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṃ odahati, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti, na ca taṃ purisaṃ bhajati, na ca tena vittiṃ āpajjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, tālo matthakacchinno abhabbo puna viruḷhiyā; evameva kho, sunakkhatta, sammā nibbānādhimuttassa purisapuggalassa ye nevasaññānāsaññāyatanasaṃyojane se ucchinnamūle tālāvatthukate anabhāvaṃkate 16 āyatiṃ anuppādadhamme. So evamassa veditabbo – ‘nevasaññānāsaññāyatanasaṃyojanena hi kho visaṃyutto sammā nibbānādhimutto purisapuggalo’’’ti.
63. ‘‘ඨානං ඛො පනෙතං, සුනක්‌ඛත්‌ත, විජ්‌ජති යං ඉධෙකච්‌චස්‌ස භික්‌ඛුනො එවමස්‌ස – ‘තණ්‌හා ඛො සල්‌ලං සමණෙන වුත්‌තං, අවිජ්‌ජාවිසදොසො, ඡන්‌දරාගබ්‍යාපාදෙන රුප්‌පති. තං මෙ තණ්‌හාසල්‌ලං පහීනං, අපනීතො අවිජ්‌ජාවිසදොසො, සම්‌මා නිබ්‌බානාධිමුත්‌තොහමස්‌මී’ති. එවංමානි 17 අස්‌ස අතථං සමානං 18. සො යානි සම්‌මා නිබ්‌බානාධිමුත්‌තස්‌ස අසප්‌පායානි තානි අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය; අසප්‌පායං චක්‌ඛුනා රූපදස්‌සනං අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං සොතෙන සද්‌දං අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං ඝානෙන ගන්‌ධං අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං ජිව්‌හාය රසං අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය , අසප්‌පායං මනසා ධම්‌මං අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය. තස්‌ස අසප්‌පායං චක්‌ඛුනා රූපදස්‌සනං අනුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං සොතෙන සද්‌දං අනුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං ඝානෙන ගන්‌ධං අනුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං ජිව්‌හාය රසං අනුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං අනුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං මනසා ධම්‌මං අනුයුත්‌තස්‌ස රාගො චිත්‌තං අනුද්‌ධංසෙය්‍ය. සො රාගානුද්‌ධංසිතෙන චිත්‌තෙන මරණං වා නිගච්‌ඡෙය්‍ය මරණමත්‌තං වා දුක්‌ඛං.
63. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekaccassa bhikkhuno evamassa – ‘taṇhā kho sallaṃ samaṇena vuttaṃ, avijjāvisadoso, chandarāgabyāpādena ruppati. Taṃ me taṇhāsallaṃ pahīnaṃ, apanīto avijjāvisadoso, sammā nibbānādhimuttohamasmī’ti. Evaṃmāni 19 assa atathaṃ samānaṃ 20. So yāni sammā nibbānādhimuttassa asappāyāni tāni anuyuñjeyya; asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ sotena saddaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ anuyuñjeyya , asappāyaṃ manasā dhammaṃ anuyuñjeyya. Tassa asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ sotena saddaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ manasā dhammaṃ anuyuttassa rāgo cittaṃ anuddhaṃseyya. So rāgānuddhaṃsitena cittena maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
‘‘සෙය්‍යථාපි, සුනක්‌ඛත්‌ත, පුරිසො සල්‌ලෙන විද්‌ධො අස්‌ස සවිසෙන ගාළ්‌හූපලෙපනෙන. තස්‌ස මිත්‌තාමච්‌චා ඤාතිසාලොහිතා භිසක්‌කං සල්‌ලකත්‌තං උපට්‌ඨාපෙය්‍යුං. තස්‌ස සො භිසක්‌කො සල්‌ලකත්‌තො සත්‌ථෙන වණමුඛං පරිකන්‌තෙය්‍ය. සත්‌ථෙන වණමුඛං පරිකන්‌තිත්‌වා එසනියා සල්‌ලං එසෙය්‍ය. එසනියා සල්‌ලං එසිත්‌වා සල්‌ලං අබ්‌බුහෙය්‍ය, අපනෙය්‍ය විසදොසං සඋපාදිසෙසං. සඋපාදිසෙසොති 21 ජානමානො සො එවං වදෙය්‍ය – ‘අම්‌භො පුරිස, උබ්‌භතං ඛො තෙ සල්‌ලං, අපනීතො විසදොසො සඋපාදිසෙසො 22. අනලඤ්‌ච තෙ අන්‌තරායාය. සප්‌පායානි චෙව භොජනානි භුඤ්‌ජෙය්‍යාසි, මා තෙ අසප්‌පායානි භොජනානි භුඤ්‌ජතො වණො අස්‌සාවී අස්‌ස. කාලෙන කාලඤ්‌ච වණං ධොවෙය්‍යාසි, කාලෙන කාලං වණමුඛං ආලිම්‌පෙය්‍යාසි, මා තෙ න කාලෙන කාලං වණං ධොවතො න කාලෙන කාලං වණමුඛං ආලිම්‌පතො පුබ්‌බලොහිතං වණමුඛං පරියොනන්‌ධි. මා ච වාතාතපෙ චාරිත්‌තං අනුයුඤ්‌ජි, මා තෙ වාතාතපෙ චාරිත්‌තං අනුයුත්‌තස්‌ස රජොසූකං වණමුඛං අනුද්‌ධංසෙසි. වණානුරක්‌ඛී ච, අම්‌භො පුරිස, විහරෙය්‍යාසි වණසාරොපී’ති 23. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘උබ්‌භතං ඛො මෙ සල්‌ලං, අපනීතො විසදොසො අනුපාදිසෙසො. අනලඤ්‌ච මෙ අන්‌තරායායා’ති. සො අසප්‌පායානි චෙව භොජනානි භුඤ්‌ජෙය්‍ය. තස්‌ස අසප්‌පායානි භොජනානි භුඤ්‌ජතො වණො අස්‌සාවී අස්‌ස. න ච කාලෙන කාලං වණං ධොවෙය්‍ය, න ච කාලෙන කාලං වණමුඛං ආලිම්‌පෙය්‍ය. තස්‌ස න කාලෙන කාලං වණං ධොවතො, න කාලෙන කාලං වණමුඛං ආලිම්‌පතො පුබ්‌බලොහිතං වණමුඛං පරියොනන්‌ධෙය්‍ය. වාතාතපෙ ච චාරිත්‌තං අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය. තස්‌ස වාතාතපෙ චාරිත්‌තං අනුයුත්‌තස්‌ස රජොසූකං වණමුඛං අනුද්‌ධංසෙය්‍ය. න ච වණානුරක්‌ඛී විහරෙය්‍ය න වණසාරොපී. තස්‌ස ඉමිස්‌සා ච අසප්‌පායකිරියාය, අසුචි විසදොසො අපනීතො සඋපාදිසෙසො තදුභයෙන වණො පුථුත්‌තං ගච්‌ඡෙය්‍ය. සො පුථුත්‌තං ගතෙන වණෙන මරණං වා නිගච්‌ඡෙය්‍ය මරණමත්‌තං වා දුක්‌ඛං.
‘‘Seyyathāpi, sunakkhatta, puriso sallena viddho assa savisena gāḷhūpalepanena. Tassa mittāmaccā ñātisālohitā bhisakkaṃ sallakattaṃ upaṭṭhāpeyyuṃ. Tassa so bhisakko sallakatto satthena vaṇamukhaṃ parikanteyya. Satthena vaṇamukhaṃ parikantitvā esaniyā sallaṃ eseyya. Esaniyā sallaṃ esitvā sallaṃ abbuheyya, apaneyya visadosaṃ saupādisesaṃ. Saupādisesoti 24 jānamāno so evaṃ vadeyya – ‘ambho purisa, ubbhataṃ kho te sallaṃ, apanīto visadoso saupādiseso 25. Analañca te antarāyāya. Sappāyāni ceva bhojanāni bhuñjeyyāsi, mā te asappāyāni bhojanāni bhuñjato vaṇo assāvī assa. Kālena kālañca vaṇaṃ dhoveyyāsi, kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpeyyāsi, mā te na kālena kālaṃ vaṇaṃ dhovato na kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpato pubbalohitaṃ vaṇamukhaṃ pariyonandhi. Mā ca vātātape cārittaṃ anuyuñji, mā te vātātape cārittaṃ anuyuttassa rajosūkaṃ vaṇamukhaṃ anuddhaṃsesi. Vaṇānurakkhī ca, ambho purisa, vihareyyāsi vaṇasāropī’ti 26. Tassa evamassa – ‘ubbhataṃ kho me sallaṃ, apanīto visadoso anupādiseso. Analañca me antarāyāyā’ti. So asappāyāni ceva bhojanāni bhuñjeyya. Tassa asappāyāni bhojanāni bhuñjato vaṇo assāvī assa. Na ca kālena kālaṃ vaṇaṃ dhoveyya, na ca kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpeyya. Tassa na kālena kālaṃ vaṇaṃ dhovato, na kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpato pubbalohitaṃ vaṇamukhaṃ pariyonandheyya. Vātātape ca cārittaṃ anuyuñjeyya. Tassa vātātape cārittaṃ anuyuttassa rajosūkaṃ vaṇamukhaṃ anuddhaṃseyya. Na ca vaṇānurakkhī vihareyya na vaṇasāropī. Tassa imissā ca asappāyakiriyāya, asuci visadoso apanīto saupādiseso tadubhayena vaṇo puthuttaṃ gaccheyya. So puthuttaṃ gatena vaṇena maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
‘‘එවමෙව ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, ඨානමෙතං විජ්‌ජති යං ඉධෙකච්‌චස්‌ස භික්‌ඛුනො එවමස්‌ස – ‘තණ්‌හා ඛො සල්‌ලං සමණෙන වුත්‌තං, අවිජ්‌ජාවිසදොසො ඡන්‌දරාගබ්‍යාපාදෙන රුප්‌පති. තං මෙ තණ්‌හාසල්‌ලං පහීනං, අපනීතො අවිජ්‌ජාවිසදොසො, සම්‌මා නිබ්‌බානාධිමුත්‌තොහමස්‌මී’ති. එවංමානි අස්‌ස අතථං සමානං. සො යානි සම්‌මා නිබ්‌බානාධිමුත්‌තස්‌ස අසප්‌පායානි තානි අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං චක්‌ඛුනා රූපදස්‌සනං අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං සොතෙන සද්‌දං අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං ඝානෙන ගන්‌ධං අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං ජිව්‌හාය රසං අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං මනසා ධම්‌මං අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය. තස්‌ස අසප්‌පායං චක්‌ඛුනා රූපදස්‌සනං අනුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං සොතෙන සද්‌දං අනුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං ඝානෙන ගන්‌ධං අනුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං ජිව්‌හාය රසං අනුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං අනුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං මනසා ධම්‌මං අනුයුත්‌තස්‌ස රාගො චිත්‌තං අනුද්‌ධංසෙය්‍ය. සො රාගානුද්‌ධංසිතෙන චිත්‌තෙන මරණං වා නිගච්‌ඡෙය්‍ය මරණමත්‌තං වා දුක්‌ඛං. මරණඤ්‌හෙතං, සුනක්‌ඛත්‌ත, අරියස්‌ස විනයෙ යො සික්‌ඛං පච්‌චක්‌ඛාය හීනායාවත්‌තති; මරණමත්‌තඤ්‌හෙතං, සුනක්‌ඛත්‌ත, දුක්‌ඛං යං අඤ්‌ඤතරං සංකිලිට්‌ඨං ආපත්‌තිං ආපජ්‌ජති.
‘‘Evameva kho, sunakkhatta, ṭhānametaṃ vijjati yaṃ idhekaccassa bhikkhuno evamassa – ‘taṇhā kho sallaṃ samaṇena vuttaṃ, avijjāvisadoso chandarāgabyāpādena ruppati. Taṃ me taṇhāsallaṃ pahīnaṃ, apanīto avijjāvisadoso, sammā nibbānādhimuttohamasmī’ti. Evaṃmāni assa atathaṃ samānaṃ. So yāni sammā nibbānādhimuttassa asappāyāni tāni anuyuñjeyya, asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ sotena saddaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ anuyuñjeyya, asappāyaṃ manasā dhammaṃ anuyuñjeyya. Tassa asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ sotena saddaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ anuyuttassa, asappāyaṃ manasā dhammaṃ anuyuttassa rāgo cittaṃ anuddhaṃseyya. So rāgānuddhaṃsitena cittena maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ. Maraṇañhetaṃ, sunakkhatta, ariyassa vinaye yo sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati; maraṇamattañhetaṃ, sunakkhatta, dukkhaṃ yaṃ aññataraṃ saṃkiliṭṭhaṃ āpattiṃ āpajjati.
64. ‘‘ඨානං ඛො පනෙතං, සුනක්‌ඛත්‌ත, විජ්‌ජති යං ඉධෙකච්‌චස්‌ස භික්‌ඛුනො එවමස්‌ස – ‘තණ්‌හා ඛො සල්‌ලං සමණෙන වුත්‌තං, අවිජ්‌ජාවිසදොසො ඡන්‌දරාගබ්‍යාපාදෙන රුප්‌පති. තං මෙ තණ්‌හාසල්‌ලං පහීනං, අපනීතො අවිජ්‌ජාවිසදොසො, සම්‌මා නිබ්‌බානාධිමුත්‌තොහමස්‌මී’ති. සම්‌මා නිබ්‌බානාධිමුත්‌තස්‌සෙව සතො සො යානි සම්‌මා නිබ්‌බානාධිමුත්‌තස්‌ස අසප්‌පායානි තානි නානුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං චක්‌ඛුනා රූපදස්‌සනං නානුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං සොතෙන සද්‌දං නානුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං ඝානෙන ගන්‌ධං නානුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං ජිව්‌හාය රසං නානුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං නානුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං මනසා ධම්‌මං නානුයුඤ්‌ජෙය්‍ය. තස්‌ස අසප්‌පායං චක්‌ඛුනා රූපදස්‌සනං නානුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං සොතෙන සද්‌දං නානුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං ඝානෙන ගන්‌ධං නානුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං ජිව්‌හාය රසං නානුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං නානුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං මනසා ධම්‌මං නානුයුත්‌තස්‌ස රාගො චිත්‌තං නානුද්‌ධංසෙය්‍ය. සො න රාගානුද්‌ධංසිතෙන චිත්‌තෙන නෙව මරණං වා නිගච්‌ඡෙය්‍ය න මරණමත්‌තං වා දුක්‌ඛං.
64. ‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, sunakkhatta, vijjati yaṃ idhekaccassa bhikkhuno evamassa – ‘taṇhā kho sallaṃ samaṇena vuttaṃ, avijjāvisadoso chandarāgabyāpādena ruppati. Taṃ me taṇhāsallaṃ pahīnaṃ, apanīto avijjāvisadoso, sammā nibbānādhimuttohamasmī’ti. Sammā nibbānādhimuttasseva sato so yāni sammā nibbānādhimuttassa asappāyāni tāni nānuyuñjeyya, asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ sotena saddaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ manasā dhammaṃ nānuyuñjeyya. Tassa asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ sotena saddaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ manasā dhammaṃ nānuyuttassa rāgo cittaṃ nānuddhaṃseyya. So na rāgānuddhaṃsitena cittena neva maraṇaṃ vā nigaccheyya na maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
‘‘සෙය්‍යථාපි, සුනක්‌ඛත්‌ත, පුරිසො සල්‌ලෙන විද්‌ධො අස්‌ස සවිසෙන ගාළ්‌හූපලෙපනෙන. තස්‌ස මිත්‌තාමච්‌චා ඤාතිසාලොහිතා භිසක්‌කං සල්‌ලකත්‌තං උපට්‌ඨාපෙය්‍යුං. තස්‌ස සො භිසක්‌කො සල්‌ලකත්‌තො සත්‌ථෙන වණමුඛං පරිකන්‌තෙය්‍ය. සත්‌ථෙන වණමුඛං පරිකන්‌තිත්‌වා එසනියා සල්‌ලං එසෙය්‍ය. එසනියා සල්‌ලං එසිත්‌වා සල්‌ලං අබ්‌බුහෙය්‍ය, අපනෙය්‍ය විසදොසං අනුපාදිසෙසං. අනුපාදිසෙසොති ජානමානො සො එවං වදෙය්‍ය – ‘අම්‌භො පුරිස, උබ්‌භතං ඛො තෙ සල්‌ලං, අපනීතො විසදොසො අනුපාදිසෙසො. අනලඤ්‌ච තෙ අන්‌තරායාය. සප්‌පායානි චෙව භොජනානි භුඤ්‌ජෙය්‍යාසි, මා තෙ අසප්‌පායානි භොජනානි භුඤ්‌ජතො වණො අස්‌සාවී අස්‌ස. කාලෙන කාලඤ්‌ච වණං ධොවෙය්‍යාසි, කාලෙන කාලං වණමුඛං ආලිම්‌පෙය්‍යාසි. මා තෙ න කාලෙන කාලං වණං ධොවතො න කාලෙන කාලං වණමුඛං ආලිම්‌පතො පුබ්‌බලොහිතං වණමුඛං පරියොනන්‌ධි. මා ච වාතාතපෙ චාරිත්‌තං අනුයුඤ්‌ජි, මා තෙ වාතාතපෙ චාරිත්‌තං අනුයුත්‌තස්‌ස රජොසූකං වණමුඛං අනුද්‌ධංසෙසි . වණානුරක්‌ඛී ච, අම්‌භො පුරිස, විහරෙය්‍යාසි වණසාරොපී’ති. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘උබ්‌භතං ඛො මෙ සල්‌ලං, අපනීතො විසදොසො අනුපාදිසෙසො. අනලඤ්‌ච මෙ අන්‌තරායායා’ති. සො සප්‌පායානි චෙව භොජනානි භුඤ්‌ජෙය්‍ය. තස්‌ස සප්‌පායානි භොජනානි භුඤ්‌ජතො වණො න අස්‌සාවී අස්‌ස. කාලෙන කාලඤ්‌ච වණං ධොවෙය්‍ය, කාලෙන කාලං වණමුඛං ආලිම්‌පෙය්‍ය. තස්‌ස කාලෙන කාලං වණං ධොවතො කාලෙන කාලං වණමුඛං ආලිම්‌පතො න පුබ්‌බලොහිතං වණමුඛං පරියොනන්‌ධෙය්‍ය. න ච වාතාතපෙ චාරිත්‌තං අනුයුඤ්‌ජෙය්‍ය. තස්‌ස වාතාතපෙ චාරිත්‌තං අනනුයුත්‌තස්‌ස රජොසූකං වණමුඛං නානුද්‌ධංසෙය්‍ය. වණානුරක්‌ඛී ච විහරෙය්‍ය වණසාරොපී. තස්‌ස ඉමිස්‌සා ච සප්‌පායකිරියාය අසු ච 27 විසදොසො අපනීතො අනුපාදිසෙසො තදුභයෙන වණො විරුහෙය්‍ය. සො රුළ්‌හෙන වණෙන සඤ්‌ඡවිනා නෙව මරණං වා නිගච්‌ඡෙය්‍ය න මරණමත්‌තං වා දුක්‌ඛං.
‘‘Seyyathāpi, sunakkhatta, puriso sallena viddho assa savisena gāḷhūpalepanena. Tassa mittāmaccā ñātisālohitā bhisakkaṃ sallakattaṃ upaṭṭhāpeyyuṃ. Tassa so bhisakko sallakatto satthena vaṇamukhaṃ parikanteyya. Satthena vaṇamukhaṃ parikantitvā esaniyā sallaṃ eseyya. Esaniyā sallaṃ esitvā sallaṃ abbuheyya, apaneyya visadosaṃ anupādisesaṃ. Anupādisesoti jānamāno so evaṃ vadeyya – ‘ambho purisa, ubbhataṃ kho te sallaṃ, apanīto visadoso anupādiseso. Analañca te antarāyāya. Sappāyāni ceva bhojanāni bhuñjeyyāsi, mā te asappāyāni bhojanāni bhuñjato vaṇo assāvī assa. Kālena kālañca vaṇaṃ dhoveyyāsi, kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpeyyāsi. Mā te na kālena kālaṃ vaṇaṃ dhovato na kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpato pubbalohitaṃ vaṇamukhaṃ pariyonandhi. Mā ca vātātape cārittaṃ anuyuñji, mā te vātātape cārittaṃ anuyuttassa rajosūkaṃ vaṇamukhaṃ anuddhaṃsesi . Vaṇānurakkhī ca, ambho purisa, vihareyyāsi vaṇasāropī’ti. Tassa evamassa – ‘ubbhataṃ kho me sallaṃ, apanīto visadoso anupādiseso. Analañca me antarāyāyā’ti. So sappāyāni ceva bhojanāni bhuñjeyya. Tassa sappāyāni bhojanāni bhuñjato vaṇo na assāvī assa. Kālena kālañca vaṇaṃ dhoveyya, kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpeyya. Tassa kālena kālaṃ vaṇaṃ dhovato kālena kālaṃ vaṇamukhaṃ ālimpato na pubbalohitaṃ vaṇamukhaṃ pariyonandheyya. Na ca vātātape cārittaṃ anuyuñjeyya. Tassa vātātape cārittaṃ ananuyuttassa rajosūkaṃ vaṇamukhaṃ nānuddhaṃseyya. Vaṇānurakkhī ca vihareyya vaṇasāropī. Tassa imissā ca sappāyakiriyāya asu ca 28 visadoso apanīto anupādiseso tadubhayena vaṇo viruheyya. So ruḷhena vaṇena sañchavinā neva maraṇaṃ vā nigaccheyya na maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
‘‘එවමෙව ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, ඨානමෙතං විජ්‌ජති යං ඉධෙකච්‌චස්‌ස භික්‌ඛුනො එවමස්‌ස – ‘තණ්‌හා ඛො සල්‌ලං සමණෙන වුත්‌තං, අවිජ්‌ජාවිසදොසො ඡන්‌දරාගබ්‍යාපාදෙන රුප්‌පති. තං මෙ තණ්‌හාසල්‌ලං පහීනං, අපනීතො අවිජ්‌ජාවිසදොසො, සම්‌මා නිබ්‌බානාධිමුත්‌තොහමස්‌මී’ති. සම්‌මා නිබ්‌බානාධිමුත්‌තස්‌සෙව සතො සො යානි සම්‌මා නිබ්‌බානාධිමුත්‌තස්‌ස අසප්‌පායානි තානි නානුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං චක්‌ඛුනා රූපදස්‌සනං නානුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං සොතෙන සද්‌දං නානුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං ඝානෙන ගන්‌ධං නානුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං ජිව්‌හාය රසං නානුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං නානුයුඤ්‌ජෙය්‍ය, අසප්‌පායං මනසා ධම්‌මං නානුයුඤ්‌ජෙය්‍ය. තස්‌ස අසප්‌පායං චක්‌ඛුනා රූපදස්‌සනං නානුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං සොතෙන සද්‌දං නානුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං ඝානෙන ගන්‌ධං නානුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං ජිව්‌හාය රසං නානුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං නානුයුත්‌තස්‌ස, අසප්‌පායං මනසා ධම්‌මං නානුයුත්‌තස්‌ස, රාගො චිත්‌තං නානුද්‌ධංසෙය්‍ය. සො න රාගානුද්‌ධංසිතෙන චිත්‌තෙන නෙව මරණං වා නිගච්‌ඡෙය්‍ය න මරණමත්‌තං වා දුක්‌ඛං.
‘‘Evameva kho, sunakkhatta, ṭhānametaṃ vijjati yaṃ idhekaccassa bhikkhuno evamassa – ‘taṇhā kho sallaṃ samaṇena vuttaṃ, avijjāvisadoso chandarāgabyāpādena ruppati. Taṃ me taṇhāsallaṃ pahīnaṃ, apanīto avijjāvisadoso, sammā nibbānādhimuttohamasmī’ti. Sammā nibbānādhimuttasseva sato so yāni sammā nibbānādhimuttassa asappāyāni tāni nānuyuñjeyya, asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ sotena saddaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ nānuyuñjeyya, asappāyaṃ manasā dhammaṃ nānuyuñjeyya. Tassa asappāyaṃ cakkhunā rūpadassanaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ sotena saddaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ ghānena gandhaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ jivhāya rasaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ kāyena phoṭṭhabbaṃ nānuyuttassa, asappāyaṃ manasā dhammaṃ nānuyuttassa, rāgo cittaṃ nānuddhaṃseyya. So na rāgānuddhaṃsitena cittena neva maraṇaṃ vā nigaccheyya na maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ.
65. ‘‘උපමා ඛො මෙ අයං, සුනක්‌ඛත්‌ත, කතා අත්‌ථස්‌ස විඤ්‌ඤාපනාය. අයංයෙවෙත්‌ථ අත්‌ථො – වණොති ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, ඡන්‌නෙතං අජ්‌ඣත්‌තිකානං ආයතනානං අධිවචනං; විසදොසොති ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, අවිජ්‌ජායෙතං අධිවචනං; සල්‌ලන්‌ති ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, තණ්‌හායෙතං අධිවචනං; එසනීති ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, සතියායෙතං අධිවචනං; සත්‌ථන්‌ති ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, අරියායෙතං පඤ්‌ඤාය අධිවචනං; භිසක්‌කො සල්‌ලකත්‌තොති ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, තථාගතස්‌සෙතං අධිවචනං අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස.
65. ‘‘Upamā kho me ayaṃ, sunakkhatta, katā atthassa viññāpanāya. Ayaṃyevettha attho – vaṇoti kho, sunakkhatta, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ; visadosoti kho, sunakkhatta, avijjāyetaṃ adhivacanaṃ; sallanti kho, sunakkhatta, taṇhāyetaṃ adhivacanaṃ; esanīti kho, sunakkhatta, satiyāyetaṃ adhivacanaṃ; satthanti kho, sunakkhatta, ariyāyetaṃ paññāya adhivacanaṃ; bhisakko sallakattoti kho, sunakkhatta, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassa.
‘‘සො වත, සුනක්‌ඛත්‌ත, භික්‌ඛු ඡසු ඵස්‌සායතනෙසු සංවුතකාරී ‘උපධි දුක්‌ඛස්‌ස මූල’න්‌ති – ඉති විදිත්‌වා නිරුපධි උපධිසඞ්‌ඛයෙ විමුත්‌තො උපධිස්‌මිං වා කායං උපසංහරිස්‌සති චිත්‌තං වා උප්‌පාදෙස්‌සතීති – නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. සෙය්‍යථාපි, සුනක්‌ඛත්‌ත, ආපානීයකංසො වණ්‌ණසම්‌පන්‌නො ගන්‌ධසම්‌පන්‌නො රසසම්‌පන්‌නො; සො ච ඛො විසෙන සංසට්‌ඨො. අථ පුරිසො ආගච්‌ඡෙය්‍ය ජීවිතුකාමො අමරිතුකාමො සුඛකාමො දුක්‌ඛපටිකූලො. තං කිං මඤ්‌ඤසි, සුනක්‌ඛත්‌ත, අපි නු සො පුරිසො අමුං ආපානීයකංසං පිවෙය්‍ය යං ජඤ්‌ඤා – ‘ඉමාහං පිවිත්‌වා මරණං වා නිගච්‌ඡාමි මරණමත්‌තං වා දුක්‌ඛ’’’න්‌ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘එවමෙව ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, සො වත භික්‌ඛු ඡසු ඵස්‌සායතනෙසු සංවුතකාරී ‘උපධි දුක්‌ඛස්‌ස මූල’න්‌ති – ඉති විදිත්‌වා නිරුපධි උපධිසඞ්‌ඛයෙ විමුත්‌තො උපධිස්‌මිං වා කායං උපසංහරිස්‌සති චිත්‌තං වා උප්‌පාදෙස්‌සතීති – නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. සෙය්‍යථාපි, සුනක්‌ඛත්‌ත, ආසීවිසො 29 ඝොරවිසො. අථ පුරිසො ආගච්‌ඡෙය්‍ය ජීවිතුකාමො අමරිතුකාමො සුඛකාමො දුක්‌ඛපටිකූලො. තං කිං මඤ්‌ඤසි, සුනක්‌ඛත්‌ත, අපි නු සො පුරිසො අමුස්‌ස ආසීවිසස්‌ස ඝොරවිසස්‌ස හත්‌ථං වා අඞ්‌ගුට්‌ඨං වා දජ්‌ජා 30 යං ජඤ්‌ඤා – ‘ඉමිනාහං දට්‌ඨො මරණං වා නිගච්‌ඡාමි මරණමත්‌තං වා දුක්‌ඛ’’’න්‌ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘එවමෙව ඛො, සුනක්‌ඛත්‌ත, සො වත භික්‌ඛු ඡසු ඵස්‌සායතනෙසු සංවුතකාරී ‘උපධි දුක්‌ඛස්‌ස මූල’න්‌ති – ඉති විදිත්‌වා නිරුපධි උපධිසඞ්‌ඛයෙ විමුත්‌තො උපධිස්‌මිං වා කායං උපසංහරිස්‌සති චිත්‌තං වා උප්‌පාදෙස්‌සතීති – නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’’ති.
‘‘So vata, sunakkhatta, bhikkhu chasu phassāyatanesu saṃvutakārī ‘upadhi dukkhassa mūla’nti – iti viditvā nirupadhi upadhisaṅkhaye vimutto upadhismiṃ vā kāyaṃ upasaṃharissati cittaṃ vā uppādessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, āpānīyakaṃso vaṇṇasampanno gandhasampanno rasasampanno; so ca kho visena saṃsaṭṭho. Atha puriso āgaccheyya jīvitukāmo amaritukāmo sukhakāmo dukkhapaṭikūlo. Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, api nu so puriso amuṃ āpānīyakaṃsaṃ piveyya yaṃ jaññā – ‘imāhaṃ pivitvā maraṇaṃ vā nigacchāmi maraṇamattaṃ vā dukkha’’’nti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, sunakkhatta, so vata bhikkhu chasu phassāyatanesu saṃvutakārī ‘upadhi dukkhassa mūla’nti – iti viditvā nirupadhi upadhisaṅkhaye vimutto upadhismiṃ vā kāyaṃ upasaṃharissati cittaṃ vā uppādessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Seyyathāpi, sunakkhatta, āsīviso 31 ghoraviso. Atha puriso āgaccheyya jīvitukāmo amaritukāmo sukhakāmo dukkhapaṭikūlo. Taṃ kiṃ maññasi, sunakkhatta, api nu so puriso amussa āsīvisassa ghoravisassa hatthaṃ vā aṅguṭṭhaṃ vā dajjā 32 yaṃ jaññā – ‘imināhaṃ daṭṭho maraṇaṃ vā nigacchāmi maraṇamattaṃ vā dukkha’’’nti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, sunakkhatta, so vata bhikkhu chasu phassāyatanesu saṃvutakārī ‘upadhi dukkhassa mūla’nti – iti viditvā nirupadhi upadhisaṅkhaye vimutto upadhismiṃ vā kāyaṃ upasaṃharissati cittaṃ vā uppādessatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.
ඉදමවොච භගවා. අත්‌තමනො සුනක්‌ඛත්‌තො ලිච්‌ඡවිපුත්‌තො භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දීති.
Idamavoca bhagavā. Attamano sunakkhatto licchaviputto bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
සුනක්‌ඛත්‌තසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං පඤ්‌චමං.
Sunakkhattasuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 5. සුනක්‌ඛත්‌තසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Sunakkhattasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 5. සුනක්‌ඛත්‌තසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Sunakkhattasuttavaṇṇanā
